Nieuws

Geologisch gezien is Kaiserstuhl, zelfs mondiaal beschouwd, uniek. Dat is voor de wijnbouw een belangrijk aspect. De Kaiserstuhl is een compact gebergte, met als hoogste punt de Totenkopf van 557 meter. De bodem bestaat, vooral in het voor de wijnbouw belangrijke westelijke gedeelte, uit overwegend vulkanisch gesteente met lokaal dikke lagen löss, dat in de laatste ijstijd is komen aanwaaien. Het vulkanisch gesteente is rijk aan mineralen en het löss is rijk aan kalk, twee kenmerken van de bodem, die de wijnen een uniek karakter geven. De grote wijnen komen van de hellingen van vulkanisch gesteente, met slechts een beperkte lösslaag.

Beschermd tegen kou en neerslag
Klimatologisch is het gebied ook bijzonder. Het wordt aan alle kanten beschermd tegen kou en overmatige neerslag, want de Vogezen in het westen en het Zwarte Woud in het oosten omsluiten de Kaiserstuhl bijna helemaal. Slechts aan de zuidwest kant is een opening, de zogenaamde Bourgondische Poort, maar daardoor wordt vooral warme, mediterrane lucht uit het Rhônedal aangevoerd. Deze gegevens maken de Kaiserstuhl tot een van de warmste plekken van Duitsland. Vooral het zuidwestelijke deel, in het bijzonder de op het zuiden en westen gelegen hellingen bij de dorpen Ihringen en Achkarren, zijn voor Duitse begrippen ware bakovens. Daarbij is de gemiddelde neerslag niet heel laag, vergelijkbaar met gebieden als Rheinhessen en de Pfalz. Onder deze omstandigheden zijn er maar weinig druivenrassen die niet goed rijp worden.

Burgunder gedijt goed
Vooral de zogenaamde Burgundersorten, te weten weißburgunder, grauburgunder en spätburgunder, gedijen hier geweldig, hoewel bepaalde producenten ook nog goede rieslings weten te produceren, een knappe prestatie. Het mag dan ook niet verbazen dat de beste plekken op de hellingen van dorpen als Ihringen, Achkarren, Oberrotweil en Burkheim bijna uitsluitend met de pinot-familie zijn beplant. Bovenstaande dorpen liggen allemaal aan de (zuid-) westkant van het gebergte en profiteren zodoende optimaal van de warme lucht van de Bourgondische Poort én de lange zonneschijn. Enkele beroemde wijngaarden zijn de Jechtinger Eichert, de Burkheimer Feuerberg*, de Oberrotweiler Henkenberg*, de Oberrotweiler Eichberg, de Oberrotweiler Kirchberg* en de warmste helling van wijngaard van Duitsland, de Ihringer Winklerberg*.

De Achkarrer Schloßberg
Maar primus inter pares in de Kaiserstuhl is de magnifieke Achkarrer Schloßberg*. Een hoge (320 meter) en op plaatsen enorm steile berg, met exposities die variëren van zuidoost tot west. Op vele plekken zijn muurtjes geplaatst om erosie te voorkomen. De bodem bestaat uit verweerd donker vulkanisch gesteente, met daarop een laag löss, die zeker op de steile stukken erg dun is en door de muurtjes op zijn plaats wordt gehouden.

De wijnberg, want dat is het in dit geval echt, heeft beroemde eigenaren, waarvan de bekendste ongetwijfeld Weingut Dr. Heger is. Hij heeft enorm veel heeft gedaan voor de bekendheid van de grote wijnen van de Kaiserstuhl. Maar Heger wordt terecht meer geassocieerd met de Ihringer Winklerberg en maakt ook niet meer de mooiste wijnen van de Achkarrer Schloßberg; dat doet al een paar jaren Josef Michel van Weingut Michel in Achkarren zelf.

Weingut Josef Michel
Begin april ben ik bij Michel op bezoek geweest en het werd een proeverij, die mij nog lang zal heugen. En niet alleen om de bijzonder overtuigende wijnen, maar ook om de persoonlijkheid van Josef Michel. Hij is een enorm sympathieke, oprechte figuur, enerzijds zelfverzekerd, maar anderzijds soms ook op een gezonde manier onzeker en sowieso kritisch op zichzelf. En hij heeft ook nog humor.

