Achtergrond & Interviews

Van tijd tot tijd moet je wakker worden geschud. Erachter komen dat je het bij het foute eind had. Een beetje in ieder geval. Dat overkwam me in de Elzas, begin oktober, tijdens een kort maar krachtig bezoek.
Mijn idee van het niveau van Elzaswijnen was de laatste tien jaar flink gedaald en evenredig was mijn waardering van Duitse wijnen gestegen, zoals u weet. Nu is aan het laatste niets veranderd, maar het was heerlijk om weer eens echt goede, karaktervolle Elzaswijnen te proeven. Het kan dus wél. Een verslag van de hoogtepunten in drie delen; hieronder het slot.

De laatste dag van ons bezoek aan de Elzas begonnen we vanuit Sélestat. Het weer was beduidend slechter geworden, hetgeen voor paniekerige activiteit in de wijngaarden zorgde. Iedereen maakte zich zorgen om de gezondheid van hun druiven, want met het relatief warme, maar vochtige weer greep botrytis van de slechtere soort om zich heen. We gingen op weg naar het noordelijke deel van de Elzasser wijnroute, die in Marlenheim begint, om langs te gaan bij Domaine Etienne Loew in Westhoffen.

Topkwaliteit off the beaten track

Mede doordat het wat uit de (toeristische) route ligt, is dit domein niet zo bekend. Maar het staat al tijden te boek als een Geheimtipp en terecht, zoals duidelijk werd.

De geschiedenis van het domein is er een die je vaker hoort. De ouders van Etienne hadden in feite een gemengd bedrijf (naast druiven teelden ze ook kersen en mirabellen) en ze verkochten hun fruit aan de coöperatie; de wijn werd dus niet zelf gemaakt. Daarin kwam verandering toen Etienne in 1996 de leiding kreeg en Domaine Etienne Loew was geboren.

Het respect voor terroir had hij meegekregen van zijn ouders, maar hij ging langzaam maar zeker verder richting biologische wijnbouw en aspecten van biodynamie. Doel is uiteraard om zijn terroirs zo puur mogelijk uit te drukken in zijn wijnen en dat lukt hem zeer goed. De nadruk in zijn aanbod ligt op riesling, als vanzelfsprekend, zou je kunnen zeggen, als je terroirwijnen wilt maken. Maar er is ook pinot gris, pinot blanc, auxerrois, pinot noir, gewurztraminer en muscat.

Extra specialiteit van Loew is sylvaner, een druif die het moeilijk heeft in de Elzas, maar waarvan Loew een voorvechter is. Dat komt mede omdat hij een perceel heeft met sylvanerstokken van 83 jaar oud, dat kwalitatief heel fraaie wijn geeft, zoals Sylvaner Vérité 2011 ****. Nóg meer bijzonder is de lichtrood gekleurde Premières Vendanges de Marguerite Sylvaner rouge 2012 ****. De wijn komt van een rode mutatie van sylvaner en is licht en opwekkend, haast trollinger-achtig, met zoet-zure kersen in afdronk.

Toch stalen de Rieslings de show, ook vanwege de mooie diversiteit in karakter als gevolg van het feit dat ze van heel verschillende terroirs stammen (kleirijke mergel, kalkzandsteen, Muschelkalk). En zelden was ik zo onder de indruk van een droge Riesling uit de Elzas als van Loew’s Riesling Grand Cru Altenberg de Bergbieten 2012 *****. Het is zijn Riesling met de rijkste geur, die een klein beetje botrytis lijkt te hebben. De smaak is goed droog, breed, zeer spicy en heel complex, maar verfijnd, met een schitterende minerale ondertoon. De wijn is niet zwaar, maar heeft diepgang én lengte.

Het bezoek aan Etienne Loew had wat mij betreft veel langer mogen duren, maar we hadden een lunchafspraak in Ribeauvillé. Mijn conclusie was echter al duidelijk: kijkend naar de wijn die je hier voor je geld kunt krijgen, behoort Etienne Loew tot de top van de Elzas. En misschien ook wel überhaupt. 

Importeurs: Wijnimport Scheveningen en Winemotions

Eigenzinnig Domaine Trimbach

Na de smakelijke lunch met Etienne Sipp en de mooie wijnen van Domaine Louis Sipp, sloten we onze trip af bij een producent die hoe dan ook tot de absolute top van de Elzas telt: Trimbach. Ook op dit bezoek had ik me verheugd, ook omdat ik -in tegenstelling tot vele andere wijnliefhebbers- soms wat moeite heb met de wijnen van Trimbach. En eerlijk gezegd is dat zo gebleven.

De proeverij werd geleid door Jean Trimbach, de huidige (export)directeur en naamgenoot van de eerste Trimbach die in de zestiende eeuw vanuit Zwitserland naar de Elzas kwam, om zich er te vestigen. Zijn broer Pierre is verantwoordelijk voor het wijn maken. Jean Trimbach is een zeer gedreven persoon, die vele talen spreekt en de wijnen van Trimbach op een duidelijke manier presenteert (en die in ons geval weinig ruimte liet voor interactie). Over de stijl van die wijnen is al heel veel geschreven. Ze worden wel protestant genoemd, om de zekere strengheid die ze hebben, maar ook geroemd om hun precisie en droogheid. En vooral ook om hun potentie om te mooi ouderen.

 

Heel hoog niveau

We kregen de gelegenheid om zo’n beetje het complete assortiment van Trimbach te proeven, maar niet voordat we even voet hadden gezet in een van hun beroemde wijngaarden: de pal achter het bedrijf gelegen Grand Cru Geisberg.

Wijngaarden bekijken was er nog te weinig van gekomen op de reis, ook door het slechte weer, dus dit was een aangenaam en interessant intermezzo. Wat betreft de wijnen valt in het algemeen op dat het gemiddelde niveau heel hoog ligt; zelfs de wijnen uit de Réserve-categorie (basiswijnen) zijn al meer dan correct, hetgeen natuurlijk zeer belangrijk is voor een bedrijf dat een miljoen flessen per jaar produceert.

50% van de productie komt van riesling en daaronder bevinden zich de twee beroemdste wijnen van Trimbach: Riesling Cuvée Frédéric Émile en Riesling Clos Sainte Hune. Het zijn wijnen die extra aandacht verdienen maar ook behoeven. Riesling Cuvée Frédéric Émile komt van de beste rieslingdruiven uit de Grands Crus Geisberg en Osterberg (beide Ribeauvillé) en is een wijn die absoluut tijd nodig heeft. Wij proefden ondermeer 2010 ****(*) en die was nog zeer gesloten. 2008 ****(*) gaf zich al iets meer en leek mij iets eleganter dan 2010. De ‘oudste’ die we proefden was Frédéric Émile 2007 ****, de wellicht droogste FE ooit gemaakt met maar 1,7 gram restsuiker. De wijn kwam zeer strak en lineair over, met frisse citruszuren en goede lengte. Wellicht moet de wijn nog veel langer rijpen, maar ik weet niet of hij daardoor charmanter wordt.

Dat soort twijfels heb ik overigens totaal niet als het gaat om Riesling Clos Sainte Hune, afkomstig uit een ommuurd stukje van de Grand Cru Rosacker in Hunawihr. Zowel 2008 ***** als 2007 ***** zijn grote wijnen, met een ongekende persoonlijkheid; ze nemen een unieke plek in in het spectrum van de grote Rieslings van de wereld. En ze zijn naar mijn mening toch wel beduidend complexer en rijker dan Frédéric Émile, waardoor de strengheid die ook deze wijnen wel degelijk hebben, een bijdrage is aan de kwaliteit. Uit ervaring weet ik in dit geval ook zeker dat deze wijnen lange tijd alleen maar mooier zullen worden op de fles.

Na deze droge Riesling-hoogtepunten was de omschakeling naar zoetere wijnen van pinot gris en gewurztraminer enerzijds lastig (want op de ladder van kwaliteit gingen we een paar treden terug) maar ook wel aangenaam (vanwege het lekkere zoet). Twee wijnen uit 2007 waren zeer fraai. De Pinot Gris Réserve Personnelle 2007 ****(*) is zeer goed gemaakte, typerende Elzas Pinot Gris uit de Grand Cru Osterberg: rijk, kruidig en zoetig, maar mooi fris door prima zuren. Ook de Gewurztraminer Cuvée des Seigneurs de Ribeaupierre 2007 **** is erg goed. De wijn komt uit wijngaarden van Ribeauvillé en Hunawihr (Mulhforst) en is een opvallend complexe Gewurztraminer, allereerst typisch voor variëteit (met een niet te opdringerige rozengeur), maar veel meer dan dat; een wijn met veel smaakdiepte, grip, kracht maar ook elegantie en goede lengte voor Gewurztraminer.

Importeur: Walraven Sax C.V.

Hoe verder?

Met het bezoek aan Trimbach zat onze reis erop. En het was een goede trip, die een aardig beeld gaf van de huidige stand van zaken in de Elzas, mede door de goede diversiteit aan bezoeken (van cave cóoperative tot absolute toppers) en de momenten van interactie met producenten tijdens lunches en diners (niet beschreven in deze artikelen). Zoals in het intro al aangegeven, mijn ogen zijn weer geopend voor de grote kwaliteit die de Elzas wel degelijk voortbrengt.

En dat leidt de aandacht voldoende af van de wetenschap dat er ook nog steeds te veel matige wijnen vandaan komen. Oftewel: het glas is weer halfvol in plaats van halfleeg.

Toch vraag ik me af hoe de Elzas zich de komende jaren verder ontwikkelt. Een punt van zorg is dat er weliswaar een groeiend aantal goede producenten lijkt te zijn, maar weinig samenhorigheid. De toppers doen allemaal hun eigen ding, hetgeen op zich goed is en niet zo anders dan elders, maar ze werken nauwelijks samen om wijnbouwgebied Elzas als geheel te promoten. Daarbij is het pas laat doorgedrongen, later dan in Duitsland en Oostenrijk bijvoorbeeld, dat men echt moet werken aan kwaliteit en wijnstijl. Dat men niet meer zonder problemen hoge opbrengsten kan nastreven en dunne wijnen met restzoet kan blijven verkopen, wijnen die het imago van de Elzas geen goed doen. Terwijl het wél kan, goede karaktervolle wijnen maken in de Elzas, ook op eenvoudig niveau.

Jesús Barquín is een profeet en hij gelooft in sherry. Samen met zijn goede vriend Eduardo Ojeda is hij onder de naam Equipo Navazos verantwoordelijk voor een recente -zij het bescheiden- opleving van de aandacht voor sherry. Onlangs was hij in Amsterdam om zijn blijde boodschap te verkondigen. Wij luisterden en proefden met hem mee.

Elke keer moet Jesús Barquín opnieuw uitleggen hoe en vooral waarom hij zo verslingerd is geraakt aan sherry. Hij is professor aan de universiteit van Granada in het vak criminologie. Naast zijn werk is hij een groot wijnliefhebber en hij schrijft over wijn. Zo is hij bijvoorbeeld medeauteur van het boek over Rioja verschenen in de prestigieuze serie The Finest Wines of… en vorig jaar verscheen een boek van hem en Peter Liem over sherry. Hij is dus een kenner en liefhebber van Spaanse wijnen in het algemeen en sherry in het bijzonder.

