Achtergrond & Interviews

Gérard Liger-Belair is als hoogleraar Chemische Fysica verbonden aan de Universiteit van Reims. Zijn specialisme: bubbels! Hij publiceerde er al meer dan honderd artikelen over in wetenschappelijke tijdschriften en het dubbele daarvan voor een breder publiek. Ook schreef hij acht boeken over de bubbels in mousserende dranken, waarvan er één in meerdere talen is vertaald: Uncorked: The Science of Champagne. Daarin lees je bijvoorbeeld dat de 29-jarige monnik Dom Pérignon in 1668 werd ingeschakeld om van die hinderlijke bubbels in champagnewijn áf te komen, juist níét om ze te maken…

We vroegen Gérard het hemd van het lijf om meer mythes over bubbels door te prikken, interessante feiten over de bubbels in ons glas te horen en andere vragen die spontaan oppopten te beantwoorden.

Gérard Liger-Belair kwam als fysicus aan de oenologiefaculteit van de Universiteit van Reims terecht. In 2001 rondde hij daar een PhD-onderzoek af naar de natuurkundige processen rond de bubbels in champagne. Oenologie door een natuurkundige bril dus. Naast zijn huidige professorschap aan deze universiteit werkt hij regelmatig samen met champagnehuizen, bijvoorbeeld op het gebied van onderzoek en ontwikkeling van glaswerk. PERSWIJN vroeg Gérard het hemd van het lijf om mythes over bubbels door te prikken, interessante feiten over de bubbels in ons glas te horen en andere vragen die spontaan oppopten te beantwoorden. Lees deel 1 voor de introductie van het interview met Gérard Liger-Belair. Nu praten we verder met Liger-Belair over het ideale champagneglas en andere mythes en natuurkundige feiten rond bubbels.

Het was nogal wat – na publicatie van ons artikel voor roséwijnen uit de Provence in Perswijn #8-2022 stond er vrijwel direct een gepikeerde reactie van de CIVP (het wijnbureau van de Provence) in onze mailbox.

Wij bezochten de regio op uitnodiging van dit bureau als onderdeel van een Europese promotiecampagne van PDO-roséwijnen. Dit is niet ongewoon in de wijnjournalistiek en wij benadrukken altijd onze redactionele vrijheid bij de organiserende partij. Kort gezegd: we komen graag langs maar garanderen geen positief artikel. Zo kon het gebeuren dat er sommige zaken in het artikel benoemd werden (waaronder het gebruik van koolstoffilters) die niet in de smaak vielen.

Het CIVP wilde graag haar kant van het verhaal belichten, daarom heb ik (per e-mail) een aantal vragen gestuurd aan Caroline Benetti van het CIVP. De antwoorden staan (verkort) hieronder, samen met fragmenten uit het artikel om een compleet beeld te krijgen.

Symington Family Estates is een van ‘s werelds toonaangevende producenten van premium port en de eigenaar van vele van de beste wijngaarden in de Douro-vallei. Het is nog altijd voor de volle 100% een familiebedrijf. De familie Symington is van (vooral) Britse en Portugese afkomst en is sinds de 19e eeuw in Portugal woonachtig en werkzaam.

De grondlegger

Andrew James Symington (AJ genoemd) arriveerde in 1882 op 19-jarige leeftijd in Portugal. Zijn vader was een koopman uit Glasgow en zijn moeder kwam uit Unst op de Shetland-eilanden. Na een korte periode bij Graham’s Port zette AJ onder zijn eigen naam een ​​porthandel op. Dat was het begin van een bedrijf dat leidde tot het huidige Symington Family Estates, tegenwoordig veruit de grootste en belangrijkste port shipper van de wereld. In 1891 trouwde hij met de in Porto geboren Beatrice Leitão de Carvalhosa Atkinson, wiens grootvader sinds 1814 portproducent en -handelaar was en wiens Portugese moeder afstamde van de eerste porthandelaren uit de 17^e eeuw.

