Columns

Als ik zeg dat we leven in een verwarrende, laten we zeggen onrustige wereld, dan mogen we dat gerust een understatement noemen. We leven tussen conflicten waar we totaal geen greep op hebben. Nou ja, als er een drone overvliegt, dan stelt de Europese Unie een onderzoek in, dus in dat opzicht kunt u rustig gaan slapen. Hoe gaan wij er zelf mee om? Lastige vraag. Eén reactie lijkt duidelijk: meer (be)sparen. Zelfs toen de rentes de afgelopen jaren record laag waren, bleven we met zijn allen driftig doorsparen. Voor je weet maar nooit. 

Wat Nederlanders daarnaast bijzonder maakt, is dat ze in hun bespaardrift vooral tuk zijn op acties. Met als toverwoord één plus één gratis. Je wordt er mee doodgegooid. Een bedrijf als Jumbo, dat ooit bezwoer dat het zou blijven werken met ‘elke dag lage prijzen’, is zelfs door bocht gegaan. Ze moeten kennelijk wel. Maar dat ‘gratis’ niet bestaat, weten we allemaal. Dus dat de ‘gewone’ prijs daardoor extra hoog wordt, nemen we voor lief. Gewoon wat extra hamsteren tot de volgende aanbieding, en klaar is kees.

Voor wijn is één plus één tegenwoordig verboden: 25% korting is het maximum. Gelukkig maar. Want de prijsdruk op wijn is al hoog genoeg. Voor ons artikel over de oogst van dit jaar maak ik, zoals dat zo mooi heet, een ‘rondje langs de velden’. Zo spreek ik altijd even met Louis Geirnaerdt, eigenaar van Bodegas Bodem in Aragón, Spanje. Fijn om in het Nederlands onversneden meningen te horen over de situatie in wijnland. De Nederlandse directheid is in dit soort gevallen een zegen. Hij windt er geen doekjes om. Geirnaerdt noemt de situatie heel moeilijk. Maar naar zijn mening wordt het nog zwaarder. ‘Het doet me denken aan 2008, de tijd van financiële crisis. Net als in 2007, dat was al de voorloper. Toen al werd er minder geld uitgegeven en bespaard op wijn. Wijn is een luxeartikel, het is een product met een grote prijselasticiteit, waar je als wijndrinker gemakkelijk op kunt besparen. Dus gingen de prijzen naar beneden.’ 

Waarom nu ook? ‘Je ziet de laatste jaren al een daling van de consumptie. Maar nu is er in de V.S. een duidelijke kentering te zien. De directe verkoop van de wijnbedrijven aan consumenten is in de V.S. voor het eerst in 30 jaar fors gedaald.’ De maand september was rampzalig. ‘De verkopen daalden zo’n 15%  ten opzichte van het jaar er voor. Dat is een teken van een haperende consumentenmarkt en -vertrouwen. Ga er van uit dat de middenklasse zit te besparen. Dus markt gaat volgend jaar écht haperen. Want niemand zegt eerlijk hoe slecht het écht gaat. Mensen geven minder geld uit, ik ook. Overal zie je problemen, Bordeaux, Piemonte. Denk niet dat wijnstreken als Barolo of Barbaresco gespaard worden, ook daar moeten ze omlaag met de prijzen.’

‘Spanje zit nog vrij goed, met een totale wijnexport naar de V.S van 10%. Frankrijk en Italië exporteren als land bijna 25% naar de V.S. De Amerikaanse problemen zijn zo groot, dat gaat een grote klap geven. Door shutdown ligt ook nog eens alles stil. Als ik een wijn met een nieuw etiket op de markt wil brengen, kan ik dat vergeten, want die moeten eerst worden goedgekeurd. Het werk van het Alcohol and Tobacco Tax and Trade Bureau ligt voor 100% stil, dus je kunt niets goedgekeurd krijgen. De rentabiliteit van de hele sector staat onder druk.’

Goed beschouwd begint de situatie in de V.S. trekjes te krijgen die doen denken aan de oude Sovjet Unie.  Met een autocratische leider, die geen slecht nieuws wil horen. Die wil dat de rente verlaagd wordt, terwijl de staatsschuld – die nu al 124% van het bbp bedraagt- explodeert. Volgens columnist Peter de Waard van de Volkskrant durven de Amerikaanse kredietbeoordelaars Moody’s, S&P en Fitch de rating van de VS niet te verlagen, wellicht uit angst voor Trump. Dat is slecht nieuws voor ons allemaal, en het zou nog waar kunnen zijn ook. 

Wie had ooit kunnen denken dat de wereld zo zou veranderen, dat de wijnhandel op grote schaal te lijden zou krijgen door (geo)politieke spanningen? Ik niet, eerlijk gezegd. De oogst is binnen. Nu moet hij nog verkocht worden.

Ronald de Groot, hoofdredacteur.

In de jaren dat ik me met de Champagne bezighoud, is de streek enorm veranderd. En zeker ten goede, waardoor mijn liefde voor champagne in de loop der jaren ook steeds groter is geworden. Mede omdat ik champagne ook beter ben gaan begrijpen, moet ik zeggen. Zeker van de grote terroirverschillen in de streek, die een veel grotere rol spelen dan ik aanvankelijk had gedacht.

