Chili is een uniek en succesvol wijnland, met nog vele mogelijkheden maar ook specifieke problematiek. Een land met een geheel eigen dynamiek, dat een explosieve groei van de wijnindustrie en de export heeft doorgemaakt. Viña Errázuriz heeft daaraan op voorname wijze bijgedragen en doet dat nog steeds. Een gesprek met gelauwerde wijnmaker Francisco Baettig, die onlangs in Nederland was, vormt de aanleiding voor een actueel portret van deze op en top Chileense producent.
Don Maximiano
Het verhaal van Viña Errázuriz, tegenwoordig qua grootte de 12e producent van Chili, maar qua waarde de 5e, begint reeds in 1870. Toen richtte Don Maximiano Errázuriz de eerste grote winery buiten de stedelijke regio Santiago op. Daarvoor koos hij het gebied bij Panquehue in de Aconcagua Valley, waar druiven gemakkelijk en goed gedijen door het warme, droge klimaat en de beschikbaarheid van het water van de Aconcagua rivier. Don Maximiano bouwde niet alleen een wijndomein, maar een heel modeldorp inclusief kerk, school en huizen voor arbeiders. Het ging lange tijd crescendo met Viña Errázuriz, dat eind 19e eeuw met maar liefst 700 hectare in bezit misschien wel een van de grootste wijndomeinen ter wereld kan zijn geweest. Maar de grote aardbeving van 1906 en meerdere landbouwhervormingen vanaf jaren ’30 remden de groei, dwongen het bedrijf te verkleinen en uiteindelijk zelfs even te sluiten (1970).
Eduardo Chadwick
Het grote, ook internationale, succes begon vanaf 1983, toen Eduardo Chadwick in het bedrijf kwam, nadat zijn vader Alfonso het terug had gekocht. Eduardo had gestudeerd in Bordeaux en bracht vele nieuwe inzichten over kwaliteitswijn mee zich mee terug. Eduardo zag het potentieel van de Chileense wijnbouw en handelde daar naar. Hij wilde met name bewijzen dat Chili meer was dan een land voor goede maar goedkope wijnen. Direct na zijn intreden in het ouderlijk bedrijf creëerde hij Don Maximiano (Founder’s Reserve), een op cabernet sauvignon gebaseerde en op Bordeaux geïnspireerde topwijn van de beste, oudste cabernet sauvignon uit Aconcagua. Stekken daarvan gebruikte Eduardo in 1992 om in het waarschijnlijk beste en zeker beroemdste terroir voor cabernet sauvignon in Chili, dat van Puente Alto in Maipo Alto bij Santiago, Viñedo Chadwick te beginnen. Op de oude polovelden van zijn vader, vroeger onderdeel van Viña San José Tocornal. Een paar jaar later volgde een ander prestigieus project, een joint venture met Robert Mondavi in Aconcagua Valley, genaamd Seña. Don Maximiano, Viñedo Chadwick en Seña zijn inmiddels zogenaamde icons wines geworden en Eduardo was de pionier van dat soort prestigewijnen. Maar in tegenstelling tot menig andere icon wine, is de status van die van Chadwick niet zozeer zelfverklaard, maar mede gebaseerd op een kwalitatief track record van de wijnen in kwestie, zeker als het gaat om Don Maximiano. Francisco Baettig viel me bij toen ik opmerkte dat de term icon wine nogal misbruikt wordt: “Iconische status moet een wijn verdienen, die kan de producent niet zelf toedelen”. Precies.
Aconcagua Costa
Niet de eerste, maar toch er vroeg bij, was Eduardo ook toen hij in 2005 besloot grootschalig nieuwe eigen wijngaarden aan te planten in een (voor wijnbouw) onontgonnen kustgebied: Aconcagua Costa. Voordien kocht Errázuriz al chardonnay en sauvignon blanc in Casablanca, dat officieel ook tot Aconcagua (regio) behoort, maar Eduardo wilde meer: een eigen domein voor cool climate druiven. Nadat hij had besloten dat Leyda toch nog wat té koel was (foutje?), koos hij voor een andere vallei in het Chileense kustgebergte (Cordillera de la Costa), zo’n 12 km landinwaarts van kustplaats Concón. De aanvankelijke focus lag op sauvignon blanc, de hype van het moment én een snelle cash cow om zijn expressieve wijnen van jonge stokken. En alhoewel sauvignon blanc nog steeds belangrijk is, zijn nu chardonnay en pinot noir in Costa van zeker zo grote waarde voor Errázuriz. Bovendien heeft men steeds meer syrah aangeplant, die in het koele kustgebergte heel andere wijnen geeft dan in de warmte van Aconcagua Valley, waar Errázuriz trouwens een van de beste Syrahs van Chili maakt, genaamd La Cumbre.
