Op 25 januari van dit jaar kreeg ik een appje van Job Seuren, sommelier en eigenaar van restaurant Zoldering in Amsterdam: ‘hey hoi, we willen een wine challenge beginnen. Blind proeven voor camera. Als we je vandaag een sample geven, zou je mee willen doen?’. Tuurlijk. Een paar uur later stond compagnon Wout Jans op de stoep met een proefflesje.
Het lijkt wel of alleen de nebbiolo- en de barberadruif bestaan als het over de Piemonte gaat. Terwijl er prachtig wit wordt gemaakt. En ook nog op redelijk grote schaal. Er zijn hele dorpen zijn gewijd aan deze kleur druif. Aan het enthousiasme van de wijnboeren ligt het niet. Je voelt de pure passie, als je de makers van Erbaluce di Caluso spreekt. Proberen? Pas op, dit zijn wijnen voor mensen die van een avontuur in het glas houden. Want het zijn geen alledaagse allemansvrienden.
Iedereen kent de nebbiolo- en de barberadruif als we het over Piemonte hebben, terwijl er daar indrukwekkende witte wijn wordt gemaakt. En niet zo’n beetje ook. Er zijn hele regio’s gewijd aan één bepaalde witte druif. Aan het enthousiasme van de wijnboeren ligt het niet. Je voelt de pure passie, als je de wijnmakers uit de Colli Tortonesi spreekt. Ook in Nederland zijn ze te koop.
Het gaat meestal niet over witte wijn, als je het over Piemonte hebt. Toch zijn hele dorpen gewijd aan het maken hiervan. Onbekend maakt nog steeds onbemind en voor de gepassioneerde, Piemontese wijnmakers is het moeilijk hun witte wijnen, gemaakt van relatief onbekende druivenrassen, net zo goed te verkopen als hun rode wijnen. En dat is geheel onterecht want ze zijn heel bijzonder. Ze zijn gemaakt van arneis, cortese, erbaluce, timorasso, nacetta en favorita: authentieke druivenrassen met een héél eigen persoonlijkheid.
Wie tempranillo zegt, zegt Rioja. Toch? Als je van Spaanse wijn houdt, weet je waarschijnlijk dat tempranillo daar ook is aangeplant in Ribera del Duero (onder de naam tinta del país), Catalonië (ull de llebre), La Mancha (cencibel) en nog een paar andere regio’s. Als tinta roriz en aragonez tref je hem in Portugal aan in de Dourovallei en de Alentejo. Tempranillo is dus een echt Iberische druif, hoewel de nieuwe wereld hem de laatste decennia ook heeft omarmd. Maar eeuwenoude tempranillo in Toscane? Bestaat dat? Ja dus!
Wijngaard Het Verhaal, kersvers Belgisch wijndomein sinds 2015, is menig wijnliefhebber opgevallen door de mooie medailles in de recente Lage Landen-wijnwedstrijden. In de wedstrijd Beste Belgische Wijn 2020 ontving LZ37 Extra Brut, een mousserende wijn van auxerrois, chardonnay en lemberger, de gouden medaille en LZ33 Auxerrois 2019 de zilveren. Dezelfde LZ37 Extra Brut kreeg in de Wijnkeuring van de Lage Landen 2020 het kroontje opgezet van beste mousserende wijn van de wedstrijd, samen met twee Nederlandse wijnen. Resultaten in wijnwedstrijden zijn relatief maar die van Wijngaard Het Verhaal wekten mijn aandacht wel: slechte wijn kon het toch niet zijn.
De ÖTW (Österreichische Traditionsweingüter) is een vooraanstaande vereniging van Oostenrijkse wijnproducenten. De afgelopen jaren zijn de beste producenten uit Carnuntum en Wien ook toegetreden, maar het zwaartepunt ligt duidelijk in noordwestelijk Niederösterreich, in de gebieden Kamptal, Kremstal, Traisental en Wagram. In die gebieden zijn de beste individuele wijngaarden (Rieden) in goed kaart gebracht en geclassificeerd als Erste ÖTW Lage. De Wachau doet helaas (nog?) niet mee –de Vinea Wachau heeft haar eigen classificatie (Steinfeder-Federspiel-Smaragd en sinds kort ook Wachau DAC)–, maar er lijken kleine openingen in de stellingen te komen. Alleen (wijnen van) grüner veltliner en riesling komen in Kamptal, Kremstal, Traisental en Wagram in aanmerking voor Erste Lage, net als dat het de enige druivenrassen zijn die zijn toegestaan voor wijnen met de status DAC (Districtus Austriae Controllatus, het Oostenrijkse equivalent van AOC) van de genoemde gebieden.
Zoals ieder jaar, ook in dit door corona geplaagde 2020, organiseerde de ÖTW een primeurproeverij, gehouden begin september op het prachtige Schloss Grafenegg. Mijn favoriete Grüner Veltliners en Rieslings uit Kamptal, Kremstal, Traisental en Wagram vindt u hieronder. Het gaat vooral om wijnen uit 2019 maar ook uit 2018. De meeste producenten bieden nog steeds de recentste jaargang aan, maar sommige presenteren bewust wijnen die een jaar langer hebben kunnen rijpen.
