De Oude Wereld, dat is Europa. En de Nieuwe Wereld is alles daarbuiten. Europese wijn is synoniem met finesse, elegantie en klasse, alle andere wijn met log, zwaar en zwanger van alcohol. Toch? Niet helemaal. Vooral Zuid-Afrika bewijst dat deze indeling achterhaald is, of op zijn minst te simplistisch. Zuid-Afrika combineert juist het beste van beide werelden, schrijft Thijs Akkerman, de winnaar van de Perswijn-schrijfwedstrijd.
De Oude Wereld, dat is Europa. En de Nieuwe Wereld is alles daarbuiten. Europese wijn is synoniem met finesse, elegantie en klasse, alle andere wijn met log, zwaar en zwanger van alcohol. Toch? Niet helemaal. Vooral Zuid-Afrika bewijst dat deze indeling achterhaald is, of op zijn minst te simplistisch. Zuid-Afrika combineert juist het beste van beide werelden.
De ogen van Gerard Keijzer, eigenaar van de Haagse wijnhandel Le Bouchon en kenner van Kaapse wijnen, twinkelen. “Ik weet nog goed dat ik mijn eerste Zuid-Afrikaanse wijn dronk. Een zondoorstoofde Pinotage. Geweldig.”
Het is een warme zaterdagmiddag wanneer ik hem de vraag ‘Zuid Afrika: Oude Wereld of Nieuwe Wereld?’ voorleg. We zitten aan de lange houten tafel achterin zijn zaak, onder het opengeschoven glazen dak. Om ons heen, hoe kan het ook anders, kasten en dozen met wijn. Wat opvalt, is dat het in de meeste gevallen om Zuid-Afrikaanse wijn gaat. Dat is geen toeval. Le Bouchon bezit veruit de grootste collectie Zuid-Afrikaanse wijnen van ons land. Dertig jaar geleden was het bedrijf een van de pioniers op dit gebied. “We wilden de Franse hegemonie op onze wijnmarkt doorbreken. Wilde ik in die tijd de wijnen van bepaalde Franse producenten afnemen, dan kwamen ze op bezoek, gingen uitgebreid op mijn kosten dineren in een chique Haagse tent en moest ik ook nog eens voor veel geld allemaal promotiemateriaal van ze afnemen. Daar wilde ik tegenwicht aan bieden. Maar de echte aanleiding was die zondoorstoofde Pinotage.”
Europa vs de rest
Wij in Europa zijn nogal eens geneigd met een wat hooghartige blik naar de rest van de wereld te kijken. Wij lopen voorop, de rest volgt. Althans, dat denken we. Zie de aanloop naar het wereldkampioenschap voetbal in Zuid-Afrika. Zouden de stadions wel op tijd klaar zijn? Zouden er wel genoeg bezoekers komen nu je op elke straathoek beroofd kon worden? Uiteindelijk kwam het allemaal meer dan goed. Zuid-Afrika organiseerde een spetterend voetbalfestijn, waarbij dankzij oogstrelend camerawerk verrassende wedstrijden werden uitgezonden, die gespeeld werden in hypermoderne stadions.
Die arrogantie van Europa komen we ook nogal eens tegen in de wijnwereld. Neem het hiervoor genoemde onderscheid tussen Oude en Nieuwe Wereld. De Oude Wereld, dat is Europa. De Nieuwe Wereld, dat is de rest. Vaak blijft het niet bij deze puur geografische indeling. Nee, in de ogen van de meeste Europeanen staat hun wereld voor finesse, elegantie en klasse en die andere wereld voor log, zwaar en zwanger van alcohol. Kortom: wij weten hoe je goede wijn moet maken, de rest probeert maar wat. Op economisch en cultureel gebied lijkt Europa echter zo langzamerhand het onderspit te delven ten opzichte van Azië, Brazilië en Zuid-Afrika. Maar ook op wijngebied moeten we oppassen niet ingehaald te worden.
