Achtergrond & Interviews

Meer dan tien graden vorst heeft in de tweede week van april ernstige schade toegebracht aan de druiven in de Champagne. Net als in Nederland was het eind maart, begin april in de Champagne mooi weer. Daardoor waren de druiven al flink uitgelopen, zodat de vorst extra ongenadig kon toeslaan. Grootste slachtoffer was de Chardonnay. Deze druif loopt in de Champagne altijd het eerste uit. Naar het zich laat aanzien moet een groot deel van de oogst van deze druif als verloren worden beschouwd. De Pinot Noir en de Pinot Meunier zijn grotendeels gespaard gebleven. Volgens het Comité Interprofessionel in Champagne (CIVC), bedraagt de schade in totaal 50% van het totale areaal.
De Champagnestreek is, vanwege zijn noordelijke ligging, uiteraard behoorlijk gevoelig voor dit soort voorjaarsvorst. Toch moeten we terug tot 1985 voor schade die zo omvangrijk is als dit voorjaar. Echter, voor de uiteindelijke gevolgen moet altijd nog een slag om de arm worden gehouden. De aangetaste druiven lopen straks weer uit en mogelijk zal een deel daarvan zich alsnog kunnen herstellen en wijn kunnen produceren. De druiven zijn dan misschien wat later rijp en wat zuurder, maar goede Champagne is toch gebouwd op een wijn met veel zuren. Afwachten dus maar, bij het opmaken van de definitieve balans.

The Grand stralend middelpunt van wijnen uit de Nieuwe Wereld
De proeverij van wijnen uit de Nieuwe Wereld, georganiseerd door het wijntijdschrift Perswijn op zondag 13 april in hotel The Grand in Amsterdam, was een groot succes. Maar liefst 735 belangstellende proevers begaven zich op deze zonnige zondag naar Hotel The Grand, de Amsterdamse wijntempel-voor-één-dag, waar Perswijn, hét Nederlandse wijntijdschrift voor liefhebber en professional, de wijnlanden van de Nieuwe Wereld samen had gebracht.
Met prachtige wijnen op de proeftafel bewezen Argentinië, Australië, Californië, Canada, Chili, Indonesië, Nieuw-Zeeland en Uruguay dat de Nieuwe Wereld met zijn wijnen nog altijd sterk in opkomst is. Door de grote opkomst van proevers bewezen de wijnen ook dat de belangstelling nog altijd sterk groeiende is. Opvallend was het grote aantal jonge wijnenthousiastelingen. Rond de wijnen van Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika werden druk bezochte speciale begeleide proeverijen georganiseerd, die zeer goed werden bezocht. Ambassadeurs van verschillende nieuwe wijnlanden waren aanwezig om het belang van het evenement te onderstrepen.

E&J Gallo Blending Contest gewonnen door Rob van Ginneken, Ros Lokhorst, Iteke van der Vlugt
Acht teams (één van de teams was helaas verhinderd) streden op zondag 13 april tijdens het grote Perswijn-evenement ´Ontdek de Nieuwe Wereld´ om de hoofdprijs van de E&J Gallo Blending Contest, een reis naar Californië voor de drie teamleden. Deze teams moesten hun eigen wijn ´blenden´ tot een zo goed mogelijke, uitgebalanceerde wijn, te beoordelen door een deskundige jury. Winnaar van de reis naar Californië werd een team bestaande uit Rob van Ginneken, Ros Lokhorst, Iteke van der Vlugt uit Capelle a/d IJssel. De winnaars waren uitzinnig van vreugde en moesten zelfs een emotioneel traantje wegpinken. De tweede plaats werd behaald door Team Pasteuning, bestaande uit Erik Muller, Elger Sio en Jaime van Eijkelenborg. Op de derde plaats kwam het team van de winnaar van onze sherry-prijsvraag van afgelopen jaar, Gerrit van der Vliet, samen met Ton Wortelboer en Amy van der Vliet-Lapré.