2019 lijkt een uitstekend jaar voor Grüner Veltliner en Riesling. Het was net als 2018 een warme jaargang. Maar de opbrengsten waren minder ruim dan in 2018 (-12% in Neder-Oostenrijk) en het verloop van het groeiseizoen toch dermate anders dat het beter was voor de kwaliteit. Belangrijk was een koele en regenachtige maand mei, die de ontwikkeling remde en de waterreserves in de bodem op peil bracht na een droge winter en warme april. Daardoor kwamen de planten de warme en droge maanden juni en juli beter door dan in 2018, toen er serieuze droogtestress was, ook door extreme hittepieken die in 2019 uitbleven. Eind augustus werd het minder warm, met koele nachten, goed voor de aromatische ontwikkeling en de zuren. Richting en tijdens de oogst was het weer rustig. Uitzonderingen daargelaten, waren de meeste druiven midden oktober wel binnen voor de Erste Lagen wijnen. De wijnen hebben fruit, extract en genoeg zuren; de beste zijn heel precies en verfijnd.
Grüner veltliner heeft meer water en voeding nodig dan riesling, en houdt van kalk. En staat dus vooral aangeplant op wat rijkere bodems, zoals löss en kalkrijk conglomeraat. Riesling heeft een beetje stress nodig en geeft de beste resultaten op arme, stenige bodems, zoals die op Urgestein. Dat is een lokale verzamelnaam voor kristallijne gesteenten als echte gneis, paragneis (‘onechte’ gneis), amfiboliet en leisteen. Löss geeft doorgaans ronde wijnen met verpakte zuren, Urgestein nerveuze, slanke wijnen met directe zuren. Kijk op de site van de ÖTW voor alle wijngaarden en hun bodems/geologie.
Schloss Gobelsburg, Grüner Veltliner Kamptal DAC Kammern Ried Lamm 2018
mooi geel fruit, schoon en precies, mooie diepgang | prachtig intens, sappig maar droog, fijn zoutig, heel lang. 18 punten (Wijnimport J. Bart)
Loimer, Grüner Veltliner Kamptal DAC Langenlois Ried Loiserberg 2019
mooi fris en precies, wat reductie nog, grapefruit, peper, gave stijl | heerlijk intens, puur, heel mooie details, grote lengte op maar 12,5%, klasse. 18 punten (Résidence Wijnen/De Gouden Ton)
Hirsch, Grüner Veltliner Kamptal DAC Kammern Ried Renner 2019
prachtige geur, heel compleet, vrij open al, geel fruit, kruidige veldbloemen, peper, zoete amandelen | smaak ook prachtig, enerzijds rijk, maar totaal niet breed laat staan zoetig, meer zoutig, licht fenolisch, enorm lang. 17,5 punten (Grandi Vini)
Hirsch, Grüner Veltliner Kamptal DAC Kammern Ried Gaisberg 2019
fijne reductie nog, geel fruit, wat kruidige bloemen, ook wat peper | compact, heel goede balans van alle inhoudsstoffen, grote lengte. 17,5 punten (Grandi Vini)
Hirsch, Grüner Veltliner Kamptal DAC Kammern Ried Lamm 2019
compact, mooi fruit, rijp citrusfruit, wat abrikoos, amandelen, wilde kruiden | intens, mooi krachtig, zoutig, ook ietsje amandelspijs, fraaie bitters, lang. 17,5 punten (Grandi Vini)
Jurtschitsch, Grüner Veltliner Kamptal DAC Kammern Ried Lamm 2019
nog gesloten, puur, fijn citrusfruit, wat ananas, licht kruidig | slanker dan Hirsch, meer zuren, heel verfijnd en stijlvol. 17,5 punten (Karakter Wijnimport)
Jurtschitsch, Grüner Veltliner Kamptal DAC Langenlois Ried Loiserberg 2019
mooi intens, warme kruidigheid, bitter citrusfruit, iets abrikoos | fris, best slank, heel precies, prachtige stijl, mooie lengte. 17,5 punten (Karakter Wijnimport)
Jurtschitsch, Grüner Veltliner Kamptal DAC Langenlois Ried Käferberg 2019
vrij vol maar fris, beetje nougat, kruidig, citrus en perzik, alles beschaafd en precies | compact, heel goede balans, nog behoorlijk bescheiden wellicht, komt langzaam door. 17,5 punten (Karakter Wijnimport)
Schloss Gobelsburg, Grüner Veltliner Kamptal DAC Kammern Ried Grub 2019
net even anders dan Hirsch, iets meer citrusfruit, meer peper, elegant | heel fraai, subtiel haast, fijne zuren, nuances, erg mooi. 17,5 punten (Wijnimport J. Bart)
Nigl, Grüner Veltliner Kremstal DAC Senftenberg Ried Pellingen Privat 2019
compact, nog gesloten, geel fruit, stenen | mooi intens, zoet fruit, ook goede zuren, beduidende lengte. 17,5 punten (Ad Bibendum)
Malat, Grüner Veltliner Kremstal DAC Furth Ried Gottschelle 2019
mooi schoon, koel fruit, iets crèmig, kumquat | erg fijn, nauwelijks zuivel, iets nougat, genoeg zuren, fijne bitters, serieuze lengte. 17,5 punten (Lekker Sapje, Dynamic Wines)
Schloss Gobelsburg, Grüner Veltliner Kamptal DAC Kammern Ried Renner 2018
ook dit toont zich al prachtig, sappig geel fruit, fijne mineraliteit; compact, vrij rond maar fris en elegant, mooie lengte. 17 punten (Wijnimport J. Bart)
Fam. Proidl, Grüner Veltliner Kremstal DAC Senftenberg Ried Ehrenfels 2019
