Als sommelier of als liefhebber kun je de massa volgen en alleen maar champagne van grote merken kopen. Kwalitatief hoeft daar niets mis mee te zijn, maar origineel is anders.Tekst en fotografie: René van Heusden
Ook heb je een gerede kans dat je een flinke duit meebetaalt aan de marketinginspanningen van zulke huizen. Bedenk echter dat kleine ´boeren´ steeds meer van zich doen spreken met champagnes die een uitgesproken individueel karakter dragen. Champagnes waarmee zij zich als producent onderscheiden en waarmee je je als consument of professional kunt onderscheiden.
Ik proefde recentelijk een serie van zulke karaktervolle, uitermate individuele champagnes van Bérêche et Fils uit Ludes, in het zuidoosten van de Montagne de Reims. Dat gebeurde in het schitterend gelegen restaurant De Fuik aan de Afgedamde Maas in Aalst, op uitnodiging van importeur Freerk de Boer (Icarius) en in het bijzijn van wijnmaker Raphaël Bérêche.
Raphaël is amper dertig, maar een vent die ´het´ duidelijk in zich heeft. In 2004 nam hij de leiding van het in 1847 gestichte wijngoed over en kreeg daarbij in 2008 het gezelschap van zijn jongere broer Vincent. Ze laten zich inspireren door mensen als Anselme Selosse en gelden in Frankrijk terecht als een rijzende ster. Lees er de gidsen maar op na. Hun beider echtgenotes hebben een achtergrond als respectievelijk exportmanager en oenoloog. Daar is kennelijk goed over nagedacht…
Eigen wijngaarden
De Bérêches noemen zich nadrukkelijk propriétaires de vignes: al hun wijn komt uit eigen wijngaarden. Behalve in Ludes liggen die percelen in Chigny-les-Roses, Ormes, Chambrecy, Trepail, Mareuil-le-Port en Festigny. De wijngaarden liggen dus in de Montagne de Reims en in de Vallée de la Marne en zijn aangeplant met pinot noir, pinot meunier en chardonnay. In totaal gaat het om 9.5 hectare, goed voor een jaarlijkse productie van 90.000 flessen. De gemiddelde leeftijd van de stokken is 37 jaar, de gemiddelde opbrengst 60 à 65 hl/ha. Voor de Champagne is dat laag.
Op de achterkant van de informatiemap staat precies aangegeven hoeveel stokken in welk perceel staan. Het zegt iets over de aandacht voor de wijngaard. Aangezien deze biologisch-dynamisch bewerkt wordt, heeft Bérêche permanent negen man in dienst. Die manier van werken is voor hem zo vanzelfsprekend dat hij het er nauwelijks over heeft, laat staan er een moraliserende preek over houdt. Hij heeft het des te meer over wat zich in de kelder afspeelt.
Traditionele vinificatie
Le champagne, c´est pas la bulle. C´est la texture! Raphaël Bérêche wil maar één ding: champagne maken met een crémeux mondgevoel. Romig, zou je dat in het Nederlands kunnen noemen. Rijp en gezond plukken is daarom het devies. En een vinificatie met zo weinig mogelijk corrigerende ingrepen. Een flink deel van zijn stille basiswijnen, en al helemaal die voor de topcuvées, vergist op hout (tweedehands vaten van 350 en 600 liter uit de Bourgogne), een ander deel op tanks. Spontaan uiteraard. Eventuele malolactische gisting mag, maar wordt niet gestimuleerd. De wijn kan zijn natuurlijke gang gaan. Alleen voor de Brut en Extra Brut wordt die gefilterd, voor de andere cuvées niet.
De basiswijnen ondergaan hun tweede vergisting met prise de mousse in flessen die met normale kurken zijn afgesloten en niet met kroonkurken. Volgens Bérêche is dat cruciaal om een minder agressieve mousse te krijgen. En dat maakt het weer mogelijk om de dosage zo laag mogelijk te houden. Er hoeft immers niets gemaskeerd te worden. Het betekent ook dat de flessen met de hand gedegorgeerd worden, met inzet van al die negen medewerkers. Iedere fles wordt bij het degorgeren op de neus gecontroleerd op kurk (TCA).
Maaltijdwijnen
Bérêche produceert een hele reeks champagnes die verder gaat dan de geijkte types. Bijzonder is dat ze allemaal totaal verschillende etiketten dragen. Een teken van eigenzinnigheid? Een andere bijzonderheid, en tegelijkertijd een schoolvoorbeeld van transparantie, is de uitvoerige technische informatie op de rugetiketten. Van wat voor druiven is de wijn gemaakt? Hoe hoog is de dosage? Hoe veel sulfiet is er gebruikt? Wanneer is de fles gedegorgeerd? Bravo, dat zouden meer champagneproducenten moeten doen!
Raphaël Bérêche gaat niet zo ver als Anselme Selosse die pleit voor het karafferen van zijn wijnen, maar hij is wel een vurig pleitbezorger voor grote glazen. Van flûtes moet hij niet zo veel hebben. Liever ziet hij zijn wijnen geschonken in ruime tulpglazen, net als ´echte´ wijn. Voor wie het nog niet geraden had, die wijnen zijn bedoeld als maaltijdbegeleiders. En hoe! Ook een terrine van gerookte Maaspaling en foie gras, een van de smakelijke gerechten die chef Marco Poldervaart van De Fuik tijdens de lunch liet serveren, kunnen ze probleemloos aan. Dat smaakt dus naar meer, te meer omdat de prijs nog buitengewoon vriendelijk is gelet op de zeer hoge kwaliteit!