In mijn begintijd werd de markt gedomineerd door grote huizen, waarvan een deel te boek staat als grandes marques. Een deel van deze huizen had het vizier gericht op massaproductie, en daarmee niet in de eerste plaats op kwaliteit. Maar champagne groeide en werd wereldwijd populair. Omdat veel grote huizen geen of weinig eigen wijngaarden hebben, moeten veel druiven worden gekocht. De kiloprijs steeg fors, zodat kleine druivenproducenten goed konden cashen. Een deel investeerde dat in eigen productie, naast de verkoop aan de grote huizen waarmee direct geld in het laatje komt. Daarmee werd de opkomst van individuele boeren in gang gezet, met bijzondere eigen terroirchampagnes, waardoor de keuze in bijzondere champagnes een grote sprong vooruit maakte. Zeker voor de liefhebber een heel positieve ontwikkeling. Maar voor de grote huizen uiteindelijk toch wat ongemakkelijk.

Deze ontwikkeling heeft de grote huizen tot herbezinning gedwongen. De kwaliteit van de ‘boerenchampagnes’ is daarmee een voorbeeld. Daarnaast staan de verkopen wereldwijd onder druk, zelfs op de Franse thuismarkt. Na een hoogtepunt in post-covid 2022 zijn de verkopen jaar op jaar gedaald. Afgelopen maandag was ik bij een proeverij van de Champagnes van Lanson, en daar werd het een aantal keren herhaald: Lanson heeft het roer omgegooid en kiest nu voor kwaliteit in plaats van kwantiteit. Lanson is sinds 2006 onderdeel van Lanson BCC, eigenaar van acht champagnehuizen, onder leiding van directeur-grootaandeelhouder Bruno Paillard. Ook huizen als Philipponnat en Besserat de Bellefon behoren tot deze groep. Ongetwijfeld speelt dit een rol bij de veranderingen en verbeteringen die zijn doorgevoerd.

Met wijnen die voor minimaal 50% uit premiers crus en grands crus worden gemaakt, met een veel langere flesrijping dan voorheen, worden nu champagnes gemaakt met meer complexiteit. Bij de millésimé en de blanc de blancs wordt geen malolactische gisting gedaan, om de wijnen meer spanning en frisheid te geven. Daarbij past ook een verandering in de namen en cuvées. De belangrijkste wijn van het huis, de Black Label, is sinds 2023 omgedoopt tot Le Black Création, met een nummer dat verschilt per opeenvolgende jaargang en dus cuvée. Een vorm van marketing, uiteraard, maar ook een manier om de verschillen tussen de wijnen aan te geven. Zoals eerder producenten als Jacquesson deden, met veel succes.

Van het eigen Domaine de Malmaison, met 16 hectare biodynamisch verzorgde stokken, wordt een van de betere wijnen gemaakt van Lanson, de Green Label Organic. Een mooie champagne met veel diepgang en een fraaie balans, droog en fijn in zijn mousse. Je zou net zo goed kunnen zeggen dat dit ook een soort boerenchampagne is. Ook de andere wijnen, zeker de millésimé, in dit geval 2013, zijn van een fraai niveau. Waarmee we constateren dat de grote champagnehuizen, al of niet onder druk van de onafhankelijke boeren, stukje bij beetje ook in die richting opschuiven. Wat voor de kwaliteit van de streek als geheel ook weer goed nieuws is.

De champagnes van Lanson worden geïmporteerd door De Monnik Dranken (www.monnik-dranken.nl).

Ronald de Groot, hoofdredacteur.

Aan de Duitse dichter Heinrich Heine wordt – ten onrechte – de uitspraak toegeschreven dat in Nederland alles vijftig jaar later gebeurt – zodat hij daar heen zou kunnen als de wereld zou vergaan. Waar je tegenwoordig heen zou moeten als de wereld zou vergaan, zou ik niet weten. Maar zeker niet naar Nederland. Het lijkt wel of alle veranderingen hier tegenwoordig sneller gaan dan elders. Nee, dan Frankrijk. Daar gaat het allemaal wat minder snel en jachtig dan hier. Restaurants hoeven niet meteen mee te doen met de nieuwste trend. Je kunt overal nog andouillette eten, steak frites of confit de canard. Of natuurlijk couscous met merguez, zoals we vijftig jaar geleden in Parijs al aten. Om maar te zwijgen over een baguette met frites en merguez, ’s avonds laat in de buurt van het metrostation Barbès-Rochechouart. 

Frankrijk verander je niet zomaar. In Nederland gaan we inmiddels op 67-jarige leeftijd met pensioen. Frankrijk heeft zonet de pensioenhervorming van 2023, waarbij de pensioenleeftijd zou stijgen van 62 naar 64 jaar, uitgesteld tot minimaal 2027, en wellicht afgesteld. Over achterlopen gesproken. Met een levensverwachting van 85,9 jaar voor Franse vrouwen – de hoogste van Europa – levert dat een leuke pensioenduur op. 

In Nederland geven we ons graag over aan kortstondige trends met vreemd eten. Zoals de crompouce, die even snel kwam als verdween. Terwijl de Fransen gewoon hun klassieke croissant zijn blijven eten. Wel zo rustgevend.

Maar zelfs in Frankrijk blijft niet alles zoals het was. Een van de dingen die nooit veranderde in het Franse straatbeeld waren de winkels van de typisch Franse keten van wijnwinkels, Nicolas. De winkel waar veel Fransen hun fles Dubonnet kochten, of de goedkope port die veel Fransen tot op de dag van vandaag nuttigen als aperitief.