Het bedrijf Symington

Symington Family Estates bezit niet alleen een kwartet toonaangevende porthuizen, Graham’s, Dow’s, Warre’s en Cockburn’s (en eigenlijk moet ik Quinta do Vesuvio hier ook meteen noemen als vijfde portmerk van importantie) maar ook een uitgebreid portfolio van stille Douro-wijnen afkomstig van onder meer datzelfde Quinta do Vesuvio en Quinta do Ataíde, of op de markt gebracht onder de merknamen Altano, Chryseia en Prats & Symington. Daarnaast heeft men in 2017 een nieuw aankoop gedaan in de vorm van Quinta da Fonte Souto, in de Alto Alentejo.

Het bedrijf bezit in de Douro-vallei – die op werelderfgoedlijst van Unesco is opgenomen – in totaal 26 Quinta’s die in totaal 2.255 ha beslaan, waarvan 1.024 ha beplant met wijnstokken. De rest is voornamelijk mediterraan struikgewas met wat olijf- en citrusboomgaarden. De grootste wijngaard is de al eerder genoemde Quinta do Vesuvio in de Douro Superior met 133 ha en de kleinste is Quinta da Madalena in de Rio Torto-vallei, die slechts de 7 ha telt. Naast deze twee voornoemde quinta’s mag het bedrijf ook een aantal andere quita’s van naam en faam tot het familiebezit rekenen, waaronder Quinta de Malvedos, Quinta do Bomfim, Quinta da Cavadinha, Quinta Senhora da Ribeira en Quinta de Canais om er slechts enkele te noemen. Een groot deel van de autochtone wijnstokken is geplant op steile terrasvormige hellingen en veel werk in de wijngaard wordt, mede daardoor, nog altijd volledig met de hand gedaan. Daarnaast zorgt het bedrijf voor de nodige innovatie, zoals de eerste volautomatische robotic lagar voor het treden van de druiven, die in 1998 werd ontwikkeld en inmiddels in vier wijnmakerijen in gebruik is. De ports en wijnen van Symington Family Estates worden naar meer dan honderd landen in de wereld geëxporteerd.

Warre’s Port

Het oorspronkelijke bedrijf waar Warre’s uit is voorgekomen werd opgericht in 1670 toen twee Engelsen, William Burgoyne en John Jackson, een kantoor openden in Viano do Castelo, in het noorden van Portugal. Aanvankelijk was het een algemeen handelsbedrijf, dat onder meer wijnen, olijfolie en fruit exporteerde, en gedroogde kabeljauw en Engelse wol importeerde. In 1729, toen het bedrijf inmiddels al in Porto was gevestigd, trad de eerste Warre toe tot het bedrijf. Dit was William Warre, geboren in India (1706), waar zijn ouders en grootouders lange tijd lid waren van de Oost-Indische Compagnie.

Tegen het einde van de 18e eeuw was Warre’s een van de toonaangevende bedrijven geworden, zoals blijkt uit de totale export van port in 1791. In dat jaar exporteerden 21 bedrijven iets meer dan 30.000 vaten port, waarvan Warre & Sons goed was voor 2.937 vaten, oftewel 10% van het totaal. Met een geschiedenis van inmiddels meer dan 350 jaar is Warre’s dan ook het oudste porthuis van Britse origine.