Restaurant Foody´s in Rotterdam wint prijs voor de beste wijnkaart
Gastheer Arjen Slinger van het trendy restaurant Foody´s in Rotterdam ontving op zondat 13 april met zichtbare trots de prijs voor de beste wijnkaart in ontvangst uit handen van juryvoorzitter Hubrecht Duijker. Philine Weeber van het California Wine Institute, sponsor van de wijnkaartprijs, overhandigde Arjen Slinger vervolgens een cheque voor een reis naar Californië voor twee personen. Al in 1994 nam Perswijn het initiatief voor de jaarlijkse toekenning van een prijs voor de beste wijnkaart van Nederland. Sinds 1999 wordt de wedstrijd georganiseerd in samenwerking met het horecavakblad Misset Horeca.
De dit jaar voor het eerst ingestelde, aparte prijs voor de categorie eetcafés, brasseries en grand cafés ging naar Eetcafé De Klap in Den Haag. Op de simpel vormgegeven kaart, geheel in lijn met de formule van het bedrijf, staan iets meer dan veertig wijnen, allemaal verdeeld in smaakcategorieën en voorzien van een korte omschrijving, een menusuggestie en een vermelding van druivenras(sen).

www.sommeliers.nl operationeel
Al eerder meldden we op onze site dat het ngs van plan was een eigen website te starten. Deze website is inmiddels in de lucht en heet www.sommeliers.nl. De redactie wordt gevoerd door Marja Brouwer. Paul Op ten Berg, sommelier van Restaurant De Seinpost in Scheveningen zal de proefverslagen voor zijn rekening nemen. Het is de bedoeling dat er zo een klein archief van verslagen ontstaat waar iedereen in kan terug kijken. De ngs vraagt bezoekers om zaken te signaleren die vermeldenswaardig zijn. Deze kunnen worden gemaild naar ngs.secr@wxs.nl. De site is wel operationeel, maar ook nog in ontwikkeling. De nieuwsbrief van het NGS wordt niet meer per e-mail verspreid. Het nieuws wordt steeds vermeld in de rubriek ´laatste nieuws´ en verzameld onder de categorie ´nieuwsbrieven´.

Bordeaux in de misère
Nu de proeverijen van de primeurwijnen achter de rug zijn, wacht Bordeaux in spanning af hoe de markt op de wijnen van de nieuwe oogst gaat reageren. Met de kwaliteit van de wijnen heeft een en ander nooit zoveel te maken, met de marktsituatie des te meer. Deze mag op dit moment zonder meer ongunstig worden genoemd. Om te beginnen zijn dollar en pond aardig in waarde gedaald sinds de vorige oogst, zodat de prijzen voor de V.S. en Engeland al stijgen op het moment dat er niets aan gebeurt. Daarnaast wordt van beide markten toch al vrijwel geen belangstelling verwacht, omdat er de afgelopen jaren al veel is verkocht, onder andere van het magische 2000. Daar komt bij dat er, zeker in Engeland, grote restpartijen oudere jaren op de markt komen voor lage prijzen. Met name 1997 wordt aangeboden voor prijzen die ruimschoots liggen onder de oorspronkelijke primeurprijzen. Degene die ze ooit kocht incasseert een flink verlies en de markt wordt er nu flink door verpest. Het is de prijs die de Bordeaux nu zelf betaalt voor de te hoge prijzen die bij dit soort mindere jaren voor de wijnen worden gerekend. Bij de wijnen van 2002, een jaar waarin beslist een aantal goede wijnen is gemaakt, zal dat niet zo gauw gebeuren. Maar het is de markt die dat afdwingt.

Meer informatie? Bezoek onze website, www.wijnpers.nl.

Door Ronald de Groot en Frank JacobsGastheer Arjen Slinger van het trendy restaurant Foody’s in Rotterdam ontving op zondag 14 april met zichtbare trots de prijs voor de beste wijnkaart uit handen van juryvoorzitter Hubrecht Duijker. Philine Weeber van het California Wine Institute, sponsor van de wijnkaartprijs, verraste Arjen vervolgens met een mooie cheque, goed voor een reis naar Californië voor twee personen.