behoorlijk aromatisch, zoet fruit, gember, peper | rijp, rijk en sappig, toch fris, niet breed, wel puntje restzoet, flinke lengte. 17 punten (Winterberg Wijnen)
Fam. Proidl, Grüner Veltliner Kremstal DAC Senftenberg Ried Pellingen 2019
rijpe abrikoos, kweepeer, beetje acaciahoning, peper | zoetige aanzet, ook olieachtig, dan mooie zuren, fijne bitters, eigen stijl, kan geweldig ouderen. 17 punten (Winterberg Wijnen)
Loimer, Grüner Veltliner Kamptal DAC Langenlois Ried Käferberg 2018
intens, iets rokerig en reductief, spannend, geel fruit; tikje zuivel, ronde zuren, moet het hebben van textuur en structuur, fijn zoutig, lang. 17 punten (Résidence Wijnen/De Gouden Ton)
Hiedler, Grüner Veltliner Kamptal DAC Langenlois Ried Schenkenbichl 2019
rijpe grapefruit, wat vuursteen, nog gesloten, komt verfijnd over | nog jong, fijne stijl, wordt mooi. 17 punten (Anfors-Imperial)
Hirsch, Grüner Veltliner Kamptal DAC Kammern Ried Grub 2019
mooi fris, rijp citrusfruit, beetje nougat, wilde salie, energiek; compact, vrij rond maar niet romig, blijft precies, nu nog eendimensionaal, maar zal zich mooi ontvouwen. 17 punten (Grandi Vini)
Jurtschitsch, Grüner Veltliner Kamptal DAC Langenlois Ried Dechant 2019
citroencake, wat nougat, kruidige bloemen, ook citrus | fris, vrij zacht en mooi kruidig, als altijd prachtige expressie en balans, zelfs in jeugd. 17 punten (Karakter Wijnimport)
Bernhard Ott, Grüner Veltliner Wagram Feuersbrunn Ried Spiegel 2018
fris, verfijnd, citrusfruit, ook net rijpe perzik, groene kruiden; compact, fijne zuren, bitters, goede lengte. 17 punten (Pallas Wines)
Bernhard Ott, Grüner Veltliner Kamptal DAC Engabrunn Ried Stein 2018
heel precies, citrus, fijn bloemig en kruidig | mooi intens, fijne balans, zuren, zout, bitters, alles op zijn plek en in proportie. 17 punten (Pallas Wines)
Bernhard Ott, Grüner Veltliner Wagram Feuersbrunn Ried Rosenberg 2018
another level, mooi intens en expressief, kruidig en spicy, wit fruit; fijn sappig, fijne balans, vrij milde zuren, maar 2018. 17 punten (Pallas Wines)
Bründlmayer, Grüner Veltliner Kamptal DAC Kammern Ried Lamm 2019
Bourgondisch, wat perzik en citrus, ook kruidig, mooi fris | compact, tikje drogend, hout nog merkbaar, in ieder geval nog (veel) tijd geven. 17 punten (Anfors-Imperial)
Bründlmayer, Grüner Veltliner Kamptal DAC Langenlois Ried Käferberg 2019
licht reductief, nog gesloten, fijne stijl maar niet heel expressief | zet vrij licht in, dan toch kracht en intensiteit, erg goede zuren, flinke lengte. 17 punten (Anfors-Imperial)
Bründlmayer, Grüner Veltliner Kamptal DAC Langenlois Ried Spiegel Vincent 2018
rijp citrusfruit, perzik, wat zoete specerijen | mooie inhoud, best rond en iets crèmig, fijne bitters, goede zuren, goede lengte. 17 punten (Anfors-Imperial)
Mantlerhof, Grüner Veltliner Kremstal DAC Gedersdorf Ried Moosburgerin 2018
mooie geur, anders dan vele andere, wat bloemig, wat honing, kweepeer, rijpe grapefruit | iets ontwikkeling, milde zuren, licht olieachtig, fraaie bitters, origineel. 17 punten (Sanders Wijnkopers)
Markus Huber, Grüner Veltliner Traisental DAC Reichersdorf Ried Alte Setzen 2019
erg mooi, schoon, rijpe appel, wat citrus en perzik, alles beschaafd, iets spicy | zit goed in elkaar, mooie zuren, sap, bitters, goede lengte. 17 punten (Les Généreux)
Markus Huber, Grüner Veltliner Traisental DAC Getzersdorf Ried Berg 2019
fris, koel fruit, alcohol perfect ingeïntegreerd, nougat | mooie rondeur, verpakte zuren, goede lengte. 17 punten (Les Généreux)
Birgit Eichinger, Grüner Veltliner Kamptal DAC Straß Gaisberg 2019
nog gesloten, goed fruit, abrikoos, kruidig, amandelen | tikje fors en zoetig, maar veel druk en inhoud, ook lengte. 17 punten (o.a. Q-Vignes)
Stadt Krems, Grüner Veltliner Kremstal DAC Krems Ried Wachtberg 2019
intens en direct, vertrouwd, grapefruit, fijne reductie, witte perzik | mooi fris, intens, zoetzuur, ietsje veilig maar heel goed. 17 punten (Wijnkoperij Okhuysen)
Sepp Moser, Grüner Veltliner Kremstal DAC Rohrendorf Ried Gebling 2019
rijp citrusfruit, perzik, kruidig, beetje vuursteen | intens, fijne structuur, genoeg zuren, lengte, mooi. 17 punten (Les Généreux)
Geyerhof, Grüner Veltliner Kremstal DAC Oberfucha Ried Steinleithn 2018
zeer reductief, echt stinky | achter de sulfiden zit goed citrusfruit, mooie zuren, veel grip en lengte, maar die neus is echt lastig nu, tijd geven en vertrouwen op de toekomst. 17 punten (Pallas Wines)
Leth, Grüner Veltliner Wagram Fes am Wagram Ried Scheiben 2019