Warre’s en de Symingtons

In 1905 werd de al eerder genoemde Andrew James Symington (AJ) partner in Warre’s Port. Merkwaardig genoeg was de familie Warre in die tijd de belangrijkste eigenaar van Dow’s Port en had ze juist geen enkel belang meer in het bedrijf dat hun eigen naam droeg. In 1912 besloot de senior partner van Dow, George Warre, terug te keren naar Engeland en nodigde hij AJ uit om de Dourowijngaarden van Dow en zijn voorraden in de lodges (rijpingsloodsen) in Vila Nova de Gaia te beheren. In hetzelfde jaar vond een aandelenruil plaats waarbij AJ een belang nam in Dow’s en George Warre opnieuw aandelen in Warre & Co verkreeg. De succesvolle samenwerking tussen de Symingtons als portproducenten in de wijngaarden in de Douro en lodges  in Vila Nova de Gaia en de Warres die de verkoop verzorgden in Londen duurde een halve eeuw tot 1961, toen de Warres hun aandelen verkochten aan de Symingtons, die daarmee de enige eigenaren werden van zowel Dow’s als Warre’s. Kortom, de familie Symington is niet alleen geworteld in de Porto en de Dourovallei, maar ook in het porthuis Warre’s. Inmiddels zijn, naast de vierde, ook al een aantal leden van de vijfde generatie Symington in Porto, werkzaam binnen het familiebedrijf.

2.493.274 glazen

In Nederland staat de reputatie van Warre’s port de laatste jaren wat in de schaduw van die van Graham’s en Dow’s. Op uitnodiging van de familie Symington bracht ik in september een bezoek aan Porto en de Douro, waarbij de focus op Warre’s lag.

Na een vroege vliegreis en een ontspannen lunch met Euan Mackay, die ik al ruim twintig jaar ken en die tegenwoordig commercieel directeur en lid van de raad van bestuur is, in het hoofdkwartier van Symington Family Estates in Vila Nova de Gaia met een geweldig uitzicht op de stad Porto, was het niet alleen tijd voor een bezoek aan de lodges van Warre’s, maar ook voor de eerste proeverij.

In de lodge van Warre’s is trouwens het grootste portvat van de wereld te vinden, met een inhoud van 133.568 liter, oftewel 178.091 flessen, wat dan op basis van 14 glazen per fles uit zou komen op 2.493.274 glazen… Maar het is uiteraard niet allemaal van dit extreem grote formaat, sterker nog veel van de wijnen rijpen er op pipas oftewel pipes in het Engels, het traditionele portvat van 550 liter. Ook bevindt zich in de lodge de eigen kuiperij van Warre’s. Niet voor het maken van nieuwe vaten, maar juist voor het repareren van de vaak tientallen jaren oude vaten, die af en toe gaan lekken.

In het proeflokaal, weer met een mooi uitzicht op Porto, waar de monsters door de wijnmakers en blenders geproefd en geassembleerd worden, stond daarna een proeverij van vier premium tawny ports voor ons klaar. De proefnotities vindt u hieronder. Na een aperitief in een moderne wijnbar met een geweldige wijnkaart, die ik mij nog herinnerde van een bezoek enkele jaren geleden, en een diner begeleid door wijnen en ports van de familie Symington in een sfeervol en authentiek Portugees restaurant, beide vrijwel aan de kade van de Douro in de wijk Ribeira gelegen, werd het tijd om het hotel op te zoeken.

Quinta do Bomfim

De volgende dag reisden we af naar de Douro. We bezochten de belangrijkste quinta voor de ports van Warre’s, Quinta da Cavadinha, slechts kort, omdat deze quinta momenteel helemaal wordt verbouwd en reden door naar Pinhão om onze intrek te nemen in het familiehuis van de Symingtons op Quinta do Bomfim, de belangrijkste quinta voor Dow’s. De oogst was op het moment van mijn bezoek, 20 september, na een onderbreking van tien dagen vanaf 9 september vanwege een periode met zeer welkome regen, net weer opgestart en in volle gang en het is altijd heerlijk om een wijnbedrijf in full swing te zien, het verwerken van de druiven te bekijken en de geur van de gistende most op te snuiven. Het feit dat de oogst 2022 bij de bedrijven van Symington door droogte en warmte uiteindelijk zo’n 20% kleiner zal uitpakken dan normaal, is in dit geval een geluk bij een ongeluk. Door de verbouwing van Quinta do Cavadinha worden dit jaar namelijk niet alleen de druiven voor Dow’s bij Quinto do Bomfim verwerkt, maar ook die van Warre’s. Het volume van de oogst is weliswaar klein, de kwaliteit lijkt echter goed te zijn. Ik zag kleine trossen zeer gezonde touriga franca binnenkomen met een dikke schil, maar met weinig sap.

