Het was in 2006 dat het Deutsches Weininstitut (DWI) het initiatief nam talentvolle jonge wijnproducenten te verenigen onder de noemer Generation Riesling, om te fungeren als ambassadeurs van “moderne, hoogwaardige en dynamische Duitse wijnbouw”. De vereniging bestaat dus al weer tien jaar, iets dat onlangs werd gevierd. En naar aanleiding van die verjaardag, bezocht ik een aantal producenten in de Pfalz en Rheinhessen, twee gebieden die samen goed zijn voor meer dan de helft van de leden.
Succesvolle generatie
Je kan gerust stellen dat Generation Riesling een succes is geworden. Inmiddels telt de club al 530 leden, die gezamenlijk o.a. proeverijen organiseren en hun generatie in het buitenland vertegenwoordigen. Ze zijn uiteraard niet allemaal even getalenteerd, maar maken wel duidelijk dat het met de verjonging in de Duitse wijnbouw relatief goed gesteld is. De leden zijn maximaal 35 jaar oud; als een producent 36 wordt, krijgt deze een verjaardagskaart én wordt hun lidmaatschap automatisch opgezegd. Veel van deze jonge wijnboeren hebben niet alleen stages gelopen in Duitsland zelf, maar ook in het buitenland, waarbij ver weg gelegen landen als Nieuw-Zeeland, Australië, Zuid-Afrika en de VS een logische voorkeur genieten. Riesling, in Duitsland als geheel goed voor 23% van de aanplant, is binnen Generation Riesling met 55% het dominante druivenras en dat zegt veel over het kwaliteitsstreven van de jongere wijnproducenten. Ook de Burgundersorten (spät-, grau- en weißburgunder, en chardonnay) zijn populair, net als lemberger en –jawel– de trendy sauvignon blanc.
Markus Spindler
Met Mainz, waar tot voor kort het DWI gevestigd was, als uitvalsbasis, voerde de reis eerst naar het wellicht beste wijndorp van de Pfalz, Forst an der Weinstrasse. Die kwalificatie dankt het aan zijn indrukwekkende aantal van hoog aangeschreven wijngaarden (zogenaamde Grosse Lagen) ten zuiden, noorden maar vooral ten westen van het dorp. Daaronder de waarschijnlijk beroemdste van de hele Pfalz, waarvan de eerste ook de duurste is: Kirchenstück en Pechstein. Weingut Heinrich Spindler, waar we te gast waren, bezit van oudsher percelen in al die beroemde Lagen. En daarmee weet Markus Spindler, die zoals vele van zijn generatie is opgeleid in Geisenheim en sinds 2007 de wijnen maakt op het ouderlijk domein, wel raad. Zijn Ortswein, de Forster Riesling, is echter de belangrijkste wijn voor het wijngoed en een ijzersterk visitekaartje: fijn aromatisch, mooi droog en heel precies. En dat voor een prijs van minder dan € 10,00 in Duitsland. Petje af!
De dames Lucas en Winterling
Er waren nog twee Pfälzer leden van Generation Riesling aanwezig bij Spindler: Yvonne Lucas van Weingut Margarethenhof (ook uit Forst), die o.a. stage liep bij Felton Road in Nieuw-Zeeland, en de immer goedlachse (en hoogzwangere) Susanne Winterling van Wein- und Sektgut Winterling (uit Niederkirchen). Twee dames dus en nóg een gezond teken voor de Duitse wijnbouw: 30% van de leden van Generation Riesling is vrouwelijk. Ook Margarethenhof, niet te verwarren met het gelijknamige wijngoed in Ayl (Saar), bezit percelen in diverse grand cru-wijngaarden van Forst als Ungeheuer, Pechstein en Jesuitengarten. De wijnen kunnen nog winnen aan precisie en terroirexpressie, maar geven alle reden de ontwikkelingen bij Margarethenhof nauwlettend te volgen. Winterling is met name bekend om de mousserende wijnen, die niet worden aangeboden als (Winzer)Sekt maar als Crémant. “De richtlijnen voor Crémant zijn stricter”, geeft Susanne als reden en daar zit wat in. Haar Crémants zijn stuk voor stuk goed en even charmant als zijzelf. Als ik een favoriet moet noemen, dan de Fleur de Pinot Rosé Brut.
En de zussen Gaul
Na de lunch bezochten we nog twee dames: de zussen Karoline en Dorothee Gaul, die samen al bijna vijf jaar hun ouderlijk wijngoed Karl-Heinz Gaul runnen, nadat hun vader onverwacht vroeg kwam te overlijden. Beide dames hebben gestudeerd in Geisenheim en liepen stages in Nieuw-Zeeland, Oostenrijk en Südtirol, maar ook bij gerenommeerde producenten in Duitsland, zoals Bassermann-Jordan en Mosbacher. Gaul bezit wijngaarden ten zuiden en ten noorden van Grünstadt, in Sausenheim en Asselheim, op voornamelijk kalkhoudende bodems. Ze hanteren, net als vele andere leden van Generation Riesling, de kwaliteitspiramide van de VDP (Gutswein-Ortswein-Lagenwein), ondanks dat ze (nog?) geen lid zijn. Hun beste wijnen dragen naast de wijngaardnaam de toevoeging Zugpferd (refererend aan Gaul, dat knol of werkpaard betekent). Daarvan proefden we zowel hun droge Riesling (Sausenheimer Hütt Riesling Zugpferd 2015) als hun Weißburgunder (Sausenheimer Honigsack Weißburgunder Zugpferd 2013). En beide wijnen zijn mooie statements voor de terroirs van de noordelijke Pfalz en de stijl van Gaul: intens maar verfijnd, met mooi ingebonden zuren. Het opvallendste statement van de dames is echter geen wijn, maar hun moderne kubusvormige, roestbruine proeflokaal.
