Sicilië is misschien wel het meest dynamische wijngebied van heel Italië. Een analyse van het hoe en waarom valt te lezen in Perswijn nummer 5. Die dynamiek in combinatie met de enorme omvang van het eiland – het grootste van de Middellandse Zee – heeft geleid tot een veelheid aan stijlen en smaken. En niet te vergeten (merk)namen.
Je komt er terroirwijnen tegen, wijnen die hun naam ontlenen aan een specifiek productieproces, cépagewijnen in ‘internationale’ stijl, assemblages, inheemse druiven, internationale rassen. Behalve bij de eerste twee categorieën lijkt de herkomstaanduiding van volstrekt ondergeschikt belang: het merendeel van de wijnen komt op de markt onder generieke benamingen als DOC/DOP Sicilia of IGT Terre Siciliane. Dat is een bewuste keuze met het oog op wereldwijde herkenbaarheid; over de kwaliteit zegt het weinig of niets. Wel iets om een voorzichtig vraagteken bij te zetten: het soms eindeloos uitdijende aanbod van sommige bedrijven, zoals we dat ook elders in Italië nogal eens tegenkomen. Houd het a.u.b. een beetje overzichtelijk.
Wijnen van de onderstaande, in alfabetische volgorde genoemde producenten zijn geproefd tijdens het jaarlijkse evenement Sicilia en Primeur waarvan de editie 2014 op het Eolische Isola del Vulcano is gehouden. De wijnen van Pellegrino tijdens een afzonderlijk bezoek aan dat bedrijf in Marsala en beoordeeld.
Baglio di Pianetto
Door een graaf gesticht wijngoed met twee vestigingsplaatsen, Pianetto in Santa Cristina Gela bij Palermo in de DOC-zone Monreale en Baroni in Noto bij Siracuse. In beide gevallen werkt men met inheemse rassen als nero d’avola en internationale als viognier, merlot en syrah. In het geval van de Shymer 2011, half syrah uit Noto en half merlot uit Palermo, werkt die tweede optie nog prima ook. Idem de 100% petit verdot in Carduni 2007, een karaktervolle wijn voor wie wel tegen een beetje tannine en boersheid van de charmante soort kan. Pas dit voorjaar gelanceerd is de Agnus 2010 ♥, een vino rosso waarvan de samenstelling (voorlopig) geheim is. Heel puur, afgerond en elegant met een fijne houttoets. Als snoepje na Ra’ís 2010, een interessante Moscato uit het daarin gespecialiseerde Noto met 90 g/l restsuiker en citrusfruit (citroen) om het levendig te houden. Tussen haakjes: Baglio di Pianetto behoort ook tot de betere Siciliaanse adressen voor agriturismo.NL: Ferraro Wijnimport en Brunello Wijnimport
Caruso & Minini
Helaas, de beroemde tenor Enrico Caruso was geen Siciliaan maar een Napolitaan. Maar Caruso & Minini produceert wel de nodige wijnen waar muziek in zit. Ik proefde er een kleine twintig (!), zonder uitzondering technisch verzorgd maar ook weer niet allemaal even spannend. Minder wijnen voor alle denkbare doelgroepen zou misschien beter zijn. In noem daarom alleen een paar highlights. Bij wit o.a. Inzolia en Grecanico Terre di Giumara 2013 met Duitse frisheid en elegantie, Grillo Timpune 2013 en Isola 2013, een pure cataratto. Bij rood een Sachia Perricone 2012, gemaakt van de zeldzame druif perricone en een zeer geslaagde, want levendige en fruitige Nero d’Avola 2011 ♥. Dat is bij Siciliaanse nero d’avola lang niet altijd het geval.NL: Hosman Vins
COS