Na een zonovergoten lunch in de tuin van het familiehuis op Quinta do Bomfim, een huis dat ooit gebouwd is als een replica van een huis op een theeplantage in het voormalige Ceylon, het huidige Sri Lanka, met een adembenemend uitzicht op de Douro en de tegenoverliggende wijngaarden, was het tijd voor een nieuwe proeverij. Ditmaal was het thema premium ruby ports. Ook de proefnotities van deze wijnen staan hieronder.

De rest van de middag had een uitermate ontspannen karakter. Na een heerlijke boottocht over de Douro – wat is het toch altijd geweldig om de prachtige terraswijngaarden vanaf het water te bekijken – van Pinhão tot aan de Valeiradam, volgde ’s avonds een diner in het gloednieuwe restaurant Bomfim 1896, opgezet in samenwerking met sterchef Pedro Lemos, waarbij uiteraard opnieuw de nodige wijnen en ports van de diverse Symington bedrijven in het glas kwamen.

Tradities

De volgende ochtend stond er onmiddellijk na het ontbijt een blendingsessie op het programma. Met drie vers in de lodge uit het vat getapte componenten voor de Warre’s Otima 10 Year Old Tawny was het de bedoeling al proevende en met behulp van maatcilinders deze wijn, die als referentie natuurlijk ook op tafel stond, zelf te blenden. Dat was bepaald geen sinecure. Mijn eerste poging bleek achteraf meteen de beste te zijn geweest. Component A was spot on, component B 3% minder dan in de originele blend en component C dus 3% teveel. Omdat ik de geur en smaak van mijn eerste blend weliswaar prima, maar de kleur wat te donker vond veranderde ik in mijn volgende blends de percentages van de verschillende componenten en raakte daarmee, naar achteraf bleek, steeds verder van huis. Wat ik niet wist en waar ik dus ook geen rekening mee had gehouden was dat na het maken van de assemblage uit verschillende componenten, de uiteindelijke blend nog zeker een jaar op vat verder rijpt om te integreren. In die tijd wordt ook de kleur lichter. Een beginnersfoutje zullen we maar zeggen…

Na de rit van Pinhão naar Porto waren we keurig op tijd voor de wekelijkse woensdaglunch in het Factory House, het uit 1790 daterende ‘clubhuis’ van de associatie van Britse porthandelaren. Ik had de afgelopen decennia al veel gelezen over dit granieten bolwerk van tradities en hier binnen te worden rondgeleid en niet alleen een keer rond te kunnen kijken, maar ook deel te kunnen nemen aan de woensdaglunch was dan ook echt een droom die uitkwam. Tradities? Teveel om op te noemen! Een aperitief met naar keuze witte port, sherry of madera terwijl je een blik kunt werpen en even kunt bladeren in The Times van op de dag af exact honderd jaar geleden – nee geen replica, een originele versie – de karaf vintage port die aan het eind van de lunch met de rechterhand en met de klok mee wordt doorgegeven aan de buurman, terwijl ieder al proevende een poging doet het betreffende oogstjaar en het porthuis te benoemen. En die krant? Dat is een van de redenen dat die wekelijkse lunch nog altijd op woensdag is. In het verleden duurde het drie dagen voordat de post en de krant uit Groot-Brittannië in Porto arriveerde. En aangezien er op zondag geen krant werd gedrukt en geen post werd verzonden, arriveerde er op woensdag niets en hadden de heren derhalve volop de tijd om uitgebreid met elkaar te lunchen en de handel te bespreken. Hoezo tradities…?

