Achtergrond & Interviews

Het was een proeverij waar ik me op verheugd had. Om de bijzondere wijnen, maar ook om de bijzondere persoon erachter: Florent Baumard, eigenaar en wijnmaker van het illustere Domaine des Baumard in Rochefort-sur-Loire (Anjou). Florent is een hoogst aimabele, charmante man, maar ook iemand met sterke eigen ideeën, die niet door iedereen gedeeld worden.

Ik wil het hier over zijn prachtige droge Chenins uit Savennières hebben, die hij al sinds 2003 ‘onder’ schroefdop bottelt en waarvan we negen jaargangen te proeven kregen. Een andere actualiteit, over Quarts de Chaume en Domaine des Baumard’s weerstand tegen de regelgeving voor de recente AOC Quarts de Chaume Grand Cru (de Franse Raad van State heeft onlangs het beroep van Baumard definitief verworpen, red.), komt binnenkort nog aan bod.

Vanaf 2003 schroefdoppen

De proeverij vond plaats tijdens de overzichtsproeverij van wijnimporteur Résidence Wijnen in Hotel The Grand in Amsterdam en werd geleid door Florent Baumard zelf. Alhoewel het zeker geen gestructureerde presentatie van zijn domein betrof, kon de goede toehoorder een prima idee krijgen van Florent’s visie. “Wijn is geen intellectueel product voor mij”, zei hij terloops. En ik wist nog van een bezoek in november 2011 aan het mooie domein zelf dat Florent een groot doel heeft: het mooiste fruit oogsten en het in de fles krijgen. En het zolang mogelijk mooi houden.Vandaar dat hij al in 2003 besloot met schroefdoppen te gaan werken, eerst alleen bij de droge wijnen, snel daarna ook bij zijn zoete wijnen; alleen de Crémants worden logischerwijze nog met kurk afgesloten. Wijntechnisch gezien was dit waarschijnlijk een volledig juiste keuze. Florale en fruitige aroma’s blijven onder een schroefdop doorgaans beter bewaard en infecties door de kurk worden voorkomen. Bovendien gaat het bij flesrijping, in tegenstelling tot wat mensen denken, net zozeer om reductieve ontwikkeling, als om een oxidatieve. Veel van de interessantste flesrijpingsaroma’s ontstaan langzaam door verestering van zuren en alcoholen en door suikerdegradatie.

Daarvoor is zuurstof niet of nauwelijks nodig. Florent Baumard is van mening dat zuurstof de ontwikkeling van zijn wijnen vooral negatief bevorderd. Later zouden we de juistheid van die mening proefondervindelijk kunnen testen.

Zorgvuldige vinificatie

Eerst even wat meer over de werkwijze van Florent Baumard. Het is duidelijk dat voor Florent het moment van oogsten en de verwerking van de druiven, met name de persing, van het grootste belang is voor wijnkwaliteit. Zijn bijzondere focus op de zorgvuldige vinificatie wordt onterecht wel eens tegen hem gebruikt, in deze tijd waarin bepaalde wijnboeren kunnen doen geloven dat wijn vanzelf ontstaat. In Amsterdam nam hij de tijd om uit te leggen hoe belangrijk het oogstmoment, de selectie van de oogst en de (selectieve) verwerking daarvan is.

Tris en persingen

Domaine des Baumard werkt voor hun droge en zoete witte wijnen vrijwel alleen met chenin blanc en dat is een bijzondere druif. In het marginale klimaat van de Anjou -of het nu in Savennières, op de noordoever van de Loire is, of in het gebied van Layon, op de zuidoever- wordt chenin nooit mooi homogeen rijp.

Er zijn aanzienlijke verschillen in rijpheid per perceel, maar ook per plant en binnen de trossen. De oogst, uiteraard handmatig, vindt daarom plaats in meerdere keren (selecties of tris), waarbij zelfs per druif kan worden geoogst.Al die zorgvuldige selecties in de wijngaard worden per herkomst en tri gevinifieerd. De persing krijgt bijzondere aandacht, geschiedt op lage druk en duurt vrij lang; schoon afloopsap wordt gebruikt, sap van meer inweking dat vuil is niet, de eerste en tweede persingen (cuvée) natuurlijk wel, de laatste (la taille) weer niet. Het blenden van die verschillende persingen vindt Florent heel belangrijk om elk jaar de best mogelijke wijn te krijgen. De wijnen zijn dus samengesteld uit verschillende tris, uit verschillende persingen en geassembleerd op basis van continue proeven en meten. Dit geldt voor de droge Chenins; bij de productie van de zoete komen nóg wat meer zaken kijken.

Proeverij van negen jaren Savennières

Wij kregen negen droge Chenins te proeven uit de jaren 2003 tot en met 2011, en later nog twee jaargangen Quarts de Chaume (2009 en 2004, die voortreffelijk waren). De droge Chenins stammen uit Savennières, waar Domaine des Baumard twee mooie wijngaarden bezit: Clos du Papillon (vernoemd naar zijn ‘vlindervorm’) en Clos de Saint Yves. Ze liggen vlakbij Savennières op hellingen van schist, zandsteen en ryoliet, met een plaatselijk zanderige toplaag. De wijnen worden na de zorgvuldige persing reductief gevinifieerd, in stalen tanks op vrij lage temperatuur. Malo wordt niet gestimuleerd noch verhinderd en de wijnen blijven op hun fijne gisten tot hun botteling zo’n negen maanden na de oogst. Bij deze mijn notities:

Savennières Clos du Papillon 2011

Gesloten nog, reductief; komt wat zoeter over dan Clos de Saint Yves 2010, ronder, meer vergistingstonen ook nog; goede zuren, veel precisie, veel potentie.

16+/20 punten

Savennières Clos de Saint Yves 2010

Iets grover dan Clos du Papillon, geur iets minder genuanceerd, ook door jaargang, groene appels, asperges, vuursteen (reductie); zuiver, zeer Chenin Anjou, iets lactisch, mooie zuren.

15,75/20 punten

Savennières Clos du Papillon 2009

Zuiver, iets groen, bitter citrusfruit, hooi, daarachter al iets honing; smaak is mooi sappig, zuiver, heel klein beetje fenolisch, nootje, wat zilt, zuren goed maar niet hoog. Fijne smaak, elegant.

16,5/20 punten

Savennières Clos du Papillon 2008

Aromatisch de fijnste van serie twee (2006-2007-2008), mooi klein geel fruit (mirabellen), ook kweepeer, licht olieachtige structuur als goede Silvaner, beetje fenolisch en zoutig, prachtige zuren.

17/20 punten

Savennières Clos du Papillon 2007

Enorm krachtig en rijk, zoet-aromatisch; breed, vrij lage zuren, behoorlijk alcohol, kracht en ook lengte maar niet zeer verfijnd.

16/20 punten

Savennières Clos du Papillon 2006

Wat beurse appel, lactisch, noten en wat karamel, erg Savennières, maar niet de allermooiste.

15,75/20 punten

Savennières Clos de Saint Yves 2005

Weer wat forser en lactisch, meer notig, haast wat Crémant-achtig door combinatie van brioche en kruisbessen.

15,5/20 punten

Savennières Clos du Papillon 2004

Koele aroma’s, beetje sperzieboon, wat citroen, heel fris nog, niet heel krachtig, wel lang.

16/20 punten

Savennières Clos du Papillon 2003

Redelijk aromatisch voor 2003, en zeer zuiver; goede zuren, wat groente, erg typisch Baumard, mooie frisheid nog.

15,5/20 punten

Zuiver en fris

Dit was een bijzondere serie Savennières, die een aantal dingen duidelijk maakte. Allereerst waren alle wijnen loepzuiver en nog mooi fris: ze lieten heel goed de jaargangsverschillen zien (zowel in geur als in smaak), hadden weinig oxidatieve rijpingstonen en al helemaal geen premature ontwikkeling. Op basis van deze serie, met in het achterhoofd bepaalde flessen Savennières van andere goede producenten, zeg ik: Baumard heeft de juiste keuze gemaakt om ze met schroefdop te bottelen, het komt de precisie en langlevendigheid van zijn wijnen ten goede.

Iets anders dat opviel: Clos de Saint Yves is zeer herkenbaar ten opzichte van Clos du Papillon; die laatste is bijna altijd wat fijner, subtieler. Dat komt trouwens mede doordat Clos de Saint Yves op het zuiden ligt en het deel van Baumard in Clos du Papillon meer op het oosten. En in het algemeen: Florent wil een relatief frisse, fruitige stijl Savennières maken en dat lukt hem goed, mede door niet té veel concentratie en weinig of geen botrytis.Savennières is een bijzonder herkomstgebied, een dat de wellicht meest karaktervolle droge Chenins ter wereld voortbrengt. Het zijn sowieso wijnen voor gevorderden, voor liefhebbers, wijnen die tijd nodig hebben om hun klasse te tonen (hoewel minder dan vroeger). De wijnen van Domaine des Baumard zijn daarbinnen de meest toegankelijke; ze zijn immer verfijnd en zelden zwaar, terwijl ze tóch ook de diepgang hebben die hoort bij grote Savennières. De wijnen van Domaine des Baumard worden geïmporteerd door Résidence Wijnen/De Gouden Ton Groep. Savennières Clos de Saint Yves kost € 18,95, Savennières Clos du Papillon € 27,95 (beide consumentenprijzen).

Hoe vaak hoor je niet uit de mond van wijnliefhebbers dat ze graag eens zelf wijn zouden maken op een bedrijf in het buitenland? In de meeste gevallen blijft het beperkt tot a lot of talk and no action. Of hooguit een paar dagen plukken. Zo niet in het geval van Jaco van Hensbergen.

Begin dit jaar stapte hij op het vliegtuig naar Nieuw-Zeeland om te gaan werken bij een bedrijf met Nederlandse wortels in Marlborough. In Awatere Valley om precies te zijn. Want zeg voortaan nooit meer zomaar Marlborough. Jaco legt haarfijn uit waarom. Deel 1 van zijn belevenissen: terroir.

Prettig gestoord

In januari van dit jaar zijn Jaco van Hensbergen en zijn vrouw Sandra begonnen aan een wijnavontuur in Nieuw-Zeeland. Als reislustige sommelier maakte Jaco er nooit een geheim van dat hij het meest in zijn element was tijdens bezoeken aan, of liever nog stages bij, wijnbedrijven. Ongeacht of dat nu bij De Toren in Stellenbosch was of bij Château Léoville-Poyferré in Saint-Julien. En ja, Sandra en hij trouwden in juni vorig jaar in de champagnekelders van Pol Roger in Epernay! Hoezo, prettig gestoord? Al vrij snel daarna deed zich de mogelijkheid voor om te gaan werken bij Eradus, een bedrijf in Marlborough met een Nederlandse achtergrond. Hij verliet Parheuvel in Rotterdam, zij De Moerbei in Warmond, en ze vertrokken naar Awatere Valley. Daar zien ze elkaar tegenwoordig veel vaker dan in Nederland.

Hoe gaat zoiets, je boeltje in Nederland oppakken en naar Nieuw-Zeeland vliegen?