Het eerste vat

In Andalusië, zijn woongebied, bezoekt Jesús Barquín regelmatig de kelders waar de vaten met sherry worden bewaard. Tijdens een van die bezoeken in 2005 proeft hij een oudere amontillado uit een bepaald vat die hem duidelijk beter bevalt dan dezelfde wijn uit andere vaten. Dat vat moet binnenkort leeggemaakt worden om er nieuwe wijn in op te slaan, zo laat de eigenaar weten. Daarop besluit Jesús een aantal wijnvrienden te benaderen met het voorstel dat vat te kopen en de inhoud zelf te bottelen voor privégebruik. Op het etiket van deze eerste botteling onder de naam La Bota de Amontillado no.1 stond met grote letters not for sale.

Barquín maakt er niet alleen zijn ongeveer veertig wijnvrienden erg blij mee, hij trekt er ook de aandacht mee van schrijvende collega’s in binnen- en buitenland. Jesús: “De eerste botteling was puur voor privégebruik. We wilden geen concurrentie aangaan met de bestaande wijnhandel. Maar toen ook een tweede botteling veel publiciteit kreeg, hebben we in overleg met producenten en handelaren besloten de door ons geselecteerde sherry’s te koop aan te bieden. Dat komt de hele sherrybusiness ten goede.”

Hebberig

De wijnen die Jesús en Eduardo selecteren komen onder de naam Equipo Navazos op de markt. Elke nieuwe botteling krijgt behalve een naam ook een nummer mee. Maar wat het meest opvalt: de flessen vliegen de deur uit! En dat voor sherry, een wijnsoort die al jarenlang in het verdomhoekje zit met een gigantisch imagoprobleem.

Waarom zijn de wijnen van Equipo Navazo zo ontzettend hip en gewild? Jesús: “Omdat ze zo goed zijn. Wij brengen het beste wat het sherrygebied te bieden heeft op fles. Veel mensen denken dat we alleen treasure hunters zijn, schatgravers die de weg kennen in de opslagplaatsen van kleine en grote sherryhuizen en daar de schatten selecteren om te bottelen. Maar dat is niet waar. Of liever gezegd: niet meer waar. We selecteren inderdaad alleen wat we zelf interessant vinden, maar vervolgens behandelen we de wijn op onze eigen manier: we bottelen hem zo uit het vat, met zo min mogelijk filtratie, bijvoorbeeld. Dat is heel belangrijk voor de smaak. Onze fino kan daarom ook best veel geler zijn dan gebruikelijk.

Bovendien zitten we op dit moment ook midden in het proces van zelf wijn maken van gekochte druiven. Onze wijnen variëren van een mousserende wijn en een Florpower – onversterkte ‘sherry’ van 100% palomino fino – tot onze eigen versie van de PX.” Bij het zelf maken van wijn heeft Jesús veel baat bij de inbreng van Eduardo Ojeda. Die is productiedirecteur bij Grupo Estévez, waar onder andere de bodega’s La Guita in Sanlúcar en Valdespino in Jerez onder vallen.

De Florpower 2010 is een van de laatste releases en nu al helemaal uitverkocht, vertelt Barquín trots, maar gelukkig heeft hij voor deze proeverij nog een paar flesjes meegenomen. De beperkte verkrijgbaarheid is een van de geheimen van het succes van Equipo Navazos; elke uitgave bevat slechts 3 tot 6 duizend flessen. Het spul is bijna niet te krijgen en daar worden wereldwijd heel veel wijnliefhebbers heel hebberig van.

Methode Niepoort

Het idee om een niet-versterkte sherry uit te brengen, is overigens niet van Equipo Navazos zelf, maar van een andere wijngrootheid: Dirk van der Niepoort. Die kwam naar Andalusië om in 2008 de eerste editie te maken van de Navazos Niepoort. Een wijn gemaakt volgens de klassieke methode – in grote, niet helemaal volle vaten, zodat de flor de kans krijgt om te groeien – maar zonder alcohol toe te voegen. Het idee dat een alcoholpercentage van 15% noodzakelijk is om de flor te laten gedijen, wordt door Jesús als onzinnig van de hand gewezen. Uit oude boeken blijkt dat het versterken van de wijn pas veel later is toegepast.

De laag-alcoholische Niepoort Navazos bleek een frisse, crispy sherry met veel karakter en werd in snel tempo populair. Waarom dan nog een tweede niet-versterkte wijn onder de naam Florpower? Jesús: “Dat heet risicospreiding. Door een onverwachte temperatuurschommeling in de zomer van 2009 verdween de flor plotseling en kreeg een verkeerde bacterie de overhand. Van de veertig vaten jonge wijn hebben we er slechts tien kunnen gebruiken. In 2010 hebben we er toen voor gekozen om een deel volgens de ‘methode Niepoort’ te maken, met druiven uit Jerez en een vergisting en langdurig verblijf op vaten, en een ander deel op een nieuwe manier. De Florpower komt van druiven uit Sanlúcar de Barrameda en ligt van de 32 maanden dat hij onder de flor zit er slechts 8 op vat. De rest van de tijd rijpt hij op roestvrijstalen tanks. Het zijn twee zo verschillende wijnen geworden, dat het gerechtvaardigd is ze naast elkaar uit te brengen.”  

Topwijn

Is wat Equipo Navazos doet alleen een hoop heisa creëren? Met andere woorden: is het oude wijn in nieuwe zakken, of is de hype terecht? Dat laatste is zonder meer het geval. Wat zij brengen, is werkelijk de crème de la crème van wat het sherrygebied te bieden heeft. Wellicht moeten we toegeven dat we nauwelijks nog weten hoe topwijnen uit dit gebied kunnen smaken. Proef een La Bota 42 Manzanilla of een La Bota 37 Amontillado en probeer je te herinneren welke wijn in complexiteit en smaakfinesse in de buurt komt van deze twee wijnen. Dan kom je vanzelf met wijnen met een wereldreputatie.

Een opmerking over de prijzen. De wijnen van Equipo Navazos zijn inderdaad niet goedkoop. Een citaat van Jancis Roberson in dit verband: ‘They are not cheap. But then nor is Grand Cru Burgundy.’ Met andere woorden: het is maar waar je ze mee vergelijkt. In de categorie topwijn zijn ze nog steeds goedkoop!

Importeur

Equipo Navazos zet sherry opnieuw op de kaart. Sterker nog, ze zijn het nieuwe ijkpunt voor kwaliteit. Nu maar hopen dat sommeliers, wijnhandel en wijndrinkers het idee ook oppikken. Een compliment is in ieder geval op zijn plaats voor het jonge importbedrijf Cuimed dat Equipo Navazos naar Nederland haalt. Daarnaast is het ook te krijgen bij Horizon Wines.

In het glas

Cuimed en Barquín hebben een 7-tal wijnen klaar gezet om te proeven. Een impressie. Prijzen bij benadering in de winkel inclusief BTW.

Colet Navazos Extra-Brut 2009 € 33,00

Een voorbeeld van de samenwerking die Equipo Navazos met andere bedrijven aangaat. Dit keer met Sergi Colet, een cavaproducent uit Penedès. Het bijzondere van deze wijn is dat er voor de dosage een palo cortado gebruikt is. De wijn heeft een mooi zuivere geur, licht oxidatief, appel, amandel en een fris hoog zuur na.

La Bota de Vino Blanco MMX No 44 Florpower (niet verkrijgbaar)

Omdat dit officieel een landwijn is, mag er geen jaartal op het etiket. Daarom staan er de Latijnse letters MMX, 2010. Het is een niet-versterkte Palomino Fino, die eerst vergist is in stalen tank, daarna acht maanden onder flor op houten vaten heeft gerijpt en vervolgens weer op staal rijpte, ook onder een laag flor natuurlijk. In de laatste fase voor het bottelen is bewust wat lichte oxidatie toegestaan. De kleur is goudgeel, met noten en amandel in de smaak. Gerijpte, licht oxidatieve afdronk.

Navazos Niepoort 2010 € 24,00

Ook een onversterkte Palomino Fino, nu echter vergist op houten vaten. De druiven komen uit het gebied rond Jerez, waar de Florpower rijpt in Sanlúcar de Barrameda. In vergelijking met de Florpower is deze wijn frisser en eleganter. Minder oxidatieve stijl.

La Bota de Fino No 35 € 33,00

Een fino, geselecteerd uit de kelders van Valdespino, die maar liefst 10 jaar onder flor heeft gerijpt. De geur is lichtgeel: niet alleen een gevolg van de leeftijd, maar ook van de geringe filtering die is toegepast. Geur en smaak zijn heel fris, elegant met een hint amandel en mineralen.

La Bota de Manzanilla No 42 € 32,00

Deze manzanilla No 42 is minder oxidatief dan de fino No 35. Hij heeft een verfijnde elegante smaak, met lichte fruittonen (appel, citrus) en een krachtige, frisse afdronk. Prachtige, indrukwekkende wijn.

La Bota de Amontillado No 37 € 59,00

Deze wijn heeft 12 tot 15 jaar op vat gelegen en komt uit de kelders van La Guita. Smaak en geur zijn heel complex, aards en kruidig met een stevig alcoholgehalte van 18,5%. We proeven en ruiken leer, bouillon, boenwas, specerijen, frisse, droge zuren. Ook indrukwekkend.

PX Casa del Inca 2001 € 33,00

Een nog heel jonge PX uit 2011. Met meer dan 400 gram suiker per liter heel erg zoet. Gemaakt van ingedroogde druiven die niet zijn gerijpt in vaten, maar in cementen amfora’s. In geur en smaak dadels, gedroogd fruit, cacao en chocola. Ondanks de suikers ook een frisse toets.

Tekst en foto’s: Gerard Reijmer

Verkoopinformatie: www.cuimed.com en www.horizonwines.com

Wijnhandelaar Nico McGough, ooit oprichter van De Gouden Ton, is alive and kicking! Stil zitten is er voor hem immers niet bij, ook niet nu alle zakelijke banden tussen hem en Résidence Wijnen verbroken zijn.

Enige tijd geleden kocht hij een wijnwinkel in Den Haag, Bosman Wijnkopers aan de Frederik Hendriklaan 251. Hij heeft er grote plannen mee. Om dat te illustreren liet hij een selectie uit zijn assortiment proeven. Rode draad daarin: biologische wijnen in allerhande gradaties. Afgaande op een 25-tal daarvan zijn ze uiterst zorgvuldig gekozen. Bosman Wijnkopers richt zich vooralsnog vooral op particulieren, maar gelet op de verteerbaarheid van de meeste geproefde wijnen zou de horeca ook een reële doelgroep kunnen vormen. Hoe dan ook een bedrijf om scherp in de gaten te houden. Een greep uit het assortiment:

Mousserend

Champagne Leclerc Briant Brut 1er Cru Cumières ‘Les Chèvres Pierreuses’ Biodynamische single vineyard champagne, maar gelukkig zonder de extremistische trekjes die je bij andere BD-producenten in het gebied nogal eens tegenkomt. Assemblage van telkens 40% chardonnay en pinot noir en 20% pinot meunier. Fijne mousse, levendig, zuiver, zacht kruidig, lage maar niet te lage dosage, goede balans. 