Omissie

De trip en de proeverijen maakten duidelijk dat Warre’s tot de juwelen in de kroon van Symington Family Estates behoort en dat de relatieve onbekendheid van dit porthuis bij Nederlandse liefhebbers echt onterecht is. Helaas verkoopt de Nederlandse importeur vooral de standaard ruby en tawny en heeft men de special category ports, op een enkele uitzondering na, niet in het assortiment opgenomen. Dat getuigt mijns inziens van een kruideniersmentaliteit, is een omissie en absoluut een gemiste kans voor de portliefhebbers in dit land. Ik heb die standaard ports gedurende mijn reis niet eens te proeven gekregen, omdat men juist wilde laten zien dat Warre’s veel meer te bieden heeft. Het wordt dus hoog tijd dat deze grootgrutter niet alleen op de kleintjes let, maar ook de grotere wijnen van Warre’s aanbiedt. Of denkt men in Zaandam soms dat er geen andere importeurs in Nederland zijn die dit mooie porthuis, inclusief de betere wijnen, in hun portfolio zouden willen opnemen? Nee toch…?

www.symington.com

www.warre.com

Tekst: Frank Jacobs

Foto’s: Frank Jacobs; Alice Bown PR/Sandrine Snoek

Geproefde wijnen

Warre’s Otima 10 Year Old Tawny

noten, sigarendekblad, citrus, mandarijn; kruidigheid, wat chocolade, frisheid, ook nog fruit, elegante stijl, subtiel, goede zuren naast het zoet             15 pnt  € 12,99 (0.5L)

Warre’s Otima 20 Year Old Tawny

sigaar, hazelnoot, kruiden, zoethout; dikte, sap, vulling, kracht, goede zuren, wat zwoelheid, bittertje, goede lengte  15.5 pnt

Warre’s Otima Single Year Tawny 2013

wat gesloten, iets kruidigheid; zacht, rond, toegankelijk, rondeur, vulling, wat commerciële stijl, bessenfruit, chocolade        15 pnt

Warre’s Otima Single Year Tawny 1995

kruidigheid, noten, wat tabak naast het fruit; zachtheid, naast pit, wat grip, ook rondeur, zoethout, lengte, serieuzer dan 2013        16 pnt

Warre’s Vintage 2020

speciale gelimiteerde editie van vinhas velhas (oude stokken) t.g.v. het 350 jarig bestaan; gesloten en heel jong nog, intens, geweldig fruit, lengte, zeer fraai, veelbelovend        18 pnt

Warre’s Quinta da Cavadinha Vintage 2004

iets gerijpt, delicaat, finesse; frisheid, elegantie, ook pit, grip, jeugdigheid, wat chocolade, rood fruit, bessen, kersenbonbon, floraal, mooie lengte, afkomstig uit een warm oogstjaar, maar nog heel jong overkomend         17.5 pnt

Warre’s Quinta da Cavadinha Vintage 2001

mooie open geur, wat ontwikkeling, floraal, fruit; lichte evolutie, nadert echt zijn optimale drinkmoment of is er al, finesserijk, heel fris, afkomstig uit een koel oogstjaar, mooi contrast met 2004 17.5 pnt

Warre’s Late Bottled Vintage 1999 (bottle matured – unfiltered)

duidelijke evolutie, toast, kruidigheid, noten, tabak; zacht, fris, bitters, pittigheid, vleugje droogte en grip, sigaar, ceder, wat beginnende tertiaire tonen, goede lengte  15 pnt

Warre’s Quinta da Cavadinha Vintage 1995

iets gesloten, duidelijk leeftijd, weinig fruit nog; zoet, zwoel, rond, bittertjes, kruidigheid, sigaar, ceder, wat drogende tannine, halflang      16 pnt