Michel bezit verschillende percelen in de wijngaarden van Achkarren. Op de Schloßberg liggen ze her en der verspreid en ze vertonen behoorlijke verschillen van bodem, expositie en hoogte. Dat geeft Michel de luxe om ‘te spelen’, zoals hij het zelf zegt. De oogstmomenten verschillen nogal; de totale duur is gemiddeld drie weken, waarbij de beste druiven meestal eind oktober worden binnengehaald. Elk perceel wordt apart vergist, pas in de kelder vindt de definitieve assemblage plaats. Uiteraard is in de wijngaard wel al bepaald welke druiven aan de basis van de hogere kwaliteiten zullen staan. De wijnen vinifieert hij allemaal op lage temperatuur in RVS, waarna ze een periode op een gisten blijven (Feinhefelagerung). De hogere kwaliteiten, vanaf spätlese-niveau, rijpen daarna nog een tijd in grote oude eikenhouten vaten. Slechts een aantal Spätburgunders rijpt in barriques, maar ook hier is van echte houtinvloed geen sprake, want hij heeft al een aantal jaren geen nieuwe meer gekocht. Rond de eeuwwisseling is Josef Michel namelijk met rasse schreden teruggekomen van het idee dat zijn wijnen nieuw hout nodig hadden, een in de Kaiserstuhl breed gedragen opvatting. Tegenwoordig zoekt hij de finesse, de elegantie en het herkomstkarakter in zijn wijnen. Gelukkig maar.

Een geweldige proeverij
Ik proefde achtereenvolgens de volgende wijnen:

2007 Achkarrer Castellberg Rivaner kabinett trocken
lichtgeel van kleur; frisse geur, appels, hint van muskaat; sappig, licht kruidig, aangenaam.

2007 Achkarrer Castellberg Weißburgunder trocken QbA
lichtgeel; frisse, vrij elegante geur, fruitig; al heerlijk sap en goede zuren.

2007 Achkarrer Schloßberg Weißburgunder kabinett trocken
lichtgeel; zeer zuivere, compacte geur, rijp geel fruit; mooi fruitig, veel sap en pikante zuren; heerlijke zomerwijn.

2007 Achkarrer Schloßberg Weißburgunder spätlese trocken
lichtgeel, voller dan de kabinett; rijke geur, terroir, zeer rijp geel fruit; volle smaak, breed, pikante zuren, goede afdronk; jonge wijn, nog wat geslotener dan de kabinett maar een  niveau hoger.

2007 Achkarrer Castellberg Grauburgunder trocken QbA
lichtgeel met strogele weerschijn; ander type fruit dan de weißburgunder, meer ananas, wat rook, licht kruidig; heerlijk sappig, goede zuren en al een krachtige afdronk.

2007 Achkarrer Schloßberg Grauburgunder kabinett trocken
prachtige kleur, licht goudgeel; zeer mooie geur, exotisch fruit, bonbonvulling, frisse kruidigheid; indrukwekkend veel fruit, prachtige zuren en mineraliteit, zeer zuiver.

2007 Achkarrer Schloßberg Grauburgunder spätlese trocken
nog vollere kleur; geur nog wat gesloten, een jonge krachtpatser, heel veel inhoud, rijp pitfruit, rook, amandel; enorme vulling, zeer krachtig, maar niet zwaar, filmend op frisse wijze; geweldige wijn, grote terroirexpressie.

2007 Achkarrer Schloßberg Chardonnay spätlese trocken
vol geel; prachtige geur, exotisch chardonnay-fruit, oxidatieve opvoeding doet aroma veel goeds; smaak zeer vol, heel fruitig en elegant, enorme kracht in de finale; waarschijnlijk één van Duitslands beste Chardonnays.

Na deze prachtserie, besloot Michel (wat kan het leven toch mooi zijn!) nog even wat vatmonsters te halen van zijn witte topwijnen: de zogenaamde Dreistern Spätlesen trocken, intern geclassificeerd als hoogste wijnen door middel van ***.

2007 Achkarrer Schloßberg Weißburgunder spätlese trocken***
vol geel; wat een geur! Zeer vol en expressief, barstensvol rijp geel fruit en terroir; enorme kracht en geweldige inhoud, alle elementaire smaken zijn harmonieus present, enorme afdronk; hele grote wijn, prachtige mineraliteit en zuren geven grote elegantie.

2007 Achkarrer Schloßberg Grauburgunder spätlese trocken***
Licht goudgeel, hint van strogeel; zeer veelbelovende geur, druivig, kruidig, goede frisheid; smaak is rond, filmend, heeft enorme Schmelz. Ongelooflijk krachtig ook en er is warme kruidigheid en mineraliteit; hele grote wijn.

Tot slot volgde een serie Spätburgunders:

2007 Munzinger Kapellenberg Spätburgunder trocken QbA (Tuniberg)
vrij lichte pinot noir-kleur; schoon pinot noir-fruit, beetje bosgrond, mooi typisch allemaal; sappige, fruitige smaak, licht maar zeker niet karig; originele wijn, gewoon hele lekkere zomerse Spätburgunder.