“Ik heb zo’n twee jaar geleden in Parkheuvel Michiel Eradus ontmoet. Hij kwam lunchen met zijn importeur Ron Sanders, want ik werkte met zijn wijnen. Na de lunch hebben we contactgegevens uitgewisseld voor ‘het geval dat’. Nu, ruim een jaar geleden, begon het zo sterk bij me te kriebelen dat ik Michiel contacteerde. Hij kon mij nog wel herinneren denk ik, want hij zei meteen ja op mijn vraag of ik kon komen werken.

Michiel (links op de foto, red.) en zijn vrouw Hanna hebben de wijngaard overgenomen van zijn vader Har. Die emigreerde in 1982 naar Nieuw-Zeeland en kocht daar in 2002 als mogelijk ontspannende bezigheid voor zijn oude dag een wijngaard, zonder zich voldoende te realiseren hoeveel werk daar aan vast zou zitten. De eerste oogst van Eradus was pas in 2002. Zoon Michiel nam de boel over in 2004 en heeft nu zelf 12 hectare wijngaard in Awatere.”

Kun je wat meer zeggen over de positie van Awatere binnen Marlborough?

“Laat me beginnen met een lange aanloop vanuit Wairau, waar het allemaal begonnen is. Een poosje geleden is daar bij Brancott Estate een groot feest gehouden ter viering van de eerste wijnaanplant in de Wairau Valley, 40 jaar geleden. Toentertijd lag er een grote leegte vrij, vol met stenen. Dit was goed voor alle soorten land- en tuinbouw, maar niet voor wijnbouw. Zo dacht men althans. De gedachte was dat wijnbouw op het Zuidereiland een illusie was die alleen maar in tranen zou eindigen. Toch zijn er enkele koppige helden doorgegaan met het realiseren van hun droom en nu, 40 jaar later, lijken alle bruikbare delen in Marlborough met wijnstokken beplant. Wairau is vol! Een hectare grond kost er tegenwoordig 75.000 NZ dollar, exclusief planten, irrigatie en alle andere materialen die nodig zijn.Door meer en meer interesse van buitenaf is men het potentieel van andere delen gaan onderzoeken. Eerst meer op de hellingen rond de Wairau Valley en later ook meer richting het strand. In eerste instantie gewoon om meer te kunnen produceren. Maar wat blijkt? Er is een significant verschil tussen de wijnen uit de vallei zelf en die uit wijngaarden dichter bij het strand of op hellingen.”

Hoe komen we van Wairau in Awatere terecht?

“Ten zuiden van Wairau Valley kom je in het district Southern Valley, rond Renwick en zuid Blenheim. Vanuit Blenheim rijd je over Highway 1 ongeveer 20 kilometer naar het zuiden. Je gaat dan over de Weld Pass, in een droog, bruin uitgevallen gebergte, met hier en daar plaats voor een wijngaard en schapen. Deze pas is op zich niet zo heel hoog, maar wel hoog genoeg om regen tegen te houden. Aan de andere kant van het gebergte rijd je zo de Awatere Valley binnen. Als eerste valt de ‘overkant’ op, met wijnbouw op hellingen die op het noorden liggen. Deze wijngaarden liggen aan de andere kant van de Awatere River, rond het dorpje Seddon. De naam van het subdistrict hier is Seaview. Maar dat is allemaal pas 5 kilometer verderop.

Eerst rijd je door Blind River. Links en rechts allemaal wijngaarden, met zelfs aan deze kant van de rivier een enorm grote vlakte met nieuwe aanplant. Onze wijngaardmanager bekijkt het met argusogen, want deze grond heeft altijd te boek gestaan als veel te koud en te nat. De wijngaarden in Blind River liggen niet op hellingen, maar meer op stenige terrassen. Windmolens moeten er eventuele vorstschade tegengaan. De wijngaarden strekken zich uit tot aan het dorp Ward, zo’n 20 kilometer verder zuidelijk. Marlborough is dus vrij groot en telt nu ongeveer 22.000 hectare.”

En Awatere Valley?

“De Awatere Valley is door de familie Vavasour als potentiële wijnregio ontdekt. De familie was al sinds 1850 in de regio en deed er sindsdien aan landbouw. In 1986 plantten ze er de eerste wijngaarden aan. Ze deden dat op het stukje waar de rivier bijna de Clifford Bay instroomt. Vanaf deze plek kan er zware mist het land intrekken. We hebben dat eind februari aan den lijve ondervonden. Op een eerst snikhete dag kwam rond een uur of 4 koude lucht in aanraking met hete lucht en zorgde voor dikke middagmist.In de eerste jaren werd met grote aandacht vanuit Wairau gekeken naar wat er allemaal gebeurde in het zuiden. De scepsis verdween al snel toen in 1991 medailles werden gewonnen en de Chardonnay als toonbeeld werd neergezet. Vandaag de dag zijn bijna alle grote huizen present in de Awatere Valley. Babich, Villa Maria, Saint Clair en Giessen, om er een paar te noemen. Ze gebruiken het fruit ofwel om het als single vineyard op de markt te brengen, ofwel in een blend met dat uit andere districten om een zo complex mogelijke Marlboroughwijn te produceren. Verder zijn er ook tal van kleine wijnhuizen die alleen maar fruit uit de Awatere Valley gebruiken.Sinds het jaar 2000 is het booming business in deze vallei.

De grondprijzen liggen echter nog onder de helft van die in Wairau, wat een groot voordeel oplevert. Aanplant in 2007 van maar liefst 1000 hectare door Peter Yealand’s Seaview is daar een goed een voorbeeld van.”

Wat kun je zeggen over het terroir?

“Wijnmakers zijn heel erg te spreken over het fruit uit de Awatere Valley. Door het drogere klimaat met bijna altijd waaiende wind is er een groot verschil met het noorden. Tel daarbij op de overal aanwezige stenen uit de Awatere River, dan hebben we dus een uniek terroir in handen! Het zorgt voor een hoge

natuurlijke zuurgraad, kleinere druiven en complexe wijnen met een mineraliteit die ik nog niet ben tegengekomen in andere Nieuw-Zeelandse gebieden.”

En hoe ziet de wijngaard van Eradus eruit?

“De wijngaard is aangeplant met een aantal druivenrassen. Om te beginnen twee grote blocks sauvignon blanc aan de kant van de rivier en wat kleinere. Fruit van stokken die het verst van de rivier staan wordt gebruikt voor de ‘Sticky Micky’, een single vineyard Late Harvest. Voor de droge variant wordt een maximale opbrengst van 11 ton/hectare aangehouden, maar voor de ‘Sticky’ is het altijd afwachten. Het is altijd de vraag of hij sowieso wel gemaakt kan worden. Voor de droge Sauvignon Blanc wordt trouwens ook wat fruit aangekocht van de buurman.Verder staat er pinot gris, een ras dat in Nieuw-Zeeland in opkomst is. Afgaande op de 2013 goed voor een heel elegant type wijn. Ook hier geldt een maximumopbrengst van 11 ton/hectare. Voor de pinot noir ligt die lager. Hiervoor is 7 ton/ hectare de limiet. Een nieuwkomer is de chardonnay. In december 2013 is die voor het eerste aangeplant, geënt op stokken sauvignon blanc.”

In deel 2: Aan het werk!

Campanië, aan de zuidwestkust van Italië (net onder Napels), is een relatief onbekende wijnstreek. Toch is er – zoals in bijna elke Italiaanse wijnstreek – het nodige te beleven op het gebied van inheemse druivenrassen, die hier ruim in voorraad zijn. Het tweede en laatste deel van een uitgebreid reisverslag.

In deel 1 van dit artikel las u over de achtergrond van wijn uit Campanië, de verschillende soorten wijnboeren in deze streek, en over een aantal van hen die we spraken op hun wijngoed. Deze bezoekjes gaan door in deel 2, met nóg zeven wijnbedrijven.

Salvatore Molettieri. Montemarano (AV)

Salvatore Molettieri is geen heer uit een adelijke, rijke familie, zoals Piero Mastroberardino uit deel 1. Salvatore is een echte boer, die dagelijks in de wijngaard zijn handen en kleren vuil maakt. En dat doet hij ook het liefst. Hij schildert niet, schrijft geen boeken, en is alleen maar bezig met zijn druivenplanten.Hij heeft 13 hectare wijngaard. En wat het team van Mastroberardino wetenschappelijk onderzoekt, doet hij op gevoel en ervaring. Hij heeft zich tot doel gesteld een zo hoog mogelijke kwaliteit wijn te maken, geen kwantiteit. Dus plant hij de druiven dichter op elkaar. Hij neemt ons mee naar de wijngaard en wijst aan: “Eerst stonden de druiven hier op 250 cm van elkaar, nu plant ik ze op 125 cm. Dat geeft concurrentie tussen de planten en een betere kwaliteit wijn. Mijn opbrengsten houd ik laag: waar 100 kwintalen (1 kwintaal is 100 kilo druiven) per hectare is toegestaan, oogst ik er maximaal 56.”

Hij is erg blij met het perceel dat hij heeft geërfd van zijn opa en dat hij daarom Renonno – ‘van opa’ – heeft genoemd. Het ligt op een goede hoogte van 550 meter, heeft een bodem die rijk is aan klei en kalk en is bezaaid met grote, dikke stenen. Allemaal positieve factoren die volgens hem bijdragen aan zachte, rijpe wijnen. De helling is tamelijk steil en diep beneden stroomt de rivier de Calone. Dat zorgt voor koelte en een continue luchtstroom waardoor de druiven droog blijven. Bij het vermeerderen van zijn planten kiest hij ook altijd voor de planten die lange trossen leveren met druiven die niet te dicht op elkaar zitten. Hij heeft al in 1992 een registratie gekregen voor een eigen kloon met deze kenmerken.Salvatore ziet er uit als een keuterboer, zijn bedrijf en wijnkelder zijn verre van spectaculair, en toch maakt hij de lekkerste taurasiwijn die we tijdens ons bezoek proefden. Trots vertelt hij ons dat we niet de eersten zijn die zijn wijn lekker vinden: zijn Taurasi 2006 heeft 94 punten van Parker gekregen, zijn Reserva zelfs 97 punten.

Favoriete wijn: Taurasi, Cinque Querce Riserva 2006

Zoekt een importeur

Torricino, Tufo (AV)

Stefano di Marzo is een jonge wijnmaker met wijngaarden vlak bij het plaatsje Tufo. Zijn vader leverde zijn druiven aan de familie Mastroberardino, maar na zijn studie oenologie in Florence besloot Stefano in 2002 wijn onder eigen etiket te maken. Zijn grote liefde is de greco, een druif die zijn naam heeft verbonden aan de stad Tufo, en zeven van de elf hectares zijn dan ook beplant met deze druif.

De wijngaarden liggen precies boven de sulfermijnen waar de streek bekend om staat. Dat geeft volgens Stefano een bijzondere smaak aan de wijnen: gespierd, met meer tannine, meer zuur en veel reststoffen. Om de volledige rijpheid te krijgen, oogst hij zo laat mogelijk. Zijn grecowijnen kenmerken zich door een elegante stijl met veel fris zuur en complexiteit.