Pionier in bio en amfora’s, en voor menigeen een voorbeeld. Zoals voor Elisabetta Foradori in Trentino, die bij COS het idee voor haar eigen amfora’s opdeed. Tussen haakjes: slechts voor een paar wijnen van COS worden die amfora’s echt gebruikt; het merendeel vergist in betonnen cuves – op een vrij hoge temperatuur – en rijpt aansluitend op hout. Die wijnen van COS zijn op afstand herkenbaar aan hun eigen, ietwat gedrongen flesvorm. Doorgaans duurder dan anderen, maar daar krijg je dan wel iets bijzonders voor. Siciliaans voor gevorderden. Cerasuolo di Vittoria 2010, Pithos 2011 met identieke blend van frappato en nero d’avola maar gevinifieerd op amfora, Ramì 2011, een blend van inzolia en grecanico, met ook hier een Pithos-versie. Anders dan alle andere.NL: Heisterkamp Wijnkopers
Cottanera
Wijngoed op de hellingen van de Etna met ondermeer een kenmerkende Etna Bianco 2013, vol spanning en pit, en een imposante Etna Rosso 2010 ♥ met een geweldige lengte. Een must is hier de intens gekleurde L’Ardenza 2009, gemaakt van de druif mondeuse uit de Savoie. Een ras dat je hier niet zo een, twee, drie zou verwachten. En daarmee dus een wijn die je echt keer geproefd moet hebben.NL: Passport Wijnen
Cusumano
Bedrijf met 500 hectare wijngaard in de omgeving van Palermo en veel wijnen in het aanbod. Modern gemaakt, en dat is beslist niet negatief bedoeld. Ze dragen allemaal hun eigen exotische naam. Alleen wit geproefd, met daarbij ondermeer Angimbé 2013 van inzolia met aanvulling van
chardonnay, en de heerlijke Shamaris Grillo 2013 ♥. Voor
de liefhebbers van het edelzoete werk: Passito del Zucco 2009.NL: Grand Cru wijnen en Vojacek
De Gregorio
Producent met wijngaarden tussen Sciacca en Menfi aan de zuidkant van Sicilië waarvan ik enkele plezierige witte wijnen proefde. In die van de vier komt cataratto voor. In de fruitige Lotto 2013 met viognier, in de Cataratto 2013 solo en in de Ruanello 2013 met inzolia. De notities spreken telkens van sap met wat kruidigheid. Ook de soepele Inzolia 2013 drinkt herlijk weg, maar de rode Nero d’Avola 2012 mag wel wat minder ‘herfstachtig’ smaken.
NL: geen
Donnafugata
Wanneer je als bedrijf een vrouw als Josè Rallo hebt, dan heb je op voorhand alle wijnschrijvers (m/v) al voor je gewonnen. PR is hier tot Kunst verheven.
Een complicerende factor is alleen wel de enorme hoeveelheid wijnen, de een met een nog fraaiere naam dan de andere, maar niettemin. Een kleine greep daarom. Leuke, ‘commerciële’ Vigna di Gabri 2013, een blend van inzolia met diverse internationale rassen. Mooi rood biedt Sedàra 2012, nero d’avola met internationale ondersteuning. Uit de wereld van duizend en een nacht noem ik behalve de terecht welbekende Milleuna Notte 2008 ♥ ook graag de Sheherazade 2013 als voorbeeld van een pittig-fruitige versie van nero d’avola. Cabernet zorgt voor pit in de Tancredi 2009, een Siciliaan voor Bordeauxliefhebbers. Het edelzoete einde komt bij Donnafugata met de Ben Ryè 2011 ♥, een van de allerbeste passito’s van Pantelleria. Olieachtige viscositeit, sinaasappelschil, gedroogde abrikozen enz. enz.NL: Intercaves
Feudo del Pisciotto
Siciliaans dochterbedrijf van het Toscaanse Castellare in het zuidoosten van het eiland. In dat opzicht vergelijkbaar met Zisola, eigendom van de familie Mazzei van Castello di Fonterutoli. Voor Castellare lijkt wijn alleen wel verdacht veel tot big business te zijn geworden. Zie de erg nadrukkelijke branding met bontgekleurde etiketten en namen van designers als Valentino, Versace, Gianfranco Ferré, Giambattista Valli, Alberta Ferretti, Carolina Marengo en wat die meer zij. En vrijwel altijd stevig gebrand hout. Een ‘lifestyleconcept dus’, en daar moet je van houden. Voor mij hoeft dat niet zo, want wat voor alles telt is de inhoud. Valentino en Versace doen het nog het best met respectievelijk Merlot 2011 en Nero d’Avola 2011. Maar toegegeven, van die etiketten gaan er geen dertien in een dozijn.NL: Unique Holland