Maar ja, zelfs in Frankrijk veranderen de drinkgewoonten, en aanpassing blijkt uiteindelijk, hoe pijnlijk ook, onvermijdelijk, zelfs voor een instituut als Nicolas. Sinds covid zijn de verkopen van het bedrijf, sinds 1988 in bezit van wijngigant Castel, nooit meer teruggekomen op het oude niveau. La Revue du Vin de France meldt dat Cathy Collard Geiger, de nieuwe topvrouw – sinds april dit jaar – heeft besloten om zowel het assortiment als het logo op te frissen en daarnaast de naam te wijzigen. Nou ja, niet al te veel natuurlijk, anders is het niet vertrouwd genoeg meer. ‘Nicolas’ wordt nu ‘Maison Nicolas’. Voor het logo wordt teruggegrepen op het oude logo van na de oprichting, in 1822, waarin een ambachtelijke caviste is verwerkt.

Maar de belangrijkste veranderingen zijn natuurlijk die in het assortiment van het bedrijf, dat na de supermarkten de grootste verkoper van wijn is in Frankrijk. Meer goedkope wijnen, meer bier en producten zonder alcohol moeten vanaf volgend jaar het tij keren. Niet altijd gemakkelijk, lijkt me zo. Waar Nederlandse importeurs vrijelijk goedkope wijnen van overal kunnen inkopen, moeten de Franse wijnverkopers altijd op hun tellen passen. Niet zo lang geleden hebben wijnboeren grote supermarkten gedwongen goedkope Spaanse wijnen uit het schap te halen. Boeren in wijnstreken als Bordeaux schreeuwen moord en brand als hun wijnen ‘te goedkoop’ worden aangeboden.

Maar het is een trend die niet meer lijkt te keren. Fransen willen misschien niet veranderen, maar als zij niet veranderen, dan veranderen de bedrijven wel – het kan niet anders. Een van de dingen die me in dit bericht het meest verbaasde, is dat het bedrijf wil gaan werken aan online verkoop, met een eigen website en app. In Nederland zou het ondenkbaar zijn dat dit nog niet zou bestaan. Het tekent de Franse markt en mentaliteit. Veel gaat daar een stuk langzamer, behalve natuurlijk de treinen en de vliegtuigen. Het tekent de gespletenheid van dit bijzondere land. 

Dat Nicolas moet veranderen, is logisch, gezien de veranderende markt. Maar wijnen met schroefdoppen in het schap zetten, dat gaat de Fransen vooralsnog te ver. Tradities zijn er om te koesteren, toch?

Ronald de Groot, hoofdredacteur.

Wat moeten we denken van de volgende uitspraak? ‘Ik snap niet goed dat ik darmkanker heb, want ik heb altijd gezond gegeten. Altijd biologische producten, dus hoe kan dat nou?’ Ook wij kregen dit onlangs weer te horen. Het is een van de misverstanden rondom het label ‘biologisch’, met het mooie groene vlaggetje van de Europese Unie op de verpakking. We konden het afgelopen week nog maar eens een keertje lezen in een interessant interview in het NRC. | Agro-bioloog Henk Breman, een landbouwwetenschapper die lang in Afrika werkte, bestrijdt de stelling dat biologisch voedsel gezonder is: ‘Daar is geen bewijs voor. Kunstmest bevat dezelfde voedingsstoffen als organische mest. Dus dat maakt geen verschil voor de gezondheid. Het gebruik van pesticiden kan wel een verschil maken. Soms zitten er resten op ons voedsel en op dat punt is er verbetering mogelijk. Maar we moeten de gevaren niet overdrijven. De concentraties pesticiden in ons lichaam zijn uiterst klein en meestal ongevaarlijk.’ Een belangrijk nadeel van biologisch boeren zijn de lage opbrengsten, waardoor een veel groter gebied voor landbouw nodig is voor voedselproductie, zeker als je ook het gebied meerekent dat het vee nodig heeft voor de productie van mest, als je geen kunstmest gebruikt. 

Het blijft een lastig verhaal. Voor vrijwel niemand is een label als ‘biologisch’ goed te begrijpen. Biologisch en wijn is al helemaal lastig. Overal waar ik langskom, is de situatie anders, en vaak volledig anders.  Vorig jaar in Bordeaux was de stemming bij biologische producenten niet erg vrolijk. Met name biodynamisch werkende producenten moesten vanwege de aanhoudende regen meer dan dertig keer de wijngaard in om te spuiten – met koper nog wel. Het is moeilijk vol te houden dat dit duurzaam is en goed voor mens en planeet. Maar in de Costières de Nîmes kwam ik bij producenten die biologisch werken zonder ook maar één keer koper te spuiten. Eerder al zag ik dat ook in Ribera del Duero. In droge wijnstreken met weinig ziektedruk heeft biologisch dus een heel andere betekenis dan in natte wijngebieden. En dan heb je nog alles er tussenin. En het verhaal van bemesting ligt bij wijn ook genuanceerder. Goede wijn wordt gemaakt van arme ondergronden. Dus veel mest is niet nodig. Biologisch werkende wijnboeren maken vaak zelf compost. In het verleden moesten uitgeperste schillen in Frankrijk naar de distilleerderij, maar tegenwoordig kun je toestemming krijgen er compost van te maken. Een goede zaak, en zeker ook duurzaam. Ook zijn er biologisch werkende wijnboeren die in de winter schapen in de wijngaard laten grazen. Dat heeft twee voordelen. Het zorgt voor natuurlijke bemesting, en de onderbegroeiing wordt lekker kort gehouden. Heel duurzaam, maar ook hierbij zie je uiteraard flinke verschillen en bovendien heeft lang niet iedereen dezelfde (financiële) mogelijkheden.

Ik kan moeilijk anders concluderen dan dat het bio-logo wel leuk is, maar eigenlijk heel weinig zegt. De mens zoekt houvast in dit soort certificaten, dat is de aard van het beestje. Maar zo’n logo en certificaat zijn een vlag die de lading niet dekt, omdat de werkelijkheid daarvoor veel te ingewikkeld is. Zeker bij de productie van wijn.