Favoriete wijn: Greco di Tufo 2012

Zoekt nog een importeur

Cantine di Marzo, Tufo (AV)

Van Torricino, dat aan de rand van het stadje ligt, rijden we naar het centrum van Tufo waar een imposante trap toegang geeft tot een kasteel dat onderdeel is van de stadsmuren van Tufo. Dit kasteel en de onderliggende kelders vormen de bijzondere entourage van het wijnbedrijf Cantine di Marzo. We worden hartelijk welkom geheten door Ferrante di Somma, een kleine, chique geklede man, die ons in vloeiend Engels te woord staat – opvallend in deze regio.

Hij leidt ons rond door het wijnbedrijf dat er uitziet als een wijnmuseum. En dat is in grote lijnen ook zo. Het bedrijf heeft de laatste vijftig jaar op een heel laag pitje gestaan, er is niet geïnvesteerd en aan de kwaliteit van de wijn werd nauwelijks enige aandacht gegeven. Ferrante di Somma vertelt het bijzondere verhaal: “De familie di Marzo is naar Tufo gekomen in 1647, op de vlucht voor de pest in hun eigen gebied rond Napels. In hun bagage brachten zij een druif mee die greco del vesuvio werd genoemd. Deze werd hier aangeplant en leverde de druiven voor de eerste wijn die later greco di tufo zou gaan heten.”De familie di Marzo had al flink wat landerijen verworven rond Tufo toen, in 1866, een van de voorvaderen van Ferrante, Francesco di Marzo, zag hoe herders op zijn terrein zich warmden aan een vuur dat niet bestond uit hout, maar uit brandende stenen. Het bleek zwavel. De familie begon een zwavelmijn en werd binnen de kortste keren de grootste werkgever uit de regio. Nazaten werden parlementslid in Rome en zorgden voor aanleg van een treinstation. De familie boerde goed tot het begin van de jaren 1980, toen goedkoper zwavel uit het verre oosten de markt overspoelde. De mijnen werden gesloten en de inmiddels rijk geworden familie trok naar elders: Rome, Londen en Parijs, en liet haar bezittingen achter onder toezicht van trouwe landarbeiders.

In 2009 kwam Ferrante terug van zijn omzwervingen door Europa. Zijn laatste job was het verkopen van wijn in Rusland: “Een hel, meer wil ik er niet over zeggen.” Samen met zijn vader en zus kochten ze de andere familieleden uit en sinds die tijd proberen ze een nieuwe impuls aan het bedrijf te geven. Er is veel geld nodig voor modernisering van de wijnkelder. Dat geld is niet zomaar voorhanden en daarom bewandelt Ferrante de langzame weg van steeds een beetje investeren en verbeteren.

Hij heeft een paar belangrijke troeven in handen: het historische verhaal en de prachtige in de tufsteen uitgehakte wijnkelders waar toeristen graag een bezoek komen brengen. Hij heeft 28 hectare wijngaard, het grootste deel beplant met greco di tufodruiven. Om Fiano en Aglianico te maken, koopt hij druiven van andere boeren. De beste wijn die we proefden is de Scipio 2011, een Greco di Tufo van enkele percelen die hij als de beste van zijn bezittingen beschouwd. Een krachtige, uitgesproken en rijke aromatische wijn. Helaas slechts 2000 flessen beschikbaar.

Favoriete wijn: Scipio, Greco di Tufo 2011

Zoekt een importeur

La Rivolta, Torrecuso (BN)

Gesoigneerd en welvarend, zo ziet Paolo Cotroneo er uit. Paolo is dan ook geen boer, maar apotheker: hij runt nog steeds een grote farmacia in Napels van waaruit hij ook het wijnbedrijf runt. Maar dat wil niet zeggen dat hij het wijnbedrijf er maar even bij doet, integendeel. Hij vertelt een zeer gepassioneerd verhaal over de verschillende autochtone druivensoorten waar hij graag mee werkt en de combinatie met de bodem. De wijngaarden liggen in de DOC Taburno bij de stad Benevento op zeer steile hellingen met een ondergrond van kalk en steen.In Italië gaan veel grote bezittingen ten onder aan het feit dat ze bij iedere erfenis opgesplitst moeten worden. Zo had de opa van Paolo bijvoorbeeld wel 120 hectare land, maar daar zou niet veel meer van over zijn als Paolo niet de delen van zijn zussen en neef had kunnen overnemen. Sinds 1997 heeft hij de zeggenschap over 60 hectare land, waar ongeveer de helft is beplant met druiven. Paolo is een man met een missie. Het gebruik van chemicaliën heeft hij vanaf het begin afgezworen. Ik suggereer dat zijn achtergrond als apotheker daaraan heeft bijgedragen? Paolo: “Ja, in de gesprekken met onze oenoloog en agronoom komt mijn kennis over chemie en biologie goed van pas.”

Tot 1997 verbouwde de familie druiven voor de verkoop aan derden. Paolo besloot het bedruif over te nemen om ook zelf wijn te gaan maken. Een van de schuren werd omgebouwd tot een hypermoderne wijnkelder. In 2001 kreeg hij voor de eerste keer bio-erkenning voor zijn wijnen. Paolo gelooft in bio en in de autochtone druiven: bio vanwege de smaak van de wijnen, de bijzondere rassen om je te kunnen onderscheiden. Heel bewust volgde hij ook de opleiding tot sommelier: om ook wijn van die kant te leren kennen en te ontdekken waaraan een goede wijn voor aan tafel moet voldoen. Hij is terecht heel trots op het feit dat zijn inzichten en werkwijze hebben geleid tot de toekenning van drie bicchieri in de Gambero Rosso en de Super Stelle bij Veronelli voor zijn Aglianico del Taburno Riserva.

Hij is ook niet te flauw om het geheim van die wijn met ons te delen: de beste zuidwaarts gerichte steile helling heeft hij beplant met aglianico in een veel hogere dichtheid dan normaal, zijn oogst is extreem laat, pas in november en zijn opbrengst is maximaal 65 hectoliter per hectare waar 100 is toegestaan. Hij gebruikt natuurlijke gisten en tijdens de gisting wordt de wijn steeds opnieuw geroerd om meer extractie uit de schillen te krijgen. “Het karakter van de wijn haal je namelijk uit de schil.”

Favoriete wijn: Terra di Rivolta 2009

Importeur: Douwe Walinga

Tenuta San Francesco, Tramonti (SA)

Vanaf de terecht veel geprezen Amalfikust rijden we via een kronkelige weg naar boven, naar het plaatsje Tramonti. We zien hier pal langs de weg die door het dorp loopt wijngaarden in pergolastijl met druivenstokken zo dik als bomen. Volgens Gaetano Bove van het wijnbedrijf San Francesco zijn deze nooit door phyloxera aangetaste stokken, van lokale rassen als aglianico, piedirosso, tintore, ginestra en pepella, misschien wel 400 jaar oud.Gaetano is een van de vier eigenaren van Tenuta San Francesco. Het bedrijf werd in 2004 opgericht door het samenvoegen van eigendommen van drie families. Samen hebben ze ongeveer 10 hectare wijngaard, verdeeld over 20 verschillende plukjes land op hellingen met uitzicht op zee. Gaetano verteld met veel enthousiasme over de oude tradities, de oude wijngaarden en de autochtone druivenrassen. Dit culturele erfgoed bewaren en promoten, is naast goede wijn maken een van de drijfveren van de initiatiefnemers. Daarom willen ze op termijn ook een museum beginnen en runnen ze op het wijnbedrijf een Bed & Breakfast, zodat de gasten zelf kunnen zien hoe de traditie heeft overleefd tot in 2014. Het enthousiasme dat met name Gaetano uitstraalt is aanstekelijk en de lokatie is zeker bijzonder. De wijnen hebben een eigen karakter maar missen wat elegantie. De mooiste wijnen zijn de mengwijnen: de Per Eva van falanghina, pepella en ginestra en de 4 Spine gemaakt van aglianico, tintore en piedirosso.

Favoriete wijn: Per Eva 2011, DOC Costa Amalfi

Importeur: Douwe Walinga

Sclavia, Liberi (CE)

Sclavia, van initiatiefnemer Andrea Granito, is het jongste bedrijf dat we bezoeken. Zijn eerste serieuze wijn produceerde hij pas in 2011. Al in 2003 kocht hij een verlaten en zeer afgelegen boerderij in de heuvels bij het plaatsje Liberi, waar hij als klein kind opgroeide. In de periode van 2004 tot 2008 beplante hij ongeveer 14 hectare met oude druivensoorten zoals de pallagrello en de casavecchia. Ook Sclavia is opgericht met financiële middelen die elders zijn verworven. Granito zelf is osteopaat en zijn mede-financiers zijn een advocaat en twee handelaren.Andrea: “Wij kiezen heel bewust voor oude, autochtone druivenrassen om ons te kunnen onderscheiden. Daarnaast willen we biologisch en op den duur ook bio-dynamisch werken als dat mogelijk is.” Daartoe heeft hij de hulp ingeroepen van een stel jonge ambitieuze medewerkers waaronder de agronoom Mario Pagliaro en oenoloog Anna Dalla Porta. Op dit moment maakt het team nog slechts 3 verschillende wijnen, maar Andrea gaat opnieuw investeren en een flink aantal hectares bijplanten. De wijnen die we proeven zijn de eerste die ze in hun eigen wijnkelder hebben gemaakt en ondanks dat het team nieuw is en de stokken nog erg jong zijn de wijnen verrassend eigenzinnig en spannend. Een wijnbedrijf om in de gaten te houden.

Favoriete wijn: de Calu’ 2012, IGP Terre del Voltorno

Zoekt een importeur

I Favati, Cesinale (AV)

I Favati is een klein familiebedrijf. Rosanna Petrozziello runt de wijnmakerij met hulp van familie, vrienden en een ingehuurde oenoloog, terwijl haar man Giancarlo Favati in het dorp Cesinale zijn eigen makelaarskantoor draaiende houdt. De totale productie is klein; zo’n 100.000 flessen per jaar. Maar de familie heeft haar zaakjes wel degelijk goed op orde.

Rosanna is een hartelijke mevrouw die ons, ondanks dat we haar overvallen in de hectiek van de oogstperiode, graag even rondleidt en haar wijnen laat proeven. Ze maakt mousserende wijnen, Fiano, Greco en Aglianico, allemaal van eigen druiven. Bijzonder is dat ze van Fiano en Greco twee versies maakt; de gewone, met zwart etiket, en een soort reserva, met wit etiket. Deze ‘etichetta bianca’ wordt gemaakt van de late, rijpere oogst en krijgt twee dagen inweking voor het sap uit de druiven wordt geperst. Na de vergisting liggen de wijnen nog 6 maanden sur lie. Vooral over deze wijnen zijn we enthousiast. Rijk, warm met veel fruit en een lange rijke en frisse afdronk.