De uitreiking van de prijs voor de beste wijnkaart van 2003 vond plaats tijdens het evenement "Ontdek de Nieuwe Wereld" in het historische gebouw van het sfeervolle Amsterdamse hotel The Grand. Voor de eerste keer reikte juryvoorzitter Hubrecht Duijker prijzen uit in twee categorieën. Naast de prijs voor de beste restaurantkaart aan Foody´s ging de prijs voor de beste categorie eetcafé´s naar Eetcafé De Klap in Den Haag.

Al in 1994 nam Perswijn het initiatief voor de jaarlijkse toekenning van een prijs voor de beste wijnkaart van Nederland. Sinds 1999 wordt de wedstrijd georganiseerd in samenwerking met het horecavakblad Misset Horeca.

Doel van deze wedstrijd is de bevordering van de kwaliteit van de wijnkaart in het Nederlandse restaurant. Want, in tegenstelling tot de kaarten van de winnende restaurants zijn veel wijnkaarten onoverzichtelijk en verschaffen zij de gast onvoldoende informatie. De gast zonder grote wijnkennis zal dan al snel geneigd zijn platgetreden paden te bewandelen en te kiezen voor bekende namen, simpelweg te gokken of de huiswijn bestellen. Wat mag de gast in het restaurant dan echter wel van een goede wijnkaart verwachten? Het antwoord is eigenlijk heel simpel: Dat die wijnkaart hem via een eenvoudig systeem begeleidt naar een juiste wijnkeuze.

De juryleden waren unaniem van mening dat de kaart van Foody’s in Rotterdam dit jaar de beste was. De kaart heeft een moderne vormgeving, die uitstekend past bij de uitstraling van dit hippe etablissement. De combinatie van vormgeving, typografie, taalgebruik, selectie en omschrijvingen zorgt voor een kaart, die volgens de jury dit jaar de beste van Nederland mag worden genoemd. Foody’s ontving naast een oorkonde ook nog de speciale hoofdprijs, ter beschikking gesteld door het Wine Institute of California: een geheel verzorgde wijnreis voor twee personen naar Californië!

De dit jaar voor het eerst ingestelde, aparte prijs voor de categorie eetcafés, brasseries en grand cafés ging naar Eetcafé De Klap in Den Haag. Op de simpel vormgegeven kaart, geheel in lijn met de formule van het bedrijf, staan iets meer dan veertig wijnen, allemaal verdeeld in smaakcategorieën en voorzien van een korte omschrijving, een menusuggestie en een vermelding van druivenras(sen). De selectie is origineel, nogal wat wijnen kunnen per glas, karaf of halve fles besteld worden, er is voldoende variatie en het prijsniveau is sympathiek en sluit aan bij dat van de gerechten op de menukaart. Jeroen Bronkhorst en Henriëtte Bastiaans, de eigenaren van De Klap, hanteren verder een vaste opslag per fles, in plaats van de in de horeca gebruikelijke vermenigvuldigingsfactor.

Een uitgebreid artikel over de uitreiking van de wijnkaartprijs vindt u in Perswijn nr. 3, die half mei verschijnt.

Door Ronald de GrootZondag 13 april was dé dag. Perswijn, hét Nederlandse wijntijdschrift voor liefhebber en professional, bracht de wijnlanden van de Nieuwe Wereld samen op een van de mooiste plekjes van Amsterdam, Hotel The Grand aan de Oudezijdsvoorburgwal, het historische vroegere stadhuis van de hoofdstad. Maar liefst 735 belangstellende proevers begaven zich op deze zonnige zondag naar de Amsterdamse wijntempel-voor-één-dag.

Met prachtige wijnen op de proeftafel bewezen Argentinië, Australië, Californië, Canada, Chili, Indonesië, Nieuw-Zeeland en Uruguay dat de Nieuwe Wereld met zijn wijnen nog altijd sterk in opkomst is. Op de dag dat het museumweekend minder bezocht werd vanwege het mooie weer, stroomden de bezoekers in grote getale naar The Grand. Door een grote opkomst van proevers bewezen de wijnen ook dat de belangstelling nog altijd sterk groeiende is. De 735 bezoekers die dit evenement wist te trekken bedachten natuurlijk dat voor of na de proeverij de vele zonnige terrassen in de hoofdstad ook de nodige ontspanning konden bieden, als afwisseling met het geconcentreerde proeven en belangstellend luisteren in een van de begeleide proeverijen of wedstrijden. Rond de wijnen van Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika werden druk bezochte speciale begeleide proeverijen georganiseerd. Ambassadeurs van verschillende nieuwe wijnlanden waren aanwezig om het belang van het evenement te onderstrepen.