€ 44,95

Wit

Grüner Veltliner ‘1 Schluck 1000 Ideen’ 2012 Mehofer, Wagram

Opvallend uitgemonsterde fles met als inhoud een super verleidelijke instap Grüner Veltliner. Ongecompliceerd lekker, sappig en met een zeldzaam hoge doordrinkfactor. Veel waar voor je geld.

€ 8,95 (liter)

Muscadet Sèvre et Maine sur lie ‘ Les Gautronnières 2012 Domaine Bonnet-HuteauMuscadet volgens het boekje. Ingetogen geur, knisperend minerale smaak, lichtvoetig door bescheiden alcohol, vuursteen, zilte toets, opwekkende fraîcheur. Klassiek!

€ 9,95

Riesling Kalkstein trocken 2012, Rheinhessen Gustavshof

Wijn voor groene fundamentalisten, want behalve biodynamisch ook nog eens gegarandeerd veganistisch! Het zij zo. Maar hoe smaakt ie? De wijn stuift het glas uit, gistaroma’s, citrusfruit, een en al spanning. Verrassend in de beste zin des woords.

€ 9,95

Vouvray sec 2011 Domaine des Lauriers

Uitstekende Vouvray waarin je niet voorbij kunt aan de mineraliteit van de kalkbodem, fruitaccent van kweepeer, fijne zuren, aangenaam spicy finale, zuiver en precies.

€ 12,95

Rood

Zweigelt ‘1 Schluck 1000 Ideen’ 2012 Mehofer, Wagram

Rode tegenhanger van de Veltliner en zo mogelijk een nog grotere charmeur dan die witte. Super soepel, rond, sappig vlezig, zwoel, bramen. Licht gekoeld serveren. Jammer dat het picknickseizoen voorbij is.

€ 8,95 (liter)

Castello di Tassarolo, Monferrato 2012

Slanke en lichtvoetige Piemontese rode zonder toegevoegd sulfiet. Dat merk je in de wat ‘wilde’ geur. De smaak is puur, slank en verteerbaar, en doet wel een beetje aan die van een lichte Pinot Noir denken.

€ 15,95

Château de Targé ‘Cuvée Ferry’ 2009, Saumur-Champigny

Onmiskenbaar cabernet franc. Neus heeft lucht nodig. Karakteristieke smaak, grafiet, aards bittertje, behoorlijk wat body, licht vegetale toets maar ook voldoende zwart fruit. Echte eetwijn.

€ 16,95

Matsu ‘El Recio’ 2010, Toro

Gemaakt van druiven van (zeer) oude stokken. Een en al concentratie in geur, kleur en smaak. Zoete specerijen, gestoofd fruit, wat hout, veel body (14,5% alcohol), nadrukkelijk chocolade in de finale. Gelukkig niet overmatig heftig, maar voor een Toro voorbeeldig in balans. Laat de winter maar komen.

€ 16,95

Richmond Plains Pinot Noir 2011, Nelson

Verrukkelijk drinkbare Pinot, heel zuiver en typerend voor de druif. Delicaat rood fruit, beheerste extractie en body, levendige zuren, schone afdronk. Als een goede Sauvignon in rode uitvoering.

€ 19,95

Stefano Amerighi  Syrah 2010, CortonaVrij dure, maar zeer goede wijn uit het zuiden van Toscane. Volbloed syrah met flink wat body (14%), puur zwart fruit, spanning, mineralen, uitgebalanceerd, vette knipoog richting Noord-Rhône.

€ 29,95

Versterkt

Rivesaltes Tuilé 3 ans d’age ‘Héritage du Temps’ Domaine SinglaUniek en ten onrechte onderschat type wijn met oxidatieve opvoeding. Decent zoet, aromatisch, gedroogd fruit, citrusschil, noten, zacht kruidig, chocolade

€ 19,95

Bosman Wijnkopers, www.bosmanwijnkopers.nlVermelde prijzen zijn particuliere prijzen.

Tekst en fotografie: René van Heusden

Piëmonte is een van de mooiste en boeiendste wijngebieden ter wereld. Maar omdat de beroemdste wijnen (Barolo, Barbaresco et al.) worden gemaakt van nebbiolo, krijgen de andere druivenrassen die er staan aangeplant, relatief weinig aandacht.

Als er één is die meer aandacht verdient, is het barbera, de meest aangeplante druif van Piëmonte en na sangiovese en montepulciano de derde blauwe druif van Italië. En als er een producent is die barbera als kwaliteitsdruif op de kaart heeft gezet, dan is het Azienda Agricola Braida van wijlen Giacomo Bologna.

Imago

Braida is opgericht in 1961 door Giuseppe ‘Braida’ Bologna en is gevestigd in Rocchetta Tanaro, een dorp aan de rivier Tanaro, op zo’n 10 kilometer ten oosten van Asti. Het was zijn zoon Giacomo die Braida uitbouwde tot een producent van serieuze kwaliteitswijnen, met barbera in de hoofdrol.Dat dit is gelukt, was aanvankelijk niet te voorzien. Want toen Giacomo Bologna begin jaren ’80 besloot te proberen ‘grote’ wijn te maken van barbera, was de druif eigenlijk alleen goed genoeg voor eenvoudige tafelwijnen (vaak met wat CO₂), waarvan de scherpe zuren hielpen vette vleeswaren te verteren. Toen er even later meer dan 30 mensen overleden door het drinken van met methanol versterkte Barbera, leek diens imago helemaal verpest.

Groen

Maar Giacomo geloofde in de potentie van barbera. Hij startte met groene oogst en oogstte later dan anderen, wetende dat barbera ook dan genoeg zuren behoudt om wijnen te geven die genoeg frisheid en balans hebben. En hij liet de wijn rijpen in (deels nieuwe) Franse barriques, voor goede kleur en meer rondeur. De wijn waarmee hij de critici wist te overtuigen, is Bricco dell’Uccellone, een Barbera d’Asti, die voor het eerst in 1982 werd geproduceerd. De wijn heeft al jaren een zekere cultstatus en is nog steeds het vlaggenschip van Braida.In 1990 overleed Giacomo voortijdig en sindsdien wordt Braida geleid door zijn zoon Giuseppe (wijngaarden en wijn maken) en dochter Raffaella (commerciële zaken), geholpen door haar man Norbert Reinisch (export directeur).

Een stukje Italië

Het was Norbert Reinisch (foto) die afgelopen maand op uitnodiging van Braida’s importeur, Poot Agenturen, in Nederland was, om een proeverij van hun assortiment te verzorgen. Plaats van handeling was de wijnkelder (en later de pizzeria La Storia) van Mario Uva in Neck, een aparte, maar goed gekozen locatie. Want La Storia voelde die dag als een stukje Italië in de herfstige Noord-Hollandse polder, zowel qua sfeer als qua eten, dat eenvoudig maar smaakvol was. En belangrijk, het eten ging prima samen met de krachtige wijnen van Braida.

En Reinisch bleek de perfecte figuur om de filosofie en de wijnen van Braida te verklaren. Hij stamt uit Innsbruck maar zijn liefde voor wijn en Raffaella brachten hem naar Piëmonte. Aangenaam is dat Reinisch niet alleen Braida, barbera en Piëmonte goed kent, maar als kandidaat Master of Wine alles ook in een bredere context kan plaatsen.

Balans

Bovendien maakt hij het verhaal niet fraaier dan het is. Zo draaide hij niet om het feit heen dat de alcoholpercentages van de Barbera’s (15% à 16% vol. is geen uitzondering) Braida de laatste jaren wat zorgen baren, ondanks dat de wijnen genoeg balans blijven houden.Wat hij ook vertelde: flavescence dorée, een bacteriële infectie van druivenplanten, richt de laatste jaren veel schade aan in Piëmonte. Braida verliest zo’n hectare wijngaard per jaar aan de ziekte, een forse schadepost dus. En de overbrenger van de ziekte stamt weer eens uit Amerika (zoals o.a. ook meeldauw en druifluis): de Amerikaanse druifcicade.

Proeven

De proeverij toonde het actuele assortiment van Braida en alle wijnen zijn verkrijgbaar in Nederland. Hier volgen de wijnen en de bijbehorende notities:

Langhe Nascetta Regina di Fiori 2012: eerste oogst van de interessante inheemse druif nascetta, waarvan Barolo-producent Elvio Cogno de voortrekker is; groene peper is typerend, Norbert Reinisch vergelijkt nascetta met grüner veltliner; mooi fris, met goede zuren, maar ook rondeur, licht peperig-kruidige nahang. ****

± € 19,00

Barbera d’Asti Montebruna 2011: zwarte kersen, warm en kruidig, niet complex maar puur, flink in alcohol, blijft toch aardig in balans ***(*)

< € 20,00 bij meerdere aanbieders

Barbera d’Asti Bricco dell’Uccellone 2010: het vlaggenschip, van wijngaard aangeplant in 1972, 15 maanden in Franse barriques, 12 maanden rijping op fles voor release; zeer compact, wat gesloten, lijkt groot jaar, want niet te warm; mooie zuren, prachtig fruit, grote lengte; dit zal veel beter rijpen dan de warmere jaren, zegt Norbert Reinisch. Barbera heeft relatief weinig tannine, extra grip en structuur komt van barriques; 16,2% vol. alcohol geeft wel flink wat warmte na, maar heerlijk stoer. ****(*)

± € 50,00 – € 55,00 bij meerdere aanbieders

Barbera d’Asti Bricco della Bigotta 2006: de andere top-Barbera van Braida, van stokken aangeplant in 1982, 18 maanden in Franse barriques (40% nieuw hout), 12 maanden rijping op fles voor release; wat lichtere aanzet dan Uccellone, wel flinke structuur, ook van hout, iets zoutige nahang; zuren van Barbera zijn heel anders dan die van Nebbiolo, veel meer upfront, ook door combinatie met kersenfruit. ****(*)

± € 50,00 – € 55,00 bij meerdere aanbieders

Barbera d’Asti Bricco della Bigotta 1997: hét hoogtepunt van de proeverij, waarschijnlijk ook omdat de wijn aan tafel werd geschonken bij prachtige Brasato al Barbera; mooi gerijpt, nog geen spoortje vermoeidheid, veel zoet fruit nog, mooie peperig en kruidig, lange, warme nahang. *****

Barbera d’Asti Ai Suma 2010: 100% barbera, 100% nieuw hout, zeer donker; heel kruidig, balsamico, zeer rijp fruit (late oogst), wat drogend en heftig, 16% vol. alcohol. ****

Moscato d’Asti Vigna Senza Nome 2012: geoogst op potentieel 12% vol., bij 5,5% vol. alcohol teruggekoeld naar -7 graden, dan meteen filtering, uiteindelijk 105 gram restsuiker; bloemig, fris, zuiver. ***(*)

± € 13,00 bij meerdere aanbieders

Braida zet een overtuigende serie neer, die blijvend bewijst dat barbera wel degelijk een druif voor serieuze wijnen is. En hoewel ze zeker niet de enige producent meer zijn die sterke Barbera maakt (o.a. Coppo, Vietti, Chiarlo, La Spinetta kunnen er ook wat van), lijken ze als échte specialist nog steeds een streepje voor te hebben.  De wijnen van Braida – Giacomo Bologna zijn verkrijgbaar via Poot Agenturen.