Favoriete wijn: Terrantica, Greco di Tufo, Etichetta Bianca 2010

Zoekt een importeur

Nieuw geld, oude druiven

Tijdens onze reis door Campanië werden we weer eens gewezen op de rijkdom van de Italiaanse wijnbouw. We hebben wijnen gedronken van druivenrassen waar we eerder nooit van gehoord hadden. Met name de wijnmakers van het nieuwe geld storten zich enthousiast op de oude bijna vergeten druivenrassen. Sclavia en Tenutra San Francesco kiezen bewust voor het gebruik van uitsluitend oude druivenrassen om zich te kunnen onderscheiden. En dat het meer is dan alleen een marketing strategie kunnen we proeven in hun wijnen. Druivenrassen als Pallagrello, Coda di Volpe, Piedirosso, Tintore en Casavecchia voegen we degelijk iets toe aan het smaakpallet. Het verslag van deze rondreis door Campanië verscheen in een ingekorte versie in Perswijn nummer 2 van 2014.

Tekst: Gerard Reijmer

fotografie: Henk Braam

Foodteam

Een kleine maand geleden werd in Nederland de nieuwe jaargang van een van de meest bijzondere champagnes ter wereld geïntroduceerd: Bollinger R.D., nu jaargang 2002.

De importeur, Wijn Verlinden, had daartoe uiteraard een fraaie locatie uitgekozen, Château Neercanne, met zeer goed eten. Maar interessanter is: wat maakt deze wijn zo bijzonder? Hierbij een poging om de lagen marketing eraf te pellen en door te dringen tot waar het om gaat: een mousserende wijn. Een heel goede, dat zéker.

De stijl van Bollinger

De laatste jaren bestaat er wat controverse rondom Bollinger. Meerdere champagnekenners menen dat de stijl van de wijnen van Bollinger, met name die van de belangrijke Special Cuvée Brut (de Brut Sans Année van het huis, die goed is voor 90% van de totale productie) is veranderd: de wijnen zouden frisser, fruitiger en minder oxidatief worden gemaakt, iets dat uiteraard proefondervindelijk kan worden vastgesteld.Sommige beweren dat het ten faveure van de commercie is gebeurd. En in dat verband wordt ook vaak vermeld dat de huidige directeur, Jérôme Philipon, afkomstig is van Coca-Cola, hetgeen de claim of constatering dan weer minder objectief dreigt te maken. Bollinger zelf zegt dat ze niets hebben veranderd aan hun vinificatie. Van hun champagnes worden alleen de basiswijnen voor hun Special Cuvée Brut grotendeels niet in barriques vergist en gerijpt; het zou dus kunnen dat men het aandeel dat in stalen tanks wordt vergist en gerijpt geleidelijk wat heeft vergroot de laatste jaren. Maar het kan ook zijn dat het een beetje aan de jaargangen ligt die gebruikt zijn voor de recente versies van de BSA. Dat waren niet de minst expressieve.

Anderen, zoals Tom Stevenson, beweren juist dat de Special Cuvée Brut vaak té oxidatief is, doordat Bollinger weinig of geen SO₂ gebruikt bij het degorgeren. Frisser versus geoxideerd, het spreekt elkaar tegen; met recente flessen die wij proefden was in ieder geval niets mis, ze blijven trouw aan de Bollingerstijl. Hoe dan ook, de manier waarop Grande Année (de ‘standaard’ Millésimé van Bollinger) en de later gedegorgeerde versie daarvan, R.D., worden gemaakt, lijkt niet veranderd: de basiswijnen voor beide champagnes worden in gebruikte barriques gevinifieerd. En daardoor kunnen we ons mooi beperken tot een analyse en persoonlijke waardering van de wijn waarvoor we naar het diepe zuiden waren gekomen: Bollinger Extra Brut R.D. 2002.

Récemment Dégorgé

Toch moet de geschiedenis van R.D. wel kort worden verteld, voor de juiste context. Hoewel Madame Bollinger – Madame Jacques, naar haar vroeg overleden man Jacques Bollinger – in 1963 al een beperkte hoeveelheid extra laat gedegorgeerde ‘Réserve 1947’ op de Amerikaanse markt had gebracht, staat 1952 te boek als eerste officiële vintage voor Bollinger R.D.R.D. staat voor ‘récemment dégorgé‘ en toevalligerwijze, of niet, ook voor de Engelse vertaling daarvan, recently disgorged. De 1952 werd uitgebracht in 1967 voor de Britse markt, tegelijkertijd met 1953 voor de Zwitserse en Franse markten, en 1955 op de Italiaanse en Amerikaanse markten. Nu 2002 uit is, viert Bollinger dus 50 jaar R.D.

R.D. 2002 in detail

2002 staat bekend als een heel groot jaar voor champagne, met de potentie om uiteindelijk als legendarisch de geschiedenis in te gaan. Dat Bollinger er ook zo over denkt, blijkt niet alleen uit de release van een Grande Année en nu dus een R.D., maar ook uit het feit dat deze voor het eerst sinds 1997 weer volop in normale flessen van 0,75 liter is gebotteld.De druiven voor R.D. 2002 – 60% pinot noir, 40% chardonnay – stammen uit maar liefst 23 crus, waarvan 71% geclassificeerd als grand cru en 29% als premier cru. Voor het aandeel pinot noir spelen Aÿ, Mareuil-sur-Aÿ en Verzenay als dorpen van herkomst een grote rol, voor dat van chardonnay Cuis maar ook grand crudorpen als Cramant, Avize, Oger en Le Mesnil-sur-Oger.De basiswijnen zijn apart vergist en gerijpt in oude barriques (gemiddeld 15 tot 20 jaar oud) en werden in januari 2003 geassembleerd tot de basiscuvée voor Grande Année en R.D. In maart 2003 werd deze gebotteld op flessen met een natuurlijke kurk voor de tweede gisting op fles. De R.D. 2002 die wij proefden, is op 19 september 2013 gedegorgeerd; de wijn verbleef dus meer dan tien jaar op zijn gisten, sur lies. Het dégorgement gebeurde met de hand en daarbij werd een dosage van 3 gram (per liter) toegevoegd. De R.D. 2002 is daarmee beduidend droger dan de Grande Année, die eerder gedegorgeerd en iets hoger gedoseerd werd (7-8 gram/liter).

In het glas

“R.D. draait helemaal om tijd,” zei Guy de Rivoire, de commercieel directeur van Bollinger die ook aanwezig was op Château Neercanne. De tijd die de wijn kreeg om op zijn gisten te rijpen, was van groot belang voor zijn complexiteit en levendigheid natuurlijk. Maar de tijd die de wijn krijgt in het glas is ook van wezenlijk belang. De champagne zat aanvankelijk potdicht, maar zijn intrinsieke kracht was al merkbaar zonder een slok te nemen.Het bouquet was aanvankelijk ook tweeledig: enerzijds fris en appelig, anderzijds getoast, notig en spicy. Met meer tijd en lucht – we proefden uit Bourgogneglazen, erg prettig – werd de geur steeds fraaier en steeds genuanceerder, met tonen van abrikozen, gekonfijt citrusfruit, ietsje honing en een beetje calvados (dus toch wat oxidatief inderdaad), maar ook brioche en toast van de autolyse en wat exotische specerijen.De smaak is krachtig, mooi droog, opmerkelijk fris en intens, en enorm lang. Een champagne van heel grote klasse, met enorme potentie om verder te rijpen. Drink hem als wij deden uit een Bourgogneglas of ruim vintagechampagneglas, dan krijgt hij de ruimte zijn complexiteit, zowel in de breedte als in de lengte, te tonen.

Een waardering

Het moge duidelijk zijn dat Bollinger R.D. 2002 volgens ons een grote champagne is. Maar, zo zeiden we tegen elkaar direct na de proeverij: dat mag ook wel voor dat geld. een fles kost € 210,00 inclusief BTW voor consumenten in Nederland. En dat is serieus veel geld, waarvoor je heel wat andere mooie wijnen kunt kopen. Vandaar nog een paar vragen, met persoonlijke meningen als antwoorden.

De eerste en belangrijkste moet zijn: is R.D. 2002 een van de grote champagnes van zijn jaargang? Wij vinden van wel, nu een heleboel van de Prestigecuvées op de markt (en al weer uitverkocht) zijn.De volgende is lastiger: is zo’n wijn van het niveau ‘grote witte Bourgogne’ bijvoorbeeld, wetende dat je ook heel goede Meursault of Puligny kunt kopen voor de prijs van R.D. 2002? De vraag lijkt logisch maar is in feite zinloos, want zo kijkt de gemiddelde koper van dit soort wijnen helemaal niet. Bovendien: de wijnen zijn onvergelijkbaar. Grote witte Bourgogne is weliswaar prachtig opgevoed, maar draait om sublieme terroirexpressie. Grote champagne, zeker zo’n cuvée als R.D., samengesteld van druiven uit maar liefst 23 verschillende dorpen en van druiven die natuurlijk ook lang niet zo rijp waren als die voor grote witte Bourgogne, krijgt het grootste deel van zijn complexiteit van de opvoeding, met name van de lange rijping op de fles met gistcontact. Uiteraard is het een grote kracht van Bollinger dat het heel goede wijngaarden in eigen bezit heeft, waarmee zo’n 70% van de benodigde druiven voor een jaarproductie wordt gedekt. Maar de kwaliteit van die wijngaarden en hun fruit proef je vooral na jaren gecontroleerde opvoeding. Dat is de magie van champagne en die komt subliem tot uitdrukking in R.D. 2002.

Champagne Bollinger wordt geïmporteerd door Wijn Verlinden. Van de geproefde versie R.D. 2002, gedegorgeerd in september 2013, zijn nog een paar flessen verkrijgbaar. Een nog versere lading volgt in de zomer.

Campanië, aan de zuidwestkust van Italië (net onder Napels), is een relatief onbekende wijnstreek. Toch is er – zoals in bijna elke Italiaanse wijnstreek – het nodige te beleven op het gebied van inheemse druivenrassen, die hier ruim in voorraad zijn. Een uitgebreid reisverslag, waarvan een ingekorte versie in Perswijn nummer 2 verscheen.

Naast oude, traditionele wijnboeren en een groepje gevestigde, grotere namen vind je in Camapnië tegenwoordig ook heel enthousiaste nieuwe producenten. Allemaal zijn ze trots op hun streek en hun wijnen. Samen werken ze aan nieuwe kansen voor Campanië.