Om maar te zwijgen over het gezondheidseffect van bio-producten. De mens heeft tegenwoordig het idee dat je hele gezondheid onder controle kan worden gebracht met voeding en voedingssupplementen. Voor sommige kankervormen is er ongetwijfeld een verband met de voeding en zeker is dat het geval met overgewicht. Maar dat je door het consumeren van biologische producten minder kans hebt op het krijgen van kanker, daar zou ik maar niet op vertrouwen. Dat biologische wijn in sommige gevallen duurzamer is en zorgt voor meer biodiversiteit, dat mogen we gelukkig wel verwachten.

Ronald de Groot, hoofdredacteur.

De omgeving laat zich nog het beste omschrijven als een soort maanlandschap. Zwartgeblakerd, kale stammen, overal waar je kijkt. We bezoeken Château de Caraguilhes, een van de châteaux die door ons zijn geselecteerd voor een bezoek, na een blinde proeverij in de streek, afgelopen juni. We komen hier dus niet als ramptoeristen, maar ‘gewoon’ om een artikel over de Corbières voor te bereiden. Ramptoeristen overigens genoeg, soms zelfs gewapend met grote telelenzen, zo krijgen we hier te horen.

Maar ondertussen kun je natuurlijk niet heen om de waanzinnige brand die de streek een paar maanden geleden trof, waarbij het château en de meeste wijngaarden op een wonderbaarlijke manier gespaard zijn gebleven. Heel anders ging het rond het nabijgelegen dorp, Saint-Laurent-de-la Cabrerisse, waar tientallen wijnboeren alles verloren. Het château was een aantal dagen geëvacueerd en de brandweer stond er permanent, dagenlang, om de brand hier onder controle te houden.

De laatste druiven komen binnen. Tijd om de schade vast te stellen. Weliswaar zijn vrijwel geen wijngaarden verloren gegaan, maar de enorme rookontwikkeling heeft de druiven niet onberoerd gelaten. Tegenwoordig is goed met analyses vast te stellen in hoeverre rookaroma’s in de wijn zitten. Die zijn er wel, maar uiteindelijk lijkt het mee te vallen. We lopen door de wijngaarden met Etienne Besancenot, gérant van het château en sinds april dit jaar ook president van de cru Boutenac. 

Tussen de zwartgeblakerde bossen zien de wijngaarden er nog redelijk ongeschonden uit. Van de stokken die dicht bij het vuur stonden, zijn de bladeren verbrand. Maar je ziet dat veel stokken al weer uitgelopen zijn, met groen blad tussen de bruine, verbrande bladeren. ‘Gelukkig zijn de stokken hier niet dood, goed dat te zien.’ 

Het is opmerkelijk om te zien hoe positief Etienne met de ramp omgaat. ‘Voor ons was deze brand een moment om na te denken wat we moeten veranderen, wat er beter kan.’ Zo bedacht hij dat zich tussen de heuvels van het domein dammen bevinden, waar eigenlijk nooit iets mee werd gedaan. Etienne kwam tot het inzicht dat hier water in kan worden opgeslagen voor moment van droogte, en om meer biodiversiteit te creëren. Onlangs schreef ik hier al eens dat het me verbaasde dat wijnboeren in Zuid-Afrika alles doen om hun eigen water op te vangen, maar dat dit in een land als Frankrijk niet gebruikelijk is. Er is een ramp als deze nodig om er voor te zorgen dat zaken veranderen en dat wijnproducenten hun verantwoordelijkheid nemen. ‘De brand heeft voor ons gewerkt als een kalysator’, zegt Etienne. ‘We zijn nog meer gaan nadenken over  maatregelen en veranderingen, om ons aan te passen aan de klimaatverandering. We hebben jaar na jaar alleen maar problemen. Meeldauw, in ’21 zelfs nachtvorst, droogte in ’23 en ’24, dit jaar de enorme brand. We kunnen alleen verder door ons aan te passen. Zie je die verbrande bomen daar ? Dat is een mooie noordhelling om wit aan te planten. De bomen zijn toch verloren, dus dit is het goede moment.’

Mensen zijn bijzondere wezens. Zelfs na een grote ramp als de enorme brand in de Corbières zijn ze in staat om vooruit te kijken, en niet bij de pakken neer te zitten. De passie voor het product, voor de wijn overwint veel. En dat is prachtig om te zien. 

Ronald de Groot, hoofdredacteur.

Veel wijnmakers onderschatten het effect van etiketten en van de verpakking in het algemeen op de bereidheid om een product te kopen. Maar zeker voor wijnen die in het schap van de supermarkt staan, is de uitmonstering van groot belang. Dat grote wijnen verkopen vanwege hun bekendheid is een heel ander verhaal. Maar toch zie je zelfs dat ook de bekende châteaux in Bordeaux hun etiketten regelmatig moderniseren, zonder de essentie te veranderen – voor hen is herkenbaarheid ook weer belangrijk. Waarmee ze aangeven dat ook in hun geval de uitmonstering belangrijk is.