rijp geel fruit, ook citrus, wat reductie | heeft zeker inhoud en druk, goede bitters, genoeg zuren. 17 punten (Wijntransport)
(de overige 50 Grüner Veltliners scoorden 16,5 tot 15 punten)
Hirsch, Riesling Kamptal DAC Zöbing Ried Heiligenstein 2019
schitterende geur, heel compleet, intens, geel fruit, iets nougat, kruidige veldbloemen | kippenvel, geweldige zuren, fraaie bitters, zeer lang. 18 punten (Grandi Vini)
Fam. Proidl, Riesling Kremstal DAC Senftenberg Ried Hochäcker 2019
heel gaaf, iets zoet-fruitiger dan Nigl, past perfect | je voelt meteen dat dit goed kan ouderen, maar het is nu ook al heerkijk, intens, grip, zuren, bitters, grote lengte. 18 punten (Winterberg Wijnen)
Jurtschitsch, Riesling Kamptal DAC Zöbing Ried Heiligenstein Alte Reben 2019
iets gesloten, veel diepte, mooi bloemig, kruidig en aards | mega goed, zeer intens, grote spanning, grote lengte. 17,5 punten (Karakter Wijnimport)
Bründlmayer, Riesling Kamptal DAC Zöbing Ried Heiligenstein Alte Reben 2019
heel puur, iets gesloten nog, citrus, groene appel, licht aards | heeft echt intensiteit en diepgang, moet geweldig perceel zijn, prachtige wijn. 17,5 punten (Anfors-Imperial)
Loimer, Riesling Kamptal DAC Zöbing Ried Heiligenstein 2018
eigentijds, jaartje meer rijping, bitter citrusfruit, ook floraal en noten | erg goed, slank maar intens en precies, beetje Gut Hermannsberg stijl, fraai. 17,5 punten (Résidence Wijnen/De Gouden Ton)
Schloss Gobelsburg, Riesling Kamptal DAC Zöbing Ried Heiligenstein 2018
prachtige geur, Gobelsburg heeft duidelijke huisstijl maar wel een heel mooie, niet geforceerde en pure | ananas, ander geel fruit, iets kruidig; iets rond en crèmig maar heel precies en genuanceerd, fijne zuren, flinke lengte. 17,5 punten (J. Bart)
Hirsch, Riesling Kamptal DAC Zöbing Ried Gaisberg 2019
gesloten nog, citrus, steenfruit, wilde kruiden, aards | intens, compact, heeft echt corps en punch, balans, lengte. 17,5 punten (Grandi Vini)
Nigl, Riesling Kremstal DAC Senftenberg Ried Hochäcker Privat 2019
bijzondere fraaie geur, verfijnd, groen en geel rieslingfruit, floraal en mineraal | slank, fris, precies, mooi droog. 17,5 punten (Ad Bibendum)
Hiedler, Riesling Kamptal DAC Zöbing Ried Heiligenstein 2019
mooie geur, geel fruit, verfijnd, jong maar niet snoeperig, fijn kruidig | heeft zekere kracht, niet het volle van vroeger is echt weg, compact, precies, mooi. 17,5 punten (Anfors-Imperial)
Fam. Proidl, Riesling Kremstal DAC Senftenberg Ried Ehrenfels 2019
groen en geel rieslingfruit, natte stenen, kruiden, zuiver | prachtig intens, klassiek zoetzuur, flinke spanning en lengte. 17 punten (Winterberg Wijnen)
Fam. Proidl, Riesling Kremstal DAC Senftenberg Ried Pfeningberg 2019
citrusfruit, ook wat perzik, natte stenen, heel getypeerd en goed | heel intens, prachtige zuren, grote lengte. 17 punten (Winterberg Wijnen)
Malat, Riesling Kremstal DAC Stein Ried Pfaffenberg 2019
kumquat, rode appel, iets zuivel, citrusfruit | geur is wellicht niet wat je verwacht, maar smaak is mooi, duidelijk malo, maar ook zuren, bitters en grote lengte. 17 punten (Lekker Sapje, Dynamic Wines)
Malat, Riesling Kremstal DAC Palt Ried Steinbühel 2019
mooie geur, licht Bourgondisch, zuiver, kweepeer, citrusfruit, iets crèmig | fijne textuur, licht romig, fijne zuren en bitters. 17 punten (Lekker Sapje, Dynamic Wines)
Geyerhof, Riesling Kremstal DAC Hollenburg Ried Goldberg 2018
jaartje ouder, wat zuivel, beurse appel, kweepeer, naturel, rieslingfruit verliest iets focus | smaak is goed, licht crèmig, fijne bitters en zuren, flinke lengte. 17 punten (Pallas Wines)
Schloss Gobelsburg, Riesling Kamptal DAC Zöbing Ried Gaisberg 2019
fijne rieslinggeur, wat citroen, perzik, licht aards, bloemig en kruidig, alles zuiver en subtiel | sappig, mooi droog, fijn fruitzoet, goede lengte. 17 punten (Wijnimport J. Bart)
Mantlerhof, Riesling Kremstal DAC Gedersdorf Ried Steingraben 2018
prachtig, klassiek, kruidig en floraal, zoete perzik, maar heel beschaafd | klein beetje ontwikkeling, rond maar genoeg spanning, heerlijk ongedwongen. 17 punten (Sanders)
Jurtschitsch, Riesling Kamptal DAC Zöbing Ried Heiligenstein 2019
ook mooi, geel fruit, compact, iets aards en kruidig | mooi intens, goede zuren, heel fris en haast slank, maar goede lengte. 17 punten (Karakter Wijnimport)
Jurtschitsch, Riesling Kamptal DAC Langenlois Ried Loiserberg 2019
mooi, citrus, perzik, beschaafd, licht aards en kruidig | compact, nog gesloten, mooi droog, goede lengte. 17 punten (Karakter Wijnimport)
Loimer, Riesling Kamptal DAC Langenlois Ried Loiserberg 2019