Wervelwind

Als we in Campanië bij ons eerste wijnbedrijf aankomen, worden we enthousiast begroet door eigenaresse Milena Pepe met de woorden: “Hoe gaat het met u?” Ze spreekt met een grappig Italiaans-Belgische tongval. De jonge, blonde Milena Pepe is een opvallende verschijning hier in het diepe zuiden van Italië. Ze geeft sinds 2005 leiding aan het wijnbedrijf van haar familie. En dat doet ze met verve.Als een wervelwind rent ze al telefonerend door het bedrijf. Voor de journalisten uit Holland regelt ze tussendoor nog even een paar afspraken bij collegabedrijven. Milena kent iedereen en iedereen kent haar, want ze is ook nog eens president van het consortium van de producenten van de streek Irpinia. Haar belangrijkste doel: meer bekendheid geven aan de wijnen van de streek.Hebben de wijnen van Campanië promotie nodig? Milena: “Zeker. Campanië is niet zo bekend als Toscane of Piemonte en onze DOCG Taurasi is bij lange na niet zo beroemd als de DOCG Brunello of Barolo. Als die wijnen in proeverijen met elkaar worden vergeleken komt de Taurasi vaak erg goed uit de bus. Toch kopen mensen voor hun geld liever een Barolo dan een Taurasi, daar moeten we iets aan doen.” Maar Milena ziet ook nieuwe kansen:  “Er worden hier in Campanië steeds betere witte wijnen gemaakt en de bekendheid en populariteit van wijnen als Greco di Tufo en Fiano di Avellino stijgen.”

Impuls

Milena, die nieuw elan geeft aan haar familiebedrijf Cavalier Pepe, kan symbool staan voor het nieuwe elan dat we ook elders in Campanië tegenkomen. We bezoeken tien bedrijven en hoe verschillend ze ook zijn, overal proef je het enthousiasme. Iedereen is trots op zijn land, de streek en natuurlijk zijn eigen wijnen. Als we voor het gemak de wijnmakers indelen in drie groepen, zien we de boeren, het oude geld en het nieuwe geld.

Tot de boeren behoren de familiebedrijven die al jaren in de wijnbouw zitten zoals Cavalier Pepe, Caggiano en Mollettieri. Tot deze groep rekenen we ook de families die eerder hun druiven aan de grote wijnmakers als Mastroberardino verkochten en sinds kort de stap maken naar een eigen wijn zoals Torricini, I Favati en San Francesco. Hun focus ligt op het telen van druiven en wijn maken volgens de oude tradities. De eerlijkheid gebied te zeggen dat de wijnen van de oude boeren en dan vooral die van Mollettieri op ons de meeste indruk maakten. Het oude geld zit bij grote historische bedrijven als Mastroberardino (sinds 1878), Cantina di Marzo (sinds 1647) en Feudi di San Gregorio. Die laatste (door ons nu niet bezocht) bestaat weliswaar pas sinds 1986 maar met hun 300 hectare wijngaard en geoliede verkoopmachine behoren ze absoluut tot de gevestigde orde. Algemeen wordt onderschreven dat vooral de oude aristocratische familie Mastroberardino in de geschiedenis een belangrijke rol heeft gespeeld bij het in stand houden van de wijnproductie en de promotie van de streek en de eigen druivenrassen als Greco en Fiano. Als zij er niet waren geweest zou de hele streek nu vol staan met Cabernet en Merlot. Feudi di San Gregorio gaf een nieuwe impuls aan de kwaliteit en bekendheid van wijnen uit Campanië in de jaren ’90.

Maar de echte vernieuwing zagen we op onze trip bij de wijnmakers met het nieuwe geld. Ondernemers die elders hun fortuin verdienen en die kansen zien in de wijn, La Rivolta en Sclavia. Het meest opvallende aan deze nieuwe wijnmakers is dat hun focus niet in de eerste plaats ligt op winst of rendement. Hun beweegredenen om hun spaargeld in wijnproductie om te zetten heeft ook een sterk emotionele kant; de passie voor de streek, de historie en de wijn. Dat geldt in ieder geval voor de apotheker van La Rivolta en de osteopaat van Sclavia. Hieronder het eerste deel van onze rondgang langs tien wijnbedrijven.

Cavalier Pepe, San Angelo All’Esca (AV)

De vader van Milena Pepe verhuisde op jonge leeftijd naar Brussel. Hij trouwt een Belgische en begint aan de bouw van een imperium dat momenteel zes restaurants en hotels omvat. Milena gaat in België naar school en volgt een cursus oenologie in Frankrijk voordat ze in 2005 teruggaat naar de thuisbasis van de familie Pepe om de leiding over te nemen van haar ooms. Haar missie is het om met nieuwe energie en investeringen de kwaliteit te verbeteren en het bedrijf opnieuw op de wijnkaart te zetten.

Milena zwaait in haar eentje de scepter over 43 hectare wijngaarden, goed voor ruim 350.000 flessen, te verdelen over wel 14 soorten verschillende wijnen: van mousserend tot zoet, van een gewone Fiano tot houtgelagerde versies. Ze experimenteert door (maximaal 15%) merlot of sangiovese aan haar Aglianico d’Irpinia toe te voegen. Met haar Taurasi, met de veelzeggende naam Opera Mia, wil ze een signatuur zetten onder de nieuwe richting die het bedrijf onder haar leiding krijgt. Zelf is ze erg trots op de Bianco del Bellona een wijn van 100% coda di volpe.

Favoriete wijn: Irpinia Coda di Volpe Doc 2012 “ Bianco di Bellona”

Importeur: Vino e Olio

Antonio Caggiano, Taurasi (AV)

Antonio is een gepassioneerd man. Hij heeft een grote liefde voor wijn, vrouwen en fotografie, en combineert deze op een heel eigen wijze. Terwijl zijn zoon Guiseppe opvallend bescheiden op de achtergrond doorwerkt, doet Antonio zijn verhaal: “In deze cantina maken we geen wijn, hier maken we cultuur. De combinatie van de eigenschappen van de grond, het specifieke klimaat hier tussen de bergen, en de oeroude druivenrassen geven al eeuwenlang een heel eigen wijntype die onderdeel is van onze cultuur.” Antonio is dan ook fel tegen het voorstel om 20% andere druivenrassen toe te mogen voegen aan de Taurasi. Die wijn moet gewoon voor 100% uit aglianico bestaan, vindt hij.Hoewel al generaties lang in de druiventeelt, maakt de familie pas sinds 1990 zelf wijn. Na een aardbeving in datzelfde jaar heeft Antonio zijn hele wijnbedrijf opnieuw moeten opbouwen. Dat deed hij grotendeels zelf, met brokstukken van kerken en andere gebouwen uit de buurt die ingestort waren.

Zijn wijnkelders zien er nu uit als mysterieuze gangenstelsel vol oude werktuigen die ooit gebruikt werden in de wijnbouw.Zijn ware passie zit opgeborgen in een grote, in leer uitgevoerde map. Giuseppe begint al te gniffelen als hij ziet dat zijn vader de map tevoorschijn haalt. Die zit vol met vergrotingen van foto’s van naakte vrouwen: aan het strand in Brazilië of in het hete Saharazand. De oude man krijgt nog steeds een glinstering in de ogen als hij er naar kijkt. Zijn wijnen hebben namen gekregen die aan deze reizen herinneren: Béchar is een herinnering aan Marokko. Een van zijn nieuwste creaties heet Fiagre, een mengwijn van Fiano en Greco, maar toch zeker ook een knipoog naar een bekend ‘geneesmiddel’. Een bijzonder man dus, maar zijn wijnen zijn er niet minder om.

Favoriete wijn: Taurasi, Macchia dei Grotti 2009

Importeur: Glandorf enThijs

Mastroberardino, Altripalda (AV)

Midden in het kleine dorp Atripalda ligt het grote bedrijf Mastroberardino, een van de grootste en belangrijkste bedrijven uit de regio. Het waren de voorouders van Piero Mastroberardino die al in 1740 met wijnbouw begonnen in Campanië. De vader van Piero, Antonio, was degene die na de oorlog, toen veel wijngaarden waren verwoest, zijn wijngaarden niet herplantte met Cabernet en Merlot. Hij begon juist een zoektocht naar de verschillende klonen van de autochtone druivenrassen: Aglianico, Coda di Volpe, Falanghina, Greco di Tufo en Piedirosso. Zijn gelijk behaalde hij met zijn Taurasi 1968 die in internationale proeverijen zeer goed scoorde.Algemeen wordt erkend dat de familie Mastroberardino met haar inspanningen een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de populariteit van de wijnen uit Campanië. Piero Mastroberardino is geen wijnboer, maar een wijnheer. Hij heeft marketing gestudeerd en reist de hele wereld over om zijn familie te vertegenwoordigen en zijn wijnen te promoten. Zijn taalgebruik is eerder poëtisch en filosofisch dan technisch. Naast wijn maakt hij ook schilderijen (van voornamelijk naakte vrouwen, dat dan weer wel) en schrijft hij boeken. Onder zijn leiding gaat het onderzoek naar de beste klonen gewoon door.

Mastroberardino heeft een eigen team van agronomen in dienst die nauwkeurig de verschillende druivenrassen variëren op ondergrond en snoeiwijze. Een van hen, Antonio Capone, geeft een voorbeeld: “We ontdekten dat onze wijngaard in Montemarano veel meer zuren in de wijn geeft dan elders. Door geen groene oogst te doen in het voorjaar krijgen we op natuurlijke wijze een lagere oogst met minder zuur. We streven naar een moderne wijn, die zacht is, fluweel, met lagere tannine, minder alcohol en meer fruit. Door de juiste kloon op de juiste ondergrond en de juiste hoogte te planten, is dat mogelijk.’

Favoriete wijn: Taurasi Radici 2006

Importeur: Cristofoli In het tweede deel van dit verslag bezoeken we nog zeven producenten met bijzondere verhalen en mooie wijnen.

Tekst: Gerard Reijmer

Fotografie: Henk Braam

Foodteam

In deze rubriek leggen we elke week het vuur aan de schenen van een jonge sommelier in Nederland. Waarom heeft hij of zij voor dit vak gekozen, wat is de meest bijzondere wijn ooit gedronken en wat is de lekkerste wijn-spijs combinatie? Deze week: Chiel Seuren van Restaurant Noble.

Met wie spreken we?

“Chiel Seuren.”

Bij welk restaurant ben je werkzaam?

“Restaurant Noble in ‘s-Hertogenbosch.”

Sinds wanneer zit je in het vak?

“Sinds september 2010, toen ben ik als leerling bij Restaurant Solo begonnen.”

Wat is je vooropleiding?

“MBO horeca ondernemer/manager & MBO zelfstandig werkend gastheer/aankomend gastronoom.”

Wat vind je mooi aan het vak?

“Elke dag zijn er nieuwe gasten die andere verwachtingen, behoeften en en andere smaak hebben. Het is mooi om de verwachting van elke gast te overtreffen. Of dit nou met gastheerschap, een fantastisch gerecht of een perfect wijnadvies is.”

Favoriete wijn of wijngebied?

“Een echte favoriet heb ik niet, ik heb nog veel te leren, dus kom nog vaak nieuwe favorieten tegen. Maar Chignin Bergeron “Les Filles” van Berloiz staat hoog op mijn lijstje. Ik ben me nu aan het concentreren op de Bourgogne en vind dat een fantastisch gebied, maar ook Toscane boeit mij zeer sterk.”

Favoriete gerecht?

“Confit de Canard, gewoon met aardappels in eendenvet gebakken en rodekool.”

Mooiste wijnervaring?