Warre’s Warroir Reserve

open, licht etherisch, wat rood fruit; levendig, sap, vulling, dikte, structuur, kracht, wat alcoholisch, mooie intensiteit, wat tannine  14.5 pnt            € 12,99

Warre’s Vintage 1980

aromatisch, floraal, tabak, ceder, kruiden, mokka, choco, prachtig fruit, kersen, vijgen, pruimen; sappig, levendig, pit, grip, vulling, intensiteit, structuur, finesse, balans, lengte, nu perfect op dronk, heerlijk!    18.5 pnt

Importeur: Albert Heijn

Een tijdje geleden schreef ik in een van mijn ‘overpeinzingen’ dat ik een kelder met wijn moest opruimen. Ik kwam daarbij nogal wat flessen tegen die er een tijd hadden gelegen, maar die er – om het mild te zeggen – niet beter op waren geworden. Vooral veel witte wijnen, maar zelfs ook oudere rode wijnen hadden de tijd des tijds niet heel goed weten te doorstaan.

M. Chapoutier is een wereldberoemde wijnproducent. Niet in de laatste plaats om het grootgrondbezit op de mythische Hermitage-heuvel en de geweldige wijnen die het maison daar maakt, maar ook elders in de Rhône. De recent op de markt gekomen wijnen zijn niets minder dan briljant.

Mede door de toenemende interesse in ‘natuurwijnen’ worden oude productiemethoden voor wijn herontdekt. Naast de zogenaamde amberwijnen winnen ook de op traditionele wijze gemaakte mousserende wijnen aan populariteit. Een verkenning.

Het kan verkeren. In 2022 zijn droogte, hitte en bosbranden actuele thema’s in de Europese wijnbouw. Hoe anders was het in 2021, waarvan de wijnen nu op de markt zijn en komen. Joep Speet, Magister Vini en sourcing manager bij Delta Wines, bespreekt hier een specifiek probleem van 2021: valse meeldauw.

Op 22 april jl. schreef hij zijn laatste stukje op de site, op 14 mei werd zijn vertrek aangekondigd en op 1 augustus overleed John Bindels, hoofdredacteur van de site WijnWijs.

Bindels, geboren in Oosterhout op 17 april 1935, was een klassiek geschoolde journalist, een generalist van de oude stempel in de beste zin van het woord. Na zijn diensttijd bij de marine begon hij in 1957 als leerling-journalist bij Dagblad De Stem in Breda. Zijn journalistieke opleiding volgde hij in Nijmegen en Utrecht. Zijn lange carrière in de journalistiek bracht hem in diverse functies bij meerdere kranten en tijdschriften naar de meest uiteenlopende plekken op de wereld. Zo werd hij bijvoorbeeld uitgezonden naar Kirgizië om daar een krant te reorganiseren. Maar het bleef niet louter bij de journalistiek. Ook werkte John Bindels onder meer voor de Vereniging Eigen Huis, een woningbouwcorporatie in Brabant en was hij adviseur bij het ministerie van VROM (Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer).
Daarnaast beperkte zijn schrijfwerk zich ook niet louter tot proza en verschenen er enkele dichtbundels van zijn hand. Bij sommigen in de wijnwereld was Bindels daarnaast befaamd, of misschien zelfs eerder berucht, vanwege zijn pianospel, met name na afloop van een proeverij of ander wijnevenement. Wanneer hij ergens in de ruimte een piano ontwaarde, viel hij het instrument aan als een echte klavierleeuw, als ware hij Horowitz, waarna hij werkelijk met geen tien paarden meer van het toetsenbord te scheiden was.