Met het aantreden van een jonge generatie consumenten wordt de verpakking alleen maar belangrijker. Wijn moet de concurrentie aangaan met talloze andere dranken, de markt is overvol. Traditionele wijnbedrijven worstelen hier ook mee. Dat blijkt wel uit een overname die Gallo –een van ’s werelds grootste wijnbedrijven – onlangs deed met het merk ‘Whiny Baby’, wat zoveel betekent als ‘zeurende baby’. Dit merk, opgericht in 2020, blijkt een groot succes bij Gen Z. Gen Z is geboren tussen 1997 en 2012, dus echt nieuw op de markt – sommigen mogen niet eens wijn drinken. Met kleurige etiketten, alsof het limonadeflesjes zijn, kroonkurken en allerlei kreten op het label, zoals ‘obsessed’, wordt gemikt op consumenten die wijn te ingewikkeld vinden, te ‘intimiderend’. En dat helpt ze niet aan de wijn.

Maar rond wijnverpakkingen speelt veel meer. Behalve imago vooral ook duurzaamheid en een combinatie van de twee. Want goed beschouwd zijn bijvoorbeeld flessen helemaal niet duurzaam. Om flessen te maken is veel energie nodig, waardoor flessen, en zeker zware flessen, een grote CO2 voetafdruk hebben. Veel meer dan bijvoorbeeld transport in een container overzee, zoals uit Chili of Zuid-Afrika. Hoe lossen we dat op? Bijvoorbeeld door wijn anders te verpakken, zoals met de bag-in-box. 

Aankoop van een zak in een doos werd, zeker in Nederland, lang gezien als een minderwaardige vorm van wijndrinken. Albert Heijn verkocht ooit zijn goedkope Pinard in karton, maar daar zat geen zak in. Wellicht deed dat het imago geen goed. Maar inmiddels worden er steeds betere wijnen op deze manier verkocht, zodat deze verpakking geleidelijk aan een beter imago krijgt. Inmiddels zie je bij winkels als Albert Heijn ook meer en betere bag-in-box in het schap. Niettemin loopt Nederland nog achter bij Scandinavische landen. In Noorwegen en Zweden wordt inmiddels zo’n 50% van de wijn verkocht als bag-in-box. Omdat het imago daar ook veel beter is, kan de kwaliteit ook hoger zijn. Zelfs in Franse supermarkten zie je tegenwoordig veel goede wijnen als bag-in-box in het schap staan. Dat wil wat zeggen, want dit is van oudsher een heel traditionele markt, waarin de wijndrinkers niet eens een schroefdop willen in plaats van een kurk.

Maar, voor wie liever een fles opentrekt, ook op het gebied van flessen zijn er positieve ontwikkelingen. Zo lanceert het Spaanse bedrijf Torres, voorloper in duurzame ontwikkelingen, voor de Nederlandse horeca herbruikbare flessen, die worden gevuld vlak bij de Nederlandse grens, en daar ook weer terugkeren na gebruik. Dit zou moeten leiden tot een 50% lagere CO₂ uitstoot en een vermindering van 70% in watergebruik. Discounter Aldi wil af van alle capsules op wijnflessen van het eigen wijnmerk. Wat een grote hoeveelheid plastic en aluminium bespaart. Vaak zijn het maatregelen die voor wijndrinkers ontregelend kunnen zijn. Maar uiteindelijk is het onvermijdelijk dat de wijnsector verduurzaamt. En verpakking is een van de middelen, en bag-in-box een van de beste. Dat we ons daaraan moeten aanpassen, lijkt me logisch en onvermijdelijk.

Ronald de Groot, hoofdredacteur.

Zomaar een bericht uit Napa Valley: Christian Moueix, eigenaar van Dominus, koopt een wijngaard van de buren erbij, twee percelen van in totaal zo’n 34 hectare. Dat lijkt, nader beschouwd, toch wel een teken van deze tijd: bijna-tachtigjarigen (Christian Moueix is van 1946) die nog vol in het leven staan en zelfs hun blik op de toekomst gericht houden. Op hetzelfde moment wordt in zijn thuisland, Frankrijk, hard geprotesteerd, waarbij een van de eisen is dat de pensioenleeftijd teruggaat van 64 naar 62 jaar. Ik wil daar niet over oordelen, maar het lijkt me dat je dan toch een beetje buiten de realiteit staat.

Terug naar Napa Valley. Dominus is een bijzonder wijngoed, even ten zuiden gelegen van het wijngoed van Mondavi, aan de westkant van het dal. De wijngaard is al in bezit van de familie Moueix – in Pomerol eigenaren van onder andere Château Trotanoy en Lafleur-Pétrus – sinds 1983. De wijn is voor Napa-begrippen zeer elegant. De druivenstokken zijn voor het grootste deel niet geïrrigeerd, wat voor Napa Valley uitzonderlijk is, en tegelijk een bewijs dat het wel degelijk mogelijk is. Overigens bezocht ik in het verleden ook oude wijngaarden van Mondavi in Napa Valley zonder irrigatie, dus in dat opzicht staat Dominus niet op zichzelf. Christian Moueix verwacht dat de hele wijngaard herplant moet worden, om aan de eisen van Dominus te kunnen voldoen.

De aankoop komt op een bijzonder moment, of misschien ook niet. In Napa Valley is het crisis. Druiven die vorig jaar nog voor $ 15.000 per ton verkocht werden, blijven nu aan de stokken hangen omdat er geen kopers voor zijn. Ik weet niet hoe lang deze koop is voorbereid, maar ik zou me kunnen voorstellen dat dit gegeven de aankoopprijs heeft gedrukt. 