“Een proeverij bij Noble van mevrouw Faller van Domaine Weinbach uit de Elzas, in samenwerking met de importeur en o.a. Lars Daniëls. Ontzettend leerzaam! Uniek om al die verschillende wijnen naast elkaar te kunnen proeven.”

Mooiste eetervaring tot nu toe?

“Lunch bij FG, ofwel Ivy. Nog net voor ze hun tweede ster kregen, aten ik en mijn collega’s daar een 11-gangenlunch, met alles erop en eraan. Alles klopte, geweldige gerechten, fantastische wijnen en een topambiance.”

Houdt niet van?

“Klagen.”

Wie zou je nog eens aan tafel willen hebben?

“Mohamed el Harouchi, de man die mij het fijne van de tophoreca heeft geleerd. Hij staat voor gedrevenheid, passie en doorzettingsvermogen. Mooi als hij ooit eens bij mij aan mag schuiven.”

Welk gebied zou je graag eens bezoeken?

“De Bourgogne. Ik ben me daar nu in het verdiepen en raak niet uitgelezen. Zou daar graag een rondleiding krijgen.”

Welk restaurant zou je eens willen bezoeken?

“El Celler de Can Roca staat hoog op mijn lijstje, maar ik ben ook erg benieuwd naar De Leest.”

Liefhebberijen buiten de wijn? Guilty pleasures…?

“Gin-Tonic. Altijd gedacht dat het vies en te bitter zou zijn, maar mijn manager heeft mijn ogen geopend over hoe ontzettend mooi dit drankje kan zijn.”

Favoriete wijn-spijscombinatie aller tijden?

” ‘Aller tijden’ is op mijn leeftijd wellicht wat gewaagd om te zeggen, maar toch: Fox Creek JSM 1999 Reserve Shiraz, krachtig maar zeer verfijnd, geserveerd bij Anjouduif met couscous, bloemkool, romanesco, lychee en saus met fenegriek. Een zeer mooie balans tussen het fruit en het aardse, licht wilde van de duif. De lychee zekt naar een goede spanning in de wijn. Dit heb ik afgelopen zomer geserveerd gekregen bij De Treeswijkhoeve.”

Favoriete wijn-spijscombinatie bij Restaurant Noble?

“Restaurant Noble werkt niet met een wijnarrangement, gezien het concept waar meerdere gerechten tegelijk worden geserveerd. Wel hebben we voor de proeverij van Weinbach ons best gedaan. Geroosterde eendenlever met meloen, sambal en appelstroop, ging perfect samen met de Grand Cru Schlossberg Pinot Gris vendanges tardives. Het rijke van de wijn sloot mooi aan bij het gerecht, en de sambal zorgde voor meer spanning in de wijn.”

Tenslotte: wat zou jouw wijnadvies zijn bij… sushi?

“Roero Arneis van Cornarea. Mooi, aromatisch glas dat de ronde tonen mooi oppakt en waarin de lichte zuren naar spanning zoeken. Als het wat meer mag kosten, Meursault Clos de la Barre Domaine des Comtes Lafon. Mooie, rijke wijn met mineraliteit en complexiteit die de verschillende stijlen van sushi op kan vangen.”

www.restaurantnoble.nl

Wat is er de afgelopen jaren al niet geschreven over de zo vurig gewenste comeback van de Beaujolais? Het gebied doet er veel aan om weer terug in de gunst van de wijnliefhebber te komen. Er zijn er hoopvolle ontwikkelingen gaande, maar het herstel verloopt vooralsnog langzaam. Vooroordelen zijn nu eenmaal hardnekkig.

Ware Beaujolais verdient echter beter dan de status van platte commodity. Het is in essentie een van Frankrijks meest gastronomische wijnen. Reden genoeg voor een inventarisatie van wat de streek te bieden heeft. Alle kritische kanttekeningen ten spijt, potentieel is er volop. Deel 1: hoe zit het met de beeldvorming? De Beaujolais blijkt heel verschillende gezichten te hebben.

Statistiek

Eerst maar eens even de statistische gegevens op een rijtje:

▪ Aanplant: 18.000 hectare

▪ Druivenrassen: Gamay noir à jus blanc (99%), chardonnay (1%)

▪ Appellations: 12 – Beaujolais (96 gemeenten), Beaujolais Villages (38 gemeenten) en Crus du Beaujolais (10)

▪ Aantal producenten: circa 2400

▪ Gemiddelde bedrijfsomvang: 9,4 hectare (bedrijven van > 2 ha)

▪ Basisrendement: 52 hl/ha (voor alle drie categorieën appellations)

▪ Gemiddelde productie: 850.000 hectoliter (= 120 miljoen flessen), waarvan

– Beaujolais: 250.000 hl

– Beaujolais Villages: 300.000 hl

– Beaujolais Crus: 300.000 hl

▪ Export: >40%

▪ Klik hier voor een vergroting van de kaart (.pdf)

Uniform rood

De Beaujolais is om meer dan een reden uniek. Een ervan is zijn uniform rode karakter, zij het wel met talloze nuances door verschillen in terroir en keldertechniek. Het zijn variaties op een en hetzelfde thema: gamay noir à jus blanc. 99% van alle wijnen wordt van die gamay gemaakt. Het handjevol witte van chardonnay uit vooral enclaves met kalk in het uiterste noorden is van anekdotisch belang en zou misschien beter onder de Mâconnais kunnen vallen, in plaats van Beaujolais blanc te heten. In de Bourgogne kom je genoeg grensoverschrijdende appellations tegen om zo’n constructie te rechtvaardigen. Tegelijkertijd kun je je afvragen of Beaujolaisproducenten wel de mogelijkheid moeten hebben om hun wijnen zo nodig onder de generieke AC Bourgogne te verkopen. Helemaal zuiver is dat niet, maar de Franse wijnwetgeving is wel vaker irrationeel.

Imago

Populariteit van een wijn heeft net zo veel te maken met imago als met kwaliteit. Hoe zit het wat betreft met de Beaujolais? Tja, ooit stond de hele ‘Beaujolaisbeleving’ model voor de beleving Franse wijn.

Maar dat is al weer een poosje geleden. Partijtjes rond primeur, wijngildes met oudere heren in fluwelen jurken slaan nu alleen nog aan in jonge markten ver buiten West-Europa. De Beaujolais zou er daarom verstandig aan doen zich voor alles te positioneren als een eigentijdse gastronomische wijn.Om te beginnen in Frankrijk zelf waar hij op diverse wijnkaarten nog steeds onder de ietwat denigrerende aanduiding vin régional te vinden is. Buiten Frankrijk is het niet zo heel veel beter gesteld. Beaujolais wordt ook daar nog te veel gezien als een tweederangs wijn, zeker in vergelijking met die uit het buurgebied Bourgogne. Toch geldt met name voor de cru’s dat ze weldegelijk over karakter en klasse beschikken. Hun sterkste punt: verteerbaarheid. Hun meest onderbelichte eigenschap: houdbaarheid.

Clochemerle

Je kunt er niet omheen: de Beaujolais heeft nog steeds een hoog Clochemerle-gehalte. Aandoenlijk folkloristisch en daarmee letterlijk en figuurlijk niet meer van deze tijd. Clochemerle verwijs naar een dorp in Beaujolais waar zich de meermaals verfilmde roman uit 1934 van Gabriel Chevallier afspeelt. La France profonde. Kijk naar beelden van de Nederlandse film Fanfare en je komt in de richting. Het zegt iets over de eigenheid van de streek.Neem een jaarlijks evenement als Bien Boire en Beaujolais. Het is een even sympathieke als tenenkrommende gebeurtenis. Sympathiek vanwege het gemoedelijke karakter, tenenkrommend vanwege een schrijnend gebrek aan professionaliteit. Eigenheid is iets om te koesteren, maar dat betekent nog niet dat je je helemaal van de buitenwereld moet afsluiten. Aangezien B.B.B. in 2013 georganiseerd werd in dezelfde week als die waarin het primeurcircus van Bordeaux zich afspeelt – hoe bedenk je het! –, kun je je afvragen voor wie het evenement bedoeld was. In ieder geval niet zo slim wanneer je internationaal weer aan de weg wilt timmeren.In 2014 heeft men de planning gelukkig wat doordachter aangepakt, na de primeurweek van Bordeaux in plaats van tijdens.

Of dat ook voor de uitstraling op zal gaan? In 2013 vielen het rustieke en nadrukkelijk ‘alternatieve’ element wel heel erg in het oog. Dat heeft zijn charme, zij het tot op zekere hoogte. Want om nu te zeggen dat erbarmelijk slechte proefcondities bijdragen aan een potentiële herwaardering van Beaujolais als serieuze wijn? Nee. Over ondermaats glaswerk zullen we het maar niet hebben, want dat is een blijft een euvel in heel Frankrijk.  Bien Boire en Beaujolais is Clochemerle door het koesteren van verdeeldheid onder producenten in de vorm van drie verschillende deelexpo’s: Beaujol’Art, La Beaujolaise en La Biojolaise met respectievelijk over gematigde bioboeren, strenge bioboeren, biodynamici en aanhangers van vin nature. Waarom niet liever samen sterk?

Aan tafel

Beaujolais is door zijn markante zuurgraad een verteerbare, gastronomische wijn. Een wijn om bij het eten door te drinken. Hij wordt als zodanig gepromoot via het concept Bistrots Beaujolais. In Nederland zijn er daar zes van. Wat het concept precies inhoudt, is te ervaren tijdens Taste of Amsterdam (15 t/m 18 mei). Inter Beaujolais zal daar acte de présence geven in samenwerking met Restaurant Le Garage en wijnen uit de diverse cru’s laten proeven in combinatie met typische streekgerechten. Denk daarbij aan de klassieke Franse keuken met een Lyonnees accent.

Wanneer je op zo’n benijdenswaardige streekkeuken kunt bogen, wie komt er dan in vredesnaam op het idee om tijdens B.B.B. dubieus Thai te laten serveren? Een krampachtige poging om toch ‘mondain’ over te komen? ’s Avonds de onvermijdelijke ‘feestmaaltijd’ in een plaatselijke salle polyvalente. Met eten van zeer twijfelachtige kwaliteit, verkeerd afgestelde geluidsinstallaties en steeds baldadiger wordende jeunes vignerons voor wie dit waarschijnlijk dé gebeurtenis van het jaar is. Maar om nu te zeggen dat je er als buitenlandse bezoeker enthousiast van raakt? Nee dus. Je denkt dan met weemoed aan al die restaurants in de omgevingwaar je als gourmand wel aan je trekken komt.Ook de maaltijden bij producenten thuis bleken niet altijd te beantwoorden aan het romantische beeld van copieus tafelen in de keuken van de boer. Want als die boer vrijgezel is en nog nooit echt gekookt heeft, tja… Maar eerlijk is eerlijk, bij de getrouwde boer was het smullen geblazen. Die was zo verstandig geweest om geen Aziatische fratsen uit te halen, maar gewoon pens te verwerken in een van zijn gerechten. Totaal bevredigend, maar of hij zoiets bij alle buitenlandse bezoekers kan wagen?