La grêle, grêlons en il a grêlé zijn drie termen die de afgelopen zomer uit de mond van menige Franse wijnboer te horen waren. Hagel, hagelstenen, het heeft gehageld. Het zijn de meteorologische sleutelwoorden voor 2013. Ongeacht hoe het uiteindelijke resultaat zal zijn, 2013 zal in Frankrijk de boeken in gaan als een jaar dat tijdens de zomer in zowat alle windstreken ongewoon zwaar te lijden heeft gehad onder vernietigende hagelbuien.

Weinig activiteiten zijn zo ver verwijderd van de sprookjeswereld als druiven telen om wijn van te maken. Van een sprookjeswereld waarin altijd de zon schijnt, althans. Boze sprookjes zijn er te over, en de afloop daarvan is niet altijd dat ze nog lang en gelukkig leefden. Honderden vignerons kunnen erover meepraten dat de werkelijkheid er ander uitziet.

Akelig klein

Voordat het hagelseizoen begon, was het voorjaar al allesbehalve opwekkend geweest. Te koud en te nat en dus met een negatief effect op de vruchtzetting in de vorm van coulure en millerandage. Lees: minder opbrengst dan gehoopt en zakelijk gezien nodig na het akelig klein uitgevallen oogstjaar 2012. In een gebied als de Bourgogne liep de vegetatie een vertraging op van ongeveer een maand. Toen het eindelijk wel aangenaam weer werd – ook in Frankrijk was de maand juli uitgesproken zonnig en warm – was de opgetogenheid voor menigeen slechts van korte duur. Hagel zou de idylle lelijk gaan verstoren.

Hagelverzekering

Hagel is een risico dat erbij hoort voor iedere agrariër, maar het lastige is de hoge mate van onvoorspelbaarheid van het verschijnsel, waar en wanneer het snijdende ijs op het gewas terecht komt. De situatie in Frankrijk is in dat opzicht niet te vergelijken met die in het Argentijnse Mendoza, waar hagel een dusdanig frequent verschijnsel is dat je er nogal eens wijngaarden ziet die met speciale hagelnetten beschermd worden. In de Franse context met zijn hoge mate van onvoorspelbaarheid wil of kan lang niet iedereen de kosten van een hagelverzekering opbrengen. Meestal gaat dat goed, maar o wee wanneer jouw wijngaard zich toevallig in het epicentrum van een zware bui bevindt.

Incidenteel

Tegelijkertijd het grote voordeel én het grote nadeel van hagel is het incidentele en strikt plaatselijke karakter daarvan. Regen kan dagenlang achtereen vallen en koelte weken aanhouden, maar bij hagel is het met een kwartier meestal wel gezien. Hagel is onlosmakelijk verbonden met hevige donderbuien en soms ook met hevige windvlagen die het snijdend effect van het ijs verhogen.

De geografische impact van hagel is beperkt en is in feite een speldenprik op een zeer beperkte ruimte van hooguit enkele gemeenten. Anders dan nachtvorst, ook zo’n aan koude lucht gerelateerd natuurverschijnsel en met in het Frans bijna dezelfde naam, le gel, komt het maar hoogstzelden voor dat een grotere zone ermee te maken krijgt. Een schrale troost voor degenen die wel de volle laag krijgen en bij het meest rampzalige scenario hun hele opbrengst verliezen.

Klompen

Hagel kan naar beneden komen in verschillende vormen, variërend van fijne korreltjes tot ijsklompen zo groot als golf- of tennisballen. Hoe groter de stenen, hoe groter de potentiële schade, vooral in combinatie met stormachtige wind. In de ernstigste gevallen worden immers niet alleen trossen en bladeren volledig vernield, maar wordt ook nog eens het lotendragende hout van de stokken versplinterd. In dat geval zijn de gevolgen voelbaar voor zowel de oogst van het lopende jaar als voor die voor het jaar daarop.

Onderstaand een (onvolledig) overzicht van waar la douce France met de harde werkelijkheid van noodweer met hagel geconfronteerd werd:

Loire

De twijfelachtige eer het hagelseizoen 2013 te hebben geopend gaat naar het Loiredal. In de vroege ochtend van 17 juni was het daar de beurt aan Vouvray. Hier werd alles bij elkaar 1900 hectare, tweederde van de totale appellation, getroffen. In tien minuten tijd viel daar op tal van plaatsen 30 centimeter hagel. Vooral de zone tussen Vouvray en Reugny kreeg het zwaar te verduren. Producenten verloren daar 80 tot 100% van hun oogst 2013. Een bittere pil gelet op het ook al klein uitgevallen 2012.Slecht nieuws ook uit de omgeving van Chinon. In Cravant-les-Coteaux, goed voor 40% van de aanplant binnen de appellation Chinon, werd een kwart van alle wijngaarden getroffen. Om precies te zijn 200 van de in totaal 800 hectare. Vorig jaar kreeg datzelfde Cravant in april trouwens te maken met vorstschade. In Bourgueil en Saint-Nicolas-de-Bourgueil hagelde het eveneens, maar de gevolgen daar waren minder dramatisch.

Bourgogne

In de Bourgogne was het op 23 juli prijs in de Côte de Beaune, en niet zo zuinig. Tussen Aloxe-Corton en Meursault moesten 1350 hectare eraan geloven. Aangezien de hagel gevolg werd door plensregen, viel in Volnay niet minder dan 58 mm neerslag in een uur tijd. Zodoende ging niet alleen het gewas kapot, maar zijn ook grote modderverschuivingen opgetreden, samen met een verhoogd risico op schimmelziekten als meeldauw en oïdium.Aloxe en Meursault ontsnapten de dans nog enigermate en werden slechts gedeeltelijk getroffen. Gemeenten als Savigny, Beaune, Volnay en Pommard kregen wel de volle laag. Hier variëren de verliezen in opbrengst tussen 50 en 90%, zowel in percelen voor village-wijnen als die voor grands crus. Gelukje bij een ongeluk: het hout is onbeschadigd gebleven. Dubbel ongeluk bij een ongeluk: a) de oogst 2012 had mede door hagel qua omvang slechts de helft van de normale omvang en b) de situatie was voor de hagel al niet echt florissant door het slechte voorjaar.

Alsace

Ook de Elzas bleef in 2013 niet gespaard. Het zuidelijk centrale deel van de streek kreeg zijn deel op 6 augustus. Een geluk bij een ongeluk was hier dat de pingpongballen hagel samen met regen naar beneden kwamen, waardoor het leed enigszins verzacht werd. Het meest getroffen zijn lager gelegen vlakke wijngaarden bij Colmar en Turckheim met verliezen tussen 10 en 60% van de opbrengst. Grands crus op de hellingen hadden slechts lichtjes te lijden.

Sud-Ouest

Nog meer meteorologische rampspoed. In het Zuidwesten kwam die in de tweede helft van juni vooral van regen die op de 18e begon te vallen en tot grote overstromingen leidde in de departementen Haute-Garonne, Hautes-Pyrénées en Pyrénées-Atlantiques. Behalve regen viel er ook hagel, en wel in Cahors. De pijn bleef beperkt tot 250 hectare in twee gemeenten, Trespoux en Villesèque. Verlies: 50 to 100%.

Champagne

Als noordelijk wijngebied is de Champagne wel wat gewend als het om vorst en/of hagel gaat. Wat betreft de hagel was het deze zomer raak in het laatste weekeinde van juli. Daarbij zijn 3000 hectare wijngaard getroffen en 300 volledig vernield. In de gemeenten met de meeste schade betekent dat een verlies tot 50% van de opbrengst voor 2013.

De bekendste gemeenten met schade zijn vooral te vinden in de omgeving van Epernay, zoals Hautvillers in de Vallée de la Marne en Cramant, Cuis, Chouilly, Oiry, Le Mesnil-sur-Oger en een deel van Avize in de Côte des Blancs. Het opbrengstverlies varieert daar tussen 10 en 15%. In de veel minder bekende zone ten westen van Reims was de schade vele malen groter. Eerder werden in de Champagne al 600 hectare getroffen, waarvan er 300 volledig vernield werden.

Bordeaux

Dat er eind juli wat wilgen langs de oprijlaan naar Lafite ontworteld zijn tijdens een stormachtige bui in Pauillac, was groot nieuws voor het Engelse Decanter. Maar kom aan zeg, waar hebben we het dan helemaal over? De wijngaarden zijn er immers zonder noemenswaardige kleerscheuren van afgekomen.Aan de andere kant van Bordeaux, langs de Dordogne, was het pas echt raak. In noordelijke deel van Entre-deux-Mers (4000 hectare), in de Côtes de Castillon en in het naburige maar onder Bergerac vallende Montravel brak op 2 augustus noodweer los, nadat de omgeving van Grézillac (in Entre-deux-Mers) op 26 juli al een voorproefje had gehad. Alles bij elkaar opgeteld lijkt 7000 hectare voor 80% of meer te zijn beschadigd is.

Schade: alleen al in Entre-deux-Mers met 1200 gedupeerden minimaal 20 miljoen euro. Uitgerekend in een deel van de regio waar het economisch gezien toch al niet allemaal op rolletjes loopt én waar de slechte ontwikkeling van de merlot vanwege het barre voorjaar sowieso al niet vrolijk stemde. Het departement Gironde heeft daarom financiële noodmaatregelen getroffen om boeren te behoeden voor faillissement.

Scheurebe, het is niet echt mijn druif. Waarom Duitse wijn, met riesling als onbetwiste koningin, behoefte zou hebben aan een soort cool climate versie van sauvignon blanc x verdejo, is mij nooit helemaal duidelijk geworden.

Tekst: Lars Daniëls MV

En dan komt er een mail, of ik een wijn wil proeven gemaakt door een medewerker van Henri Bloem in Utrecht. Een Scheurebe, en dan nog lieblich ook. Maar met een interessant verhaal erbij. En wel gemaakt bij en met Horst Sauer, the Lord of the Lump, een van de beste wijnproducenten van Franken, die wel raad weet met wat functioneel restzoet.

De wijn is prachtig en eigenlijk veel meer dan het etiket aanduidt. Dit is niet zomaar Spass im Glas, maar serieus goede Scheurebe: een uitzondering.

Scheurebe is een zogenaamde Neuzüchtung, maar zo nieuw is deze kruising niet meer. Al in 1916 werd de druif door Georg Scheu in Alzey gecreëerd en later ook naar hem vernoemd. Omdat hij werkte aan een serie kruisingen van riesling met silvaner werd lang aangenomen dat scheurebe riesling x silvaner was. Maar DNA-onderzoek toonde eind jaren ’90 aan dat riesling wel een ouderaandeel is, maar silvaner niet. Tenminste niet in pure vorm.

