Columns

Afgelopen week was het weer tijd voor onze redactievergadering. Online dit keer, want ik was in de Languedoc, waar het overigens ook behoorlijk koud was voor de tijd van het jaar. De vergadering is altijd weer een heerlijke uitwisseling van ideeën. Met zijn allen kijken waar we over zullen gaan schrijven de komende nummers. We hadden daarbij een interessant gesprek over wat er in de wijnbouw gaande is, en alle uitdagingen waar wijnboeren voor staan. Op zo’n moment blijkt ook dat het – voor wie dan ook – lastig valt te becijferen wat precies de impact van de wijnbouw op het milieu is. We hadden het onder andere over watergebruik door wijngaarden, mede in het licht van oprukkende irrigatie. Uiteindelijk wordt het in veel gebieden warmer en droger.  Zo kwam even de vraag op of de wijnbouw niet onder vuur zou kunnen komen te liggen vanwege te veel waterverbruik. Een begrijpelijke en interessante vraag. Het genuanceerde antwoord is: dat hangt helemaal af van de situatie en hoe je er mee om gaat. Het is goed dat nog eens duidelijk voor ogen te krijgen. Het punt is dat wijndruiven op ondergronden die water fatsoenlijk vasthouden, maar heel weinig water nodig hebben. Op mijn wijnreizen ben ik in veel warme en droge streken geweest, en bijna overal was wijnbouw mogelijk zonder irrigatie. In Napa Valley bijvoorbeeld gebruikt bijna iedereen irrigatie. Maar Christian Moueix, met zijn wijngaard Dominus, heeft van het begin af aan gewerkt zonder irrigatie, en maakt probleemloos prachtige wijnen. In Zuid-Afrika zijn alle oude wijngaarden niet geïrrigeerd, en ook daar zonder problemen. Barossa, Australië, zelfde verhaal.

Dit weekend kwam het bericht dat op 22 februari Jean Lenoir is overleden. Jean Lenoir is – de ouderen onder ons weten het – de grondlegger van ‘Le Nez du Vin’, wijn ontleed in 54 aroma’s, te ruiken met losse flesjes. Lenoir kwam met zijn bijzondere ‘neus’ in 1981, met het idee het proeven van wijn te ontleden, maar ook te vergemakkelijken. De jaren daarvoor hield hij zich al bezig met het verzamelen van aroma’s om het proeven van wijn te onderwijzen en met name het beschrijven van wijn bij het proeven te vergemakkelijken. Le Nez du Vin is een soort encyclopedie van geuren die je in een wijn terug kon vinden, allemaal in aparte flesjes gestopt. Plus een boekwerk om het helemaal uit te leggen. Het kwam uit aan het begin van mijn proefcarrière, als wijnamateur in verschillende proefclubs. Le Nez had meteen iets legendarisch, maar ook onbereikbaars. Iedereen sprak er over, maar de hoge prijs was een belemmering om het aan te schaffen. Een belangrijk onderdeel van Le Nez is een systeem om alle geuren blind te ruiken, zodat je kunt leren ze te herkennen. Alle belangrijke geuren vind je terug, bloemen, allerlei soorten fruit, hout, specerijen, gemaaid gras, noem maar op.

De afgelopen tijd wordt er flink gemopperd op grote bedrijven die (te) veel winst zouden maken over de rug van de consument. Ik meng me niet graag in deze discussie, want die is flink ingewikkeld, veel te ingewikkeld voor een simpele wijnschrijver. Wat me wel verbaast is dat zowel media als activisten hun pijlen vaak richten op bepaalde, steeds dezelfde bedrijven, en dat andere buiten schot blijven.