De wijnen uit de verschillende landen stonden zoveel mogelijk per zaal gegroepeerd, zodat de proevers als het ware op kleine schaal in The Grand een wijnreis rond de Nieuwe Wereld konden maken. De in totaal meer dan 70 wijnhuizen presenteerden vele honderden verschillende wijnen, die met grote belangstelling werden geproefd. De bezoekers vormden een mix tussen vaste bezoekers van de evenementen van Perswijn met veel nieuwe gezichten en vooral opvallend veel jonge wijnenthousiastelingen. Een verheugende ontwikkeling om dat te zien en een die te danken is aan het frisse imago dat de wijnen uit de Nieuwe Wereld hier in Nederland hebben.

Tijdens het evenement werden ook de wijnkaartprijs voor de beste wijnkaart van Nederland uitgereikt en werd de eerste E&J Gallo Blending Contest gehouden. Lees meer hierover in onze andere berichten.

Door Ronald de GrootAcht teams (één van de teams was helaas verhinderd) streden op zondag 13 april tijdens het grote Perswijn-evenement ‘Ontdek de Nieuwe Wereld’ om de hoofdprijs van de E&J Gallo Blending Contest, een reis naar Californië voor de drie teamleden. Deze teams moesten hun eigen wijn ‘blenden’ tot een zo goed mogelijke, uitgebalanceerde wijn, te beoordelen door een deskundige jury. Blenden is wijnmaken met behulp van basiswijnen van verschillende druivenrassen, wijngaarden, wijngebieden, percelen of vaten die een andere vinificatie hebben doorgemaakt. Alle teams kregen vier basiswijnen om onder leiding van wijnmaker Scott Kozel van Gallo hun eigen, favoriete blend samen te stellen uit de speciaal ingevlogen E&J Gallo-wijnen.

De gemengde wijn moest volgens de regels voldoen aan de herkomstbenaming Zinfandel Dry Creek Valley 2002. Het werd een uurtje van mengen, proeven en flink discussiëren en zwoegen om de favoriete wijn in het flesje te krijgen dat naar de jury kon.
Alle ingeleverde wijnen voldeden uiteindelijk aan de gestelde eis. Daarmee kon de jury, die bestond Ronald de Groot, Hubrecht Duijker, René van Heusden, André Sauerbier en wijnmaker Scott Kozel, aan het werk. Onder grote spanning stelden alle leden hun lijstje van favorieten op, waarna de resultaten werden opgeteld.

Winnaar van de reis naar Californië werd een team bestaande uit Rob van Ginneken, Ros Lokhorst, Iteke van der Vlugt. De winnaars waren uitzinnig van vreugde en moesten zelfs een emotioneel traantje wegpinken.

De tweede plaats werd behaald door Team Pasteuning, bestaande uit Erik Muller, Elger Sio en Jaime van Eijkelenborg.
Op de derde plaats kwam het team van de winnaar van onze sherry-prijsvraag van afgelopen jaar, Gerrit van der Vliet, samen met Ton Wortelboer en Amy van der Vliet-Lapré.

Meer informatie over de contest in Perswijn nr. 3, te verschijnen half mei.

De inschrijving voor dit evenement is gesloten.
Eventueel kunt u zich nog bij de deur aanmelden voor de proeverij.

