Columns

Onlangs schreef ik over de sluwheid van Italianen bij het kapen van namen van druiven als ‘eigen’ merk, zoals de vermentino, die in Frankrijk nu rolle moet worden genoemd. Ik moest denken aan de bekende uitspraak van Louis van Gaal: ‘Ben ik nu zo slim, of zijn jij zo dom?’ In dit geval moet ik helaas constateren dat de Fransen zo dom zijn. Dat komt in elk geval bij me op na het lezen van een artikel in de Midi Libre, afgelopen week, over het rumoer rond de aanduiding ‘Sud de France’ op wijnetiketten uit de Languedoc-Roussillon. 

Onlangs organiseerden we voor Perswijn een proeverij rond het thema ‘Crémants uit Frankrijk en Luxemburg’. Dit met het idee dat Crémant een bijzonder succesverhaal is. Ga maar na. Crémant wordt gemaakt in meerdere Franse wijnstreken (onder andere de Elzas, de Loire en de Bourgogne), in Luxemburg en zelfs in de Pfalz, in Duitsland. Het concept is even simpel als doeltreffend. De wijn wordt gemaakt als betaalbaar alternatief voor champagne, met een tweede gisting op fles en vervolgens een rijping van minimaal een jaar op fles, om zijn mooie fijne belletjes te krijgen. Voor elke streek en crémant gelden dezelfde regels. Maar kennelijk is dat voor sommigen niet genoeg.

Op de een of andere manier weten ‘boeren’ slim gebruik te maken van een positief sentiment over hun vak. Bedrijven als Tata Steel of Chemours liggen onder vuur vanwege vervuiling van de omgeving. Nu wil ik boeren niet vergelijken met een producent van PFAS, dat wil ik hierbij benadrukken, want dat zou te ver gaan. Niettemin moet je constateren dat er boeren zijn die in feite ook een industriële productie hebben. Ze vervuilen net zo goed ook hun omgeving, al weten ze dat goed te maskeren als je naar hun imago kijkt. Laten we maar zeggen dat ze een hoog knuffelgehalte hebben.

Soms worden ze ontmaskerd. In de gemeente Westerveld heeft de rechter een uitspraak gedaan ten gunste van bewoners die zich verzetten tegen het gebruik van bestrijdingsmiddelen bij lelies die vlakbij hun dorp, Boterveen, worden gekweekt. De rechter ging er niet in mee dat het voldoende was dat het bedrijf volgens de regels zou werken. Probleem voor het boerenbedrijf is onder andere het voorlichtingsmateriaal van de GGD in Drenthe. Daarin staat dat tijdens het bespuiten wordt geadviseerd ramen te sluiten en binnen te blijven, ‘ook huisdieren’. De was kan ook beter niet buiten aan de lijn hangen. Dan heb je als boer een lastige klus om te blijven zeggen dat het allemaal geen kwaad kan, dus het oordeel van de rechter is zo vreemd nog niet. En laten we eerlijk zijn, het is ook puur een geldkwestie, zoals zoveel in onze maatschappij. Vergeleken met gras of maïs levert de teelt van lelies tot vijf keer zoveel op, aldus een artikel in de Volkskrant van 27 juni.

Ik moest aan deze zaak denken toen ik afgelopen week las over de boosheid in Frankrijk over de plannen van de Europese Commissie om het gebruik van pesticiden de komende jaren te halveren en de zones waarin niet mag worden gespoten, uit te breiden. Frankrijk heeft ooit maatregelen genomen waarbij het spuiten in de directe omgeving van huizen werd verboden. Maar de voorstellen van de Europese Commissie gaan veel verder. Daarin zou binnen drie meter van elke plek buiten de wijngaard, of het nu een park is, een weg, een sportveld, of welke openbare ruimte dan ook, spuiten geheel worden verboden. Binnen het Europese parlement wordt zelfs gesproken van een verbod dat tot 10 à 15 meter zou kunnen gaan, waardoor in kleinere wijngaarden helemaal niet meer zou kunnen worden gespoten. De Europese Commissie spreekt van een ontwikkeling naar een duurzaam gebruik van pesticiden (directive SUD, pour Sustainable Use of Pesticides). De Commissie ziet wijn niet als een essentieel voedingsproduct. Uitgerekend is dat de productie van wijn in Frankrijk met 28% zou dalen. Voor Italië zou dat 20% minder zijn en voor Spanje altijd nog 15%. Volgens de wijnsector kunnen de boeren op die manier niet overleven. Er is ook kritiek omdat in het voorstel geen onderscheid zou worden gemaakt tussen wát gespoten wordt. En welke biologische middelen eventueel wél zouden mogen worden gebruikt.