Terroir-denken
Aconcagua Costa bleek veel meer dan alleen koel klimaat, zegt Baettig nu: “We hebben uitgebreid bodemonderzoek laten doen en de bodems van dit deel van Cordillera de la Costa bleken bijzonder. Dat geeft de wijnen echt een extra dimensie”. Het kustgebergte bestaat in wezen uit graniet, met op plaatsen schiste met daarop wat leem, zoals in de wijngaarden van Errázuriz. Van de meest speciale percelen op pure schiste maakt Baettig sinds kort, met hulp met een zeer gerenommeerde wijnmaker uit Vosne-Romanée van wie hij de naam niet publiekelijk wilde zeggen, twee ‘terroir-selecties’, genaamd Las Pizarras (helaas nog niet in Nederland). Ze zijn het resultaat van het veranderde gedachtegoed van bepaalde wijnmakers in Chili, zoals Francisco Baettig, maar ook Marcelo Retamal (De Martino), Rafael Urrejola (Undurraga) en Marcelo Papa (Concha y Toro). Weg van het icon-denken, richting terroir-denken; geen super selectie van een selectie meer, maar zoeken naar de meest bijzondere combinatie tussen druif en terroir. Chili heeft wat dat betreft misschien nog wel een nieuwe wijnwereld te ontdekken.
Water kan probleem zijn
Tot voor kort lag die nieuwe wereld om te ontdekken voor de Chileense wijnbouw vooral richting de koelere kust, zowel in het centrale deel van het land (gebieden niet al te ver van Santiago, zoals Casablanca, Leyda en Colchagua Costa bijvoorbeeld) en wat meer naar het noorden (kustgebieden als Limarí en Elquí). Maar daar blijken een gebrek aan regenwater en steeds minder afgegeven waterrechten (op zowel grond- als oppervlaktewater) beperkende factoren voor (de groei van) wijnbouw. Chadwick was er tijdig bij, maar anderen die nu land kopen in een van de genoemde kustgebieden, kopen land zonder waterrechten (“rulo”). En dat kan problematisch zijn. Van Maule zuidwaarts is er geen moratorium meer op waterrechten, ook omdat de jaarlijkse neerslag vanaf daar toeneemt tot volumes die landbouw zonder irrigatie mogelijk maken. Maar buiten de interesse die vele Chileense wijnproducenten de laatste jaren tonen in de oudere, niet-geïrrigeerde wijngaarden in Maule en Itata (met carignan, cinsault, país en muscat), is er nog weinig sprake van een trek naar het zuiden. Tenminste, niet om grootschalig nieuw aan te planten, bepaalde projecten zoals in de Austral regio en Osorno daargelaten. Maar wellicht komt dat vanzelf, want men is zich in Chili zeer bewust van de waterproblematiek in bepaalde delen van het land.
Enorme verschillen
De keuze van Errázuriz voor Aconcagua Costa was niet alleen een ogenschijnlijk gemakkelijke maar ook een bewuste. Errázuriz staat voor Aconcagua en wil eigenlijk alleen wijnen uit die regio maken. En de geografie/topografie en de daarmee samenhangende klimatologische omstandigheden maken het in smalle Chili nu eenmaal mogelijk oost-west te denken, minder dan voorheen, maar nog steeds. Ook wat dat betreft is Errázuriz op en top Chileens. En vergis u niet, het verschil binnen Aconcagua van west naar oost is enorm. Als je er ooit zelf bent geweest, vergeet je het nooit meer. ’s Ochtends stonden we (Edwin Raben en ondergetekende) in de koude ochtendmist in Aconcagua Costa, die de temperaturen maar traag laat oplopen van (dik) onder de 10 ºC in de nacht tot zo’n 25 ºC overdag, ’s middags ervoeren we de verzengende hitte (35 ºC) en het intense zonlicht van het traditionele hart van de Aconcagua Valley bij de winery van Errázuriz. Met afdoende water is dit nog steeds een viticultural paradise, zoals stichter Don Maximiano Errázuriz het al in de 19e eeuw beschreef. En Errázuriz zal er alles aan doen hun paradijs te behouden tot in de verre toekomst. Ze zijn een van de eerste Chileense wijnproducenten die gecertificeerd duurzaam zijn (certificaat van Vinnova-Tecnovid), wat ondermeer inhoudt dat ze het goed doen wat betreft water- en CO₂-voetafdruk.