Party am Roten Hang
Bij Gaul had ik wel even willen blijven hangen, ook omdat ik me nog een lekkere BBQ kon herinneren, die ik er vijf jaar eerder mocht genieten. Maar we moesten terug naar Rheinhessen. Want het was feest op de Roter Hang, de helling tussen Nackenheim en Nierstein, met de van oudsher beroemdste wijngaarden van het hele gebied Rheinhessen, zoals Rothenberg, Pettenthal, Hipping en Ölberg. Langs de wandelroute stonden per wijngaard tentjes opgesteld waar vele van de wijnen uit de bewuste wijngaard te koop waren tegen zeer gereduceerde tarieven. Een glas Nackenheimer Rothenberg Riesling Grosses Gewächs 2014 van Weingut Gunderloch voor € 2,50, ja, het kan! Uiteraard waren langs de route ook meerdere food trucks opgesteld, die niet alleen Duitse Bratwurst verkochten, maar waar men ook meer exotische, maar niet noodzakelijk meer bevredigende hapjes kon bestellen. Op het hoogste punt van de Roter Hang was er tenslotte nog een disco, of heet dat niet meer zo? Hoe dan ook, er was een DJ en er werd gedanst. Al met al een heel leuk evenement am Roten Hang.
Jens Windisch
De volgende dag stond een paar bezoeken in Rheinhessen op het programma, dat ik vanwege eerder afgesproken verplichtingen in de Elzas trouwens niet helemaal kon afmaken (zo heb ik de proeverij ter ere van 10 jaar Generation Riesling op maandag in Frankfurt moeten missen). Na wat omrijden arriveerden we bij Weingut Werther-Windisch in Mommenheim, ten zuiden van Mainz maar niet aan de Rijn. Het is van oudsher een gemengd bedrijf, dat zich steeds meer is gaan toeleggen op wijnbouw, maar pas sinds een jaar of zes zelf zijn wijnen vermarkt. Dat was het idee van de zoon des huizes, Jens Windisch, die het vak ondermeer leerde bij Johner Estate in Nieuw-Zeeland en –dichterbij huis– bij Daniel Wagner in Siefersheim. Niet alleen ging Jens zelf de wijnen maken en ze verkopen, ook is hij steeds meer biologisch gaan werken in de wijngaarden en past hij zelfs methoden uit de biodynamie toe, geïnspireerd door BD-expert Georg Meissner (nu hoofd wijngaardbeheer bij Alois Lageder, red.). Wat variëteiten betreft, is silvaner zijn ‘ding’. Werther-Windisch heeft veel silvaner staan, de leeftijd van de planten is relatief hoog (15-45 jaar) en ze staan in een paar van de hoogstgelegen wijngaarden van Rheinhessen, op 350 meter hoogte. Jens’ Gutssilvaner 2015 is al erg goed, zijn Silvaner trocken ‘8grad14minuten’ is werkelijk prachtig. Hij liet bewust die van 2011 proeven, om te laten proeven hoe fraai goede Silvaner zich kan ontwikkelen. Ook Riesling, van droog tot zoet, beheerst Jens uitstekend trouwens.
Kai Schätzel
Het voor mij laatste bezoek van de trip was aan Weingut Schätzel in Nierstein. En wat voor een bezoek, wauw! Vandaar voor dit bedrijf wat meer aandacht. En ook omdat Kai Schätzel de nieuwe generatie Duitse wijnmakers zo goed typeert: oenologisch goed geschoold én met veel aandacht voor de natuurlijke habitat in en om hun wijngaarden. Ik vermoed dat dat komt doordat ze een product zijn van ouders uit de tijd van het Duitse Wirtschaftswunder, maar ook van de jaren ’70 en ’80, waarin de Öko-Bewegung (milieubeweging) steeds sterker werd. Maar terug naar Weingut Schätzel. De familie Schätzel maakt al meer dan 650 jaar wijn en het wijngoed in Nierstein bestaat sinds 1874. Lang bleef het onder de radar –tenminste onder die van mij–, maar sinds Kai Schätzel er de verantwoordelijkheid heeft voor wijngaarden en wijnen, is het crescendo gegaan met het wijngoed in Nierstein. Sinds 1 januari 2016 is het lid van de VDP (Verband Deutscher Prädikatsweingüter), het genootschap waarin het gros van de Duitse topproducenten in verenigd is.