Het zeer complete werk van Jancis Robinson, Julia Harding en José Vouillamoz geeft gek genoeg slechts aan dat het een kruising is van riesling en een onbekende partner. De internationale databank voor wijndruiven (VITIS-VEA van de Geilweilerhof in Siebeldingen) geeft dan meer informatie: scheurebe zou een kruising zijn van riesling en bukettrebe, op zich weer een kruising van silvaner x trollinger.

Tegenwoordig staat er 1573 hectare scheurebe aangeplant in Duitsland, slechts de helft nog maar van de aanplant eind 20e eeuw; elk jaar loopt het oppervlak met zo’n 100 hectare terug.

Apart

Wat scheurebe apart maakt, is met name zijn variëtale aroma. Dit wordt nogal bepaald door vluchtige zwavelhoudende verbindingen (thiolen, bij scheurebe vooral mercaptomethylpentanon (4MMP)), die intense geuren van buxus, zwarte bessen en grapefruit geven, zeker indien men specifiek voorgeselecteerde gisten gebruikt.

Het zijn aroma’s die je ook kunt tegenkomen in bijvoorbeeld sauvignon blanc en verdejo, vandaar mijn provocerende vergelijking van eerder. En aroma’s die niet zo stabiel zijn: ze zijn na een jaar op fles al deels verdwenen en dan is er van eenvoudige Scheurebe weinig meer over.

Wil Scheurebe echt interessant zijn, moeten de druiven volledig rijp zijn en onbeschadigd in de kelder komen. Dan bewijzen goede producenten als Müller-Catoir, Wagner-Stempel, Wittmann en ook Horst Sauer dat er wel degelijk goede wijnen van te maken valt, zowel droog als zoet, die veel meer hebben dan enkel een lekker aromatisch eerste aroma.

Een Nederlander in Franken

Terug naar Spass im Glas. De wijn is zoals gezegd gemaakt door de Nederlander Philip Prause en de Duitse topproducent Horst Sauer. Het is trouwens een mooi verhaal, dat van Philip Prause.

Hij studeerde geschiedenis in Utrecht en ging als bijbaantje aan de slag bij het illustere duo Inno van den Berg en Edwin Verburg van Henri Bloem in Utrecht. Om zich meer in wijn te verdiepen, ging hij in 2011 drie maanden aan de slag bij Weingut Horst Sauer in Escherndorf aan de Main (Franken), waar hij naar eigen zeggen ‘verliefd werd op scheurebe’.

Horst had dusdanig veel vertrouwen in Philip dat hij hem, toen hij voor de oogst van 2012 terugkwam naar Escherndorf, de supervisie gaf over de oogst van twee percelen scheurebe, in het hart van de Grosse Lage Escherndorfer Lump (voorheen Erste Lage, gelijk aan een Grand Cru-wijngaard, red.).

Van een deel van de druiven mocht Philip, geholpen door Horst, zijn eigen Scheurebe maken (in totaal slechts 600 flessen). Die moest niet helemaal droog zijn, vond Philip, om een mooie zoet-zuur-balans te krijgen. Met 20 gram restsuiker (per liter) en 12,5% vol. alcohol is de wijn inderdaad zeker niet droog, maar de 7,7 gram zuren (per liter) geven voldoende frisheid en smaakbalans.

Prettig is dat de thiolgeuren beschaafd zijn gebleven, waarschijnlijk ook omdat er geen voorgeselecteerde gist is toegevoegd, maar de most spontaan is vergist, zoals Horst Sauer dat meestal doet. De wijn moest plezier geven om te drinken, Spass dus, en dat is zeker gelukt.

Eigenlijk biedt de wijn veel meer dan gewoon wat drinkplezier. Spass im Glas 2012, officieel Escherndorfer Lump Scheurebe Spätlese, geeft inderdaad nu al veel drinkgenot maar is serieus goede, rijpe Scheurebe, die mijns inziens ook nog prima tien jaar meekan. Zó is Scheurebe wél lekker…

“Heerlijk zuiver en fruitig in de geur, met rijpe grapefruit (ook wat zeste), een beetje cassis, nougat en aangenaam warme kruidigheid. De smaak is sappig, vol maar fris, met tonen van amandelspijs en rijp citrusfruit. Het restzoet is op zijn plek, versterkt de toch al goede vulling en geeft een zekere breedte van smaak. De finale heeft iets ziltigs en is redelijk lang, ook door voldoende zuren. Erg knappe wijn, serieuzer dan naam doet vermoeden!” 15,5 punten

Lars Daniëls MV.

Escherndorfer Lump Scheurebe Spätlese ‘Spass im Glas’ 2012, Made by Philip Prause & Horst Sauer is alleen verkrijgbaar bij Henri Bloem Utrecht, voor € 15,95 per fles. Oplage is beperkt.

Je moet het ze nageven, onze oosterburen: als ze iets doen, doen ze het ongelooflijk goed: zeven prachtwijnen van topproducenten bij zeven mooie en vooral smaakvolle gerechten van een topchef. 3 juni j.l. vond er een bijzondere proeverij plaats.

Tekst: Lars Daniëls MV en Gerard Reijmer / Fotografie: Gerard Reijmer

Op initiatief van Fine – The Wine Magazine en Gaggenau waren zeven van de beroemdste Duitse wijnproducenten en een ** sterrenchef naar ons land gekomen om, in het Inspiratiehuis 20/20 in Hoofddorp, de luxe showroom van Duitse merken als Siemens, Bosch, Neff, Solitaire en Gaggenau, nog maar eens te laten zien dat Duitsland in de top van ‘s werelds eredivisie van wijn en gastronomie meespeelt.

Wat betreft de producenten ging het om Weingut Robert Weil (Rheingau), Weingut Dr. Loosen (Mosel), Weingut Dr. Heger (Baden), Weingut Dönnhoff (Nahe), Weingut Knipser (Pfalz), Weingut Rudolf Fürst (Franken) en Weingut Meyer-Näkel (Ahr), en op heer Wilhelm Weil en Ernie Loosen na, waren de beroemde eigenaren/wijnmakers allen persoonlijk aanwezig.

De sterrenchef die was meegekomen was Hans-Stefan Steinheuer, van Steinheuers Restaurant ‘Zur Alten Post’, dat twee Michelinsterren heeft en maar liefst 19 punten in de Duitse Gault Millau. De man kan een potje koken, en dat bleek!

Hoofddorp, of met wat inbeeldingsvermogen Amsterdam, was de eerste van een serie stops op een kleine Europese tournee (o.a. werden ook Londen en Parijs aangedaan, dan klinkt Hoofddorp wat suf), met dezelfde wijnproducenten maar telkens een andere Duitse topchef. Zo waren ook andere beroemde chefs als Harald Wohlfahrt en Dieter Müller door Fine en Gaggenau uitgenodigd.

De opzet was simpel maar zeer doeltreffend: iedere producent had één wijn ingebracht en Hans-Peter Steinheuer had er wat smakelijks bij gekookt. Hoewel het niveau van de wijnen hoog lag, waren het echt niet alleen Grosse Gewächse; men had echt rekening gehouden met een zekere opbouw qua wijnen en gerechtjes.

Hier volgen de wijnen en de gerechten, met informatie van Lars Daniëls MV (LD) over de producenten en de wijnen los van het gerecht, en commentaar van Gerard Reijmer (van Foodteam; GR) over de gerechten en de wijnspijs-combinatie.

Weingut Robert Weil, Rheingau Riesling Tradition 2012

LD: Dit is een van de vier basiswijnen (Gutsweine) van deze topproducent uit Kiedrich in de Rheingau, afkomstig van de lagere hellingen van o.a. de Gräfenberg. De wijngaarden hebben wat diepere, rijkere bodems van löss (leem) op fyllietleisteen en geven uitstekende basisdruiven.

De wijn is zeer zuiver en licht floraal van aroma; smaak heeft een duidelijk maar beschaafd zoetje en goede lengte; luxe borrelwijn. ***(*)

Rundvlees tartaar met kappertjes, ansjovis en aardappelchips

GR: Het vlees is goed op smaak gebracht: het is hartig, vers, sappig. De chips en het krokante broodkruim boven op het vlees geven structuur. De mayonaisesaus erbij geeft nog wat extra romigheid. De wijn heeft een klein zoetje en een klein bittertje. Lekkere wijn, met mooi zoet-zuur-spel, maar hij wordt er bij het gerecht niet beter op. De wijn wordt iets strakker en gaat wat knijpen. De wijn had een tikje rijker en rijper moeten zijn voor dit gerecht.

Weingut Dr. Loosen, Graacher Riesling trocken 2012

LD: Een van de zogenaamde Ortsweine van het bekende wijngoed Dr. Loosen, van oorsprong gevestigd net buiten Bernkastel op weg naar Graach, aan de Moezel. De Graacher Riesling trocken stamt uit verschillende percelen bij Graach, waaronder Graacher Himmelreich. De wijn vergist spontaan in grote oude houten vaten en blijft zes maanden op de gisten.

Aanvankelijk reductief, maar dan heel typisch Mosel, wat lekker perzikfruit, wat grapefruit en bloemen; van smaak loepzuiver en beetje aards. ***(*)

Snoekbaars in wijn-ui-marinade met trostomaatjes en zonnebloempitten

GR: De snoekbaars is precies goed: niet te gaar, niet te rauw. Perfect. Ook de begeleiding is mooi: de frisse tomaten worden aangevuld met een smaakvolle milde olie en de pitten zorgen voor wat extra ‘bite‘. Het gerecht heeft een mooie balans tussen de zuren van de tomaat en de volheid van olie en visvlees.

De wijn is fris, sappig en fruitig. Bij het gerecht gaat hij nog beter smaken; hij lijkt meer complexiteit te krijgen en hij geeft een mooie frisse afdronk. Bij het voorproeven proefde je nog een licht bitter, dat valt helmaal weg. Wijn en spijs zijn ideale partners.

Weingut Dr. Heger, Ihringer Winklerberg Grauburgunder Grosses Gewächs 2011

LD: Dit is, samen met een enkele Weiß- en een paar Spätburgunders, de topwijn van Joachim Heger, afkomstig uit de beste percelen van Ihringer Winklerberg, een beroemde Erste Lage. De wijngaard staat bekend als de warmste van Duitsland, maar geeft mede door zijn stenige bodem iets minder forse wijnen dan bijvoorbeeld Achkarrer Schloßberg. De druiven voor dit GG zijn vroeg geoogst, waren al in september helemaal binnen, met een gemiddeld Öchslegehalte van 103º. Deels vergist en gerijpt in grote oude houten vaten en gebruikte barriques, acht weken op volle gisten, acht maanden op de fijne gisten.