Bourgondische verfijning
Maar uiteindelijk gaat het om wat er in het glas komt uiteraard. En ook wat dat betreft zie je een goede ontwikkeling bij Errázuriz, net als bij een aantal andere Chileense wijnhuizen overigens. Voorheen waren de wijnen nogal vol, rijp en zoet-fruitig, met niet zelden een te opdringerige, dus storende, toon van eucalyptus of munt (in de rode wijnen). Maar de internationale vraag naar elegantere, minder heftige wijnen is natuurlijk niet aan een op export draaiend bedrijf als Errázuriz voorbij gegaan. Tegelijk is het alsof het werken met wijngaarden en druiven uit een koeler gebied de wijnstijl van het hele bedrijf heeft veranderd, inclusief die van lang erkende wijnen uit het warme deel van Aconcagua Valley. Als het over stijlontwikkeling gaat, neemt Baettig Chardonnay als voorbeeld: “De stijl van Chileense Chardonnay is sterk veranderd door de jaren heen. In de jaren ’90 was de stijl heel marktgericht, vooral op de markten van de VS en Engeland, dikke stijlen waren in de mode daar. Daarna hebben we geleerd wat Bourgondische verfijning is, hoe we daar naartoe kunnen werken, mede door druiven uit koelere klimaten. Maar vergeet niet dat ook het plantmateriaal sterk verbeterd is. We hebben veel betere chardonnay-klonen nu, geen Mendoza-kloon meer, maar Bourgogne-klonen”. En dit zijn niet alleen woorden, je proeft het terug in de wijnen.
Ervaring, kennis en vertrouwen
Ook haalt hij terecht carmenère aan, een druif waarmee Chili zich aanvankelijk sterk heeft geassocieerd, maar die later vaak als niet meer dan een ‘aardige assemblage-druif’ werd weggezet. “Bij carmenère wilden we té veel rijpheid en oogstten we dus té laat, vanwege slechte ervaringen met massaal geproduceerde Carmenère uit Curicó (die ondrinkbaar ‘groenig’ was, red.). Maar je moet vooral minder opbrengst nemen en niet super laat oogsten. Ik wil wel wat van de groene kant hebben, niet te veel, maar wel wat”. Het typeert de veranderde denkwijze in Chili: men benut de opgebouwde ervaring en deelt kennis. Dat laatste is iets dat je wellicht niet zou verwachten in een zo door corporate business beheerste wijnbouw, maar de wijnmakers die ik al noemde, hebben veel onderling contact. Bovendien durft men veel meer dan voorheen de druiven en hun herkomsten aan het woord te laten, in plaats van ze voor alles een internationaal keurslijf aan te meten. En dus worden de wijnen authentieker, zeker ook bij Errázuriz. Wie dat wil proeven, zou de volgende wijnen zeker moeten proberen:
Aconcagua Costa Chardonnay 2014
100% chardonnay, spontane vergisting, 10% nieuw hout / de meest overtuigende wijn van Errázuriz uit Costa (Las Pizarras daargelaten waarschijnlijk; nog niet kunnen proeven), chardonnay doet het er zeer goed / citrusfruit, wat ananas en gedroogd fruit, iets reductief / rijp maar strak met opmerkelijk goede zuren en fijn tikje nieuw hout ****(*)
Aconcagua Costa Pinot noir 2013
100% pinot noir / boeiend ondanks pas 10 jaar oude stokken / koele inweking, deels hele trossen, vergisting in open tanks, rijping in (gebruikte) barriques / zoals vaker bij Pinot noir van zure bodems meer Duits dan Frans in de geur / mooie structuur, blijft fris, typische ijzerachtige toon, goede lengte ****+
Aconcagua Syrah Max Reserva 2014
100% syrah / rijp rood fruit, zoet maar niet plakkerig, lekker spicy, genoeg zuren en puntje nieuw hout ****
Don Maximiano Founder’s Reserve 2013
79% cabernet sauvignon, 10% malbec, 6% carmenère, 5% petit verdot / op deze moeten we nog even wachten, maar dat zal het waard zijn / koeler jaar dan normaal, iets minder op extract gemaakt, slechts 65% nieuw houtDe wijnen worden geïmporteerd door Verbunt Wijnkopers en zijn te koop bij winkels van De Wijnkring.
Tekst en foto’s: Lars Daniëls MV