gewoon 2019, maakt vergelijking eerlijk | mooie geur, fijn fruitig, floraal, beetje stenen | slank maar krachtig, heel precies, droog en lang. 17 punten (Résidence Wijnen/De Gouden Ton)
Loimer, Riesling Kamptal DAC Langenlois Ried Seeberg 2018
ietsje meer ontwikkeling, mooie geur, genuanceerd, geel fruit, citrus, wat fenolisch en aards | mooi intens en puristisch, droog, eigentijds. 17 punten (Résidence Wijnen/De Gouden Ton)
Topf, Riesling Kamptal DAC Zöbing Ried Heiligenstein M 2019
wat meer ingetogen, gesloten nog | vrij vol, serieuze diepgang, geeft zich nog niet maar wordt heel goed. 17 punten (Wine & Spirits)
(de overige 48 Rieslings scoorden 16,5 tot 15 punten)
Tekst en foto’s: Lars Daniëls MV
Een van de meest betoverende wijnstreken in België is het West-Vlaamse Heuvelland. Heuvelland is een fusiegemeente van acht dorpjes (8000 inwoners) ten zuiden van Ieper, de grootste stad van de Vlaamse Westhoek. We bevinden ons in het noorden van België, vlakbij Frankrijk. Bij de schreve zeggen de locals. In dit artikel wil ik schrijven over het bijzondere dat hier op wijngebied gebeurt. Wat het kleine Heuvelland (amper 94 km²) speciaal maakt zijn de prachtige vergezichten, de kleine pittoreske dorpjes en de 15 sprankelende wijndomeinen die op een zakdoek bij elkaar liggen. In zeven van de acht dorpen zijn wijngaarden te vinden. Het is moeilijk om de magie van Heuvelland te beschrijven, je moet er naartoe om het te voelen. Het is iets intiems.
In tijden dat de horeca nog open was, inviteerde champagnewijnhuis Philipponnat en zijn Belgische invoerder The Grape (online: Bottleadvice) mij op een lunch in het Antwerpse restaurant Jerom. De gelegenheid was de voorstelling van de nieuwe jaargang 2011 van Philipponnats vlaggenschip Clos des Goisses. Meestal kan ik om beroepsredenen niet ingaan op dergelijke uitnodigingen maar voor dit evenement maakte ik graag een uitzondering. Ik hou namelijk van champagne en vooral dan van het betere werk uit de streek. Ook al moet ik daarvoor 40 of 50 euro neertellen. In de prijsvork tussen 15 en 25 euro vind ik mijn mooie, mousserende wijn gemakkelijk bij Belgische wijnbouwers. In het hoogste kwaliteitssegment blijf ik mijn blik richten naar de Champagne, de bereikte kwaliteit daar is naar mijn mening nog ongeëvenaard. Bij de beste wijnen ter wereld, vind ik persoonlijk. Ronald de Groot schreef in september van dit jaar een column over de problemen die wijndomeinen vandaag de dag ervaren om hun voorraden te slijten, terwijl alweer een nieuwe oogst in de kuipen zit. Zeker die uit de Champagne. De horeca is nu voor de tweede keer dit jaar verplicht om de deuren te sluiten, evenementen gaan niet meer door, feesten zijn verboden. Aan inkopen van champagne, de feestdrank bij uitstek, wordt even niet meer gedacht. Ronald schrijft in zijn column dat je niet zomaar voor de gezelligheid een flesje champagne opentrekt in je eigen geïsoleerde bubbel. Als Belg zie ik dat natuurlijk anders: wij doen dat gezellig gewoon wel. Maar dat compenseert de kelderende verkoopcijfers van champagne natuurlijk niet.
Tussen twee coronagolven in trok ik dus naar Antwerpen om mijn op champagne verzotte smaakpapillen te verwennen. Ook om over champagne bij te leren want ik ben geen echte champagnekenner. Dit was duidelijk wel het geval bij twee van mijn naaste tafelgenoten, de Belgische champagneambassadeurs Kristel Balcaen en Peter Doomen. We proefden niet om het even welke champagne. Ik kwam behoorlijk onder de indruk van het niveau van de wijnen van Philipponnat, een wijnfamilie met historische wortels teruggaande tot de 16e eeuw (1522). Over twee jaar vieren ze hun 600 jarige bestaan! Het champagnehuis Philipponnat zelf werd in 1910 gesticht door Pierre Philipponnat. Het domein is gevestigd in Mareuil-sur-Aÿ, niet ver ten oosten van Epernay in de Vallée de la Marne. De huidige eigenaar sinds 1997 is Bruno Paillard (Boizel Chanoine Champagne Group). In 1999 haalde Paillard de toen nog in Zuid-Amerika wonende Charles Philipponnat aan boord om het wijndomein te leiden. Het domein telt 20 hectare eigen premier en grand cru wijngaard (Aÿ, Mareuil-sur- Aÿ, Avenay), de rest van de druiven, ongeveer drie vierden van het totaal, wordt aangekocht (gemiddelde productie 800.000 flessen). De innemende Charles gidste ons met veel vakkennis door de proeverij van zijn champagnes, zeven in totaal: Royal Réserve Brut, Royal Réserve Rosé Brut, Blanc de Noirs Extra Brut 2014, Cuvée 1522 Extra Brut 2012, Clos des Goisses Extra Brut 2011/2003 en Sublime Réserve Sec 2008.