Feudo Principi di Butera
Adellijk landgoed in het centrale deel van Sicilië. Nadruk op cépagewijnen. Aardige Grillo 2013 en dito Insolia 2013 – Sicilië is nu eenmaal niet voor niets primair producent van wit –, maar ook over de rode Merlot 2012 en Syrah 2012 valt niets negatiefs te zeggen. Toch wordt het pas echt spannend met nero d’avola. Een daarvan komt als prima DOC Riesi 2012 ♥ met 20% syrah en de nodige frisheid, een andere in pure vorm als Deliella 2011 ♥, een prestigewijn met chic hout (zonder dat het ineens internationaal wordt) die alleen in goede jaren gemaakt wordt. In een beperkte oplage van slechts 3000 flessen.
NL: geen
Graci
Dit was voor mij een nieuwe naam en, belangrijker, een echte eyeopener. Wit en rood van de Etna, uit percelen die tussen 600 en 1000 meter hoogte liggen en in bepaald gevallen beplant zijn met wel 70 jaar oude stokken. Even opvallend als bemoedigend: uiterste terughoudendheid met hout; cement heeft meestal de voorkeur. Etna Bianco 2013 is een blend van carricante met aanvullende cataratto, strak, pittig en fris met een zilte afdronk. Bijzonder fraai: Arcuria 2012 ♥, een cru van 100% carricante. Expressieve terroirwijn, rijp, rokerig mineraal, hoogst complex. Als intermezzo de serieuze Rosato 2013 van nerello mascalese, gevinifieerd als een vin gris en meet een sterk mineraal karakter. De standaard Etna Rosso 2012 combineert soepel fruit met de voor Etna kenmerkende minerale hartigheid. Ook hier een superieure Rosso in de vorm van de Arcuria 2011 ♥, een wijn van én én, d.w.z. met fruit en mineralen en een complexiteit om u tegen te zeggen. Louter positieve impressies dus.
NL: geen
Le Casematte
Interessant klein wijngoed van 7 hectare in de omgeving van Messina en binnen de DOC Faro. Werkt behalve met nerello mascalese en nerello cappuccio ook met nocera. De stijl van de wijnen varieert van fruitig en Beaujolaisachtig in de Figlio Ennenne 2012 tot vrij stevig in de tannine en meer Rhôneachtig in de Quattroenne 2012. In deze DOC Faro zit behalve de drie al genoemde rassen ook nog wat nero d’avola.NL: Villa Fattoria
Pietradolce
Nog een zeer goede producent van Etnawijnen. Zelf nog geen tien jaar oud. Een deel van het geheim zijn echter oude stokken aan de noordkant van de Etna, waar ze tot op 1200 meter hoogte staan aangeplant. De oudste ervan hebben er al 120 jaar opzitten! Het resultaat: wijnen met een enorme intensiteit. Witte Archineri 2013 ♥ van 120 jaar oude carricante. Wow, hoezo sapido! Etna Rosato 2013 en Rosso 2013 van jonge nerello mascalese, allebei zo mineraal als wat. Grootse Archineri rosso 2010 ♥, mineraal in de overtreffende trap, hartig, complex en volstrekt enig in zijn soort. U zei ‘karakter’? Dan ook nog maar de Vigna Barbagalli 2011 ♥, een cru met nerello mascalese tussen d e 80 en 100 jaar oud op 900 meter. Zoiets kan zonder aarzeling een Terroirwijn genoemd worden. Want als Sicilië ergens een terroir hors catégorie heeft, dan is het wel op de Etna.NL: Villa Fattoria
Planeta
Misschien wel dé belichaming van het moderne Sicilië bij uitstek. Familiebedrijf dat zich bezighoudt met olijventeelt, wijnbouw en wijntoerisme op hoog niveau. Vijf afzonderlijke wijnmakerijen in Menfi en Ulmo in het zuidwesten, in Vittoria en Noto in het zuidoosten, en de meest recente bij de Etna. Motto: ieder terroir zijn eigen wijnmakerij. Eigenlijk is elke wijn van Planeta een aanbeveling waard, van de authentiek Siciliaanse Etna bianco van Feudo di Mezze op basis van 100% carricante tot en met de extreem internationale maar gewoon heel goede Chardonnay. Kortom, een voorbeeldige producent ♥ waarvan je de wijnen blind kunt kopen. Nou ja, bij wijze van spreken.NL: Anfors