De wijn komt erg jong en nog wat eendimensionaal over, wel mooi fruitig en opmerkelijk fris; smaak is prachtig droog, met mooie warme kruidigheid en zeer goede lengte. ****(*)

Saibling op selderij in marjolein – aardappelsud

GR: De Saibling is een forel-achtige zoetwatervis. Hij heeft de kleur en smaak van zalmforel. Erbij een selderijpuree. Er zit weinig zuur in het gerecht. Vandaar waarschijnlijk dat er een volle, stevige Grauburgunder bij komt. Een erg stevige Grauburgunder; hij gaat over het gerecht heen en spoelt het weg. (Lars is het hier overigens niet mee eens; de wijn heeft puurheid, rondeur en is niet te zwaar. Sluit mooi aan bij het gerecht, vindt hij.)

Weingut Dönnhoff, Niederhäuser Hermannshöhle Riesling Grosses Gewächs 2011

LD: Kijk, nu wordt het helemaal serieus. Het GG uit Hermannshöhle, een Erste Lage aan de Nahe, behoort tot de beste witte wijnen ter wereld, ja, ter wereld. Jaar in jaar uit overtuigt deze wijn critici en wijnliefhebbers over de hele wereld. Maar het is geen dikke Riesling. Helmut Dönnhoff verwoordde prachtig wat Riesling moet zijn volgens hem: “Riesling moet zuiver zijn als bronwater”.

De wijn is te jong nog, heeft ook iets te veel reductiefs in de geur (waarvan ik uit ervaring weet dat het verdwijnt). Daarachter zit schitterend fruit, rijp citrusfruit, de wijn is intens, heeft enorme diepgang en lengte. En ja, ik kan geen ander woord vinden, dit is mineralig! *****

Gekookt kalfsvlees met asperges en kervel Hollandaisesaus

GR: Dat het vlees gekookt is zou je niet zeggen; het is nog steeds heel mooi rood. De smaak is zacht. De combinatie met een bearnaisesaus is klassiek. En bij deze ei-botersaus gaan asperges natuurlijk ook goed. Een mooi uitgebalanceerd gerecht.

Volgens Helmut Dönnhoff aan mijn tafel moet goede riesling smaken als bronwater. Een mooie opmerking. Maar een dergelijke wijn bij dit rijke gerecht? De Riesling smaakt zoals Helmut het graag ziet: heel fris, mineraal en elegant. Maar hij heeft blijkbaar ook voldoende body want hij doet het uitstekend bij het gerecht. De wijn heeft meer volheid dan je zou verwachten en de saus meer zuren dan je zou denken en dan komen beide onverwacht dicht bij elkaar. Mooie verfrissende combinatie.

Weingut Knipser, Großkarlbacher Burgweg Spätburgunder Grosses Gewächs 2009

LD: Knipser behoort al jaren tot de bekendste Spätburgunderproducenten van Duitsland. Volker en Werner Knipser, sinds 2005 bijgestaan door Werner’s oudste zoon Stephan, zijn pioniers als het gaat om opvoeding in barriques. Hoe goed ze zo’n opvoeding in klein hout van de delicate pinot noir beheersen, proef je vooral in hun topwijnen, waarvan Burgweg de stevigste is.

Burgweg 2009 heeft een aroma van rijpe zwarte kersen, wat bramen, een beetje vanille, kruidnagel en geuren van bosbodem; in de smaak eerst een licht zoete houttoon, dan mooi fruit, diepgang, warmte en goede tot grote lengte. ****

Kalfsbloedworst met linzenpuree en gebakken uien

GR: Wat mij betreft het beste gerecht van de proeverij: een grote zwarte-geblakerde damschijf met een linzenpuree. Als je de schijf aansnijdt blijkt hij te bestaan uit tamelijk grove stukken vlees in een rode, dikke saus. En die saus is prachtig op smaak; heel aards en vlezig, hartig, maar niet log. De linzen versterken dat aardse nog eens, net als de ingekookte bouillon die er bij komt.

De Knipser heeft bij het voorproeven een tikje een groen bittertje, dat valt helemaal weg bij het gerecht. De wijn wordt soepeler en aantrekkelijker bij het gerecht. Uitstekende combinatie.

Weingut Rudolf Fürst, Bürgstadter Centgrafenberg Frühburgunder R 2009

LD: Paul Fürst is zonder twijfel een van de meesters van pinot van Duitsland. Wie had er zonder hem ooit van Bürgstadt in het Mainviereck van Franken gehoord? En deze wijn is een kunstwerk dat zijn weerga nauwelijks kent. Gemaakt van een vroegrijpende mutatie van pinot noir, pinot madeleine of pinot précoce, in Duitsland bekend als frühburgunder. Die voelt zich blijkbaar helemaal thuis op het verweerde rode zandsteen van de Centgrafenberg, een prachtig op het zuiden gelegen Erste Lage. Deze Frühburgunder vergist spontaan in open kuipen en rijpt 18 maanden in pièces de Bourgogne (228 liter).

De wijn toonde zich nog piepjong en iets reductief aanvankelijk, daarna geweldig fraaie tonen van rood fruit en wat sous bois; smaak is enorm levendig, harmonieus en elegant, een prachtpinot, grote wijn. *****

Krokant gebakken schouder van speenvarken met geroosterde spitskool en mosterdsaus

GR: Dit smaakt heel Duits: mals, vettig varkensvlees geserveerd met kool. Maar wel heel erg lekker Duits. De huid is inderdaad heel krokant gebakken en het vlees is sappig. De saus op basis van demiglace is fris-pittig. Mooi gerecht.

De wijn is zacht en mild met veel fruit, wat specerijen en een lange complexe afdronk. Geen storende bitters bij het varkensvlees. De wijn wordt er nog een stukje frisser van en dat is bij dit gerecht erg aangenaam. Mooie combinatie.

Weingut Meyer-Näkel, Neuenahrer Sonnenberg Spätburgunder Grosses Gewächs 2009

LD: Last but not least, Meyer-Näkel. Werner Näkel was er in hoogsteigen persoon, want hij kan zijn prachtbedrijf in Dernau aan de Ahr tegenwoordig met meer dan een gerust hart overlaten aan zijn dochters Meike en Dörte.

En wanneer Werner met pensioen gaat, heeft hij dat meer dan verdiend, want hij was de voortrekker van (droge!) kwaliteitswijn van spätburgunder in het Ahrtal. Hij bracht de rendementen enorm omlaag, oogste laat, liet de wijnen met de schillen vergisten en introduceerde Franse barriques voor de rijping. De resultaten waren zo spectaculair, dat hij al snel veel navolging kreeg. Meyer-Näkel maakt naar mijn mening nog steeds de beste Spätburgunders van de Ahr.

Te proeven hier was eens niet zijn pièce de résistance, Dernauer Pfarrwingert GG, maar de bijna net zo indrukwekkende Neuenahrer Sonnenberg Spätburgunder GG, uit het topjaar 2009. Werner Näkel benadrukte trouwens de voordelen van het koele klimaat van de Ahr: ondanks 14% vol. hebben de wijnen geweldige aroma’s.

Dat liet de Sonnenberg 2009 ook mooi zien, met zijn aroma van rijpe bosvruchten, wilde kruiden en wat kruidkoek; de smaak is krachtig en gepolijst op de beste manier, een prachtige wijn, die ook vanwege de combinatie met het gerecht vijf sterren verdient. *****

Sauerbraten van Ahrtaler ree met gestoofde appeltjes

GR: Een machtig en krachtig gerecht. Het ree is eerst dagen lang in wijn en azijn gemarineerd en daardoor heel zacht en mals. De saus is een stevige ingekookte wildsaus, verder vinden we erbij een nog een soort knödel of gnocchi en fris-zoete gebakken appel. Ook heel erg Duits en ook heel erg lekker. Niet log of zwaar maar elegant en verfijnd. Deze chef bewijst dat de Duitse keuken op hoog niveau staat.

De wijn doet hetzelfde voor de Duitse wijn: veel fruit, kruiden, specerijen, frisse zuren, rijpe tannine. Complex, krachtig, niet log, maar elegant en verfijnd. Wijn is goed, gerecht is goed en de combinatie is uitstekend.

LD: voor mij dé combinatie van de dag, maar wat wil je ook: Steinheuer en Näkel kennen elkaar zeer goed.

Het moge duidelijk zijn dat dit een zeer overtuigende demonstratie van gastronomische klasse was. En je moet het ze nageven, onze oosterburen: als ze iets doen, doen ze het ongelooflijk goed: zeven prachtwijnen van topproducenten bij zeven mooie en vooral smaakvolle gerechten van een topchef.

Zowel de Duitse wijnbouw als de Duitse gastronomie staan tegenwoordig op een dermate hoog niveau, dat ze voor die van geen enkel ander land onderdoen. Waar er tien jaar geleden al zeker de pure kwaliteit was, is er daarna meer individuele creativiteit bijgekomen, waardoor het geheel op een nog hoger en boeiender plan is komen te liggen. Je zou haast een vergelijking met het voetbal kunnen trekken. Alleen hadden ze voor deze ontwikkeling geen Louis van Gaal nodig.

Tekst: Lars Daniëls MV en Gerard Reijmer

Fotografie: Gerard Reijmer

Wijnproducent Stefan Erbes in Ürzig houdt jaarlijks een bijzonder proeverij van oude Rieslings uit zijn woonplaats en naaste omgeving, Riesling-Raritäten. Met in de hoofdrol: de Ürziger Würzgarten.

Tekst en fotografe: René van Heusden

Wijnen van deze wijngaard bieden zowel in hun jeugd als op leeftijd fascinerend proefmateriaal. Moezelrieslings uit grote jaren, gemaakt van perfect rijpe druiven, kunnen zich uitstekend ontwikkelen. Decennialang zelfs, mits de flessen in goede conditie blijven. In de vorige aflevering hebben we gezien waarom de Ürziger Würzgarten enig in zijn soort is. Deze week deel 2 van het tweeluik: de wijnen.

Gastheer Stefan Erbes liet voorafgaand aan de proeverij van gerijpte jaargangen eerst 17 Rieslings uit zijn collectie 2011 proeven. Dat bleek bepaald geen straf. Het was juist een glorieuze demonstratie van wat hij in zijn mars heeft. Stefan werkt sinds 1984 in het in 1967 door zijn vader Karl gestichte wijngoed en heeft er sinds 2002 de leiding over. Was zijn vader nog opgeleid als kuiper, zelf is hij gelernter Kellermeister.

Zijn proeflokaal ligt vlakbij de Moezel, zijn kelder boven Ürzig aan de Würzgartenstrasse. Toepasselijk, want Stefans 5,2 hectare wijngaard, uitsluitend beplant met 50 tot 70 jaar oude wurzelechte stokken, bevindt zich hoofdzakelijk in de Würzgarten. Ook heeft hij een perceeltje in de aangrenzende Erdener Treppchen. Hij laat zijn wijnen spontaan vergisten en gebruikt zowel staal als hout. Speciale trucs komen er niet aan te pas.

Erbes is de afgelopen paar jaar definitief doorgebroken als een van de smaakmakendste producenten in Ürzig. Het heeft hem steeds hogere waarderingen opgeleverd in zowel Eichelmanns Deutschlands Weine als GaultMillau Weinguide Deutschland, de twee invloedrijkste wijngidsen van Duitsland. Zijn wijnen hebben namelijk gewonnen aan finesse. Zelf omschrijft hij ze als ‘vibrerend mineraal’, en gelijk heeft hij.