De wijngaard Clos des Goisses, waarvan we op het hoogtepunt van de lunch de befaamde terroirwijn zouden proeven, is zoals de naam het zegt een clos – een ommuurde wijngaard dus – . Het perceel is gelegen in Mareuil-sur-Aÿ en is met zijn 5,5 hectare niet onmiddellijk klein te noemen. Clos zijn in de Champagne niet echt zeldzaam meer: je vindt er een 40-tal met als beroemdste de Clos de Mesnil van Krug. Goisses betekent zeer steile helling in het lokale dialect. En inderdaad, de hellingsgraad varieert van 35 tot 45%, één van de steilste wijngaarden in de Champagne. Bewerking met de tractor is onmogelijk. Het werk wordt manueel gedaan, het ploegen met behulp van paarden. De wijngaard grenst aan de oevers van de Marne en ligt pal op het Zuiden. De temperatuur is er gemiddeld 1,5°C hoger dan de onmiddellijke omgeving. De wijnstokken wortelen vrijwel onmiddellijk in de krijtlaag onder de geërodeerde oppervlakte. Pesticiden worden in de wijngaard zoveel mogelijk geweerd maar het domein is niet biologisch omdat Charles het gebruik van koper, als alternatief voor synthetische producten, schuwt. De volledige Clos des Goisses werd in 1935 eigendom van Philipponnat. Ervoor was de wijngaard lange tijd in handen van verschillende wijnbouwers. De stokken waren chardonnay. Vandaag is het al pinot noir wat de klok slaat, aangevuld met een weinig chardonnay die langzamerhand wordt uitgetrokken. In het verleden bestond de blend van de cuvée Clos des Goisses uit 60 à 70% pinot noir en de rest chardonnay. De presentatie van de Clos des Goisses jaargang 2011 was in die zin uniek dat de cuvée voor de eerste keer in de geschiedenis 100% pinot noir bevat. En zoals dat wettelijk vereist is voor een Clos komt 100% van de druiven uit de ommuurde wijngaard. De druiven van Clos des Goisses worden door de warmte elk jaar mooi rijp en daarom wordt van omzeggens elke oogst een milléssimé gemaakt, wijn dus waarbij 100% van de druiven uit het vermelde wijnjaar komt (detail: wijn voor de liqueur de dosage mag wettelijk gezien uit andere jaargangen komen). Dit alles heeft als gevolg dat de wijnen van jaar tot jaar sterk verschillen.
Wijnhuis Philipponnat richt zich, zo benadrukte boegbeeld Charles, niet op het maken van het type champagne dat bij het aperitief wordt gedronken. De bedoeling is het creëren van gastronomische wijnen met veel aroma en body, wijnen die bij de maaltijd passen. Vegetale aroma’s worden uit de wijn geweerd. Ik vind zelf dat wijndrinkers in de Lage Landen nog te weinig beseffen hoe goed sommige mousserende wijnen pairen met gerechten. Op restaurant drink ik vaak champagne bij de maaltijd. Restaurant Jerom gaf, zoals we zullen zien, een ware demonstratie van de magie die hieruit kan voortvloeien. Een deel van de stille basiswijnen van Philipponnat, de zogenaamde vins clairs, rijpt op Bourgondische eiken vaten met een leeftijd van gemiddeld vier jaar oud. De wijnen krijgen zo meer complexiteit en structuur. Oxidatie worden vermeden, zeker in de pinot noir die snel oxidatieve tonen vertoont als men niet oplet. Malolactische gisting wordt tegengehouden, tenzij in de echt koele, zuurrijke jaren. Alle champagnes die ik die bewuste middag heb geproefd, blonken uit door een opvallende zuiverheid en finesse. De betere cuvées combineren deze finesse met concentratie, kracht en gelaagdheid. Clos des Goisses is gemaakt van druiven uit één wijngaard maar de ander cuvées zijn blends. De Blanc de Noirs bijvoorbeeld wordt gemaakt van volrijpe pinot noir uit meer zuidelijke regio’s van de champagne (Mareuil-sur-Aÿ, Avenay: kalk maar ook klei), in combinatie met iets minder aromatische, delicate en frissere pinot noir uit het meer noordelijke Montagne-de-Reims (Verzenay). Champagne maken doet in deze gevallen denken aan koken met goed gekozen ingrediënten: deze wijngaarden voor rijpheid en diepte, deze wijngaarden voor zuren en finesse, deze wijngaarden voor vrolijk fruit. In de non-milléssimés is dat ‘keukenaspect’ natuurlijk nog duidelijker, als men ook jaargangen gaat blenden. Deze blends hebben meestal, maar niet altijd, als doel een wijn met jaar in, jaar uit een gelijkaardige smaakstijl. Niet dus bij Clos de Goisses die qua filosofie op dezelfde leest geschoeid is als Bourgogne. Terroirwijn.