Rallo
Bedrijf in Marsala, ooit eigendom van de familie Rallo – tegenwoordig eigenaar van Donnafugata –, maar sinds in handen van Behalve als producent van Marsala ook actief als producent van goede witte tafelwijnen uit Alcamo. Rood kon me minder bekoren. In de knisperfrissende sfeer wijnen als Bianco Maggiore 2013 van grillo, Evrò 2013 van inzolia en de droge al Qasar 2013 van de plaatselijke muskaatvariant zibibbo (muscat d’alexandrie). Ook nog twee voortreffelijke wijnen in respectievelijk de versterkte en zoete categorie. Soleras, Marsala Vergine Reserva 20 Anni ♥, en Bugeber, Moscato di Pantlleria Passito Naturale 2011 ♥. Hoewel totaal anders van smaak – de eerste droog en oxidatief, de tweede intens zoet en fruitig – tweemaal de essentie van mediterraan wijnmaken.NL: Sauter Wijnen en Silletti
Settesoli
Gigantische coöperatie in Menfi die het avontuur niet schuwt. Soms pakt dat goed uit, soms ook wel eens wat minder. Een kleine greep. De spumante Mandrarossa op basis van chenin blanc kon mij niet overtuigen. Al evenmin de wat Chileens aandoende Sauvignon Blanc 2012 Urra di Mare. Wel de moeite waard vond ik de Santanella 2012, een blend van 70% fiano en 30% chenin. Nog meer de Mandrarossa Petit Verdot 2013, een wijn voor liefhebbers van chocolade. Opmerkelijk goed: Mandrarossa Syrah 2012, licht reductief sauvage zoals je dat in de Noord-Rhône tegenkomt en absoluut niet jamachtig. Misschien niet ‘typisch Siciliaans’, maar wel een wijn die het proberen waard is.NL: Albert Heijn
Tasca d’Almerita
Een producent die Richard Wagner eert met een special aan diens muziekdrama Parsifal opgedragen cuvée Cygnus, verwijzend naar de (dode) zwaan die daarin voorkomt. Hoe dat zo? Wel, Wagner was te gast in de villa van de adellijke familie Tasca d’Almerita even buiten Palermo in de tijd dat hij aan Parsifal werkte. In Palermo zijn ze dat ook niet vergeten en hebben ze een straat naar de componist vernoemd, de via Wagner. Maar ter zake. Tasca was ooit in Nederland een wegbereider voor Sicilië met Regaleali. Tegenwoordig biedt het behalve de witte en rode Regaleali nog een hele rits andere wijnen, tot spumante aan toe. Bij bepaalde wijnen lijkt men nogal enthousiast met hout om te gaan.Als altijd keurige blend Regaleail bianco 2013 en, tamelijk zeldzaam, de Didyme Malvasia di Lipari 2013. Witte kampioen is en blijft Nozze d’Oro 2011 ♥, een bewaarwijn (!) op basis van oude inzolia met toevoeging van sauvignon, Bij rood de Regaliali rosso 2012 van nero d’avola en de Rosso del Conte 2010 ♥ van nero d’avola en beide cabernets. Ook Tasca d’Almerita heeft de Etna ontdekt en maakt daar tegenwoordig een fraaie Tascante 2010 ♥, van nerello mascalese natuurlijk.NL: Vinites
Wiegner
Voluit Wiegner Wine. Producent van Duitse origine, maar niet te verwarren met Wagner die bij Tasca d’Alemerita te gast was. Kleinschalig bedrijfje met 6 hectare wijngaarden op de flanken van de Etna. Dat merk je ook zonder voorkennis wel. Ik proefde hier twee fraaie rode: Treterre 2010, een pure nerello mascalese van 750 meter hoogte, en Artemisio 2009, een wijn van – heel verrassend – 100% cabernet franc die ook op 750 meter hoogte groeit. Twee voortreffelijke wijnen met een geheel eigen stijl, tegelijk ‘spicy’ en met finesse.