2006 Achkarrer Schloßberg Spätburgunder trocken QbA
licht ontwikkelde kleur; rijke pinot noir-geur, zoetig rood bosfruit, wat bodemgeuren; rondeur, veel sap, warmte, tikje liquoreux van smaak; mooie wijn.

2006 Spätburgunder Alte Reben
Dit is een wijn van minstens 25 jaar oude stokken, uit goede, maar niet de allerbeste percelen, in oudere barriques opgevoed.

Na de eerste fles helaas te hebben moeten afkeuren (inderdaad, kurk komt ook in Duitsland voor), bracht de tweede fles alles waar ik op hoopde: fijne neus, met prachtig fruit, geconcentreerd, beetje Würze van het hout en mineraliteit; smaak zeer puur en fruitig, compact en diep; prachtige wijn met geweldige afdronk.

Wat afgepeigerd, maar volkomen voldaan (en met een kofferbak vol prachtige wijn) reed ik daarna het kleine stukje naar hotel Achkarrer Krone, mijn overnachtingsplek, onderaan die bijzondere Schloßberg. Mooier kan het op zo’n moment niet.

De wijnen van Weingut Michel zijn in Nederland verkrijgbaar bij Wijnkooperij De Lange in Oosterhout, telefoon: 0162-447847.

Lars Daniëls MV

*) De wijngaarden gemarkeerd met een sterretje zijn Erste Lagen.

Achkarrer Schloßberg

De kanperswijnen moesten zowel hun theoretische als proeftechnische kennis demonstreren en overstaan van de jury bestaande uit Robbert Nijenhuis (winnaar van vorig jaar), Cees Vos (voorzitter van het Nederlands Gilde van Sommeliers), Jarno Eggers (Restaurant De Lindenhof, Giethoorn), Alain Jacobs (Informatiebureau voor Duitse Wijn) en ondergetekende.
Gevraagd werd ondermeer naar herkenning van druivenrassen, herkomstgebieden en predicaten. Verder kwam uiteraard ook het onderdeel wijn-spijscombinatie aan de orde.

Hierbij deed zich iets voor dat stof tot nadenken biedt. Ook bij Duitse wijn komt wel eens kurk voor. Bij een van de wijnen die de kanperswijnen moesten becommentariëren en eventueel uitkiezen als begeleider van een eveneens te proeven gerecht, was dat het geval. Geen van de kanperswijnen wist het euvel te herkennen en te benoemen! Daaraan valt dus nog wel wat te verbeteren.

Na Berber Schmidt werd Marissa Zevenbergen (Rotterdam) tweede, terwijl Gert-Jan Pannekoek (Apeldoorn) beslag wist te leggen op de derde plaats. De nummers twee en drie werden voor hun prestatie beloond met pakketten Duitse wijn, de winnares met wijn plus een klimaatkast. Ze zullen hun prijzen officieel in ontvangst nemen tijdens de manifestatie Riesling & Co. Die zal op 15 september plaatsvinden in de Amsterdamse ArenA.

René van Heusden

Winnares Berber Schmidt in het midden, links van haar docent Ton Wortelboer, rechts Alain Jacobs van het Informatiebureau voor Duitse Wijn.

Als idealist is het soms moeilijk te verkroppen dat er grote verschillen zitten tussen wat de cultureel enigszins onderlegde wijnliefhebbers op deze wereld willen, en wat de gemiddelde wijnconsument wil, of beter gezegd; accepteert. Dat is in Montalcino in Italië de afgelopen week maar weer eens al te duidelijk geworden, als we tenminste aannemen dat de hardnekkige geruchten voor een groot deel waar zijn.

Brunello in opspraak

Na de buffelmozzarella en de vergiftigde bulkwijn is verleden week Brunello di Montalcino, het vlaggenschip van de Italiaanse wijnbouwcultuur, in opspraak geraakt. Toeval of niet: net tijdens de Vinitaly, de belangrijkste en grootste wijnbeurs van Italië. Het geval is inmiddels meer dan bekend en breed uitgemeten in de internationale pers. De Magistratuur van Siena is, naar verluid, in november van het vorige jaar een onderzoek gestart naar de conrole van het Consorzio di Brunello di Montalcino op het naleven van de productieregels voor de DOCG Brunello. Bij een twintigtal gerenommeerde producenten, waaronder Castello Banfi, Antinori en Marchesi di Frescobaldi, hebben ze vervolgens in de wijngaarden die geclassificeerd zijn voor DOCG Brunello di Montalcino, naast sangiovese ook merlot, cabernet sauvignon, petit verdot en syrah aangetroffen. Voor de goede orde, Brunello moet voor honderd procent van sangiovese zijn gemaakt, dus het bijmengen van bijvoorbeeld merlot is bij de wet verboden.

