Het Franse departement Lot, met de hoofdstad Cahors, is de geboorteplaats van Malbec. De afgelopen jaren stonden de sterren ongunstig voor de appellation Cahors, een onverdiende tragedie die het harde werk van de wijnboeren overschaduwt. Naast de traditionele volle wijnen is er een reeks biologisch of biodynamisch werkende wijnmakerijen die lichtere, verfijnde en moderne wijnen maken en tegelijkertijd profiteren van een grote voorraad oude wijnstokken. De tijd dat er uit Cahors wannabe Bordeaux-wijnen kwamen, is voorbij.
Armand de Gérard, de directeur van de Union Interprofessionelle du Vin de Cahors die me had uitgenodigd voor een driedaagse deep-dive in deze fascinerende appellation, zegt: “Vroeger hadden we elke vier jaar een slechte oogst, maar nu is het eerder eens in de twee jaar. Vooral de voorjaarsvorst is een probleem geworden. Als gevolg van de klimaatverandering hebben we zachtere winters en daardoor beginnen de wijnstokken eerder aan hun jaarlijkse groeicyclus, waardoor ze kwetsbaarder zijn voor vorst. Sommige wijnmakerijen hebben in 2024 90 procent van hun oogst verloren. Ook in 2017, 2021 en in mindere mate in 2019 was er vorst.
De regio, klimatologisch gelegen op het kruispunt van maritiem-atlantische -, mediterrane – en berginvloeden (Centraal Massief) ontvangt een behoorlijke hoeveelheid regen die het risico op schimmelziekten verhoogt, maar die ook de bloei kan beïnvloeden, vooral bij rassen die daar gevoelig voor zijn zoals malbec.
De wijnboeren zijn unaniem trots op hun inheemse ras, maar de appellation worstelde om de vruchten te plukken van de populariteit van Argentinijnse Malbec. De algemene opinie was dat de wijnen van Cahors een beetje rustieker waren en niet zo verleidelijk, gepolijst en fruitig als hun Argentijnse broers en zussen. Hoe tegenstrijdig het ook mag klinken, de teruglopende belangstelling voor (Argentijnse) Malbec, bemoeilijkt ook de verkoop van Cahors-wijnen.
Voeg daarbij geopolitieke spanningen, op handen zijnde importheffingen in de VS, afnemende wijnconsumptie, vooral van rode wijnen, en de toekomst van Cahors, als honderd procent rode wijn appellation, ziet er nogal somber uit. Dit is des te wranger omdat de appellation ijverig heeft gewerkt aan haar comeback – de resultaten hadden nu hun vruchten moeten afwerpen.
Met minstens veertigduizend hectare was Cahors ooit na Bordeaux het grootste wijngebied van Zuidwest-Frankrijk. Maar phylloxera vernietigde op enkele honderden hectares na alles. Door de Eerste Wereldoorlog en de daaropvolgende economische depressie duurde het tot de jaren 1950 voordat Cahors weer begon op te leven. De focus lag op kwantiteit en de wijngaarden keerden terug in de vallei van de rivier de Lot, dichter bij de dorpen op diepere, vruchtbaardere bodems, in plaats van op het armere Kimmeridgian kalksteenplateau, de zogenaamde causse.
De jaren tachtig en negentig waren, ook in Cahors, de jaren van Robert Parker. De wijnen werden gemaakt in de stijl van het naburige Bordeaux – veel extractie, tanninerijk, donker en gerijpt in voornamelijk nieuwe, vaak intens getoaste eikenhouten vaten. Deze stijl, de stereotype ‘zwarte’ wijn van Cahors, overigens vaak zeer goed gemaakt, bestaat nog steeds. Probeer bijvoorbeeld de soepele, rijke en donker-fruitige Probus van Clos Triguedina. Maar te denken dat Cahors alleen maar groot en donker is, is een misvatting.
Vanaf ongeveer 2010 zette de verandering in. De eerste golf van vernieuwers herontdekte de hooggeschatte Kimmeridgian kalksteenbodems op het plateau, ten noorden en vooral ten zuiden van de meanderende rivier de Lot, die de appellation van oost naar west doorsnijdt. Wijnhuizen als Château les Croisille, Domaine La Calmette, Clos Troteligotte, Mas del Périé/Fabien Jouves, Chateau de Chambert en Combel-la-Serre gebruikten de kalksteenbodems, die geologisch identiek zijn aan die in Chablis en Sancerre, om de zuurgraad tot het belangrijkste structurele kenmerk van hun wijnen te maken en de tannine te temmen met een zachte extractie. Een ander voordeel van het plateau is dat het door zijn hogere ligging minder gevoelig is voor voorjaarsvorst.