Op deze manier zal elke wijnproducent onder ogen moeten zien wat de impact is op de omgeving en op duurzaamheid, lijkt me. Uiteindelijk moeten we wellicht ook concluderen – stokpaardje van me – dat veel wijnen te goedkoop zijn, omdat het effect op de omgeving en op duurzaamheid niet in de prijs is verwerkt.

Maar of deze rigoureuze maatregelen ook zullen doorgaan, is natuurlijk nog de vraag. De boerenlobby is sterk en machtig. Zo wisten boeren eerder al te voorkomen dat het gebruik van koper zou worden verboden. Als we kijken naar de houding van de EVP ten opzichte van de recente plannen om de natuur beter te beschermen, zou het me niet verbazen als deze voorstellen uiteindelijk zullen worden afgeschoten. De vraag is of de wijnboeren daar op lange termijn ook bij gebaat zijn, of dat het alleen maar uitstel van executie is.

Ronald de Groot

Ik besloot het in eerste instantie te negeren. Nieuwe berichtgeving over hoe slecht alcohol is. Het was naar aanleiding van het voornemen van het KWF om het gevaar van alcohol bij het ontstaan van kanker beter te belichten. Met als boodschap dat één glas per dag het risico op het krijgen van kanker al groter kan maken. Het TV- programma EenVandaag besloot vervolgens om er nog een schepje bovenop te doen. Redenen om dit ‘nieuws’ te negeren heb ik genoeg. Ik schreef er al eerder over, met verwijzing naar wetenschappelijke literatuur. En dat het gebruik van alcohol het risico op kanker vergroot, is al lang bekend, en dus geen nieuws.

Wie op de tv kijkt naar de beelden die op dit moment uit Frankrijk komen, vraagt zich af wat voor land het nu eigenlijk is. Het romantische beeld van een land waar je kunt leven ‘als God in Frankrijk’ loopt weer eens een deuk op. Rode draad is dat Frankrijk een flink negatief zelfbeeld heeft. Dat hoor je ook vaak als je in Frankrijk bent. Nederlanders kunnen klagen, maar Fransen kunnen nóg beter klagen. En heel goed zwartkijken. Ik ken zelfs dienstverleners in Frankrijk die liever niet voor Franse klanten werken, en al helemaal niet voor Parijzenaars. Ze klagen te veel.

Afgelopen maandag was ik op stap naar Pic Saint-Loup. Een bijzonder stuk Languedoc. Het is daar veel groener dan elders in de streek, omdat de hoge pieken hier zorgen voor beduidend meer regenval. Emotioneel was het bezoek aan Yves en Martin Orliac van Domaine de l’Hortus. Afgelopen september waren we de laatste journalisten die hun zus Marie hadden gezien voor ze omkwam in een gistingsvat in haar wijnkelder. Je voelt het verlies, het creëert een soort band. Het was een mooi, emotioneel bezoek aan een prachtig domein.

Afgelopen week waren we even ‘buurten’ bij Lidewij van Wilgen, op haar wijndomein Terre des Dames, op korte afstand bij ons vandaan. Even bijpraten, wat lekkere wijnen en een fijne lunch, buiten in de schaduw. Dit jaar is het gelukkig niet extreem warm. Vorig jaar juni was het veel heter, tijdens de eerste hittegolf van afgelopen jaar. Maar dit jaar is er een ander probleem: droogte. ‘Kijk, die boom. Hij heeft geen blad, alleen maar zaadjes. Een soort laatste stuiptrekking, lijkt het wel. Hij denkt niet meer aan overleven, alleen nog aan voortplanting. Het heeft de hele winter vrijwel niet geregend. Degene die me helpt in de wijngaard, riep elke dag dat we dit jaar waarschijnlijk helemaal niets zullen oogsten, zo somber was het. Gelukkig is er net 25 millimeter gevallen. Je ziet meteen dat de wijngaard ‘deblokkeert’, hij komt weer tot leven. Zonder water komen de voedingsstoffen voor de stok niet vrij, dus met het watertekort nemen de problemen toe.’