Jeunes Talents

Er is ook een andere kant aan die Beaujolais, die waarbij de streek zich van zijn jeugdige kant laat zien. Zoals Duitsland zich graag voor laat staan op zijn Generation Riesling, zo speelt ook de Beaujolais tegenwoordig de kaart van een generatie jonge wijnmakers (m/v) die de kwaliteit van de wijnen een stevige impuls geeft. Kijk, nu wordt het interessant. Deze jongere wijnmakers beseffen drommels goed dat ze niet ongestraft op de gemakzuchtige toer van hun vaders kunnen doorgaan.Weliswaar ontbreekt het de meesten, evenals zo veel van hun collega’s in andere Franse gebieden, aan enigerlei buitenlandse ervaring, maar daar staat wel een diep geworteld besef terroir en traditie tegenover. Gevaarlijke, want door frequent publicitair misbruik om recht te praten wat krom was beladen termen, maar daarom nog niet op voorhand zonder inhoud.

Het motto van de jongere garde is eigenlijk heel simpel: terug naar de basis. Massaproductie van matige kwaliteit is immers een rampzalig doodlopende weg gebleken, en helemaal die van Nouveau. Al mag hier een nuance niet ontbreken, want er bestaat nog altijd Nouveau die wel de toets der kritiek doorstaat. De jongere garde dus. Inter Beaujolais koos er daarvan dertig uit voor een selectie met de noemer Jeunes Talents, of in het Engels Young Stars. Klik hier om het volledige overzicht te downloaden.

Ik was op bezoek bij vijf ervan:

– Cédric Vincent in Pouilly-le-Monial (AC Beaujolais), de archetypische vrijgezel – boer zoekt vrouw – die misschien eens een basiscursus koken zou moeten volgen. Wijn maken gaat hem stukken beter af (NL: Les Clos)

– Julien Merle in Legny (AC Beaujolais, foto links), zelfverklaard vigneron contemporain en tegenstander van sulfiet, zo alternatief dat hij geen importeur wil maar alleen vanuit zijn kelder verkoopt.

– Julien Duport in Odenas met wijnen uit Brouilly en Côte de Brouilly (foto rechts). Echte boer in de beste zin des woords. Die van de lunch aan de keukentafel met pens dus.

– Zus en broer Claude-Emmanuelle & Louis-Benoît Desvignes van Domaine Louis-Claude Desvignes in Villié-Morgon, producenten van sublieme Morgon. (NL: Okhuysen)

Ieder met een eigen stijl wijnen, maar stuk voor stuk karakteristiek. En vooruit, een term die bij deze producenten, hun wijnen en hun streek wel mag: authentiek.

Met Miss Vicky in cyberspace

De Beaujolais heeft nog een andere jeugdige troef, een die gelieerd is aan de wereld van de sociale media. Tijdens een proeverij in Morgon kwam ik het fenomeen Miss Vicky tegen. Deze geboren Parisienne wier vader de metropool verruilde voor een wijngaard in de Beaujolais, profileert zich via haar tweetalig Frans-Engelse site missvickywine.com als 21e-eeuws ambassadrice van de Beaujolais, compleet met haar eigen wijnselecties in een onalledaagse uitmonstering.

Of je ervan houdt is vraag twee, maar vast staat wel dat ze de Beaujolais op een heel eigen en eigentijdse manier in de schijnwerper zet die marketingmensen natte dromen moet bezorgen. Even heel wat anders dan oudere heren in middeleeuwse jurken. Beaujolais als element van trendy lifestyle, zo kan het dus ook. En wat heet eigentijds bezig zijn? Inter Beaujolais heeft intussen ook een heuse Smartphone App ontwikkeld! Zie: www.beaujolais.com

In de olie

Het is in de Beaujolais niet alleen wijn wat de klok slaat. Voor wie eens wat anders wil proeven is de Huilerie Beaujolaise een aanrader. Het is de oliemolen en -boetiek aan de rue des Echarmaux 29 in Beaujeu van Mireille en Jean-Marc Montegottero. Nee, de Beaujolais ligt veel te noordelijk voor de teelt van olijven. Maar er zijn nog heel wat andere vruchten en zaden waarvan je voortreffelijke olie kunt persen. Grote chefs uit Lyon werken er maar wat graag mee. Idem met de bijzondere azijnvarianten. www.huilerie-beaujolaise.fr

In het paradijs

Waar in de Beaujolais kun je beter logeren dan in de Auberge du Paradis in Saint-Amour-Bellevue? De naam alleen al! Hotel en restaurant met mengeling van romantiek en design, een super sympa gastvrouw in de persoon van Valérie en een avontuurlijk met specerijen kokende chef Cyril. Je krijgt hier trouwens een uitzonderlijk goed ontbijt geserveerd! www.aubergeduparadis.fr

Tekst en fotografie: René van Heusden

In deze rubriek leggen we elke week het vuur aan de schenen van een jonge sommelier in Nederland. Waarom heeft hij of zij voor dit vak gekozen, wat is de meest bijzondere wijn ooit gedronken en wat is de lekkerste wijn-spijs combinatie? Deze week: Priscilla van der Voort van Hofstede Meerzigt.

Met wie spreken we?

“Mijn naam is Priscilla van der Voort.”

Bij welk restaurant ben je werkzaam?

“Ik werk bij restaurant Hofstede Meerzigt in Zoetermeer.”

Sinds wanneer zit je in het vak?

“In 2007 ben ik begonnen in de horeca. Sinds 2012 ben ik werkzaam als sommelier.”

Wat is je vooropleiding?

“Ik heb de opleiding tot gastvrouw gevolgd en op dit moment ben ik nog bezig met de vinologenopleiding aan de Wijnacademie.”

Wat vind je mooi aan het vak?

“Wijn is zo’n mooi en rijk product. De wijn-spijscombinaties zijn elke keer weer een uitdaging. Het is iets dat nooit verveelt.”

Favoriete wijn?

“Dit vind ik een moeilijke vraag: er is voor mij nog heel veel te ontdekken op het gebied van wijn. De gebieden die mij momenteel erg aanspreken zijn de Bourgogne en de Bordeaux, mede omdat ik mij hierin de afgelopen tijd heb verdiept. Vorig jaar heb ik beide wijngebieden bezocht, en daardoor gaan de wijnen die hier vandaan komen extra leven.”

Favoriete gerecht?

“Kreeft op klassieke wijze bereid.”

Mooiste wijnervaring?

“Tijdens een wijnreis van het Gilde van Sommeliers heb ik een bezoek gebracht aan het Châteaux Léoville Barton. Daar heb ik deelgenomen aan een proeverij met verschillende Grands Crus Classés uit het jaar 2007. Deze waren erg bijzonder om naast elkaar te mogen proeven.”

Mooiste eetervaring tot nu toe?

“El Club Allard in Madrid. Tijdens een personeelsuitje van de Hofstede heb ik hier gegeten. Elk gerecht was een feestje.”

Houdt niet van?

“Paarse tanden.”

Wie zou je nog eens aan tafel willen hebben?

“Mijn eerste leermeesters: Debby Lubbers en Patrick Weerheijm. Zij hebben mij de eerste kneepjes van het vak geleerd.”

Welk gebied zou je graag eens bezoeken?

“Ik heb een hele lijst, maar met stip op nummer 1 staat Zuid-Afrika.”

Welk restaurant zou je eens willen bezoeken?

“Cliché misschien, maar toch echt De Librije.”

Liefhebberijen buiten de wijn?

“Tuinieren, koken en hardlopen. Al is hardlopen er de laatste tijd niet meer van gekomen.”

Favoriete wijn-spijscombinatie aller tijden?

“Eendenlever met port.”

Favoriete wijn-spijscombinatie bij Restaurant Hofstede Meerzigt?

“Dat is gamba in tempura met zoet-zuur van groenten, marshmallow van kerrie en een sesamkletskop in combinatie met Riesling van Chateau-Michelle uit Washington Estate. Deze riesling heeft prachtige aroma’s, minerale tonen gecombineerd met zoet fruit en elegante zuren. De smaak van het gerecht is even subtiel als de wijn. Geen van de ingrediënten domineert.”

Tenslotte: wat zou jouw wijnadvies zijn bij… pizza margherita?

“Deeg, mozzarella, tomaat en basilicum… Wat ik hier mooi bij vind, is een Pinot Grigio van Bossi Fedrigotti. De frisheid die de Pinot Grigio bezit combineert goed bij de tomaat en basilicum. De Pinot Grigio van Bossi Fedrigotti heeft naast frisse elementen ook iets filmend. Dit zorgt voor een mooie balans met de mozzerella. Mag het nou wat meer kosten, dan ga ik voor een wijn van Angelo Gaja. De Alteni di Brassica, Sauvignon Blanc.”

www.hofstedemeerzigt.nl

Onlangs was ik weer eens een paar dagen in het Ahrdal, het kleine, maar o zo fijne Duitse koninkrijkje van spätburgunder. Het was naar aanleiding van het tweede Internationale Spätburgunder Symposium, waar die volgens velen meest edele der blauwe druiven gevierd werd.

Maar naast alle aandacht voor de later rijpende donkere pinot, eist de eerder rijpende variant, frühburgunder, opmerkelijk veel aandacht op in het Ahrdal, zeker als je bedenkt dat zijn aanplant erg beperkt is. Frühburgunder, in Frankrijk meestal pinot précoce of pinot madeleine genoemd, is de lieveling van pinotadepten, maar de producenten hebben er vaak een haat-liefdeverhouding mee. “Frühburgunder is als een diva, briljant maar o zo veeleisend”, zei Alexander Stodden van Weingut Jean Stodden in Rech. “De Arjen Robben onder de druiven”, voegde een journalist uit München er met een knipoog aan toe. Tijd voor een close up met focus op de Ahr en een lijstje favorieten uiteraard.

Oude variëteit

Pinot noir – spätburgunder in Duitsland – is met zekerheid een zeer oud druivenras. Het is goed mogelijk dat de druif die Columella al in de eerste eeuw na Christus in zijn De Re Rustica beschreef als ‘zijnde van de Bourgogne’, in feite pinot noir was. Hij kan het in ieder geval niet hebben gehad over een druif die door de Romeinen was meegenomen, want geen druif uit het zuiden heeft enige gelijkenis met het blad van pinot noir. Men vermoedt dan ook dat pinot noir ontstaan is in Noordoost-Frankrijk en niet ver af staat van een wilde druif. Eigenlijk kunnen we niet spreken van pinot noir als druivenras, maar moeten we het hebben over pinot, tout court. De variëteit is pinot en die heeft vele gezichten, waarvan frühburgunder (net als pinot blanc en pinot gris) er een is.