Maya Sallée van La Calmette zegt tijdens een diner in een restaurant in het centrum van Cahors: “Voor mij bepaalt de zuurgraad de structuur van een wijn. Ik ben niet zo goed in het proeven van tannine, dat laat ik aan mijn partner [Nicolas Fernandez] over.” Balans in de relatie, balans in de wijn. Hun naar kersen en viooltjes geurende, kruidig-ranke Trespotz, ook de Occitaanse naam van hun dorp, deed me denken aan Blaufränkisch.
Voor buitenstaanders als Sallée en Fernandez – Sallée groeide op in Mexico en Fernandez komt uit Spanje – is Cahors ook aantrekkelijk omdat de grondprijzen nog laag zijn.
De volgende dag dineer ik met Germain Croisille. Net als Sallée de dag ervoor heeft hij een witte wijn meegenomen om te laten zien dat, hoewel Cahors een appellation voor rode wijnen is, de regio ook perfect geschikt is voor witte wijnen. Chardonnay, Chenin Blanc, Sauvignon Blanc en het inheemse Noual zijn de belangrijkste rassen. Terwijl de wijn van Sallée een field blend is, is die van Croisille, die een zwak heeft voor Sancerre, gemaakt van sauvignon blanc. Beide wijnen ondersteunen de claims van Sallée en Croisille: fabelachtige lineariteit, hoge drinkbaarheid, tot nadenken stemmende complexiteit. Witte wijnen mogen weliswaar niet verkocht worden onder de appellation Cahors, maar gelabeld als IGP Côtes du Lot zijn ze een geweldige toevoeging die lokale wijnboeren kan helpen om de afnemende trek in rode wijnen het hoofd te bieden.
De causse bestaat grotendeels uit drie bodemsoorten: kalksteen, rode (ijzerhoudende) klei (sidérolitique) en bruine klei-kalksteen. De meeste wijnhuizen op het plateau proberen deze in hun wijnen tot uiting te laten komen. De lijn van drie wijngaardwijnen van Château de Chambert is bijzonder sterk. La Petite Maison 2015 van sidérolitique bodems paart gecondenseerde kracht aan stevige, glanzende elegantie, terwijl Le Puits 2010 van Kimmeridgian kalksteen typerende verticaliteit en spanning toont, verpakt in toetsen van potlood, bosbes en hartige evolutie.
Croisille’s trio van terroir-Malbecs is al even fascinerend en lekker, en telt ook een wijn, Silice, met Grenache-achtige gratie van een zandig kavel op het plateau.
Fabien Jouves van Mas del Périé, waarschijnlijk de bekendste wijnboer van deze groep vernieuwers, is niet alleen een ambassadeur voor malbec, maar ook voor andere rode lokale, dat wil zeggen Zuidwest-Franse rassen. Van jurançon noir, valdiguié en gibert maakt hij een etherische, ietwat gamay-achtige wijn vol rode en donkere bessen, een peperige noot en wat verse kruiden – helder, licht (er zit ook wat Noual in) en smaakrijk.
Het roept de vraag op of de appellation de lijst met toegestane druivenrassen zou moeten uitbreiden. Het cahier des charges van de appellation schrijft een minimum van 70 procent malbec voor. De rest mag bestaan uit tannat en merlot. Terwijl merlot tot op zekere hoogte de Cahorswijnen kan afronden, vult geen van beide rassen het van nature donkere en tanninerijke karakter van malbec echt aan. In die zin lijken de minder bekende, lichte lokale rassen een logischere keuze, maar er is zo weinig aangeplant, dat het lange, ingewikkelde administratieve proces van verandering niet de moeite loont, zoals De Gérard uitlegt.
Zestig procent van de wijngaarden van de appellation liggen echter op de terrassen die afdalen naar de rivier de Lot. Er zijn vier niveaus, vanaf de oevers van de rivier omhooggaand, uit steeds oudere geologische tijdperken. (Zie hoofdfoto en foto hieronder.) Hoe hoger je komt, hoe armer de bodems, hoe hoger het kalkgehalte en hoe gewilder de wijngaarden. De laatste jaren is er een tweede golf van vernieuwers opgestaan die de complexiteit van het terroir van de terrassen herontdekt.
Sébastien Bernède, de zevende generatie van het 100 hectare grote domein Clos La Coutale, is een van hen. Hij schenkt me een glas in van een van zijn mooie micro-vinificaties van malbec van een klein perceel waar het tweede en derde terras in elkaar overlopen en dat hij bijzonder waardeert vanwege de complexe bodem. “Ik moet een evenwicht vinden tussen mijn wens om deze experimentele terroirgedreven wijnen op grotere schaal te maken en de traditie van het familiedomein,” zegt hij. Maar liefst 98 procent van La Coutale’s productie bestaat uit slechts één cuvée. Deze is groot genoeg om je een idee te geven van hoe het vroeger was en elegant genoeg om te laten zien waar de regio naartoe gaat. Met een goede toegankelijkheid (qua stijl, distributie en prijs) voelt Bernède het gewicht van dit erfgoed, niet alleen ten opzichte van vorige generaties, maar ook ten opzichte van de appellation. De wijn van La Coutale is een uitstekende ambassadeur voor Cahors en een uitnodiging om andere producenten en terroirs te proberen.