Grote merken, ook bekende wijnmerken, verbinden zich graag aan beroemde artiesten voor hun promotie. Niet iedereen is even blij met élke promotie door élke beroemdheid, zo is het natuurlijk wel. Het imago van je merk moet passen bij de ster in kwestie. De baas van Roederer, Frédéric Rouzaud, vond associatie tussen Cristal en de hip-hop-scene ooit nogal ongelukkig. Waarna hij van racisme werd beschuldigd en Cristal door rappers in de ban werd gedaan. Nou ja, de songtekst ‘Let’s sip the Cris and get pissy-pissy’ was wellicht geen toppunt van fijnzinnigheid. De schrijver van deze tekst, rapper Jay-Z, creëerde een eigen Champagne, Armand de Brignac, inmiddels voor 50% eigendom van LVMH. Onder het motto ‘het maakt niet uit wat ze over je zeggen, als je maar genoemd wordt’, is dat bedrijf een stuk pragmatischer in de samenwerking met dit soort sterren, mogen we wel zeggen.

Vorig jaar kwam Dom Pérignon, prestigemerk van LVMH, zelfs met een campagne in samenwerking met Lady Gaga. Blijkbaar ook een interessante partij. In het kader van deze samenwerking werden ook beperkte oplages gelanceerd van speciale ‘Lady Gaga’-edities van Dom Pérignon.

Nu is er om allerlei redenen tegenwoordig veel te doen over verkapte reclame door influencers, zoals Lady Gaga wel genoemd kan worden. Niet voor niets wordt er steeds meer op aangedrongen om regels voor reclame ook op influencers toe te passen. In Nederland staan influencers met meer dan 500.000 volgers sinds 1 juli 2022 onder toezicht van het commisariaat van de media. Lijkt me terecht. Als je betaald wordt om een product aan te prijzen, moet dat als reclame worden aangemerkt.

In Frankrijk leverde de clip van Lady Gaga met ‘haar’ Dom Pérignon om andere redenen een felle reactie op. De loi Evin, waar ik eerder over schreef, verbiedt reclame voor alcoholhoudende dranken. De association hygiéniste Addictions France, die tot doel heeft verslavingen te bestrijden, zag de clip als een poging de wet te omzeilen, door te doen alsof een beroemde artiest zijn (in dit geval haar) eigen cuvée maakt, en dus deel uit te laten maken van het productieproces, zonder dat dit echt zo is. En zo te doen alsof het geen reclame is. Reden om een juridische procedure te starten tegen LVMH en Lady Gaga.

Nu heeft dezelfde organisatie het vizier gericht op Gérard Bertrand. Deze heeft een samenwerking met influencer Anna RvR, die onder andere op instagram (487.000 volgers) de rosé ‘Côtes des Roses’ van Bertrand presenteert met video’s in een soort vakantie-setting. Waarmee de ‘industrieel’ Gérard Bertrand zich richt op een jong publiek, zonder aan te geven wat het gevaar van alcohol is. Daar is iets voor te zeggen, natuurlijk.

Maar helpt het om hier juridische actie tegen te nemen? Ik moet denken aan de acties die de Côtes de Rhône ooit ondernam tegen de wijn ‘Goats do Roam’, uit Zuid-Afrika, omdat de naam te veel leek op die van de beroemde appellation. Het zorgde er voor dat dit de meest verkochte Zuid-Afrikaanse wijn werd in de V.S. Zoiets kan dus werken als een boemerang.

Of dat in dit geval ook zo is, weet ik niet. Maar het kan best zijn dat Gérard Bertrand de heisa voor lief neemt, en denkt dat het de promotie van zijn rosés een leuke duw geeft. Wat de zaak bovendien vreemd maakt, is dat de president van de associatie wist te melden dat hij kleine boeren in zo’n geval met rust zouden laten, maar alleen grote ‘industriële’ producenten als Bertrand zou aanpakken. Een soort klassenjustitie, die zo’n zaak niet geloofwaardiger maakt.

Een lastig dilemma. Dit gebruik van influencers is zeker niet goed te keuren. Maar of deze aanpak de zaak goed doet, blijft voor mij de grote vraag.

Een fles Dom Pérignon ‘Lady Gaga’ kost een luttele € 383. Daar zal de gemiddelde jongere misschien toch wel even voor moeten sparen, vermoed ik.

Ronald de Groot

In de landelijke pers zie je regelmatig verhalen over groeiende ongelijkheid in de maatschappij, vooral bij vermogens. Ik wil over deze discussie niet oordelen. Maar als we naar wijn kijken, moeten we constateren dat bij topwijnen grote vermogens steeds meer ingezet worden om topdomeinen te verwerven – en uit te breiden.