Door Ronald de GrootMaandag 31 maart was de eerste dag van de proeverijen van de nieuwe oogst van Bordeaux, die van 2002. De eerste proeverij was gewijd aan de zoete wijnen van de Sauternes. Sauternes is een van die bekende puzzelstukjes van de Bordeaux. Lastig te proeven in primeur, wijnen die altijd wel smaken omdat ze altijd wel lekker zoet zijn, maar daarmee hun kwaliteit nog niet zonder meer bewezen. Voor de Sauternes zou het, naar het zeggen van de wijnmakers, een goed jaar zijn. Misschien zelfs wel beter dan 2001. Dat soort verhalen kennen we. Al proevend viel toch te constateren dat het met de kwaliteit toch wel iets minder was gesteld dan in het afgelopen jaar. Vorig jaar was dan ook werkelijk geweldig, toegegeven, maar als dit jaar dan zo goed was, dan zou je toch op zijn minst ook wat bijzondere en opwindende wijnen moeten tegenkomen. Wel, naar mijn mening was dat niet zo, helaas. De wijnen zijn toch wisselender van kwaliteit dan je zou verwachten van een echt topjaar. Waarschijnlijk was het moment van plukken bepalend. Je krijgt het idee dat sommige producenten uit voorzichtigheid vroeg hebben geplukt, waardoor de wijnen vrij veel zuren hebben. Die moeten dan weer opgevangen worden met meer zoet, zodat de wijnen vaak toch wat plakkerig overkomen. Misschien zijn er liefhebbers voor, maar het komt soms wat plat over. Goede Sauternes hebben naast de zuren niet teveel zoet, zodat ze fris en elegant overkomen. Mooie wijnen werden wel gemaakt, onder andere door de châteaux Rieussec, Suduiraut, Rabaud-Promis en De Fargues.

Meer info over deze proeverij en uitgebreide notities van de nieuwe oogst in Bordeaux vindt u in Perswijn nummer 3. Uitgebreide notities komen voor abonnees op de site. Wilt u niets missen? Abonneer u nu via de website.

Door een vergissing is het mogelijk dat u een routine test nieuwsbrief hebt ontvangen. Uiteraard was dit niet de bedoeling. Onze excusses voor dit ongemak. Er is ondertussen voor gezorgd dat dit niet meer kan voorkomen.

De nieuwe Perswijn

Voorwoord
Bij de laatste bijeenkomst van het Wijninformatiecentrum, waarbij de nieuwe aankoopcijfers over 2002 werden bekendgemaakt, werd de wijndrinker uitgebreid tegen het licht gehouden. Altijd interessant. Ik citeer:
‘De Nederlandse wijnconsument baseert zijn aankoopgedrag in toenemende mate op het verhaal achter de wijn.
De wijngaard, de druivensoort, de wijze van persing, de man of vrouw die de wijn gemaakt heeft, de gebruikte technieken en middelen, hoe het opgeslagen of gerijpt is. (…). De wijn moet lekker en betaalbaar zijn, maar er hoort ook een duidelijk verhaal omheen.’
Het klonk ons als muziek in de oren. Dat betekent dat het alleen maar beter kan gaan met de wijn in Nederland. Natuurlijk kopen veel mensen nog altijd bepaalde wijnen uit gewoonte, maar het verhaal doet er steeds meer toe. Terecht. Bij geen ander product als wijn is het aanbod zo complex en ondoorzichtig. Er zijn veel interessante wijnen te koop voor een goede prijs, maar ook heel veel te dure wijnen, die alleen maar leunen op een bekende naam of een beroemd etiket. Goede informatie kan de wijndrinker houvast geven, en gelukkig zijn er steeds meer mensen die dat begrijpen.
Voor het vervolg van dit voorwoord verwijzen wij u naar de website.

Deze maand onder andere de volgende onderwerpen:

Italië, Toscane…
Wanneer je de positie van Chianti in kaart wilt brengen, zul je eerst moeten weten wat Chianti nu eigenlijk precies is. En dat weet niemand. Nou ja, niemand. We hebben natuurlijk wel een idee. Chianti heeft (onder meer) een imagoprobleem. Die oude mandfles hè. Bovendien zit Chianti ingeklemd tussen de goedkope soorten aan de ene kant, en de Super Tuscans aan de andere kant. Een verslag ter plaatse van Ronald de Groot en René van Heusden.