Met wijn kwam hij naar eigen zeggen pas in een latere fase van zijn journalistieke carrière in aanraking. Dat resulteerde na zijn pensioengerechtigde leeftijd in zijn hoofdredacteurschap van de website WijnWijs, die hij samen met Cornelis Heystek opzette. Bindels beschouwde zich in die functie als de enige onafhankelijke en objectieve wijnjournalist van Nederland. Hij was iemand die anderen graag (taalkundig) de maat nam, maar zelf toch ook regelmatig op een uitglijder werd betrapt. Daar kon hij echter uitermate fair op reageren. Toen hij mij ergens in 2015 meende te hebben betrapt op een fout in een artikel op de website van Perswijn, maar ik hem erop wees dat hij mij op zijn eigen website juist foutief had geciteerd door een komma aan mijn tekst toe te voegen waardoor de strekking ervan compleet veranderde, reageerde hij niet alleen bijzonder snel en sportief per e-mail, maar plaatste hij ook onmiddellijk een rectificatie op zijn eigen website waarin hij zijn eigen ontsporing ruiterlijk toegaf en zijn excuses daarvoor aanbood. Dat kenmerkte en sierde hem. Het was weliswaar mieren-, nee liever kommaneuken op de vierkante centimeter, zo stelden we later glimlachend samen vast, maar taalkundig voor echte liefhebbers toch interessant en van belang.

Op de redactie van Perswijn was John Bindels een van de weinigen die voorzien was van een bijnaam: ‘het orakel van Ulicoten’. Een bijnaam die hij uiteraard te danken had aan onze collega René van Heusden. René en John kruisten op de websites van Perswijn en WijnWijs veelvuldig de degens met elkaar en vlogen elkaar als twee agressieve katers in de haren, waarbij ze elkaar regelmatig beschuldigden van onoorbaar handelen. Vaak hadden die wederzijdse beschuldigingen een hoog ‘de pot verwijt de ketel’ gehalte. Waar die aanhoudende wederzijdse irritatie vandaan kwam? Ik denk dat beiden veel van zichzelf in de ander herkenden. Beiden waren erudiet, belezen, scherpzinnig, welbespraakt en muzikaal, maar ook tegendraads en eigenzinnig. Ze herkenden niet alleen hun goede, maar vooral ook hun eigen minder goede eigenschappen in de ander, hetgeen er uiteindelijk toe leidde dat ze elkaar zagen als hun ‘meest geliefde vijand’. Eerlijk gezegd vond ik hun openbare gekrakeel en onderlinge beschuldigingen vaak veel te ver gaan en beneden (hun) niveau. Tijdens een persreis naar Duitsland in 2014 stelde ik John voor eens met zijn drieën te gaan lunchen om te proberen het steeds verder escalerende gekissebis te beëindigen. John had daar wel oren naar, maar René wilde absoluut niet. Op verzoek van John heb ik daarna nog meerdere pogingen gewaagd, maar René bleef bij een onwrikbaar ‘njet’. Het vroegtijdig overlijden van René in 2017 heeft er daarna mede voor gezorgd dat het er ook nooit van gekomen is. Na het overlijden van René schreef John een mooi in memoriam, waarin hij onder meer sprak over een opponent met wie het de moeite waard was de degens te kruisen, wederzijds respect en evenwijdigheden in opvattingen. Heel jammer dat die lunch nooit heeft plaatsgevonden…

De laatste jaren liet de gezondheid van John te wensen over. Tijdens de VDP-proeverij in Wiesbaden in 2017 werd hij onwel en mailde hij mij korte tijd later dat hij geregeld last had van instabiliteit en duizelingen op onverwachte momenten. In het bericht over zijn overlijden op WijnWijs wordt gemeld dat ook zijn smaak de laatste jaren veranderd was en hij last had van allergieën. Na een val in de tuin als gevolg van evenwichtsstoornissen ging zijn gezondheid verder achteruit en belandde hij achtereenvolgens in het ziekenhuis, een zorghotel en een hospice, waar hij op 1 augustus rond 18.30 uur op 87-jarige leeftijd overleed. Daarmee kwam een einde aan het allesbehalve kleurloos leven van een markant man.

Rust zacht, John.

Frank Jacobs