In Bordeaux besprak ik deze ontwikkeling onlangs met Jean-François Quenard, de 74-jarige eigenaar van Château de Pressac, in Saint-Emilion. Hij maakte zich duidelijk zorgen over de gang van zaken. ‘Jullie zitten nu aan de keukentafel met de eigenaar, maar dat is op veel châteaux al lang niet meer mogelijk. Je ziet in de streek steeds meer overnames door grote bedrijven, zoals verzekeraars en andere instellingen en personen met veel financiële armslag. Daarmee gaat het persoonlijke karakter en het persoonlijke gesprek verloren. Ik vind dat een slechte ontwikkeling, ook voor de streek als geheel.’

Je ziet ook dat de grote en rijke châteaux buren inlijven. Zo verwierf Cheval Blanc Château La Tour du Pin Figeac, en dat is inmiddels opgeheven. Dat mag, omdat Cheval Blanc uit de classificatie is gestapt – en dus niemand om toestemming hoeft te vragen. De wijn van buurchâteau Bellevue gaat nu bij die van Château Angélus, dat evenmin deel uitmaakt van de classificatie. Wel zo handig, kennelijk. Op de linker oever kocht Cos d’Estournel onlangs Cos Labory, dat er direct naast ligt.

De eigenaren van deze châteaux behoren zelf tot de rijken der aarde. Cheval blanc is (mede-)eigendom van Bernard Arnault, die afgelopen jaar Elon Musk van de eerste plek verdrong als rijkste mens op aarde. Via ‘zijn’ bedrijf LVMH is Arnault ook eigenaar van Château d’Yquem, de beroemdste Sauternes.

Het rijtje rijken dat châteaux in Bordeaux verwierf, is inmiddels lang. François Pinault, grote rivaal van Arnauld, maar met zo’n 50 miljard aan vermogen nog niet half zo rijk, werd eigenaar van Château Latour. De gebroeders Bouygues, met zo’n 7 miljard maar kleine krabbelaars – hun vermogen werd vergaard met bouw en telecom – kwamen niet verder dan tweede grand cru classé Château Montrose. Ook geen gekke bezitting, overigens. Champagne Roederer kocht Château Pichon-Lalande in Pauillac. Een van de grote klappers was de aankoop van Château Beauséjour-Duffau-Lagarosse in Saint-Émilion in 2021 door de eigenaren van cosmetica-concern Clarins. Het wijngoed van zo’n 7 hectare ging van de hand voor zo’n 75 miljoen euro. De lijst is nog veel langer, maar hier laat ik het even bij. Er zijn bijvoorbeeld ook rijke Chinezen en Amerikanen actief in deze markt, die grote sommen neertellen voor prestigeuze châteaux.

Dezelfde rijken die in Bordeaux actief zijn kopen ook elders toppers op. Sterker nog, het lijkt er op dat miljardairs Pinault en Arnault er een soort persoonlijke wedstrijd van hebben gemaakt. Bernard Arnault (ook via LVMH) kocht in 2014 het Clos des Lambrays in Morey-Saint-Denis voor 100 miljoen euro. In 2017 kocht Pinault Clos de Tart, aan de andere kant van de muur, voor 250 miljoen euro.

Op het eerste gezicht zou je kunnen denken dat die miljardairs hun gang maar moeten gaan. In feite, als je te veel geld hebt en het niet van de bank hoeft te lenen, kun je met zo’n investering zelfs een aardig rendement halen, als je de flessen maar duur genoeg weet te verkopen. En wij zijn niet verplicht ze te kopen. Alternatieven genoeg.

Maar zo simpel ligt het helaas niet. De enorme bedragen die voor dit soort wijngaarden worden betaald – voor Clos de Tart meer dan 33 miljoen per hectare – drijven de prijzen van de wijngaarden op tot astronomische hoogte. In landen als Frankrijk is de erfbelasting gebaseerd op de waarde van de wijngaarden. Bij een overlijden kunnen de erfgenamen worden geconfronteerd met bedragen die ze niet op kunnen brengen. Dit leidt er toe dat de rijke eigenaren en domeinen nog meer wijngaarden kunnen verwerven, en hun bezit verder uit kunnen breiden. Een cynische ontwikkeling.

Het aankopen van wijngaarden door rijke buren is naar mijn idee niet minder cynisch. Een voorbeeld is de aankoop van een groot stuk wijngaard van Château Phélan-Ségur in Saint-Estèphe door Château Montrose in 2010. Het stuk wijngaard van 22 hectare werd zonder omhaal bij de wijngaard gevoegd, met het argument dat het ooit behoorde tot de ‘historische bezittingen’ van Montrose. Tja. Montrose kan per fles veel meer vangen dan Phélan-Ségur ooit zou kunnen. Dus een meer dan aantrekkelijke deal voor deze tweede cru. De wijn van Montrose is top, maar van de manier waarop dit soort zaken gaan, word ik niet vrolijk.