Willy Wortel zoekt het geluk
Nee, heus, u kent hem. Want u heeft vast wel íets van hem in huis. Een kurkentrekker, of een manchet waarmee u uw wijn kunt koelen. We hebben het over Bernd Schneider, de Willy Wortel der lage landen. Deze Delftenaar zoekt al jaren met veel vallen en opstaan het geluk. Een verhaal over de wondere wegen van een uitvinder.

Vrouwen aan het roer
Vrouwen die zelf wijn maken zijn statistisch gezien een marginaal verschijnsel. Dat ligt niet aan die vrouwen, maar aan de wijnwereld. Die heeft een macho reputatie en daar doen wij niet aan mee! Daarom in deze Perswijn de eerste aflevering van een serie onder de titel ‘Vrouwen aan het roer’. Over een adembenemende ontmoeting met een fascinerende vrouw: Maria Elisabetta Fagiuoli van het wijngoed Montenidoli in San Gimignano.

Door Ronald de GrootNaar aanleiding van een reis naar Australië is er binnen de NGS sprake van onvrede over de opstelling van Jan Rook van de website Wijnplein, aldus Cees Vos, voorzitter van het NGS. Deze is niet erg te spreken over de verslaggeving van Jan Rook tijdens deze reis. Jan Rook reisde als journalist mee op uitnodiging van het NGS, aldus Vos. ‘Van een journalist mag je verwachten dat hij op correcte wijze verslag doet van de gebeurtenissen en proeverijen tijdens zo’n reis. Helaas moet echter worden geconstateerd dat Jan Rook alleen maar aandacht besteedt aan zijn sponsors en anderen links laat liggen. Dat steekt. Als je weet dat het bedrijf Ad Bibendum veel energie heeft gestoken in het slagen van de reis en dan over hun activiteiten vervolgens niets wordt geschreven, dan word je daar niet vrolijk van. Op deze manier kan het niet verder.’ Het NGS heeft de eigen site al langere tijd uitbesteed aan Het Wijnplein, maar was daar in toenemende mate ontevreden over. Zo werd dit voorjaar zomaar de banner van het NGS gehalveerd, eveneens om commerciële redenen, zo meldde Vos al eerder. In de praktijk zal dit betekenen dat de site van het NGS volledig onafhankelijk wordt van het Wijnplein en dat het uitnodigen van Jan Rook om mee te reizen met het NGS in heroverweging zal worden genomen. Sommelier Paul op ten Berg van Restaurant De Seinpost in Scheveningen zal straks verantwoordelijk zijn voor de website van het NGS.
Jan Rook van Wijnplein is het niet eens met de uitspraken van Vos. Hij stelt niet als journalist te zijn uitgenodigd, maar zich gewoon als (geassocieerd) lid van het Gilde heeft ingeschreven voor het bedrag van €2000. Bovendien betreurt hij dat Cees Vos, de geuite kritiek nog op geen enkele manier rechtstreeks aan hem heeft gericht. Jan Rook vindt het teleurstellend dat de kritiek hem langs deze weg bereikt. Hij meent dat constructieve voorstellen zijn gedaan over de samenwerking in 2003. ‘De tijd en energie die wij de afgelopen drie jaar hebben besteed aan de site van het NGS staat in geen enkele verhouding tot wat een commercieel bedrijf het Gilde daarvoor in rekening zou brengen.’
De kritiek over de verslaggeving wordt weggewoven. ‘Dat Belgisch importeur Ad Bibendum niet tevreden is, moge zo zijn. Zij zijn niet ingegaan op een eerder aanbod van mij dat net zoals de andere sponsoren van €250 (!) vermelding van hun naam in de artikelen garandeert. Daarmee staat de passage dat ik alleen oog zou hebben voor de sponsors dus op gespannen voet met de waarheid. De bijdrage van €250 voor de reis naar Australië is zowel voor mij als voor de sponsor een symbolische bijdrage en van alle bezoeken en proeverijen, óók die door Monard waren aangezet, is integraal verslag gedaan. Ook de meegereisde sommeliers, die ik de e-mail van Bjorn Monard heb laten lezen, zijn het niet met hem eens. Tenslotte is het zo dat ik als hoofdredacteur van Wijnplein me niet bepaald verplicht voel om uit liefdadigheid de naam te noemen van een bedrijf dat een eerdere toezegging voor een bijdrage aan een artikel op Wijnplein tot op de dag van vandaag niet heeft voldaan.’
Een duidelijker uitspraak over de werkwijze van Jan Rook dan deze lijkt mij niet mogelijk. De lezer van zijn website weet nu waar hij aan toe is.