Afgelopen maandag had ik het voorrecht een seminar met proeverij te mogen presenteren over de wijnen van Nizza. Altijd leuk, en voor mij ook weer leerzaam. Wat me opviel is dat de streek, zelfs bij de kenners in de zaal, niet enorm bekend was. Behalve bij de paar enthousiastelingen die er regelmatig kwamen – ook weer heel leuk. Dus in dat opzicht is zo’n proeverij dan ook nuttig. Nizza wordt gemaakt ten zuidoosten van Asti, op basis van uitsluitend barbera. Toch waren de verschillen tussen de wijnen groot. Wat opviel was dat sommige wijnen flink wat alcohol hadden, tot wel 15,5%, zonder dat het ze uit balans bracht. Er wordt vaak gesproken over de veronderstelde wens van wijndrinkers om wijnen met minder alcohol te drinken. Maar de structuur en het zoet van de alcohol maakt de wijnen nu eenmaal ‘gemakkelijker’. Zonder dat ze echt ‘zoet’ zijn. Er mag ook niet meer dan 4 g/l restsuiker in zitten. Gelukkig maar. Er zijn al genoeg wijnen op de markt met flink wat zoet.

Ik moest daar aan denken op het moment dat een van onze panelleden me afgelopen dinsdag influisterde dat we in Perswijn maar eens een keer aandacht zouden moeten besteden aan Pinot grigio. ‘Al die artikelen over ingewikkelde wijnen en streken die jullie schrijven. Pfff. Pinot grigio is nu eenmaal een stuk minder ingewikkeld. En het is ontzettend populair. Zoveel mensen vragen om een glas Pinot grigio als ze in de horeca zitten.’

Tjonge, wat een dilemma. Moeten wij over iets schrijven omdat het populair is? Ik moet daar eens rustig over nadenken. Laat ik het zo zeggen. Proeven doen we sowieso álles. We vragen wijnen aan uit Veneto bij de importeurs, dus ook Pinot grigio uit die regio. Of uit Zuid-Italië, dus ook de o zo zoetige wijnen die soms uit Puglia komen. Er over schrijven? Ik denk alleen als we er een keer ter plekke gaan kijken, om er dan ook wat dieper in te duiken. Uiteindelijk schrijven we voor lezers die iets verder kijken dan hun neus lang is. Die niet op voorhand denken dat elke Pinot grigio lekker is. Of op voorhand denken dat elke Pinot grigio níet lekker is. Eerst proeven, dan oordelen.

Onlangs hoorde ik weer iemand zeggen geen Chardonnay te lusten. Gelukkig viel het glas Blanc de blancs champagne dat ik schonk toch erg in de smaak. Het is, lijkt het wel, iets van deze tijd, dat zelfs druiven een soort ‘merkgevoel’ oproepen. Wat ook geldt voor sommige wijngebieden. Maar als we naar het noorden van Italië kijken, dan leidt de populariteit van Pinot grigio en van Prosecco tot een soort kaalslag onder de lokale druiven van de streek, zoals ribolla gialla en friulano. In Friuli-Venezia-Giulia, waar ik vorig jaar was, werd prosecco door sommigen gezien als een soort van gezwel, dat alle andere druivenaanplant verdringt. Tegelijk wordt ter plekke ook voortreffelijke Pinot grigio gemaakt, laten we dat vooral niet vergeten. Gewoon mooi krachtig en droog, in een klassieke stijl.
Ik zal zoetige, industriële wijnen, aangezoet met restzoet dat zelfs van Argentijnse druiven kan zijn gemaakt, beslist niet veroordelen. Laat iedereen drinken wat hij/zij lekker vindt, dat is en blijft het belangrijkste. Sterker, als je van cola overstapt naar wijn, is het een prima eerste stap. En ook als je liever geen Chardonnay drinkt. Maar er met enthousiasme over schrijven. Mwah. Misschien een kritische beschouwing, waarin ik wat dieper in dit bijzondere, en inderdaad zeer succesvolle fenomeen duik. Ik zal er eens rustig over nadenken.