Zie de Rieslings uit 2011, met als rode draad spanning en speelsheid van wijnsteenzuren. Hun elegantie is ook te danken aan de lage alcoholpercentages. Bij de droge Spätlesen is dat 12,5 %, bij de restzoete wijnen 7 à 8% en bij de Trockenbeerenauslesen slechts 5,5%.

Ook laag, ondanks de stijgende reputatie van het wijngoed, zijn de prijzen. Ter plaatse betaal je voor alle bottelingen tot en met Spätlese minder dan 10 euro per fles, voor de duurste Auslese nog geen 20 euro en voor een halfje Beerenauslese zegge en schrijve 23 euro. Zelfs de 65 euro voor Trockenbeerenauslesen is weinig geld gelet op de kwaliteit.

Mijn favorieten binnen de overigens voorbeeldig homogene collectie 2011:

• Ürziger Würzgarten Riesling Spätlese trocken
• Erdener Treppchen Riesling Spätlese halbtrocken
• Ürziger Würzgarten Riesling Kabinett
• Ürziger Würzgarten Riesling Spätlese Kranklay
• Ürziger Würzgarten Riesling Auslese *** Goldkapsel
• Ürziger Würzgarten Riesling Beerenauslese
• Erdener Treppchen Riesling Trockenbeerenauslese

(NB mostgewicht 265 ºOechsle, restsuiker 471 g/l, zuren 12,0 g/l)

Duitsers mogen te boek staan als doorgaans gedisciplineerde lieden, bij proeverijen kunnen ze moeilijk maat houden. Bij Erbes’ proeverij van gerijpte Rieslings uit de Ürziger Würzgarten en naaste omgeving – lees: vooral uit Erden – kwamen 34 (vierendertig) wijnen in het glas. In overgrote meerderheid minimaal 25 jaar oud, met als oudste een 1949.

Eerlijk gezegd boden ze niet allemaal aanleiding tot extase. Firne is niet erg, veel te hoge zuren wel. Moezelrieslings zitten structureel stevig in de zuren, ook in zeer goede jaren. Zolang dat wijnsteenzuren zijn, is er niets aan de hand. In dat opzicht zijn we sinds de jaren negentig aardig verwend geraakt met jaren die op zijn minst voor een correcte rijpheid gezorgd hebben. Een gevolg van klimaatverandering? Zo ja, dan is dit ieder geval een positief  effect.

Tot in de jaren tachtig kwamen immers regelmatig onrijpe, schrale jaren voor met wijnen die stijf stonden van appelzuren. Bij het proeven van oude Moezelrieslings is het daarom lang niet altijd jubel en gloria. Problematische flessen, al dan niet veroorzaakt door matige kurken, waren er gelukkig maar weinig. Dat verschijnsel is nu eenmaal een reëel gevaar als je oude wijnen proeft, ongeacht hun herkomst.

Onder de proevers twee markante veteranen uit de Ürziger wijnscene: Karl Erbes (Weingut Karl Erbes, links op de foto) en Karl-Josef ‘KaJo’ Christoffel (Weingut Jos. Christoffel jr.). Mannen met decennia ervaring en ondanks/dankzij hun rijpheid een wijngeheugen om jaloers op te worden. Christoffel kan kennelijk nog uitstekend tegen wijn, want hij viel niet eenmaal te betrappen op uitspugen… Maar ja, bij die lage alcoholpercentages kun je het wel aardig lang volhouden.

♥

1967 Ürziger Würzgarten Riesling Naturrein – Wgt. Jos. Christoffel jr.

1975 Erdener Treppchen Riesling Auslese – Wgt. Peter Nicolay

1979 Ürziger Würzgarten Riesling Auslese – Wgt. Karl Erbes

1971 Erdener Prälat Riesling Auslese – Wgt. Christoffel-Berres

1969 Ürziger Würzgarten Riesling hochfeine Auslese Kranklay – Wgt. Gerlach

1983 Ürziger Würzgarten Riesling Auslese – Wgt. Karl Erbes

1976 Ürziger Würzgarten Riesling Auslese Kranklay – Wgt. Karl Erbes

1971 Erdener Treppchen Riesling Auslese – Wgt. Dr. Hermann-Christoffel

♥♥

1962 Ürziger Würzgarten Riesling feinste Auslese – Wgt. Jos. Christoffel jr.

1959 Graacher Himmelreich Riesling feinste Auslese – Wgt. Kees-Kieren

1949 Ürziger Würzgarten Riesling feinste Auslese – Wgt. Christoffel Erben

1996 Ürziger Würzgarten Riesling Eiswein – Wgt. Karl Erbes

1994 Ürziger Würzgarten Riesling Trockenbeerenauslese – Wgt. Dr. Hermann

♥♥♥

1971 Wehlener Sonnenuhr Riesling Auslese *****  – Wgt. Jos. Christoffel jr.

1994 Ürziger Würzgarten Riesling Trockenbeerenauslese – Wgt. Karl Erbes

span class=”type_subhead_color bold”>Riesling Weingut Karl Erbes

Moseluferstrasse 27-29, Ürzig/Mosel

www.weingut-karlerbes.de

Tekst en fotografie: René van Heusden

Moezelrieslings uit grote jaren, gemaakt van perfect rijpe druiven, kunnen zich uitstekend ontwikkelen. Decennialang zelfs, mits de flessen in goede conditie blijven. Ondanks hun lage alcoholpercentages behoren ze tot de klassieke bewaarwijnen.

Tekst en fotografie: René van Heusden

Wat ze zo lang op de been houdt, zijn restsuiker en zuren. Een teveel aan (appel)-zuren kan echter het genoegen wreed verstoren. Maar wanneer de balans wel klopt, dan is het groot feest, zoals bij wijnproducent Stefan Erbes in Ürzig. Hij houdt jaarlijks een bijzondere proeverij van oude Rieslings uit zijn woonplaats en naaste omgeving, Riesling-Raritäten.

Stuivende jonge Rieslings proeven uit een jaar als 2011 is al net zo opwindend. Ook dat onderdeel stond bij Erbes op het programma. In de hoofdrol bij beide proeverijen: de Ürziger Würzgarten. Een wijngaard die zonder overdrijving enig in zijn soort genoemd mag worden. Deel 1 van een tweeluik.

Met zijn schilderachtige vakwerkhuizen is Ürzig een van de mooiste wijndorpen van de hele Moezel. Een van de bekendste dorpen ook dankzij de wijnen die het produceert. De naam Ürzig is synoniem met Würzgarten, de enige Lage van omvang in het dorp. Tja, wat heet omvang?

Al zijn er aan de Moezel nog wel ergere gevallen aan te wijzen – denk maar aan Marienburg in Pünderich of Altärchen in Trittenheim –, de Würzgarten in zijn huidige vorm is een voorbeeld van een in 1971 onverantwoord opgerekte Einzellage. De schaalvergroting betekende het einde van tot dan toe zelfstandige Lagen van topkwaliteit, zoals de Sonnenuhr en de Kranklay. Ze verdwenen om de banale reden dat ze te klein waren om aan de norm van minimaal 5 hectare te voldoen. Alleen kleine Lagen die zich in 1971 in het bezit van één enkel wijngoed bevonden, zoals de Goldwingert met nog geen 0,3 hectare, ontsnapten aan de dans.

Gelukkig komt er geleidelijk aan eerherstel voor zulke door bureaucraten gelijkgeschakelde wijngaarden nu ze steeds vaker als perceelnaam op etiketten verschijnen. Dit geldt niet alleen voor de Würzgarten, maar voor de hele Moezel. Het maakt de zaken niet ingewikkelder, maar juist duidelijker. Terroir en nivellering staan immers op gespannen voet met elkaar.

Wat betreft de Würzgarten, van de in totaal 65 hectare daarvan ligt het beste gedeelte aan de kant van Erden, als je met je rug naar de Moezel toe staat aan je rechterhand. Geografisch gezien: aan de oostkant. Würzgarten betekent letterlijk vertaald ‘kruidentuin’, maar de benaming heeft volgens de Vinothek der deutschen Weinberg-Lagen Mosel-Saar-Ruwer (1982) geen betrekking op zo’n tuin.

Gegeven de natuurlijke en cultuurhistorische context is dat ook een weinig waarschijnlijke optie. De naam zou daarentegen aan de oorspronkelijke Lage Pichter gegeven zijn als eerbetoon aan een middeleeuwse erfpachter daarvan met in zijn naam het woord wurzegarde. Het is maar een weet. Nog een weet: in de classificatie van de gespecialiseerde en super serieuze site Mosel Fine Wines krijgt de Lage als geheel een plaats in de op een na hoogste categorie en komt het kernstuk ervan in aanmerking voor de allerhoogste status. Daar is heel veel voor te zeggen.

De Moezel loopt bij Ürzig van zuidwest naar oost, zodat op de linkeroever de beste percelen in het zogeheten Filetstück van de Würzgarten profiteren door hun ligging op het zuiden en zuidwesten van een optimale instraling en late middagzon. Die aan de mindere westkant liggen meer op het (oost)zuidoosten.

Wat de Würzgarten zijn werkelijk unieke status verleent, is zijn rode bodem. Behalve rode leisteen met een relatief jonge verwering in de lagere, recenter gevormde jongere hellingen komt in de hogere, oudere delen ook rotliegend voor. Rode leisteen is in het Moezeldal vrij zeldzaam maar niet uitzonderlijk; rotliegend (ook wel aangeduid als rhyoliet) is dat wel. Het is als gesteente van een wijngaardbodem alleen in Ürzig te vinden, waar de Moezel het letterlijk en figuurlijk heeft aangesneden.

Dit verweerd gesteente van vulkanische oorsprong is ontstaan door vulkaanuitbarstingen bij de vorming van de Wittlicher Slenk binnen het Rijnse Leisteenmassief. Deze slenk loopt parallel aan de directe noordkant van Mittelmosel. Het oorspronkelijke tufsediment verweerde tot een mengsel van leem en gruis dat vermengd raakte met löss en dat de basis vormt voor de tegenwoordige bodem.

Ongeveer een zesde van alle bodems langs Moezel, Saar en Ruwer bestaat uit rode Devoonleisteen. Zo ook het grootste deel van de Würzgarten, afgezien van die plaatsen waar rotliegend ligt. De oorsprong van de Rotschiefer is ouder dan die van het rotliegend – het Devoon van de eerste ligt miljoenen jaren voor het Perm van de tweede –, maar is in zijn huidige, verweerde  vorm jonger. De Moezel heeft er immers miljoenen jaren over gedaan om zich in te slijpen.

Hoe lager in het dal je komt, des te jonger de verwering van het gesteente. Het grote aandeel leem en löss in de bovenlaag zorgt ervoor dat ondanks het gelijktijdig hoge steengehalte de verzorging met water en voedingsstoffen toch goed is.