NL: geen
Pellegrino
Voluit: Carlo Pellegrino, bij wijze van hommage aan de stichter van dit bedrijf in Marsala. Een bedrijf dat stevig aan de weg timmert, letterlijk en figuurlijk. In het verder nogal slaperige en vervallen ogende Marsala bouwde het een splinternieuwe proefruimte die in Napa Valley niet zou misstaan, terwijl een voormalige graansilo eerder al werd verbouwd tot multifunctionele ruimte waarin ondermeer een gastronomisch festival gehouden wordt. Pellegrino is een van de grootste producenten van Marsala, de grootste op het eiland Pantelleria en houdt zich daarnaast ook nog bezig met de productie van tafelwijnen. Die laatste komen op de markt onder de merknaam Duca di Castelmonte. De moeite waard bij wit is o.a. Cent’Are 2013 van inzolia met een beetje chardonnay. Vrij neutraal, slechts 11,5% alcohol, fijn bittertje prima doordrinker. Wat complexer is de op hout vergiste Dinari del Duca Grillo 2013, een wijn die genipt lijkt voor vis, op hout vergist. Het meest intens en ook zuiders smaakt de Dianthà 2013, een assemblage van malvasia en grecanico. De vrolijkste wijn die je je kunt wensen is de Gibelè 2013 ♥, een droog gevinifieerde zibibbo met maar 11,5% alcohol, fris, droog en sappig. Ongecompliceerd Lekker. Van de rode met nero d’avola kon ik niet opgewonden raken, maar dat werd dan weer in een klap goedgemaakt door de prestigewijn Tripudium 2010 ♥, een assemblage van nero d’avola met telkens 20% cabernet en syrah met mooie tannine en voorbeeldig gedoseerd hout. Gambero Rosso had er tre bicchieri voor over, en terecht.Pellegrino produceert Marsala in heel uiteenlopende varianten wat betreft leeftijd en restsuiker. Zo heeft de enigszins madeira-achtige Vergine Riserva 1981 ♥ slechts 13 g/l, de Ambra Riserva 1985, mooi voor bij een sigaar, 57 g/l en de Riserva Oro (4jaar oud) wel 137 g/l. Ik heb zelf een voorkeur voor de droge(re) varianten, maar dat is en kwestie van persoonlijke smaak. Het zijn hoe dan ook bijzondere wijnen die meer aandacht verdienen. Tot slot Pellegrino’s paradepaardje van Pantelleria, de NES 2010 ♥, natuurlijk edelzoet – passito naturale – van ingedroogde druiven. Zibibbo in uiterste intensiteit, de essentie van abrikozen met 14,5% alcohol en 142 g/l restsuiker. Tegelijk rijk en verfijnd, een prachtwijn.NL: Intercaves