Ronald de Groot

Afgelopen donderdag kwam mijn schoonzoon eten, de kleinkinderen zijn dan bij ons. Gezellig. Nou ja, gezellig. Hij kwam binnen met de woorden ‘Ik heb begrepen dat jij een soort drugsdealer bent’. Huh? ‘Je vraagt net of ik een glas wijn wil. En ik las net dat alcohol zo gevaarlijk is, en dat je er kanker van krijgt’. Bijzonder om daar nu mee te komen. ‘Maar je wist toch wel dat alcohol kanker zou kunnen veroorzaken?’, was mijn antwoord. ‘Nou, eigenlijk niet. En volgens de website van de NOS weten de meeste mensen dat helemaal niet.’ Wat zou ik hierop moeten zeggen? In elk geval kreeg ik het sterke gevoel dat de anti-alcohol-lobby weer een punt had gescoord. Want dat het drinken van alcoholische dranken in grote hoeveelheden een zeker kankerrisico met zich meebrengt, dat is al lang bekend. Sterker, ik heb er zelfs al vaker over geschreven. Niet dat iedereen dat leest, dat snap ik best. Maar de onderzoeken waar gezondheidsinstanties hun advies om matig te drinken op baseren, maakt daar uitdrukkelijk melding van. Met name voor vrouwen zou het nuttigen van meer glazen leiden tot een wat hoger risico op borstkanker. Helaas gaat bij de aandacht die massamedia hier aan besteden, de nuance gemakkelijk verloren. Ik kijk graag naar de avondshow van Arjen Lubach, maar ook hij liet bepaalde nuances uit zijn verhaal weg, omdat het niet goed uitkwam in zijn pleidooi tegen alcohol.

De zondag is vandaag voor de verjaardag van het oudste kleinkind. Een fijn moment, de familie bij elkaar voor zo’n feestelijke gebeurtenis. De middag wordt in stijl afgesloten met een glaasje champagne – voor de volwassenen uiteraard. Een fijnere afsluiting is moeilijk te bedenken, wat mij betreft. Het is een lekker glas aperitief-champagne, zacht en vrij fruitig van karakter, heel chardonnay-getypeerd, met fijne citrustonen. Niet zo gek, het blijkt een Blanc de Blancs te zijn, dus van 100% chardonnay uit de Coteaux Vitryats. Dit deel van de Champagne, tussen de Côte des Blancs en de Côte des Bar, is stap voor stap bij de streek gevoegd, om in 2008 volledig de appellation Champagne te krijgen. Gelukkig maar, want zelfs nu is er nog te weinig champagne.

Weet u het nog? Een aantal jaren geleden zagen we de opkomst van kunststof afsluitingen van wijnflessen, vaak ‘plastic kurken’ genoemd, hoewel er geen kurk aan te pas kwam. Het lijkt er op dat deze net zo snel weer zijn verdwenen als ze zijn gekomen. Ik zie ze in elk geval zelden meer. Het lijkt er sterk op dat dit komt door de opmars van de schroefdop. In feite kon de kunststof-versie van de kurk worden gezien als een compromis, om deze die graag ‘plop’ horen bij het openen van een fles, te vriend te houden. Helaas waren de problemen te groot. Met name trad er soms lekkage op, een probleem dat schroefdoppen niet hebben. Je zou denken dat schroefdoppen dan ook als de beste afsluiter voor wijn kunnen worden beschouwd. Maar deze mening wordt niet algemeen gedeeld. Met name in Zuid-Europese wijnlanden, maar ook in het sterk voor de Franse wijncultuur beïnvloede China, wordt de ‘gewone’ kurk nog altijd gekoesterd. Schroefdoppen worden vaak toch geassocieerd met goedkope wijnen. Dus zeker de meer prestigieuze wijnen uit landen als Frankrijk, Italië en Spanje zul je dan ook niet met een schroefdop aantreffen. Château Couhins-Lurton, grand cru classé in Pessac-Léognan, heeft zijn wijn een aantal jaren met schroefdop gebotteld, maar kwam daar op terug omdat de markt het niet wilde accepteren.

Uit deze actie blijkt wel hoe graag wijnmakers en producenten af willen van natuurlijke kurken. De reden is natuurlijk simpel: kurken kunnen zorgen voor ‘kurk’.  Kurkgeur kan een wijn volledig bederven. Maar de producenten vrezen vooral de lichte vormen van kurk. Je herkent dat niet als ‘kurk’, maar ervaart de wijn toch als minder lekker. Dat doet voor hen afbreuk aan wat ze maken. Veel Franse wijnmakers zijn inmiddels dan ook overgestapt op DIAM-kurken. Deze zijn duurder, maar ze zijn zo behandeld dat de bacteriën die de kurkgeur (TCA, Trichlooranisol) veroorzaken, gegarandeerd geen kans krijgen.

