‘een druif voor gevorderden, een intellectuele wijn’
René van Heusden
Van de veelzijdige chenin blanc komen fabuleuze wijnen. Vooral die uit de Loirevallei – de geboortestreek van de druif – én het Steen-overstegen Zuid-Afrika zijn vaak onnavolgbaar goed. Onlangs sparde de Franse regio in een Amsterdamse boksring met Chenins van Zuid-Afrikaanse komaf. Vijf rondes lang. Een knock-out? Vergeet het maar, de wine battle Sjê-nin meets Sjunèn gaat onbeslist de boeken in.
De Hermitageheuvel is ontegenzeglijk een van ’s werelds legendarische terroirs. De naam voor het unieke evenement dat de wijnproducenten van Hermitage gezamenlijk hadden georganiseerd op maandag 17 juni j.l. was dus prima en terecht gekozen. En legendarisch werd het. Wat er allemaal in de glazen kwam, bewees eens en temeer de grandeur van Hermitage, in rood, wit en zoet.
Het is een voorrecht om de wijnwereld te mogen bereizen voor Perswijn. Ik kom in heel veel mooie gebieden, die bijzondere wijnen voortbrengen. En vrijwel overal waar ik kom, word ik enthousiast van de wijnen, de mensen, hun cultuur en de landschappen. Maar sommige plekken hebben net even wat meer dan andere. En er zijn van die plekken die in je hart zitten, waar je een soort van thuis komt. Het gebied van Tournon-sur-Rhône en Tain-l’Hermitage is zo’n plek. De wijnen van beide oevers heb ik al meerdere malen uitvoerig beschreven, en naar mijn mening volkomen terecht. Want ze zijn authentiek en horen bij de wereldtop. Dat werd nog eens duidelijk afgelopen maandag, tijdens Legendary (H)Ermitage, het eerste grote gezamenlijke evenement ter promotie en viering van de wijnen van Hermitage sinds 1991 (!).
Ondanks alle faam, heeft ook Hermitage het gewoon nodig om van tijd tot tijd zichzelf in de schijnwerpers te plaatsen, want bijna geen enkele wijn verkoopt meer vanzelf. Of beter in het geval van Hermitage: krijgt vanzelf de prijs die deze verdient. Fabrice Rosset, president directeur van Delas Frères, een van de grote spelers op de heuvel, was heel duidelijk: “Het is een feit dat Côte-Rôtie voor een gemiddeld hogere prijs per fles wordt verkocht dan Hermitage. En dat is eigenlijk een schande.”
Dus kwam Legendary (H)Ermitage op een goed moment. Het programma bestond uit meerdere onderdelen, zoals een walking lunch begeleid door de meeste recente wijnen van Hermitage (veel 2017, een rijp maar zeer aantrekkelijk jaar) en een viertal masterclasses. Die masterclasses maakten mooi duidelijk waar Hermitage voor staat: syrah uiteraard, maar ook marsanne en roussanne; rode wijnen uit individuele wijngaarden cq. terroirs (lieux-dits, zie kaart); rode blends van verschillende delen van Hermitage; en witte Hermitage en de bijzondere zoete wijnen van Hermitage, Vin de Paille. Al deze thema’s en de vele illustratieve, soms grandioze wijnen, kwamen in drie uur tijd langs, tijdens een haast on-Frans strak georganiseerde proeverij in de mooie Chapelle du Lycée Gabriel Faure in Tournon-sur-Rhône. Die werd trouwens op gepaste wijze ingeluid door dé drijvende kracht achter Hermitage dezer dagen, de onnavolgbare Michel Chapoutier, die het preekgestoelte betrad en spontaan liturgische gezangen in het Latijn inzette.
Na een inleidende presentatie van Olivier Yobregat over de herkomst van het druivenras syrah (dureza x mondeuse blanche), proefden we zes rode wijnen uit individuele terroirs van Hermitage. De proeverij toonde aan dat de aanzienlijke verschillen van vooral bodem en hoogte duidelijk waarneembare verschillen in wijnen kunnen opleveren. Want de omstandigheden van Les Diognières zijn anders dan die van Les Bessards, bijvoorbeeld. Les Diognières ligt vrij oostelijk op de heuvel, gemiddeld op 140 meter hoogte en de bodems bestaan vooral uit alluviale afzettingen uit de laatste alpiene ijstijd (Würm). In het westelijk en hoger gelegen Les Bessards (tot 250 meter hoogte) gaat het om granietzand op pure graniet. Er worden geweldige rode Hermitages gemaakt in vele delen van de heuvel, ook in minder beroemde, zoals die van Domaine Belle uit Les Murets bewijst. Maar non plus ultra zijn toch wel de cuvées uit Les Bessards, de granieten hellingen onder het beroemde kapelletje van Hermitage, zoals Delas Les Bessards 2003 en Chapoutier’s Le Pavillon 2001.