De vroeger rijpende variant van pinot noir zou best wel eens in het noordelijkste rode wijngebied van Europa, de Ahr, kunnen zijn ontstaan, waar de druif vanaf 1648 arriveerde en gedurende de ‘kleine ijstijd’ – eind 15e eeuw tot in de 19e eeuw – ontwikkelde. In die tijd werd spätburgunder namelijk vaak niet goed rijp en dat maakt een mutatie tot een vroeger rijpende variant niet onaannemelijk. Volgens het ampelografische meesterwerk Wine Grapes van Jancis Robinson, Julia Harding en José Vouillamoz wordt frühburgunder in de Duitse literatuur voor het eerst vermeld in 1824 (Braun), maar Duitse bronnen geven steevast 1831 als jaar van eerste vermelding. “…hij (frühburgunder) geeft een kostelijke en knappe rode wijn, met kleine maar vele druiven…die ook in slechte jaren rijp wordt”, schreef predikant en tevens landbouwkundige Johann Gottlieb Steeb in zijn Faßliche Anleitung zum Weinbau.

Bijna verdwenen, maar helemaal terug

Door zijn lage opbrengsten, nog eens verergerd door het vele plantmateriaal met virussen, dreigde de druif te verdwijnen, maar betrouwbaardere klonen en de officiële registratie als ‘kwaliteitsdruif’ in Duitsland sinds 1971 hebben frühburgunder behouden van een aftocht via de achterdeur. Vanaf 2007 mag frühburgunder, zij het enkel aan de Ahr, zelfs Grosse Gewächse voortbrengen: de diva is terug op het hoogste podium.

Maar haar optredens blijven schaars: in 2012 was er zo’n 262 hectare frühburgunder aangeplant in Duitsland (op een totaal van zo’n 102.000 hectare), waarvan bijna 35 hectare in Ahr. Vooral daar, op de steile hellingen van leisteen en grauwacke, geeft frühburgunder zeer fraaie wijnen. Maar ook westelijk Franken, een deel van Rheinhessen, de Pfalz en Sachsen hebben een speciale affiniteit met de druif.

Klik hier om dit kaartje te vergroten.

Druiven zoeken…

Frühburgunder staat officieel te boek als een mutatie van pinot noir, die gemiddeld zo’n twee tot vier weken eerder rijpt. Vandaar het voorvoegsel ‘früh-‘ in tegenstelling tot ‘spät-‘ bij pinot noir. Ook de andere synoniemen verwijzen naar zijn vroege rijping. Bij pinot précoce spreekt dat voor zich (précoce betekent vroeg of voortijdig), maar ook in het geval van pinot madeleine bijvoorbeeld is dat zo, want die naam refereert aan het feit dat de druif soms al rijpte omstreeks de dag van Maria Magdalena, 22 juli. Om verwarring te voorkomen, zó vroeg kun je natuurlijk geen frühburgunder van hoge kwaliteit oogsten: in het Ahrdal wordt frühburgunder tegenwoordig gemiddeld vanaf midden september binnengehaald.

Zoals gezegd, frühburgunder zorgt nogal eens voor frustraties bij de producenten, ondanks de hoge kwaliteit van zijn wijnen. Notoir zijn de lage opbrengsten per plant -normaal hooguit 40 hl/ha, maar in 2013 bijvoorbeeld plaatselijk slechts 15 hl/ha- en de kleine druiven. Marc Adeneuer van Weingut J.J. Adeneuer in Bad Neuenahr-Ahrweiler verzuchtte onlangs: “Normaal hebben we het over Traubenlese, maar in het geval van frühburgunder over Traubensuche…”.Positief is dat de druif door zijn vroege rijping minder vaak problemen met botrytis kent, maar die vroege rijping heeft ook een keerzijde: problemen met wespen en vogels. Om die enigszins weg te houden, worden de wijngaarden vaak met netten afgedekt, hetgeen dan wel weer meer gunstige omstandigheden voor schimmels creëert. Het is dus niet allemaal ‘hoe eerder, hoe beter’… Er zijn momenteel vier Geisenheimer Klonen in omloop en een klein aantal van andere kwekerijen.

De ultieme expressie van pinot?

Alle moeite die de producenten in de wijngaard moeten doen, kan gelukkig in de kelder grotendeels beloond worden. Nogmaals, veel wijn geeft frühburgunder niet, maar de kwaliteit kan bijzonder hoog zijn; de wijn hoeft kwalitatief zeker niet onder te doen voor die van spätburgunder. Wel is hij anders. Jonge Frühburgunder heeft doorgaans meer kleur en aroma dan jonge Spätburgunder. Ook hebben de wijnen meer extract, maar niet zozeer meer tannine; de gezonde portie kleur en tannine -en de goede verhouding daartussen- maakt dat Frühburgunder best een beetje nieuw hout kan hebben.

Als je Frühburgunder proeft, weer in vergelijking met Spätburgunder, valt op dat de eerste meer smaakintensiteit voorin de mond heeft; Frühburgunder heeft een fruitigere, wat vollere aanzet. “In de smaak doet de wijn denken aan cassis met daarbij zure kersen”, zegt Marc Adeneuer. En over zijn ouderingspotentie: “Die komt vrijwel overeen met die van Spätburgunder”. Persoonlijk vind ik echter dat Spätburgunder in het algemeen ietsje meer complexiteit op de fles ontwikkelt. Maar hoe dan ook: Frühburgunder is een unieke wijn en al met al misschien wel de ultieme expressie van pinot, daar waar deze edele druif aan zijn grenzen leeft.

Frühburgunders om niet te missen

Uiteraard sluit ik af met een lijstje. De volgende Frühburgunders zijn niet goedkoop -dat moge duidelijk zijn, gezien de druifs karakter- maar absoluut goed voor wat de Duitsers tegenwoordig graag ‘Grosses Kino’ noemen (meer letterlijk ‘groots optreden, topperformance’, maar in spreektaal kortweg ‘super’):

Dernauer Pfarrwingert Frühburgunder Grosses Gewächs

Weingut Meyer-Näkel (Ahr)

(importeurs: Werkhoven Wijnen, De Coninck Wines, WijnReus)

Neuenahrer Sonnenberg Frühburgunder

Weingut J.J. Adeneuer (Ahr)

(importeurs: Wijnhaven Wijnimport, Wijnkoperij Schadee en Mensink, Wijnkoperij Pangkarra)

Recher Herrenberg Frühburgunder

Weingut Jean Stodden (Ahr)

(importeur: Riesling Partners)

Dernauer Hardtberg Frühburgunder Grosses Gewächs

Weingut Kreuzberg (Ahr)

(importeurs: De Coninck Wines)

Bürgstadter Centgrafenberg Frühburgunder R

Weingut Rudolf Fürst (Franken)

(importeur: Imperial Wijnkoperij)

Frühburgunder trocken Reserve

Weingut Philipp Kuhn (Pfalz)

(importeur: Riesling Partners)

www.spaetburgunder-symposium.de

In deze rubriek leggen we elke week het vuur aan de schenen van een jonge sommelier in Nederland. Waarom heeft hij of zij voor dit vak gekozen, wat is de meest bijzondere wijn ooit gedronken en wat is de lekkerste wijn-spijs combinatie? Deze week: Jop IJspeert van Restaurant Cordial.

Met wie spreken we?

“Jop IJspeert.”

Bij welk restaurant ben je werkzaam?

“Restaurant Cordial in Oss.”

Sinds wanneer zit je in het vak?

“Sinds mijn zeventiende. Daarvoor heb ik wel wat bijbaantjes gehad in de horeca, zoals afwasser en in de bediening, maar vanaf dat moment ben ik er echt professioneel mee aan de slag gegaan.”

Wat is je vooropleiding?

“BBL opleiding niveau 2 Assistent Gastheerschap, BBL opleiding niveau 3 Zelfstandig Werkend Gastheerschap, 2 jaar Cas Spijkers Academie niveau 3, en ik ben nog bezig met de opleiding Academie voor Gastronomie.”

Wat vind je mooi aan het vak?

“Elke dag met verschillende gasten bezig zijn, en er voor jezelf een wedstrijd van maken om elke gast tevreden het restaurant te laten verlaten. Wat ik erg mooi vind en wat me ook veel doet, is als een gast met een bepaalde verwachting naar het restaurant komt en met een nog betere ervaring weer vertrekt. Dan kan mijn avond niet meer stuk.”

Favoriete wijn?

“Die vraag wordt mij ook vaak gesteld door gasten en ik vind ‘m lastig om te beantwoorden, want ik vind veel wijnen erg mooi. Maar voor een glas Riesling of Vin Naturel uit de Beaujolais mag je mij ’s nachts wakker maken. Van de gebieden die ik tot nu toe heb bezocht is de Mosel wel mijn favoriet.”

Favoriete gerecht?

“Gebakken rogvleugel, geroosterde varkensnek, shiitake, taugé, sesam en een oosterse saus. Gegeten bij de Swarte Ruijter.”

Mooiste wijnervaring?

“Toen ik met twee collega’s onverwachts naar de Mosel ging. Daar zaten we in een restaurantje in Bernkastel en daar dronken we een prachtige 1997 Carl Schmitt-Wagner Longuicher Maximiner Herrenberg Riesling Kabinett.”

Mooiste eet- en drinkervaring tot nu toe?

“De Groene Lantaarn in Zuidwolde, dat was namelijk de eerste keer dat ik at in een restaurant met een ster.”

Houdt niet van?

“Mensen die uit de hoogte doen.”

Wie zou je nog eens aan tafel willen hebben?

“Ik zou veel mensen op kunnen noemen, maar ik denk toch dat het mijn oudste broer is, waar ik geen contact meer mee heb. Aan hem zou ik graag willen laten zien tot hoever ik het heb geschopt in de horeca, omdat hij ook ooit in de horeca is begonnen.”

Welk gebied zou je graag eens bezoeken?

“Dat vind ik echt heel moeilijk om te zeggen: er zijn zoveel mooie gebieden! Maar als ik er dan toch echt een moet kiezen, dan kies ik de Douro.”

Welk restaurant zou je eens willen bezoeken?

“The Jane in Antwerpen.”

Liefhebberijen buiten de wijn?

“Sporten, met vrienden of collega’s lekker genieten, uit eten gaan.”

Favoriete wijn-spijscombinatie aller tijden?

“Dat heb ik bij mijn opleiding aan de Cas Spijkers Academie gehad. Een kok had een dessert gemaakt met onder andere mousse van banaan, en daar werd toen een Coteaux du Layon bij geserveerd. Ik kreeg er kippenvel van! Op een goede manier dus.”

Favoriete wijn-spijscombinatie bij Restaurant Cordial?

“Gelakeerd kalfszwezerik, linzen, biet, meringuepaddenstoelen, gevogelteschuim en saus ponzu. Daar serveren we La Bota de Vino Blanco, Florpower van Equipo Navazos bij. De mooie zuurgraad waarmee de zwezerik is gelakeerd en het weeïge van de zwezerik, gaan ontzettend mooi samen met het oxidatieve en de hoge zuurgraad in de wijn.”

Tenslotte: wat zou jouw wijnadvies zijn bij… boerenkool met rookworst?

“Voor wit zou ik kiezen voor een mooi gerijpte Riesling uit de Mosel, en voor rood een Vin Naturel uit de Beaujolais, bijvoorbeeld van Marcel Lapierre.”

www.restaurantcordial.nl