De problemen van Napa Valley en van de Californische wijnindustrie als geheel zijn snel gekomen. Ze kunnen moeilijk los worden gezien van de handelspolitiek – nou ja, als we al van een samenhangende ‘politiek’ mogen spreken – van de nieuwe president. Tijdens Cape Wine, afgelopen week, sprak ik met een paar Canadezen over de situatie daar. Canada heeft de verkoop van Californische wijnen volledig stilgelegd. Er staat geen fles meer in het schap. De boosheid over de Amerikaanse houding zit zo diep dat zelfs al aangekochte voorraden onverkocht blijven. Ook in andere landen lijkt de animo om Amerikaanse producten te kopen niet toegenomen. Ook is er wereldwijd een overschot aan rode wijnen, het belangrijkste product van Napa Valley. Tot overmaat van ramp daalt ook de binnenlandse wijnconsumptie in de V.S. al sinds een paar jaar.

Ook laat de politieke druk zich gelden. Vrijwel alle werk in de wijngaarden wordt gedaan door arbeidsmigranten, vaak afkomstig uit Mexico. Iedereen weet inmiddels hoe daar nu mee om wordt gegaan, wat er voor zorgt dat er een tekort aan arbeidskrachten ontstaat en de kosten voor de wijnbedrijven hoger worden, als ze al aan personeel kunnen komen. 

Ook de frequente natuurbranden zorgen voor problemen, gevolg van de door de huidige Amerikaanse regering ontkende klimaatverandering. Daardoor raakt de oogst beschadigd en stijgen de verzekeringspremies voor onroerend goed, wat ook weer de mensen met de laagste inkomens het hardste treft. Onlangs was er nog een grote brand bij het stadje Calistoga, die rond 9 september was bedwongen.

Bij alle negatieve nieuws mogen we rustig spreken van een perfect storm. Napa Valley mag dan ook blij zijn met mensen als Christian Moueix, die een lange-termijn-visie hebben en die, ondanks alle problemen, blijven geloven in de toekomst van deze bijzondere wijnstreek. Want dat Napa Valley bijzonder is, en grote wijnen voortbrengt, staat als een paal boven water. Het zou zonde zijn als de kwaliteit door een grote crisis als deze onder druk zou komen te staan.

Ronald de Groot, hoofdredacteur

Met de klimaatopwarming nemen wereldwijd ook de watertekorten toe. Dat laat, logisch genoeg, ook de wijnbouw niet onberoerd. Het verhaal dat ik onlangs op deze plek schreef over Château Lafleur, is een mooi voorbeeld. Zoals ik op dat moment al inschatte, was het verhaal over het al dan niet (mogen) irrigeren het belangrijkste punt in het verhaal. Dat kwam ook naar voren bij wat ik achteraf hoorde toen ik in Bordeaux was. Daar werd gezegd dat de familie Guinaudeau in de kleine uurtjes was betrapt bij het illegaal bewateren van hun wijngaard. Kennelijk was een vlucht naar voren daarna de meest logische keuze.

Maar dit verhaal legt wel de vinger op de zere plek. Hogere temperaturen in combinatie met minder regen zorgen wel voor een toenemende waterstress in veel belangrijke, vooral zuidelijke wijngebieden. Want door de hogere temperaturen verdampt er meer water via de bladeren, dus bij gelijke regenval kan er toch droogtestress optreden waar dat in het verleden niet het geval was. 

Daarnaast zijn er door de klimaatverandering ook lange perioden met weinig of geen regen. Vooral in een land als Spanje heeft dat de afgelopen jaren tot nijpende situaties geleid. In Catalunya waren er lang niet genoeg druiven voor de producenten van Cava, wat de voorraden zal doen slinken.

Irrigatie zou een oplossing kunnen zijn, maar dan moet er wel irrigatiewater voorhanden zijn. In Aragón zijn er al protesten uitgebroken tegen waterslurpende datacenters, terwijl de omgevende dorpen en landerijen uitgedroogd zijn en geen water meer hebben. Irrigeren is dus geen optie: het water is gewoon op.

Deze situatie doet zich ook elders voor, zoals in Chili, waar waterrechten gaan naar telers van avocado’s terwijl de omliggende dorpen geen water hebben. Sommige wijnbouwers daar schakelen al over op wijngaarden zonder irrigatie, omdat er ook in de grond niet meer voldoende water is om zelfs toegestane quota op te pompen. Consequentie is dat de opbrengsten lager zijn.

In feite zijn er in de wijnwereld grofweg twee mogelijkheden. Sommige wijngebieden kunnen niet zonder irrigatie bestaan, en andere wél, dus daar is geen strikte noodzaak. In Mendoza, Argentinië, is wijnbouw zonder irrigatie, met zo’n 200 mm neerslag per jaar, domweg onmogelijk. Er liggen hier dan ook eeuwenoude irrigatiekanalen om landbouw mogelijk te maken. In streken waar het zonder kan, gaat het om hogere rendementen, en soms ook een betere kwaliteit druiven met irrigatie. Daar is het als bij een deurbelcamera. Als je buurman het heeft, moet jij het ook. Anders oogst hij/zij meer dan jij. En kan je worden beconcurreerd met goedkopere wijnen.

_{Waterreservoir van Lomond, in Cape Agulhas}

Afgelopen week was ik in Zuid-Afrika, en het valt iedere keer weer op hoe de lokale producenten hun waterprobleem zélf proberen op te lossen. Een grote wijngaard zonder eigen kunstmatig meer, om zelf regenwater op te vangen, zie je daar eigenlijk niet. 

In Europa ligt dat anders. Onlangs riep Gérard Bertrand de Franse regering op om een kanaal aan te leggen om water van de Rhône naar de Languedoc te brengen. Misschien geen gek idee, maar wel typisch Frans. Als er een probleem is, moet de overheid dat maar oplossen. En met een overheid die platzak is, zoals de Franse, gaat dat niet gebeuren.