Domaine Belle, Hermitage 2011: uit Murets, relatief laag op heuvel, vrij oostelijk, vrij jonge geologie; nog iets reductief, bloed, pruimen, kruiden; klassieke tannine, wat grafiet, niet heel gestructureerd maar wel zekere power en pit. 17,5 punten
Cave Fayolle Fils & Fille, Hermitage Les Dionnières 2010: uit Diognières; vrij donker fruit, zoet, aards, kruidig, tabak, tapenade; compact, fris door zuren (meer water in bodem), rijpe tannine, iets zoethout, tikje rustiek en warm, nog veel toekomst. 17 punten
Domaine Ferraton Père & Fils, Ermitage Le Méal 2010: uit Le Méal, op terrassen van rolkeien; iets animaal, anders dan Fayolle, bloed, donker fruit, tijm; niet zwaar, wel wat robuust, hoekig. 16,5 punten
Domaines Martinelles & Aloès, Hermitage Louis & Aimé 2006: uit Beaume (löss, oude kleien); meer ontwikkeld, tabak, aards, karamel, bloed, grafiet, truffel, zoethout, complex maar niet hoog-verfijnd; veel kracht (klei), iets bouillon, rulle, rijpe tannine, fraai ontwikkeld, maar net niet groots. 17 punten
Maison Delas Frères, Hermitage Les Bessards 2003: geoogst 18 augustus 2003 geoogst!; ontwikkeld maar fris, zwart fruit, tabak, zwarte olijven; rijpheid duidelijk, ook opvoeding in nieuw hout, maar ook prachtige structuur en textuur, frisheid van graniet, prachtige wijn nu. 18 punten
Maison M. Chapoutier, Ermitage Le Pavillon 2001: pruimen, tabak, truffel, aards, jodium, dierlijk; zeer verfijnd, vrij licht en Bourgondisch, heerlijke zuren, komt perfect op dronk nu. 18 punten
Een specifieke plek (een van de lieux-dits) van Hermitage in zijn pure vorm in de fles krijgen, is natuurlijk geweldig. Maar het assembleren van wijnen uit meerdere lieux-dits zorgt voor complexiteit en rijkdom. En (ook) voor grootse Hermitage. Voor sommigen is dat een uitgangspunt. Bovendien, niet iedere producent op de heuvel heeft de luxe een paar verschillende individuele perceelwijnen te maken, daarvoor hebben vele gewoon niet genoeg aanplant. Producenten met een perceeltje hier en eentje daar, blenden de wijnen veelal om één mooie Hermitage te kunnen maken.