Proef op de som
De wijnen staan genoemd in volgorde van proeven (en drinken). Vermelde prijzen zijn consumentenprijzen inclusief BTW.
Rosé Brut
Wijn van gelijke delen pinot meunier en pinot noir (allebei 35%), chardonnay en stille rode wijn van pinot noir. Dosage: 4 g/l, sulfietgehalte: 45 mg/l. Lichte kopertint, levendige neus, eerder mineraal dan fruitig, fijne belletjes. Pittige, precieze geur en smaak, licht aardse toets, pinot, mineraal, fris en opwekkend.
Prijs: € 37,50
Extra Brut Réserve
Dosage van slechts 2 g/l. Basisjaargang is 2008, met aanvulling van 30% reservewijnen uit de twee eerdere jaren. Assemblage van gelijke delen pinot meunier en chardonnay en ietsje minder pinot noir. 36 maanden sur lattes. Pikante neus, mineraal, kweepeer, brioche. Droog, maar uitgebalanceerd. Strak, nerveus, citrustoets, mineraal, fijne strengheid van de kalk. Eetchampagne van hoog niveau.
Prijs: € 49,95
Brut Réserve
Visitekaartje en verreweg de belangrijkste cuvée van Bérêche. Assemblage met als basis 2009. Samengesteld uit 25% chardonnay, 25% pinot meunier en 20% pinot noir, zowel op hout als op tank gevinifieerd, en 30% reservewijnen uit 2008 en 2007. Kelderlagering gedurende 24 maanden. Dosage: 8 g/l. Prima basischampagne die direct de huisstijl verraadt.
Prijs: € 29,95
Les Beaux Regards Chardonnay Brut Nature
Blanc de Blancs met zéro dosage, en dat nog wel voor een pure Chardonnay. Dan moet je echt champagne kunnen maken. Afkomstig uit drie percelen, waaronder Les Beaux Regards in Ludes. Basisjaargang: 2008. Wijn op het scherpst van de snede met 36 maandenkelder. Geen sulfiet toegevoegd bij het dégorgement. Briljant, hecht, zinderende spanning, zo puur als maar kan, krijt en kalk. Super elegante terroirchampagne voor de ware aficionado.
Prijs: € 49,95
Instant Le Cran 2004
Laatste jaar met het woord Instant in de naam. Tegenwoordig heet de wijn Le Cran, verwijzend naar een perceel in Ludes. Assemblage van 55% chardonnay, 40% pinot noir en 5% pinot meunier. Ruim 60 maanden sur lattes. Minimale dosage van 2 g/l, 40 mg/l sulfiet. Heel andere stijl dan Les Beaux Regards. Meer kleur, ragfijne mousse, ontwikkelde neus met o.a. hazelnoot, chardonnay, vineus à la witte bourgogne. Complexe smaak, rijp geel fruit, licht rokerig, zachte kruidigheid, romige textuur. Stijl wijn zoals Raphaël Bérêche die naar eigen zeggen het liefst maakt. Begrijpelijk.
Prijs: € 69,95
Vieilles Vignes 2004
Nog een millésimé 2004, maar nu van 60% pinot noir, 30% chardonnay en 10% pinot meunier. Nog niet met kurk gelagerd, maar daarom allesbehalve agressief. In tegendeel. Behoorlijk stevige smaak, breed, pinot, de gebruikelijke minerale toets. Weer een goede wijn die alleen het nadeel heeft na de superieure Le Cran te komen. Die wint het namelijk qua finesse en complexiteit.
€ 55,00
Reflet d´Antan
Een regelrecht curiosum, want de basiswijn is een réserve perpétuelle, een ´eeuwig durende´, in 1985 begonnen solera. Jaarlijks worden de vaten daarvan voor slechts 2/3 geleegd. Het resterende 1/3 deel moet de ´tradities van vroeger´ doorgeven. Assemblage van gelijke delen pinot noir, pinot meunier en chardonnay. Opvoeding van de basiswijn op vaten van 600 liter, 36 maanden sur lattes. Dosage: circa 6 g/l, kan wat variëren. Jaarlijkse productie: 250 magnums. Rijke, weelderige wijn met duidelijke rijpingstonen en houtinvloed. Specerijen, amandel, kreupelhout, paddenstoelen, machtige structuur met enorme inhoud en lengte. Uitgesproken vineus en een schoolvoorbeeld van een wijn met umami. Eigenlijk eten en drinken tegelijk. Champagne buiten categorie.
Prijs: op aanvraag.
Coteaux Champenois Ormes Rouge les Montées 2009
Zeer zeldzame stille wijn op basis van pinot noir met 19 maanden opvoeding en 12,5% alcohol. Gemiddelde kleurintensiteit, helder en levendig. Fruitige geur, morellen, heel zuiver. Vrij lichte smaak, weer mooi fruitexpressie, maar ook de voor dit type wijn kenmerkende hoge zuren. Een wijn waarbij je echt wel móét eten.
Prijs: €144,00. Dat exorbitante bedrag betaal je meer vanwege de zeldzaamheid dan de intrinsieke kwaliteit van de wijn, want eerlijk gezegd koop je voor hetzelfde geld veel betere bourgognes. Of nog beter: een paar flessen voortreffelijke champagne.
Importeur en verkrijgbaarheid
Champagnes van Bérêche worden in Nederland ingevoerd door Icarius Wijnen.
Particulieren kunnen ze bestellen bij een zevental winkels: klik hier voor een overzicht hiervan.
René van Heusden