De eerste wijn die ter degustatie op tafel verscheen, de meest verkochte wijn in het Philipponnat-gamma, was de Royal Brut Réserve – er is ook een non dosé versie – . De wijn drijft op twee derden pinot noir uit Mareuil-sur-Aÿ (aroma), aangevuld met chardonnay (souplesse) en een snuifje pinot meunier. Voornamelijk premier en grand cru wijngaarden. De cuvée bevat 20 tot 30% reservewijn, uit andere oogstjaren dus. Het is een traditie bij Philipponnat om reservewijnen op eik (demi-muids) te bewaren. Die reservewijnen worden gebruikt in een soort solerasysteem, zoals we dat kennen van de productie van sherry. Charles noemt dit de réserve perpetuelle, vaten waarin vorige jaargangen gemengd zitten en waaruit ieder jaar wijn wordt afgetapt (om in te blenden in de Royal Réserve) en waaraan ook ieder jaar wijn van een recent jaar wordt toegevoegd. Dit systeem bestaat sinds 1945 dus minuscule hoeveelheden van dat oogstjaar zitten nog steeds in het geheel verweven. Een andere traditie van Philipponnat is om op het achteretiket van de fles te vermelden wat het basisoogstjaar is van de wijn, de dosage en de datum van dégorgement (tijdstip dat de gistprop uit de fles wordt verwijderd en de definitieve kurk wordt aangebracht). Het domein claimt dat zij deze vermelding als eerste in de Champagne gingen gebruiken. Konden alle andere wijnhuizen dit uitstekende voorbeeld maar volgen… De belangrijkste basiswijnen van de Brut die nu op de markt komt, stammen uit het oogstjaar 2016, dégorgement juni 2020, dosage 8 gram. De wijn rijpte 3,5 jaar sur lattes. Mijn proefnotitie: in de neus vrij beperkte autolysearoma’s ondanks lange tijd sur lattes (brioche, toast, nootjes, gebrand …), loepzuiver, appel maar ook rijpe fruittonen zoals ananas, bloemig, jasmijn, kalkachtig. Aangenaam, zacht mondgevoel, niet op kracht of concentratie maar helemaal op finesse, knappe zuren, geen onnodige bitters. In deze wijn zit veel vakmanschap, de wijn is fijn als een geslepen edelsteen. Hoe goed deze wijn ook is, ik vind hem voor zijn prijs misschien iets te lichtvoetig, mankeert die aromatische diepte, concentratie en lengte die ik mag verwachten bij een wijn van rond de 40 euro. Anderzijds: je mag mij de wijn op elk feestje geschenken. De Royal Réserve Rosé Brut bevat dezelfde blend van druiven maar lijkt iets meer gedoseerd (9 gram) en geconcentreerd. De zalm- en wat koperkleurige wijn is zachter en breder, meer fond, sappiger en heeft het aroma van groene appel en citrus. De wijn is niet echt complex maar wel opvallend evenwichtig. Heel lekker, prachtig gemaakt maar weer niet goedkoop, rond de 50 euro.
Pas vanaf de Blanc de Noirs Extra Brut 2014 (dosage 4,25 gram, 100% pinot noir, 5 jaar sur lattes) werd het voor mij écht spannend en begonnen mijn zintuigen te dansen. Aantrekkelijke goudgele kleur en in de neus volle aroma’s van autolyse, brioche, patisserie, brooddeeg, prachtig appelaroma, rokerig, vuursteen. Zacht mondgevoel, vineus aromaprofiel met veel fraîcheur maar ook sappige breedte, erg droog, zeer precies en zuiver, gelaagdheid en structuur, precies wat tannine, goede body, spannende en reeds complexe wijn! Dít is wat ik van champagne verwacht, niet weinig dus. Deze wijn smaakt nu al perfect maar zal met wat jaren kelderrijping nog complexer en dieper worden. Deze wijn is een mooie vertaling van de filosofie van het huis en wordt met blijdschap toegelaten tot mijn wijnkelder (rond de 60 euro). De match met het voorgerecht van de lunch wil ik zonder meer fenomenaal noemen. Op het bord kwam een origineel en bijzonder verfijnd gerechtje van sardientjes, geitenkaas, komkommer, groene appel, sesamzaadjes en sorbet van zuring. De wijn smolt er perfect mee. In de mond was het alsof de volledig tot hun recht komende wijnaroma’s de zilte kern van de sardientjes versierden, een hele bijzondere sensatie. En toen kwam de Cuvée 1522 Extra Brut van het prachtige oogstjaar 2012.
Voor mij persoonlijk nog een trapje hoger in kwaliteit (en prijs): 70% pinot noir en 30% chardonnay uit 3 grand cru-wijngaarden (Aÿ, Mailly, Oger), 4,25 gram dosage, 8 jaar sur lattes. Bijzondere mineraliteit in de neus, krijtig, sinaasappel en mandarijn, precies, autolyse-aroma’s perfect geïntegreerd in het geheel. In de mond is de spankracht en het structurerende karakter van de zuren zeer bijzonder, het reliëf van de wijn lijkt op een gesofisticeerd werkstukje uit kant. Finesse! Het mondgevoel blijft zacht en kracht en verfijning gaan perfect samen, zoals in alle grote wijnen. Weer een opmerkelijk evenwicht tussen de verschillende smaakelementen. Wat een uitstekende keldermeester, die Thierry Garnier, uitgeroepen tot keldermeester van het jaar door Hachette Vins 2020. De match met het gerecht, een bouillabaisse van garnalen, kokkels, zalm en bisque (signatuurgerecht van restaurant Jerom) om duimen en vingers van af te likken, was goed maar minder perfect. De wijn was ietsje te strak voor de romige structuur van het gerecht, de Blanc de Noirs was wellicht weer ideaal geweest.