Domaine Yann Chave, Hermitage 2010: uit Beaume en Péléat; floraal, cassis, iets etherisch (geurt het glas uit), peper; vrij licht van structuur, puur, iets dierlijk, bloed, grafiet, niet breed maar heel lang. 17 punten
Domaine Michelas St. Jemms, Hermitage Terres d’Arc 2009: uit Les Diognières en Beaume; meer vlezig en warm, tapenade, pruimen, iets droge tannine, toch is er ook frisheid, niet super lang. 16,5 punten
Cave de Tain, Hermitage Epsilon 2009: uit Les Bessards, westelijk deel van Le Méal en l’Hermite (dus van graniet, alluviale bodems en löss) zeer rijp, duidelijk opvoeding nog, balsamico, hout, pruimen en pruimedanten, tijm en rozemarijn, iets tapenade en animaal, bloed, truffel; rijk, rijp, structuur, zoetig-kruidig van hout, maar ook frisheid, lang. 17 punten
Domaine du Colombier, Hermitage 2007: uit Beaume, Péléat en Les Diognières; warm, ontwikkeld, donker fruit, iets floraal en kruidig, balsamico, tabak; pruimen, bloed, iets bouillon, rijpe tannine, prachtig getypeerd 2007 (warm jaar), grote lengte. 17,5 punten
Domaine Jean-Louis Chave, Hermitage 1998: (hoofdzakelijk) uit Les Bessards, Beaume en l’Ermite; ontwikkeld, bosbodem, truffel, grafiet, Kirsch, zwarte olijven, aards en fris; intens, iets bloed en potloodschijpsel, mooi fruit nog, rijp maar prachtig fris, perfect gewicht en balans, zeer lang, droom van een wijn. 18,5 punten
Domaines Paul Jaboulet Aîné, Hermitage La Chapelle 1990: uit Les Bessards, Le Méal, Rocoule en Les Murets; duidelijk ontwikkeld, wat bouillon maar ook nog zoet rijp fruit, truffel en tapenade, pruimtabak; ietsje muf (niet de beste kurk?), maar prachtig rijp fruit nog, tabak, kruidig, warm én fris, erg goede lengte nog, prachtwijn, maar heeft zijn allerbeste tijd gehad (een paar jaar terug nog beter). 17,5 punten
Dat ook witte Hermitage groots kan zijn, behoeft nauwelijks uitleg voor de aficionados. Eind 18e, begin 19e eeuw was witte Hermitage zelfs beroemder dan rode, en nog steeds doen de beste niet onder voor hun rode broers en zijn de allerbeste zelfs nóg bijzonderder, naar mijn mening. Waarom? Ik kan het nauwelijks beter verwoorden dan dat ik eerder al eens deed. Witte Hermitage is van alles wat zó veel andere witte wijnen niet zijn. De wijnen hebben weinig zuren en nauwelijks fris fruit. Ze draaien om structuur en textuur, om bitters en glycerol, om zilt en zout. En ze moeten echt ouderen om aromatisch bijzonder te worden en naast rijpe kweepeer en bijenwas ook (soms haast bedwelmende) tonen van acaciahoning en van gekonfijte citroen, hazelnoten, karamel en truffel te ontwikkelen. De beste komen pas na tien jaar op fles redelijk op dronk; uiteraard kun je ze jonger drinken, maar dan weet je niet wat je mist, zoals de drie laatste wijnen van de proeverij aantoonden. Als uitsmijter kwamen er drie strowijnen in het glas, die erg zeldzaam zijn. Ook in die categorie zijn de stijlverschillen aanzienlijk, ook als gevolg van duur van indroging en opvoeding. Maar de wijnen bleken allemaal van grote klasse.
Domaine Christelle Betton, Hermitage Arpège 2010: heel aromatisch, bijna muscaté, overrijpe kweepeer, noten, honing; droog, bijna fenolisch, nog fris, maar niet heel lang of super spannend. 16 punten
Domaine Philippe et Vincent Jaboulet, Ermitage 2010: rijk en rijp, getypeerd, boterkoek, karamel, honing; rijk, flinke diepgang, structuur, zilte ondertoon, lang. 17 punten
Maison E. Guigal, Ermitage Ex-Voto 2010: schitterende geur, duidelijk hout (crème caramel, zei Matt Walls naast me), maar zo fris en zuiver; rijk en rijp maar heel precies en compact, geweldige structuur en textuur, zilt, fijne bitters, grote balans en lengte; wellicht iets minder getypeerd voor sommigen, want duidelijk opgevoed, maar grote wijn. 17,5 punten
Maison M. Chapoutier, Ermitage De l’Orée 2001: aanvankelijk bijna geen woorden voor, zó mooi…; abrikozen, honing, iets boter en karamel, ook zilt en wat noten, zoete bloemen; zeer complex en nog zo mooi fris en genuanceerd, fraaie bitters, zoutig, heel erg lang en schonend. 18 punten