door Kees van LeeuwenMéér dan 95% van de wijngaarden in de wereld zijn geënt op een wortelstok. Dit onzichtbare deel van de wijnstok heeft de wereldwijnproductie gered toen in de 19e eeuw het voortbestaan van de wijngaarden door een druifluis bedreigd werd. Ook nu is de keuze van de wortelstok nog van het grootste belang voor het produceren van kwaliteitswijnen.

Phylloxera
150 jaar geleden stonden de wijnplanten niet netjes in rijtjes, zoals nu het geval is, maar kris kras door elkaar in het veld. De wijnstokken werden vermenigvuldigd door ze simpelweg te stekken. Toen in de 19e eeuw het handelsverkeer met Amerika toenam is er per ongeluk een druifluis in Europa geïmporteerd, waarschijnlijk op de wortels van een plantje in de koffer van een botanicus. Deze luis, die Phylloxera heet, bracht snel enorme schade toe aan de Europese wijngaarden. Alle druivenvariëteiten die in Europa verbouwd worden zijn van het soort Vitis vinifera en deze is niet bestand tegen de Phylloxera, waarvan de larven de wortels aanvreten. Tegen 1870 zag het er zelfs naar uit dat de wijnbouw voorgoed uit Europa zou verdwijnen, want de wijngaarden stierven één voor één af. Aangezien de Phylloxera voor een groot deel onder de grond leeft, is bestrijden met insecticiden niet mogelijk. Amerikaanse druivensoorten zijn wel resistent tegen Phylloxera, maar deze dragen weinig of geen vruchten. In eerste instantie heeft men geprobeerd om de Amerikaanse soorten met Franse te kruisen. Dit leverde inderdaad hybriden op die vrucht droegen en die tegelijk redelijk resistent waren tegen Phylloxera. Even leek het erop dat dit de oplossing was en de hybriden werden in snel tempo overal geplant. Helaas bleek de kwaliteit van de wijnen aanzienlijk minder goed te zijn dan de kwaliteit van wijnen gemaakt van druiven van de soort Vitis vinifera. Bovendien bevatte de wijnen gemaakt van sommige hybriden veel methanol en leverden aldus een gevaar op voor de volksgezondheid. Uiteindelijk zouden ze rond 1950 verboden worden. Nadat bleek dat de hybriden toch niet de oplossing tegen Phylloxera waren, kreeg iemand het geniale idee om de druivensoorten van Vitis vinifera te enten op wortels van Amerikaanse variëteiten. Hiermee konden de voordelen van de Europese soort (goede kwaliteit van de druiven) gecombineerd worden met de voordelen van de Amerikaanse soort (resistentie tegen de Phylloxera). Het probleem werd aldus op biologisch verantwoorde wijze opgelost, zonder gebruik van insecticiden.

Andere voordelen
Door kruisingen werden er in het eind van de 19e eeuw tientallen wortelstokken gecreëerd, waarvan er vandaag 30 gebruikt mogen worden in Frankrijk. Sommige wortelstokken kunnen goed tegen kalk, andere gedijen goed in zure grond en weer andere zijn resistent tegen droogte. Zo is het mogelijk om een wortelstok te kiezen die goed aangepast is aan de samenstelling van de bodem. Verder stimuleren sommige wortelstokken de groei en de productie van de wijnstok, terwijl andere de groei en de productie juist remmen. Het spreekt voor zich dat de laatste de kwaliteit stimuleren. De wijnboer moet dus op het moment van planten kiezen ofwel voor een productieve wortelstok met als gevolg kwaliteitsverlies, ofwel voor een weinig producerende wortelstok die de kwaliteit bevordert. Deze keuze is uitermate belangrijk, want als de wijnstok eenmaal geplant is, is het niet meer mogelijk om de wortelstok te veranderen. De keuze wordt dus gemaakt voor 30 of 40 jaar, soms zelfs méér. In de jaren zeventig vierde het productivisme hoogtij en met de kwaliteit werd het niet zo nauw genomen. Een sterk producerende wortelstok, de zogenaamde "SO4" werd toen veel aangeplant. Hoewel men de laatste jaren kwaliteitsbewuster geworden is, ondervinden we nog steeds de gevolgen van deze mode. Er zijn namelijk nog steeds percelen in productie die dertig jaar geleden zijn aangeplant met SO4.