Tromgeroffel. Daar kwam de Clos des Goisses 2011 waar we allemaal naar uitgekeken hadden, het paradepaard. In het bord is ook niet mis: patrijs, savooikool, beukenzwam en linzen. Oogstjaar 2011 was geen groot jaar in Champagne en er werden in dit jaar dus minder millésimés gemaakt. Er was minder warmte dan in andere jaren en sommige druiven werden aangetast door botrytis, zoals ook het geval in 1991 en 2001. Dit geeft de wijn wat meer vettigheid. De wijn heeft een kleur van oud goud en bezit een opvallend standvastige mousse. De neus is weinig expressief maar wel subtiel: uitgesproken kalkachtig, ceder en grafiet, zwart fruit zoals bramen en cassis, heel precieze aroma’s en verrassend fruitig. Je zou denken een Bourgogne Côte de Nuits. In de mond is de wijn ook nog gesloten maar de uitzonderlijke lengte valt onmiddellijk op. De wijn is een lang en boeiend verhaal. De aroma’s van zwart fruit maar ook citrus zijn naturel en levendig. Dit prachtige fruit in combinatie met een uitgesproken fraîcheur zorgt voor een bijzondere smaakervaring. Originele wijn die zich in het glas nog als een baby gedraagt. Hij komt pas in 2021 op de markt. Het is doodjammer om Clos des Goisses in zijn jeugd te drinken, hij zal zich pas ontplooien na een vele jaren kelderrust en is dan pas zijn geld “waard” (rond de 170 euro, tja). Een echte bewaarchampagne. De match tussen champagne en gerecht was weer perfect, een voorrecht om de beide samen te mogen proeven. Ook Clos de Goisses 2003 (gedegorgeerd in 2007) – 2003 is dat bloedhete oogstjaar – kwam op tafel. Hoe zal de Clos des Goisses zijn als het klimaat nog warmer wordt, was ik tijdens het proeven van deze 2003 aan het denken. Uit het glas spatten viooltjes, nootjes, biscuit, peperkoek en koffie naast opvallend rijpe tonen van perzik en mango. In de mond bijzonder aromatisch. De finesse gaat wat verloren in het uitbundige fruit. De afdronk is korter dan de 2011. Mooie maaltijdwijn maar voor mij niet echt top top.
Er kwam nog een dessert aan: chocolade, vanille-ijs, pindanoten, karamel. We dronken er de Sublime Réserve Sec van het fantastische Champagne-oogstjaar 2008 bij. Gekke gewoonte om lichtzoete champagne nog steeds sec te noemen. Deze wijn is gedoseerd met 30 gram/liter suiker (de basiswijnen zijn droog). Ik vermoed dat dergelijke wijn in de Lage Landen nauwelijks gedronken wordt, verzot als we zijn op droge wijn en meer en meer ook op champagne brut nature of zero dosage. Wat weinig mensen weten is dat champagne in de beginjaren zoet was. Droog begon pas schoorvoetend op het einde van de 19e eeuw en was toen nog geen onverdeeld succes. De gemiddelde dosage in de 18e en 19e eeuw zat tussen de 40 (demi-sec) en 75 gram (doux). De Sublime Réserve is 100% chardonnay (Montagne de Reims, Clos des Goisses) en ligt tussen de 6 en 8 jaar sur lattes. De champagnekenners aan tafel benadrukten dat dit een hele mooie sec-versie is. Ik herkende de grote kwaliteit van de 2008-zuren, de mooie aroma’s maar tegelijk vond ik dat het mooie mineralige reliëf, goed herkenbaar in de droge cuvées, verdween in een laagje suiker dat voor mij naar suiker bleef smaken en niet naar rijp fruit. In neus en mond vond ik gebrande bresilienne-nootjes en die accordeerden met de gebrande toetsen in het dessert. De zuren vonden geen gezelschap in het gerecht en het champagnezoet kon niet op tegen de zoetheid van chocolade en ijs. Wat mij betreft, mocht de champagne voor het dessert geschonken worden en niet erbij.
Concluderend: het wijnhuis Philipponnat heeft op mij indruk gemaakt, ook het Antwerpse restaurant Jerom. De wijnen in de hogere kwaliteitsreeksen zijn uitermate gastronomisch, niet goedkoop maar wel heel bijzonder.
Stefaan Soenen
De Wachau is voor vele wijndrinkers Oostenrijks meest bekende wijnbouwgebied. De weelderige Smaragdwijnen en vooral de wat frissere, maar altijd fruitige Federspielwijnen vinden gretig aftrek. De stijlen zijn sinds de jaren negentig langzaamaan ontstaan, deels onder invloed van de wijnbouwersvereniging Schutzverband Vinea Wachau. Sommige wijnmakers hebben echter de weg teruggevonden naar de stijl van vijftig jaar geleden of breken anderszins uit het stramien van de typische Wachauer Riesling of Grüner Veltliner. Het epicentrum is de westelijk gelegen Spitzer Graben. Ik sprak met twee wijnmakers die een wijnstijl prefereren die uitgaat van de fysiologische rijpheid van de druiven (deel 1); voor twee anderen is structuur het onderscheidende kenmerk (deel 2).