Domaine Marc Sorrel, Hermitage Les Rocoules 2000: uit een van de beste wijngaarden voor witte Hermitage überhaupt; hartig, iets terughoudend, aards en warm, bijenwas, noten, warme stenen; compact, mooi droog, behoorlijke zuren, mooie bitters, net niet de verfijning van Chapoutier maar wel heel goed. 17,5 punten
Domaine Jean-Louis Chave, Hermitage 1998: dit is ongelooflijk, als je denkt dat De l’Orée een droomwijn is, gaat dit er nog eens overheen; zo fraai aromatisch, verfijnd, zoet geel fruit, kweepeer, kamille, acaciahoning, hazelnoten, citrusschil, hints van boter en karamel; prachtig rond en filmend, haast beetje olieachtig, dan schitterende bitters, fijne warmte, zilte frisheid, enorme lengte; beter wordt het niet? 19 punten
Maison M. Chapoutier, Vin de Paille 2010: mooi fris, acaciahoning, elegant, marmelade, iets noten, fijne structuur. 17 punten
Domaines Paul Jaboulet Aîné, Vin de Paille 2006: veel rijker en zoeter, verder ingedroogd, rozijnen, noten, opmerkelijke zuren, dus erg mooi geconcentreerd, olieachtig, erg fraai. 17,5 punten
Cave de Tain, Vin de Paille 1989: ontwikkeld, wat bouillon, krenten, zilt, noten, iets sotolon (geeft geur van curry), mooie zuren, bijzonder. 16,5 punten
Het evenement werd waardig afgesloten met een geweldig diner in de (recentelijk aangekochte) tuinen van de Cave de Tain, verzorgd door de chefs van twee zeer gerenommeerde restaurants: Mathieu Viannay van La Mère Brazier** in Lyon en Glenn Viel van l’Oustau de Baumanière** in Les Baux-de-Provence. En meer heel fraaie wijnen. In de taxi terug naar het vliegveld van Lyon, terugdenkend aan met name de ultieme slokjes De l’Orée 2001 en witte en rode Chave 1998, daalde het besef goed in dat dit een unieke proeverij was, een die je niet snel nog eens zult meemaken. En dus dat je in je handen mag knijpen zoiets te hebben kunnen beleven. Geweldig was dat geen van de wijnen eigenlijk teleurstelde. Hermitage, in rood, wit en zoet, maakte zijn legendarische klasse, zijn grandeur, waar. Ik blijf erbij: beter wordt het niet. Anders maar even goed is er natuurlijk heus wel, maar is zeldzaam.
Lars Daniëls MV
Veel mensen denken bij een distillaat dat de meeste raakvlakken heeft met wijn aan cognac. In technische zin klopt dat natuurlijk ook: cognac is gestookte wijn. Maar qua karakter heeft wijn veel meer overeenkomsten met grappa. Waar cognac gemaakt wordt van een neutrale basiswijn die maar weinig mensen zouden willen drinken, wordt grappa gestookt uit druivendraf die overblijft na het maken van kwaliteitswijn. Steeds vaker gaat het hierbij zelfs om topwijnen als Barolo en Amarone. Terecht dus dat grappa al lang niet meer wordt gezien als restproduct. Grappa is het ultieme distillaat voor wijnliefhebbers. In deel 1 ging het over de definitie van grappa en de keuzes die de grappastoker heeft voorafgaand en tijdens het distilleren. In dit tweede deel ga ik in op de rijping, eventuele aromatisering en de gastronomische inzetbaarheid van grappa en eindig ik met mijn proefnotities.
Veel mensen denken bij een distillaat dat de meeste raakvlakken heeft met wijn aan cognac. In technische zin klopt dat natuurlijk ook: cognac is gestookte wijn. Maar qua karakter heeft wijn veel meer overeenkomsten met grappa. Waar cognac gemaakt wordt van een neutrale basiswijn die maar weinig mensen zouden willen drinken, wordt grappa gestookt uit druivendraf die overblijft na het maken van kwaliteitswijn. Steeds vaker gaat het hierbij zelfs om topwijnen als Barolo en Amarone. Terecht dus dat grappa al lang niet meer wordt gezien als restproduct. Grappa is het ultieme distillaat voor wijnliefhebbers. Het eerste deel van een tweeluik.
Soms zit het tegen. Een van de redenen om –maar wat graag hoor– naar Sicilia en Primeur te komen voor PERSWIJN, was het vooruitzicht op een bezoek aan de Eolische Eilanden, in het bijzonder Salina. Dat is niet alleen beroemd om de heerlijke kappertjes, maar ook om haar wijnen van malvasia, verkocht als Malvasia delle Lipari di Salina. Maar het weer werkte tegen, het was te onstuimig op zee en de veerboten bleven in de haven van Milazzo. Wat ons restte was een proeverij van de wijnen van Cantine Colosi aan wal en een diner in het mooie oude centrum. Maar ieder nadeel hep zun voordeel.