Maar afgelopen week stond er op de website van Meininger een artikel over een wetenschappelijk onderzoek, waaruit bleek dat samengestelde kurken, zoals die van DIAM, zorgen voor een hoger gehalte van kurkzuur in de wijn. Kurkzuur zorgt er voor, net als tannine, dat de wijn een ‘droger’, dus wat strenger mondgevoel krijgt. De onderzoekers zeggen dat hier nooit aandacht aan is besteed, omdat alle onderzoek bij afsluitingen is gericht op de geur, en nooit op de smaak van de wijn.

Eerlijk gezegd weet ik niet zo goed of ik die lichte smaakverandering erg vindt. Maar ik kan me voorstellen dat de wijnmaker er niet blij mee is, omdat de wijn niet smaakt zoals hij is bedoeld. Mijn oplossing? Doe maar lekker schroefdoppen, of een vinolock, een glazen stop – maar die is vrij duur. In de begintijd gaven schroefdoppen problemen, omdat bij het bottelen soms te weinig zuurstof in de fles werd gestopt, waardoor de wijn ‘reductief’ werd. Zeg maar wat stinkerig door zuurstofgebrek. Nu zie je dat niet meer. In landen als Nieuw-Zeeland of Oostenrijk worden vrijwel alle wijnen met schroefdop gebotteld, ook de toppers. Het gaat volledig probleemloos. In Australië worden ook rode topwijnen met schroefdop gebotteld. Het is misschien een beetje saai, dat na twintig of dertig jaar bewaren alle flessen nog hetzelfde smaken en ruiken. Bij natuurkurk is dat eigenlijk nooit zo. Wie die spanning mist, moet geen schroefdop willen. Maar ik leg graag een Penfolds Grange met schroefdop in de kelder. Kom maar op.

Ronald de Groot

Sinds de lancering van het programma ChatGPT, een paar weken geleden, maakt dit de tongen nog steeds los. Niet zo gek, omdat het met behulp van kunstmatige intelligentie allerlei artikelen zelf zou kunnen schrijven, als je het voedt met de juiste informatie. Het is de charme van de eenvoud. Je praat tegen het programma, en daarna kan dit naar aanleiding van de ingesproken vragen en instructies een geschreven tekst produceren. Dat hier veel over geschreven wordt, heeft natuurlijk ook een reden: het raakt direct aan het werk van journalisten. Wellicht worden ze zelfs (deels) brodeloos.

Dat maakt natuurlijk nieuwsgierig. Ik maak wel eens gebruik van chatboxen. Bijvoorbeeld van mijn energieleverancier, Greenchoice. Zeker nadat je telefonisch te horen hebt gekregen dat de wachttijd om een medewerker aan de lijn te krijgen ongeveer 50 minuten bedraagt. Het wordt onmiddellijk duidelijk dat bij deze chat geen gebruik wordt gemaakt van kunstmatige intelligentie, want ik krijg op mijn vragen alleen maar domme, nietszeggende antwoorden. Of de chatbox begrijpt mijn vraag gewoon niet.

Het leukste is om ChatGPT gewoon een keer te proberen, zo stelt Eelco Keuris, onze online marketeer. We pakken er een artikel bij dat in het komende nummer van Perswijn gaat verschijnen. Een kort artikel over Château Pape-Clément, naar aanleiding van een proeverij in Parijs, bij Ledoyen aan de Champs Elysées. Het is wel een grappige ervaring om te zien wat daar uitkomt. Sowieso moet je al veel informatie geven om er iets zinnigs uit te krijgen, zo blijkt wel. En een beetje eigenaardig is de tekst meteen al bij de inleiding. Ik zet deze er even bij, in cursief.