Over de reden waarom producenten andere druivenrassen zouden bijmengen, kan ik formeel alleen speculeren, want de betrokkenen gaan nauwelijks op de aantijgingen in. Maar die reden ligt natuurlijk behoorlijk voor de hand: de commercie.

Geen gemakkelijke wijn

Sangiovese is geen gemakkelijke druif en geeft eigenlijk alleen in goede jaren zonder extremiteiten hele grote wijn, ook in Montalcino. Maar zelfs de Brunello uit een goed jaar is geen allemansvriend; door zijn zuurgraad en stevige tannines ontstaat een unieke combinatie van kracht en elegantie, die niet door iedereen ‘te begrijpen’ is. In Europa, zeker in landen met enige wijn-spijscultuur, wordt dit type wijn nog wel gewaardeerd, hoewel ook bij ons de jongere generatie er meer moeite mee heeft. In de Verenigde Staten daarentegen, paradoxaal wel de belangrijkste afzetmarkt voor Brunello, houdt men in het algemeen überhaupt niet van wijnen met zuren en drogere tannines. Amerikanen willen dik fruit en het liefst toch wat zoet in hun blockbuster wines.

Om daaraan te voldoen is de verleiding voor bepaalde producenten zéér groot om bijvoorbeeld een flink percentage ultrarijpe merlot bij te mengen, die de Brunello een jammige fruitgeur en –smaak geeft. Té groot, kunnen we nu waarschijnlijk concluderen. En dan ga ik nog niet eens uit van een nog ordinairdere reden die ook wordt genoemd: die van de hogere opbrengsten.

What’s the problem?

Wat is daar nu eigenlijk mis mee, vragen velen zich af? Die velen bedienen zich van argumenten, die variëren van ‘dat het niet schadelijk is voor de gezondheid;  (dat zou er nog eens bij moeten komen!) tot ‘als de wijn er maar beter van wordt’. In al deze argumenten zit natuurlijk een kern van waarheid, maar ze missen waar het hier écht om gaat: dat men als consument domweg bedonderd wordt. Hét land van de oude Europese wijncultuur, dat naar buiten toe prat gaat op de bescherming van oude cultuurproducten door middel van streng begrensde herkomstbenamingen, holt die zo sterk uitgedragen wijncultuur van binnen totaal uit, zo lijkt het. Begrijp mij goed, ik durf niemand in Montalcino voor te schrijven van welke druiven hij zijn wijn moet maken. Maar dat doe ik ook niet, dat hebben ze zelf gedaan! Decennia lang stond Brunello di Montalcino, samen met Barolo, voor de ultieme Italiaanse wijn, gemaakt van één druivenras dat alleen daar, in Toscane en dan vooral in Montalcino, zulke kwaliteiten levert. Want hadden Chianti en Vino Nobile di Montepulciano niet allang hun ziel verkocht aan de commercie (lees: buitenlandse markten) door het gebruik van internationale rassen als merlot en cabernet sauvignon tot 20 procent toe te staan?

Het verlies van identiteit

Buiten het feit dat de consument er in principe recht op heeft te weten welke druivenrassen er in een wijn worden gebruikt en moet kunnen vertrouwen op een wettelijk zegel, zoals het mooie roze bandje van de rode DOCG-wijnen, gaat het probleem met deze fraude veel verder.  Door ‘naar de markt’ te produceren en internationale druivenrassen toe te staan in Brunello, gaat per definitie een smaak verloren. Er kan uren worden gediscussieerd over in hoeverre terroirexpressie of herkomstkarakter in een wijn afhankelijk is van de gebruikte druivenrassen, maar niemand kan beweren dat een goede wijn van honderd procent sangiovese niet de ultieme Toscaanse wijnbeleving vormt. Bepaalde tradities moeten gewoon beschermd worden, anders gaan ze verloren. Als dat niet gebeurd, gaat ook een deel van onze identiteit verloren, een deel van hetgeen dat ons maakt tot wat we zijn. Het is een trieste werkelijkheid dat Italië een zeer hoge prijs aan het betalen is voor het kortzichtige denken van velen in het prachtige land. Want feit is dat Italië, met al zijn indrukwekkend mooie cultuur en heerlijke mensen, nog steeds een corrupt land is, dat zijn eigen problemen niet wil en (daarom) niet kan oplossen. Dat bleek eens te meer uit een groot aantal reacties op het bekend maken van het schandaal van Brunello: men had het vooral over het kwalijk gekozen tijdstip van het bekend maken door de Magistraat van Siena (‘een politieke keuze’) en nauwelijks over de inhoud van de aantijgingen. Men is zich blijkbaar van geen kwaad bewust. Laten we echt hopen dat die houding oprecht is.

Lars Daniëls MV