De proeverij was interessant (mooie Malvasia delle Lipari Naturale en Passito di Salina) en het eten en de sfeer in Locanda del Bagatto geweldig. En doordat de tocht naar en overnachting op Salina uitviel, hadden we de volgende dag (gisteren) meer tijd. ’s Ochtends brachten we een heel goed bezoek aan Le Casematte, een prachtig gelegen domein in Faro Superiore. Eigenaren zijn Gianfranco Sabbatino en Juventusspeler Andrea Barzagli en zij hebben o.a. veel nocera, dé druif van Faro DOC, aangeplant. Mooie wijnen van een schitterende plek, waar wilde venkel en citroenbomen de omgeving heerlijk parfumeren en met een spectaculair uitzicht op de Straat van Messina, Calabrië en Stromboli. Jammer genoeg was Barzagli er zelf niet; ik had eigenlijk even over Juve-Ajax willen praten met hem;-)
Na het bezoek aan Le Casematte volgde weer iets dat het wegvallen van het bezoek aan de Eolische Eilanden goed maakte: lunch in Taormina. Tischi Toschi is een absolute aanrader, met zijn ongedwongen ambiance, uitstekende wijnselectie (ook voor de naturalistas onder u) en (h)eerlijke cucina familiare op basis van zeer verse ingrediënten. Die gamberi rossi, o la la…, om je vingers bij op te eten.
Om uit te buiken gingen we wandelen door de wijngaarden van Cantine Nicosia, op zo’n 700 m hoogte op de zuidoostkant van Etna. Schitterende wijngaarden, met oude nerello mascalese, nerello cappuccio, carricante en catarratto, geplant in donkerbruine vulkanische zandbodems op basaltlava. Dit blijft een van de meest bijzondere terroirs van de wereld, en een geweldige ‘symbiose’ van druivenras, bodem en klimaat. En dus komen er van Etna grote wijnen, waarvan de beste een soort van mix zijn van Pinot noir, klassieke Sangiovese en vooral Nebbiolo. Wijnen die geen extract noch veel alcohol nodig hebben voor grote smaakintensiteit, wijnen met finesse en frisheid, en ja, iets dat je mineraliteit kan noemen (tenminste, de lokale wijnproducenten hebben het over niets anders;-)). Maar bovenal heel oorspronkelijke wijnen, die vertellen over hun unieke herkomst.
Die unieke herkomst gaan we (da’s geen Pluralis majestatis, maar gewoon omdat we met een groep onderweg zijn) vandaag verder ontdekken, met bezoeken aan Terra Costantino en Benanti. Vanavond zijn we dan in Siracusa/Ortigia, voor de primeurproeverijen van Sicilië, die morgen (9 mei) aanvangen. Wat een geweldig eiland is dit. En wat een voorrecht om hier weer een aantal dagen te kunnen zijn voor PERSWIJN.
Lars Daniëls MV
De wijn is gemaakt op Wijnkasteel Vandeurzen in Linden, dicht bij Leuven (niet ver van Brussel). In de neus nog wat discreet (oogstjaar 2017, verkeerdelijk 2018 op het etiket gedrukt), hout en fruit mooi door elkaar. Zuivere neus met mooie houttoetsen, zoethout, wat chocolade, koffie, gerookt, duidelijk drop, Goed fruit met een praliné-toets, krieken, aardbei, kers met zekere sappigheid, Aanzet in de mond zacht, mooi gevuld aromapalet, vol, tannine mooi rijp en fijn structurerend, zuren prima present en goede afdronk. Wijn helemaal in evenwicht. Lekker. Knap! Tempranillo zonder Spaans gevoel. De tempranillo groeit in een naar het zuiden hellende wijngaard met een bodem bestaande uit klei en leem met daaronder ijzerzandsteen.
Een nationale tragedie was het: de Notre-Dame stond in brand. Het vaak bespotte Franse chauvinisme leidde plotseling tot een indrukwekkende eenheidszin. Een solidariteit die werd vertaald in een kleine miljard euro, bestemd voor restauratie van de kathedraal. Grotendeels gedoneerd door extreem rijke eigenaren van beroemde châteaux. Wie zei ook alweer dat wijn niet verbindt? Nou, de gele hesjes dus…