Pre-Phylloxera wijnen
Er is veel gefilosofeerd over de eventuele veranderingen van de kwaliteit van de wijnen door het enten op wortelstokken. Met name Michael Broadbent mijmert in zijn "Great Vintage Book" over de vermeende kwaliteiten van de pre-Phylloxera wijnen. Het is natuurlijk niet mogelijk om wijnen van nu te vergelijken met wijnen uit 1865 of uit 1870, zelfs als een enkele daarvan (Lafite?) nu nog drinkbaar zou zijn. Het is waarschijnlijk dat het effect van het enten op een wortelstok niet dezelfde gevolgen heeft voor de verschillende druivenrassen. De merlot heeft minder last van "millerandage" als hij geënt is en de kwaliteit van de druiven wordt daardoor beter. De malbec reageert heel anders op het enten: hij gaat snel teveel produceren, met nadelige gevolgen voor de kwaliteit. Dit verklaart waarom het aandeel van de malbec, die tot halverwege de 19e eeuw een belangrijke druivensoort was in Bordeaux, na de Phylloxera-crisis sterk is gedaald. De merlot is juist pas in de 19e eeuw een belangrijk ras geworden, en heeft in veel châteaux de plaats van de malbec ingenomen. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat er in Argentinië, dat één van de weinige landen is dat door de Phylloxera gespaard is gebleven, nog goede malbec is te vinden is die niet geënt is.

Phylloxera in Californië
Dat niet alle wortelstokken automatisch voldoende resistent zijn tegen de Phylloxera hebben de Californiërs onlangs aan den lijve ondervonden. In de Californische wijngaarden was de meest gebruikte wortelstok de zogenaamde "AXR". Hoewel deze wortelstok sterk groei- en productieverhogend werkt, werd hij aanbevolen door de universiteit van Davis. Hij bleek helaas gevoelig voor Phylloxera. De druifluis sloeg in de jaren negentig toe en vernielde haast alle Californische wijngaarden, 120 jaar na de Europese. De wijnboeren hebben het advies om AXR te gebruiken natuurlijk aan de wetenschappers van Davis verweten. Deze probeerden hun gezicht te redden door te beweren dat het probleem niet de AXR was, maar dat de Phylloxera een mutatie had ondergaan waardoor hij agressiever was geworden. Die theorie is netjes in een wetenschappelijk tijdschrift gepubliceerd, maar het lijkt op een twijfelachtige verdedigingsmanoeuvre.

Australië het volgende slachtoffer?
Het is bijna niet te geloven, maar ondanks de enorme schade die de Phylloxera sinds 150 jaar heeft aangericht aan de wijngaarden overal in de wereld is er nog steeds een land dat wijngaarden plant zonder wortelstokken te gebruiken: Australië. Het is dan ook niet uitgesloten dat dit land het volgende slachtoffer van de Phylloxera wordt. Mocht u in een wetenschappelijk tijdschrift een artikel lezen van een Australische onderzoeker die beweert dat de Phylloxera weer gemuteerd is, dan weet u hoe laat het is…

Dit stuk is gepubliceerd in Perswijn 2003/1.
Kees van Leeuwen is docent aan de universiteit van Bordeaux en publiceert elk nummer een artikel over de achtergronden van de wijnbouw.
Meer van dit soort artikelen lezen? Vraag een abonnement of proefnummer aan!