PAPE CLÉMENT FLEXIBEL OUDJE

Het is een genot om te genieten van de proeverij van de wijnen van Château Pape Clément, een wijnhuis met 770 jaar aan ervaring. Daarna volgde er een lunch in het Pavillon Ledoyen, gelegen aan de Champs-Elysées. We konden mensen ontmoeten die we in tijden van covid nog niet hadden gezien, en herinneringen ophalen aan vroeger. De wijnen van Pape Clément, net zo flexibel als de oude, bejaarde persoon die ze produceert, zijn een constante in het veranderende landschap van de wijnwereld.

Tja, dit spreekt zo’n beetje voor zich, lijkt me. Er wordt iets verteld zonder dat er écht iets wordt gezegd. Het Nederlands rammelt. En dan ‘wijnen flexibel als het oudje dat ze produceert’, eigenaar Bernard Magrez in dit geval. Niet zo aardig. En wat betekent dat precies? Als je deze tekst goed leest is het niet veel meer dan een herhaling van de gesproken input, en dan nogal belabberd opgeschreven. Het doet me sterk denken aan Dr. Clavan, het typetje van Kees van Kooten, een ‘deskundige’ die de hem gestelde vragen herhaalde in de vorm van een bevestiging. Ik vrees dat we daar niet op zitten te wachten.

Maar ChatGPT kan ook wel zelf iets verzinnen, zoals de volgende alinea:

GOEDE MARKETING

Naast het produceren van goede wijnen, heeft Magrez ook geïnvesteerd in een goede marketingcampagne. Hij heeft veel geld gestoken in promotie en reclame om het merk bekend te maken bij consumenten. Ook heeft hij samengewerkt met bekende namen in de wijnwereld om de bekendheid van het landgoed te vergroten.

Hoe nietszeggend wil je het hebben? Laat ik nu net gedacht hebben dat ChatGPT me kon helpen met pensioen te gaan? Ik vrees dat ik nog even zal moeten wachten. Dit programma zal vast en zeker simpele verhaaltjes in alle oppervlakkigheid kunnen schrijven. Maar een persoonlijk verhaal met diepgang lijkt me vooralsnog te hoog gegrepen. Misschien kunnen ze er bij Greenchoice iets mee voor hun chatbox.

Ronald de Groot

Hier in ons Amsterdamse huizenblok worden met enige regelmaat gezellige bijeenkomsten georganiseerd. Het idee dat je alleen in een dorp je buren nog kent, zoals ik van de week in de krant las, kan ik daarmee naar het rijk der fabelen verwijzen. Een van de tradities hier is de ‘brakke borrel’. Op nieuwjaarsdag komen we bij elkaar om de restjes van oudjaar te nuttigen, onder het genot van een laatste glaasje bubbels. Maar ja, tegenwoordig is nieuwjaarsdag ook het begin van dry January, de uit Engeland overgewaaide gewoonte om in januari geen alcoholische versnaperingen te nuttigen. Een van de aanwezigen zei dan ook hij de aangeboden bubbel graag zou willen proberen, maar ja, het was inmiddels januari geworden. Sterker nog, hij meldde dat voor hem tegenwoordig het hele eerste kwartaal dry January was geworden. “Ik ben eigenlijk een alcoholist, want heb de neiging soms veel te drinken. Soms wel een hele fles wijn in één dag.” Nu ben ik niet degene die wil oordelen over het al of niet zijn van alcoholist. Maar als je een kwartaal niet drinkt, kun je lastig een alcoholist worden genoemd. Want een echte alcoholist is zo verslaafd dat hij móet scoren, meestal al in de ochtend. Nou ja, iedereen zijn eigen definitie. Ik geef toe dat ik mijn dagelijkse glas wijn niet graag zou missen, maar een hele fles is inderdaad te veel. En ik vraag me eerlijk gezegd af wat iemand nu precies wil bewijzen met een maand geen alcohol. Om te bewijzen dat je geen alcoholist bent, is een paar dagen niet drinken al genoeg. Maar uiteraard moet iedereen het voor zich weten.