Je zou ook kunnen bedenken dat de aanplant van populaire rassen die veel water verbruiken, zoals merlot, een gepasseerd station is. Of dat je beter wijnstokken in bosjes aan kunt planten dan op draden, omdat de druiven beter in de schaduw hangen en minder water nodig hebben. Al is dat meer werk. Of investeren in onderstokken die weinig water verbruiken. Er zijn zeker producenten die dat doen, maar de wijnsector als geheel moet beseffen dat de toekomst met de klimaatverandering aanpassingen vereist, die grotendeels door de producenten zelf moeten worden gedaan.

Het simpelweg eisen dat je moet kunnen irrigeren op plekken waar dat niet strikt noodzakelijk is, is denken op korte termijn, en op de lange termijn niet duurzaam.

Ronald de Groot, hoofdredacteur.

PostNL heeft het heel moeilijk. Op zich niet zo gek. We versturen met zijn allen vrijwel geen kaarten en brieven meer. Dus moeten de kosten die gemaakt worden verdeeld worden over veel minder poststukken. Wij ondervinden het aan den lijve. Het versturen van Perswijn kost tegenwoordig een klein vermogen. We zijn bijna meer kwijt aan porto dan aan drukkosten. Bij de verzending van #5 kwam het gewicht volgens PostNL uit op 352 gram, twee gram boven de ‘magische’ grens van 350 gram. En dan kost verzending plotseling zo’n 1 euro per exemplaar (!) meer. Na rijp beraad hebben we nu moeten besluiten het blad lichter te maken, want dit willen we niet nog eens meemaken. Er was ook weinig coulance met deze zeer geringe overschrijding. PostNL is na de overname van Sandd zo’n beetje monopolist in de postbezorging – althans de enige landelijke. Dus als klant ben je machteloos.

Ander probleem uit het PostNL-nieuws is dat het bedrijf is gestopt met de verzending van pakketten naar de V.S. Maar dat ligt niet aan PostNL. De regels voor de inklaring van pakketten en de tarieven voor de import zijn niet duidelijk, dus alles ligt stil. Bij de Amerikaanse douane is het totale chaos, omdat voorheen pakketjes tot 800 dollar vrij mochten worden ingevoerd, maar nu niet meer. Zo langzamerhand weet niemand meer waar hij aan toe is. Je krijgt het idee dat de nieuwe president vooral uit is op het creëren van chaos. Als dat zo is, dan heeft hij in elk geval veel succes.

Het kan ook zijn dat de Amerikaanse douane andere zaken aan het hoofd heeft. Zoals het tegenhouden van Europese biologische en biodynamische wijnen. Dat komt naar voren uit een bericht van een kleine Franse wijnproducent, die een waarschuwing van zijn Amerikaanse importeur naar buiten brengt. Deze meldt het volgende: ‘Vanwege de nieuwe, veel strengere handhaving van de biologische etikettering door de Amerikaanse overheid is het absoluut noodzakelijk dat de woorden biologisch, bio en biodynamique niet op het etiket van een wijnfles of verpakkingsdoos staan. Bovendien mag het biologische groene blad van de EU op geen enkel flesetiket of verpakkingsdoos zichtbaar zijn. Het proces in de VS voor het labelen van de wijnen als biologisch zou ons elk jaar verplichten om het papierwerk dat u indient bij de Franse overheid en de certificering die zij u geven in te dienen bij de TTB (het Alcohol and Tobacco Tax and Trade Bureau).’ Aangezien dit veel rompslomp en tijd vergt, kan een kleine importeur dat voor kleine partijen niet met goed fatsoen volhouden.

De consequenties kunnen ernstig zijn. ‘De nieuwe aangescherpte regels zullen resulteren in een zorgvuldigere controle van onze zendingen. Als wijnetiketten (ook op de verpakkingsdozen) woorden of afbeeldingen bevatten die verwijzen naar biologische wijn, moeten niet alleen uw wijnen, maar ook onze hele container wijn in de Amerikaanse haven worden bewaard en mogelijk op onze kosten terug naar Frankrijk worden verscheept. Ze kunnen de wijn ook gewoon vernietigen. De kosten hiervan voor ons en de verstoring van de levering aan onze klanten zouden voor ons bedrijf rampzalig zijn.’ Vooral voor kleine wijnboeren in EU-landen is dit een moeilijk verhaal. Om voor kleine partijen wijn weer nieuwe etiketten te laten drukken is duur en omslachtig. Wel biedt de importeur in kwestie aan om de kosten daarvoor te delen. De dozen mogen nog wel worden gebruikt: ‘Het is niet nodig om nieuwe verzenddozen te bestellen als ze biologisch of bio zijn of als het blad op de doos zit. Deze woorden kunnen worden gemarkeerd met een zwarte permanente marker of worden bedekt met een sticker. Er zijn geen uitzonderingen toegestaan op de nieuwe regels en er is geen ruimte voor fouten. We hopen dat u de noodzaak begrijpt voor ons om te voldoen aan de overheidsvoorschriften, zelfs als we denken dat ze dom zijn.’

Domaine Gassier – Château de Nages in Costières de Nîmes heeft mooie biologische wijngaarden

Het is een probleem van deze tijd. Overheden en politici bezweren ons dat ze regels willen schrappen en terug willen naar eenvoudiger procedures en een efficiënt werkend overheidsapparaat. Maar de praktijk is dat er steeds meer regels bij komen, en oude regels niet worden afgeschaft, ook al zijn ze nutteloos en overbodig. Het probleem is dat dit prijsverhogend werkt voor alle consumenten. En het lijkt er op dat kleine marktpartijen de dupe zijn. Big Tech is ook aan regels onderworpen, maar die huren een leger dure advocaten of dezelfde president in om er onder uit te komen. Natuurlijk, er zijn verschillen in regels voor biologische wijn in de E.U. en in de V.S. Maar aan het hanteren en handhaven van dit soort regels heeft niemand wat.