Onder de tweede golf vernieuwers is ook Jules Verhaeghe die langzaam de teugels overneemt op Château du Cèdre. Voor zijn 27 jaar is hij opmerkelijk wijs en visionair. Hij heeft een precies idee van waar hij heen wil met het wijnhuis, maar is nieuwsgierig genoeg om opties te overwegen en nieuwe dingen uit te proberen. Hij houdt van malbec maar ziet zichzelf eigenlijk als een betere witte-wijnmaker. Hij gelooft dat sauvignon blanc veel potentieel heeft in Cahors. Zijn overtuiging wordt gestaafd door zijn krijtachtige, bloemige, subtiele Les Grèzes, een sauvignon blanc-dominante blend. Een méthode traditionelle mousserende Chardonnay staat op zijn verlanglijstje. Hij maakt een zeer drinkbare lo-fi Malbec zonder toegevoegde zwavel (Extra Libre) maar ook een uitstekende Malbec vergist en gerijpt in nieuw eikenhout (GC). Hij vindt single vineyard wijnen een belangrijke manier om terroir uit te drukken (probeer zijn Charly van een perceel op het vierde terras), maar benadrukt het belang van blending. Hun vlaggenschipwijn, Le Cèdre is een fantastische Cahors die elke zelfverklaarde malbec-scepticus kan bekeren. Zijn portfolio lijkt misschien ongefocust, maar zijn wijnen zijn net zo precies en overtuigend als zijn manier van spreken.
Terwijl we een barrel sample van Verhaeghe’s GC 2023 proeven, legt hij in detail uit waarom het prima kan zijn om met 100 procent nieuwe eikenhouten vaten te werken, zolang je maar een vertrouwde relatie met je kuiper hebt. Alleen dan krijg je de beste vaten van het beste hout, van de beste delen van oude bomen. Ongetoast, natuurlijk. Ook deze GC, hoewel nog ultrajong, was ongelofelijk goed.
Mijn beeld van Cahors, na drie dagen rondtrekken, is dat van een dynamische appellation met veel jonge, getalenteerde wijnmakers die hard werken om de talloze uitdagingen waar de appellation voor staat te overwinnen. Er zijn minstens een half dozijn initiatieven die de appellation daarbij moet helpen. Château de Gaudou experimenteert met bourbonnais, een nog niet toegestane schimmelresistente kruising van malbec en plantet die beter omgaat met extreme temperaturen en minder bloeiproblemen heeft, sommige wijnhuizen doen mee aan de huidige Franse rooiregeling (een kleine twintig procent van de totale oppervlakte in Cahors gaat verdwijnen), sommige overwegen over te stappen op een andere vorm van landbouw, andere verkopen een deel van hun wijngaarden en beginnen druiven in te kopen om flexibeler te kunnen werken, en weer andere kiezen voor minder bekende lokale rassen (Fabien Jouves) of investeren in nieuwe kelders, apparatuur en wijntoerisme, of proberen voorraden op te bouwen (of te koesteren, zoals Château Lamartine) zodat ze geen klanten hoeven af te wijzen en mogelijk verliezen in jaren dat de oogst laag is.
Het belangrijkste is echter dat veel wijnhuizen zijn overgestapt op lichtere stijlen en meer terroir gedreven wijnen. Hun klare, expressieve en diverse Malbecs zijn de hoopvolle bakens voor een betere toekomst. Het is nu aan ons, sommeliers, distributeurs, importeurs, schrijvers en consumenten, om de prestaties van Cahors te erkennen en de prachtige wijnen te ontdekken.
Bart de Vries
Importeurs / Distributeurs Nederland
Château Les Croisille: Vojacek en Artisan Wines
Château du Cèdre: Colaris
Fabien Jouves: Champagnist
Château de Chambert: Sligro
La Calmette: Vinoblesse
Château Lamartine: Les Généreux
Clos Triguedina: Wijnhandel Cahors en BDB Classic Wines
Château Gaudou: op zoek naar een importeur / distributeur
Clos la Coutale: Cru Amsterdam
Importeurs / Distributeurs België
Château Les Croisille: Anverres en Divine Wines
Château du Cèdre: Vitis.
Fabien Jouves: Godaert & Van Beneden en Lacroix Vins
Château du Cèdre: Godaert & Van Beneden
La Calmette: Lacroix Vins en Le Dit Vin
Château Lamartine: Rabotvins
Clos Triguedina: Wijnen Feys en Caveman Wines
Château Gaudou: Carrefour
Clos La Coutale: Colruyt
Château de Gaudou: Carrefour