Net als alle andere ‘trends’ is dry January voor de commercie een uitgelezen mogelijkheid om flink aan de weg te timmeren met alternatieven. In mijn ogen vaak dure alternatieven, waar ongetwijfeld de nodige marge op wordt gemaakt. Want de doelgroep kan het zich permitteren. Je moet wat over hebben voor je alcohol-loze maand, nietwaar?

Ooit liet ik me bij Rotkäppchen – Duitsland grootste Sektproducent – uitleggen dat de alcohol die uit wijn werd gehaald om er een alcoholvrije wijn van te maken, door het bedrijf werd gebruikt om er een goede Schnaps van te maken.  Slim en verstandig, en duurzaam ook. Maar het lijkt me dat het eindproduct dan goedkoper kan zijn. Magere melk is ook goedkoper dan volle melk, omdat met het afgeroomde vet roomboter kan worden gemaakt. De alcoholvrije wijnen die we ter plekke kregen, zeker de witte, waren overigens redelijk drinkbaar, zonder meer.

Toch heb ik zelf het gevoel dat ik bij een 0.0 biertje de alcohol minder mis dan in een glas wijn zonder alcohol, qua smaak dan. Ik vrees echter dat daar een vrij simpele verklaring voor is. Mijn kennis en proefervaring met goede bieren is beperkt, zodat ik in feite niet goed weet wat ik mis, vermoed ik zomaar.

Ik vrees dat dit ook geldt voor veel wijndrinkers die tijdens hun rituele vastenmaand het alcoholvrije glas heffen. Het klinkt misschien een beetje flauw, of noemt u het arrogant, maar als je gewend bent een glas prosecco te drinken, liefst niet helemaal droog, dan mis je niet zoveel bij een glas bubbels zónder alcohol. Maar als je graag een mooi glas champagne drinkt, dan mis je heel veel bij een alcoholvrij alternatief. Onlangs, bij een lunch met Miguel Torres, kregen we een mousserende wijn van Torres ingeschonken zonder dat ons werd gezegd dat het om een alcoholvrije wijn ging. Op dat moment heb je dat dan ook niet meteen in de gaten, en dat pleit voor deze wijn. Maar wat er tegen pleit, is dat ik meteen dacht “ik drink hier niet zoveel van, want dit is niet zo’n bijzondere bubbel.” Knap gemaakt, en een van de beste alcoholvrije bubbels in de markt, maar geen serieus alternatief voor een écht mooi glas mousserend. Bij mindere alcoholvrije bubbels wordt suiker als ‘smaakversterker’ gebruikt, en dan wordt het allemaal nog veel erger.

Dat is meteen ook de reden dat ik niet meedoe met dry January. Ik ben niet verslaafd aan alcohol, maar ik ben wel verslaafd aan mooie wijnen. Ik drink liever het hele jaar matig, dan niets in januari. Dat vind ik een vorm van zelfkwelling die mijn leven er niet vrolijker op maakt. En ik vind dat ik niet hoef te bewijzen dat ik geen alcoholist ben. En als het drinken van alcohol niet gezond zou zijn – wat bij matig gebruik volgens de nieuwste inzichten meevalt – dan is dat de rest van het jaar ook niet gezond.  Dus voor mij geen droge mond in January. Ik hef binnenkort het glas op blue Monday.

Ronald de Groot

De jaarwisseling was, na alle covid-jaren, weer uitbundig als vanouds. Hier in Amsterdam gold een vuurwerkverbod, dat echter slachtoffer werd van burgerlijke ongehoorzaamheid. Bij ons in de straat knalde het wat minder dan voorheen, maar dat werd ruimschoots ‘goedgemaakt’ door een prachtige show met mooie vuurpijlen even verderop. Gelukkig waren we dan ook niet naar het Museumplein gegaan voor de elektrische vuurwerkshow die Amsterdam als pleister op de wonde had georganiseerd. Anders dan in Rotterdam ging de show wel door, maar de toeloop van nieuwsgierigen die zich per automobiel naar het Museumplein wilden verplaatsen was zo groot, dat de Lairessestraat moest worden afgesloten. Met een lange file als gevolg.