Alles voor lagere alcoholpercentages
Mineraliteit en beperkte alcoholpercentages zijn hoofddoelstellingen voor Kai Schätzel: “Alcoholpercentages van 13% en meer in Rieslings van de Roter Hang passen niet, dat kan in de Wonnegau, maar niet hier”. Om de basis te leggen voor die hoofddoelen is hij allereerst biologisch-dynamisch gaan werken, om de planten en hun groeikracht beter in balans te krijgen. “Toen we nog aan stikstofbemesting deden, waren onze planten meer dan twee meter hoog, nu halen ze krap 1.40 meter”, zegt Kai. Ook past hij een intensieve vorm van bladmanagement toe, waarbij de druiven ’s ochtends en in de vroege middag in de nog niet al te krachtige zon hangen, maar in de warme namiddag en avond geen direct zonlicht meer krijgen. Zo rijpen de druiven rustig maar gestaag. Ze beginnen vroeg met oogsten en de eerste selectie is niet zelden de beste. Daarna doen ze wat Kai ‘gouden selecties’ noemt; verschillende tries van goudgele, volrijpe maar nooit overrijpe druiven. Deze worden met de voeten gekneusd en daarna tot acht dagen lang koel ingeweekt. “Wij hebben riesling met dikke schillen, waarin zich ongelooflijk veel waardevolle stoffen bevinden, die wil ik in de most hebben, zonder dat steeltjes en pitjes kapot gaan”, aldus Kai. De inweking gebeurt onder droogijs om oxidatie te voorkomen zonder te hoeven zwavelen. Daarna is het persen gemakkelijk en wordt de most, na nauwelijks statisch klaren, spontaan vergist in oude Stückfässer (ovale houten vaten van 1000 tot 1200 liter). Vervolgens rijpt de wijn, afhankelijk van de cuvée, zes tot elf maanden op de volle gisten (er wordt niet overgestoken) voordat deze gebotteld wordt. De wijnen hebben lage pH’s (soms 2.8 voor Kabinett) die ze beschermen tegen oxidatie en bacteriën, waardoor de hoeveelheid sulfiet die wordt toegevoegd, beperkt kan blijven.
Kabinett: revival in Rheinhessen
Over Kabinett gesproken, ook dat is een belangrijk project voor Kai Schätzel. Hij wil bijdragen aan een renaissance van Kabinett. “Dat is niet zomaar gedaan”, legt hij uit, “want Kabinett wordt nog wel geassocieerd met de goedkope zoete wijnen van Rheinhessen van weleer”. Medestanders zijn o.a. Gunderloch en topproducent Klaus-Peter Keller uit Flörsheim-Dalsheim, die een paar jaar terug wat wijngaarden op de Roter Hang kocht, en ook beroemde Moselproducenten als J.J. Prüm, Geltz-Zilliken en Von Hövel. Het Rotliegendes (gesteente, red.) van Nierstein en Nackenheim leent zich eigenlijk beter voor een lichtere, niet droge stijl van Riesling dan voor een droog Grosses Gewächs, vindt Kai, een mening die ook Keller deelt. En ze hebben al succes: sinds kort mogen ze van de VDP weer Kabinett in combinatie met de naam van een Grosse Lage (grand cru-wijngaard) op het etiket gebruiken, iets dat voorheen alleen vanaf Spätlese was toegestaan. Een schitterend voorbeeld is Schätzel’s 2015 Pettenthal KabiNett Nierstein Riesling, een geweldige wijn met een heel gave balans, zo licht en tegelijk met zo veel diepgang. “We hebben simpele afspraken gemaakt onderling, met een bovengrens van alcohol en restsuiker en ondergrenzen van zuren en prijs!” Inderdaad is deze ‘nieuwe generatie Kabinett’ van de Roter Hang niet goedkoop, maar wel enorm boeiend. En het zijn wijnen die in wezen staan waarvoor Generation Riesling staat: verdere ontwikkeling van Duitse kwaliteitswijn, niet alleen door pure vernieuwing maar ook door het hervormen van authentieke wijnstijlen.
Structureel salonfähig
Zoals collega Van Heusden in de meest recente uitgave van Perswijn al terecht optekende: Duitse wijnen zijn weer salonfähig. Dat is reeds deels te danken aan de Generation Riesling van de afgelopen tien jaar. En er is alle reden erop te vertrouwen dat de komende generatie Duitsland wat betreft wijnkwaliteit structureel op het juiste pad zal houden. De jeugd heeft er zeker de toekomst.
Importeurs:
Weingut Heinrich Spindler: geen officiële importeur
Weingut Margarethenhof: geen officiële importeur
Wein- und Sektgut Winterling: Mark van de wijn (www.markvandewijn.nl)
Weingut Gaul: geen officiële importeur
Weingut Werther-Windisch: De Wijntherapeut (www.dewijntherapeut.nl)
Weingut Schätzel: Neerlands Wijnhuis (www.neerlandswijnhuis.nl), Van Steenderen Wines (www.vansteenderenwines.com)
Lars Daniëls MV