De rode kleur van de grond in de Würzgarten duidt op het sterk ijzerhoudende karakter ervan. Zowel bij de rode leisteen als bij het rotliegend – de naam zegt genoeg – is die veroorzaakt door geoxideerd ijzer. Vooral aan de kant van Erden, waar grillige kliffen tussen de zee van wijnstokken uitsteken, springt de afwijkende rode kleur duidelijk in het oog. Echt opvallend, want grijs is aan de Moezel immers de overheersende bodemkleur. Inwoners van Ürzig danken er trouwens hun bijnaam Rotschwänzchen (roodstaartjes) aan die rode bodem!

Een belangrijk gegeven is dat de kleiachtige toplaag met zijn hoge gehalte aan löss aan de bovenkant makkelijk opwarmt, behoorlijk diep is en veel stenen bevat. Deze bodem zorgt ervoor dat regenwater snel wordt opgenomen zonder dat dit tot stuwing leidt, dat dit water door de remmende werking van de vele stenen geen kans krijgt om erosiegeulen te vormen, en dat de stokken ook in perioden van droogte voldoende water en voedingsstoffen kunnen opnemen.

Die stokken staan aangeplant op overwegend steile tot zeer hellingen tussen 110 en 320 meter boven zeeniveau. Veelal gaat het nog om wortelechte, ongeënte stokken die niet gerooid zijn in het kader van ruilverkaveling en al evenmin last van phylloxera hebben gehad.

De combinatie van nagenoeg perfecte zoninstraling en een voor de Moezel unieke bodemsamenstelling verleent aan Rieslings uit de Würzgarten een heel eigen karakter dat naar voren komt in een weelderig, exotisch fruitig aroma. Dat doet volgens de boeken denken aan noordelijke appels en peren, mediterrane grapefruit, bloedsinaasappel, perzik en abrikoos, alsmede aan tropische ananas en passievrucht. Altijd met een pikant kruidige toets – Ürzig rijmt niet voor niets op würzig!) – en een al even markant mineraal accent.

De smaak is in de regel vrij vol, bloemig en sappig, met weer een minerale, aardse ondertoon en prima zuren. Het ontwikkelingspotentieel ervan is indrukwekkend. Na rijping ontwikkelen de wijnen vaak een nadrukkelijk muntaroma. Zoals overduidelijk bewezen in de proeverij van gerijpte jaargangen. Daarover meer in deel 2.

Tekst en fotografie: René van Heusden

Bruggelingen mogen zichzelf gelukkig prijzen. Ze wonen niet alleen in een sprookjesachtig mooi decor, ze hebben ook de keuze uit een onwaarschijnlijk aanbod aan sterrenrestaurants in de stad zelf en in de naaste omgeving daarvan.

Tekst en fotografie: René van Heusden ML

Een van de rijzende sterren in het Brugse is restaurant De Jonkman. Chef Filip Claeys leerde het vak onder meer bij Geert Van Hecke in De Karmeliet en als souschef van Sergio Herman in Oud Sluis. Het kan minder.

Claeys en zijn vrouw Sandra, die ook in Oud Sluis gewerkt heeft, openden in 2006 hun eigen ‘eethuis’ aan de Maalsesteenweg in Sint-Kruis, aan de oostelijke buitenkant van Brugge. Ver weg van het door massatoerisme geteisterde centrum. Ze vonden er al snel hun draai, want in 2008 vond De Jonkman een eerste ster waardig. In 2012 volgde de tweede.

Perswijn liet er zich een middag lang verwennen met een uitgebreide lunch. Reservering vooraf was een verstandige beslissing, want op een doordeweekse middag bleek het restaurant goed gevuld met overwegend recreatieve eters. Zou het dan toch waar zijn dat Vlamingen een volwassener eetcultuur hebben dan Nederlanders? Het heeft er alle schijn van.

Zeker die in Brugge, want de beide plaatselijke driesterrenrestaurants Hertog Jan en De Karmeliet hadden eerder al laten weten die middag ‘volzet’ te zijn.

In de keuken van Claeys neemt vis een prominente plaats in. Als visliefhebber hecht hij grote waarde aan het werken met de beste producten uit dagelijkse aanvoer. Hij werkt daarom nauw samen met Vlaamse Noordzeevissers.

Ook is hij een van de initiatiefnemers van North Sea Life dat streeft naar duurzame visserij. Dat hij wat betreft de kwaliteit van zijn vis de lat hoog legt, blijkt wanneer hij aan tafel komt uitleggen waarom hij het vandaag nodig vindt een gang van het menu aan te passen. De beoogde Schotse schulle wordt daarom vervangen door griet. Het tekent de perfectionist.

Overigens betrekt Claeys niet alleen zijn vis uit de directe omgeving, voor andere producten als groente en vlees geldt hetzelfde. Je mag dus rustig spreken van een streekgebonden keuken. En al net zo van een seizoensgebonden keuken. De chef is geen man die met technische hoogstandjes probeert te imponeren, maar het juist zoekt in bijzondere smaakaccenten, bijvoorbeeld door de Green Egg barbecue te gebruiken.

Niet minder dan negen kleine hapjes gaan vooraf aan wat formeel de eerste gang van het Lentemenu zal zijn. Sommige calvinistische zuurpruimen onder de ‘restaurantcritici’ vinden het nodig om daarover te klagen. Wat een gezeur. Beperk je dan tot simpele eetcafés. Het ene mondvermaakje bij De Jonkman is nog subtieler dan het andere. Inderdaad, zoals we dat uit Sluis kennen. En dan het menu:

Gemarineerde horsmakreel met komkommer, radijs en muntbouillon

Frisse starter met een ‘discrete’ makreel, d.w.z. niet overdreven olieachtig, en met als verrassend accent natuurlijk die muntbouillon. Cruciaal in het gerecht is de fijne rooksmaak van het stukje zuurdesembrood dat op de barbecue heeft gelegen.

*****

Twee bereidingen van duinasperges

Kraakverse ‘terroirasperges’ van teler Marc Deswarte in het Frans-Vlaamse Ghyvelde, net over de grens bij Duinkerke. Ze zijn iets zachter van smaak dan de Mechelse. Tweemaal bereid met paling als smaakmaker. Afzonderlijk geserveerd, dus in feite een dubbele gang.

Eenmaal in een koude bereiding met gegaarde en gemarineerde zoetwaterpaling uit de Damse Vaart en eenmaal in een warme met gebakken zeepaling, extra lekker gemaakt met witbier en hazelnootboter. Tweemaal met een perfecte beet. Kijk, zo worden die van zichzelf eigenlijk nogal flauwe witte asperges ineens wel heel erg lekker.

*****

Langoustine met lamsoor, erwtjes en fenegriek

Fenegriek is natuurlijk niet echt een Vlaams kruid dat typisch is voor het Brugse land, maar dat mag de pret in dit gerecht allerminst drukken. Smaakbepalend is de bereiding van de langoustine in het Green Egg. Fijne groene accenten van het zilte lamsoor en de zoet-aardse erwtjes.

*****

Griet met morieljes, artisjok en uienbouillon

Perfect gegaarde vis! Zoals je van een viskok mag verwachten, maar toch. En wat zijn die morieljes toch lekker. Wonderpaddo’s! Laten we hier vooral ook de linzen niet vergeten. Ze geven net als de morieljes een geraffineerd aardse toets aan het geheel. Heel apart: de bouillon van geroosterde ui.

*****

Lamsvlees met aubergine, gerookte paprika en puree van daslook

Lam uit Damme, waar ook de zoetwaterpaling vandaan kwam. Zo mals dat het nauwelijks gegaard hoeft te worden. Zuiglam, om zo te zeggen. Niet in de omschrijving op het menu, maar wel op het bord: een stukje

smaakmakend buikspek. Weer zo’n kleinigheidje dat binnen het gerecht dat het verschil maakt. Hm!

Al had de ontwikkelde Elzasser Riesling er best bij gekund, het gerecht vormde natuurlijk het perfecte alibi om eens wat roods te gaan drinken. Altijd het probleem met verantwoorde lunches. Tweede alibi: van die Riesling moest nog een verantwoord glas wit bewaard blijven voor bij de kaas.

*****

Assortiment van artisanale kazen

Kazen van de Antwerpse kaasmeester Van Tricht, dé affineur van België. Tja, dan zijn verdere opmerkingen eigenlijk overbodig. Zowel de rijpe Riesling als de jonge Marsannay met zijn expressieve fruit smaakte er heerlijk bij. Ook al was die tweede dan rood…

*****

Twee kleine nagerechten

Net als de asperges aangekondigd als één gang, maar in feite twee aparte gangen. Het eerste hoog op smaak met pure chocolade, pinda’s en sinaasappel als ingrediënten, het tweede lichtvoetig en fris met aardbeien, rabarber en yoghurt.

De wijnkaart van De Jonkman is vrij klassiek en eerlijk gezegd niet zo heel spannend. Duitse wijnen schitteren door afwezigheid, wat extra jammer is gelet op de aard van de keuken. Daar staat wel een uitgebreide selectie champagnes tegenover, plus het gegeven dat er pas glas wel eens wat avontuurlijker geschonken wordt.

Het arrangement vermeldde bijvoorbeeld een assemblage van Chardonnay en Riesling uit, jawel, Brazilië! En toegegeven, ook per glas aangeboden werd een Badense Weissburgunder van Dr. Heger. Vreemd genoeg gevolgd door een Alsace Pinot Blanc… Bij wijze van educatie? Ik dronk echter à la carte en kan dus niet oordelen of een en ander zinvol was.

De attente sommelier maakte een uitstekende indruk door de gekozen wijnen op een perfecte temperatuur te schenken. Het ging daarbij om Riesling Cuvée Frédéric Émile 2004 – op de ietwat armoedig, want op een velletje uit een notitieboekje uitgeschreven rekening gespeld als ‘Frederick Emiel’! – van Trimbach en een halfje Marsannay 2010 van Méo-Camuzet.

Vooraf bij de amuses uiteraard een glas champagne, de Brut Intense van Lenoble. Speciaal het vermelden waard: de mooie keuze aan artisanale Belgische bieren op de aperitiefkaart!

De rekening voor het eten bedroeg 126 euro voor het 6-gangenmenu, inclusief supplement voor de kaas. Daar krijg je dan ook wat voor. De drank kostte, zoals te doen gebruikelijk, een stuk meer. Maar ja, wanneer je zo nodig een halve liter water à 6 euro en wijn à la carte wilt drinken, heb je dat in België net zo snel als in Nederland. Alleen al de Fédéric Émile kostte net iets meer dan het hele menu. Soit, hij smaakte fantastisch.

Bij de koffie heb ik het simpel gehouden met een madeleine in plaats van nog eens een hele parade friandises. Een madeleine op sterrenniveau, want sterrenniveau is wat je bij De Jonkman kunt verwachten.

Wanneer men nu ook even wat aandacht besteedt aan dat paar gesignaleerde kleinigheidjes, dan is het een uitstapje naar Brugge extra waard.

Restaurant De Jonkman

Maalsesteenweg 438

Sint-Kruis Brugge

www.dejonkman.be

Tekst en fotografie: René van Heusden ML