Ronald de Groot

Soms kom je op buitenlandse websites bijzondere verhalen tegen over Nederland. Waaruit maar weer blijkt dat buitenlanders een verrassende blik op ons land kunnen hebben. Zo kwam ik op de website van de BBC een artikel tegen over de manier waarop Nederlanders uitputting en depressie aanpakken, veroorzaakt door te veel werk en stress. Hoe denkt u? Wel, door te niksen. Dat wordt geschreven door de Nederlandse correspondent, Olga Mecking, die er zelfs een boek over heeft geschreven: ‘Embracing the Dutch art of doing nothing’. Ze spreekt zelfs van een ‘Dutch wellness trend’.

Zo had ik het eerlijk gezegd zelf nog nooit bekeken. En voor veel Nederlanders, die zich overwerkt voelen of op een andere manier lijden onder hun werk, zal deze observatie wellicht ook als een verrassing komen. Als we de kranten moeten geloven, staat iedereen hier bol van de stress.  Maar een blik op de statistiek leert dat Olga Mecking wel degelijk een punt heeft. Nergens in Europa, en zelfs nergens ter wereld, is de werkweek volgens de OESO gemiddeld zo kort als in Nederland: 30,6 uur. Zelfs in Frankrijk, waar een officiële werkweek van 35 uur geldt, wordt per week gemiddeld 38,2 uur gewerkt. Er is wel eens ergernis over het gebrek aan personeel in alle sectoren in ons land, maar dat gebrek is uit deze cijfers heel goed te verklaren, lijkt me zo. Laat ik het zo formuleren: van samen de schouders er onder zetten, lijkt hier geen sprake.

Wat is niksen dan eigenlijk? Niksen is écht nietsdoen, zo stelt Mecking. Dus, helemaal niks, en zonder enig doel. Niet scrollen op facebook of zelfs niet mediteren. In alle eerlijkheid lijkt me dat best moeilijk. Maar dat ligt ongetwijfeld aan mezelf. Ik vrees dat ik van jongs af aan heb geleerd dat een mens juist niet moet niksen. Niet eens vanuit een gereformeerde achtergrond of een andere overtuiging. Als je even niks deed, vroegen je ouders of je je misschien zat te vervelen. Maar ik verveelde me nooit. En écht helemaal niets doen. Oei, dat lijkt me heel moeilijk, in alle eerlijkheid. Ooit combineerde ik een baan met het maken van een wijnblad. Met het opzeggen van mijn baan kwam een hoop tijd vrij, maar dat was niet het moment om niets te gaan doen – integendeel.

Een paar dagen geleden kreeg ik een mail van iemand die me vroeg hoe zich te ontwikkelen tot een goed wijnschrijver. Tja. Dat is vooral een kwestie van niet te veel niksen. Voortdurend wijnen proeven, op bezoek bij zoveel mogelijk wijnboeren, kennis opslurpen. Als ik op wijnreis ga, wordt me nog wel eens een ‘fijne vakantie’ gewenst – liefst op een grappige toon. Ik wens iedereen een vakantie toe waarin je tientallen wijnen per dag te proeven krijgt. Waarop je moet opstaan om 8 uur en om 1 uur in de nacht je bed in rolt na een lang diner. Ik zal echt niet klagen, want het is ook leuk. En het is zonder meer een voorrecht om hierin je passie te kunnen volgen. Maar het is wel werk, uiteindelijk.

En als ik dan wél echt op vakantie ben, dan is er altijd wel een moment, of zijn er zelfs meerdere momenten, waarop ik een bezoek breng aan wijnproducenten en/of een proeverij bijwoon. Het is domweg te leuk en te leerzaam om dat te laten, moet ik eerlijk zeggen. Het bijzondere van de wijn is ook dat je overal goed wordt ontvangen. De betere wijnproducenten hebben dezelfde passie als ik. Dus waar je ook bent, je voelt je eigenlijk geen toerist. Je hebt direct contact met de bewoners van de streek waar je bent, je maakt op een heel andere manier kennis met een land of een gebied dan door het bezoeken van toeristische attracties.

Op het moment dat ik bij een proeverij, afgelopen week, de vraag kreeg of ik al ‘in de pensioenstand’ stond, kon ik dan ook antwoorden dat ik nog niet zo ver was. Nog te veel te doen, nog te veel plannen. En nog mooie, leerzame reizen in het verschiet. Mijn werk is voor de maatschappij natuurlijk niet zo belangrijk, maar anders zou ik zeggen: ‘íemand moet het doen’.

Niksen is niks voor mij.

Ronald de Groot