Ronald de Groot, hoofdredacteur

Afgelopen week kwamen er twee ‘brieven’ in de elektronische brievenbus van Château Lafleur, producent van een van de beroemdste wijnen van Pomerol. De eerste brief meldde dat de familie Guinaudeau, de eigenaren, met ingang van de oogst 2025 hun wijnen op de markt zouden brengen als ‘Vin de France’ in plaats van als ‘Pomerol’. En dat vanwege de klimaatverandering. Omdat de brief geen verdere uitleg gaf over de achtergrond van deze stap, riep deze meer vragen op dan dat hij antwoorden gaf. Ongetwijfeld was ik niet de enige met vooral veel vragen over het waarom, want alleen ‘klimaatverandering’ zegt niet zoveel, bovendien is Lafleur niet het enige château dat met de gevolgen wordt geconfronteerd. Gelukkig kwam er vrijdag een tweede brief, met een uitleg over de redenen die de familie had voor deze drastische stap.

 

Château Lafleur is in bepaalde opzichten uniek. Het ligt aan de rand van het centrale plateau van Pomerol, buurman van Pétrus en Vieux-Château-Certan. Wel is de wijn heel verschillend van Pétrus – niet van Vieux-Château-Certan- door zijn hoge aandeel cabernet franc. Ook uniek is dat het een van de weinige – misschien wel het enige – topchâteau in de Bordeaux is waarbij de familie nog zelf in de wijngaard werkt. In dat opzicht meer Bourgogne dan Bordeaux, eigenlijk.

Ik twijfelde eerlijk gezegd of ik aan deze stap eigenlijk wel uitgebreid aandacht zou willen geven. Ik zag – en zie het misschien nog steeds – als een vorm van aandachttrekkerij. Veel bedrijven zijn Lafleur al voorgegaan, en er zullen er vast nog volgen. Artadi en Rioja. De leden van Corpinnat en Cava. Het zijn maar een paar voorbeelden.

Ook speelde een rol dat velen in Bordeaux met dezelfde problemen worstelen. Lafleur noemt ze in de uitleg allemaal op, met de afgelopen zomer als voorbeeld. Wel genoeg regen in de winter, maar een extreem droge maand maart die dat effect teniet deed. Hittegolven in de zomer met temperaturen van ruim boven de veertig graden. Tussen 20 mei en 20 augustus viel er, tijdens de hitte, geen regen van betekenis.

De gevolgen zijn duidelijk: grote waterstress, door te weinig regen, in combinatie met extreme verdamping. Lafleur somt de maatregelen op die zijn genomen om dit probleem aan te pakken. Zoals een lagere hoogte van de rijen, om de bladeren minder te laten verdampen. Een dichter bladerdek bij de druiven, om meer schaduw te creëren. Het geven van water, om de extreme waterstress te bestrijden.

Binnen de regels voor het maken van Pomerol is alles exact gedefinieerd, zoals bijvoorbeeld de rijhoogte, dus als je je daaraan niet houdt, verlies je de appellation. Als ik de brief goed lees en interpreteer, is de grootste ‘overtreding’ dat er water is gegeven op een moment dat dat officieel (nog) niet mocht. De familie schrijft ook dat men zich heeft geërgerd aan de late toestemming om alsnog te mogen irrigeren. Deze kwam op 22 augustus, een paar dagen voor de oogst op Lafleur begon – dus te kort voor de oogst. Een begrijpelijke ergernis.

In de brief worden een paar maatregelen opgesomd die de familie zou willen nemen, maar die niet zijn toegestaan binnen de huidige regels van de appellation. Denk aan lagere plantdichtheid, tot zelfs onder de 5000/ha (nu is 5500 de grens), om het watertekort op te vangen met minder stokken. Of een veel lagere rijhoogte, om minder verdamping te krijgen. Zelfs het mogen toepassen van middelen om de zon te weren en meer schaduw te creëren. Natuurlijk zijn ook andere châteaux hier mee bezig, bijna alle grote namen eigenlijk, maar dan gewoon binnen de regels.

Een van de echte redenen dat ik twijfelde om er over te schrijven, is dat het voor mijn gevoel ook iets lafs heeft. Waarschijnlijk geheel ten onrechte, maar ik kon dat gevoel niet goed onderdrukken. Ik heb in de geschiedenis die ik met Bordeaux heb, al veel mindere jaren meegemaakt. Door vorst, door regen, door kou, hagel, noem maar op. Waarom kun je als producent niet (meer) accepteren dat een jaar minder geslaagd is, in dit geval door de hitte en de droogte? Als je het INAO vraagt om het mogen toepassen van bescherming tegen de zon, dan zou je ook om bescherming tegen de regen kunnen vragen, of verwarming bij koude of vorst. Of vragen of je de druiven in een kas zou mogen zetten. Goed, nu overdrijf ik, maar waar ligt de grens? Natuurlijk, als je je flessen verkoopt voor honderden euro’s per fles, is een mindere oogst niet leuk, maar op een gegeven moment wordt het ook dodelijk saai als je alle invloed van de natuur buitensluit en alleen nog maar goede oogsten hebt, jaar na jaar.

Maar ja, Lafleur verkoopt zijn wijnen toch wel, Vin de France of niet. Zelfs als alle oogsten in de toekomst geslaagd zijn. Gelukkig vind ik ze gewoon te duur.

Ronald de Groot