Koel of heet?
Volgens Keijzer is het onzinnig om als het om wijn gaat nog langer te spreken van een Nieuwe en een Oude Wereld. De Oude Wereld, dat was Europa. De Nieuwe Wereld de landen waar wij Europeanen naartoe emigreerden, terwijl we de wijnstokken meenamen. Denk aan Argentinië, Chili, Australië, Zuid-Afrika. Maar hoe lang is dat niet geleden? De Nederlander Jan van Riebeeck plantte in 1655 wijnstokken in Zuid-Afrika, nadat hij in 1652 een verversingspost voor VOC-schepen op weg naar Azië had gesticht op Kaap de Goede Hoop. De wijnbouw kwam hiermee, wegens zijn gebrek aan ervaring, nog niet echt van de grond, maar zijn opvolger, Van der Stel, bracht daar in 1679 verandering in. Hij was een gedreven en kundig wijnmaker die aan de wieg stond van het domein Constantia. Maar dit hele verhaal is dus al bijna 350 jaar geleden en er zijn zelfs stemmen die beweren dat er 7000 jaar geleden al wijnbouw was in Zuid-Afrika. Het land kent hoe dan ook een langere ononderbroken wijnbouwgeschiedenis dan bijvoorbeeld Australië of Nieuw-Zeeland.
Wat Keijzer betreft, is het veel zinvoller onderscheid te maken tussen koele en warme klimaten. De consument heeft er meer aan te weten of een wijn een ‘koelklimaatstijl’ of een ‘warmklimaatstijl’ heeft. “Kies in het eerste geval bijvoorbeeld voor de naam Syrah op het etiket en in het tweede geval voor Shiraz. Steeds meer Zuid-Afrikaanse wijnmakers doen dit inmiddels. Veel duidelijker, de consument weet precies waar hij aan toe is. Ik pleit daar al jaren voor.” Dit onderscheid is des te meer gewenst nu beide stijlen steeds vaker in zowel de Oude als de Nieuwe Wereld voorkomen. Zo maakt Boekenhoutskloof in Franschhoek een Syrah in de stijl van de noordelijke Rhône en zie je in de Languedoc soms gestoofde wijnen die je eerder in de Nieuwe Wereld zou verwachten. Met de opwarming van de aarde zal de temperatuur ook in Europa verder stijgen, evenals de bijbehorende alcoholpercentages. Schrok men vroeger van de alcoholpercentages in Nieuwe Wereldwijnen, tegenwoordig gaat veel Bordeaux ook richting de 14%.
Wijnen met knipoog
Zuid-Afrika is wat betreft wijnbouw een mix tussen de Oude en de Nieuwe Wereld. Je vindt er zongerijpte wijnen, maar ook cool climate wijnen. Vooral producenten aan de kust profiteren van de koele Benguela Golfstroom. Een van hen is Iona in de ward Elgin, een bedrijf dat Sauvignon Blancs maakt die veel weg hebben van hun wufte zusjes uit de Loire. Of wat te denken van de rode en witte blends van The Sadie Family uit Swartland, Winery of the Year in Platters wijngids van 2010? Maar ook het district Robertson en de wards Durbanville en rijzende ster Elim brengen slanke wijnen voort van sauvignon blanc en pinot noir.
Veel Zuid-Afrikaanse wijnen uit koelere streken zijn een knipoog naar hun evenknieën in bijvoorbeeld Frankrijk. De wijnmakers zijn vaak aan Franse of Duitse wijnbouwfaculteiten opgeleid, hebben geleerd van de moderne technieken die zijn overgekomen uit Australië en maken wijnen met net zoveel finesse, maar dan zo dat je ze niet eerst tien jaar hoeft te laten liggen. “Ze zijn rijper, je kunt ze direct drinken. Maar wat veel mensen niet weten, is dat je ze ook lang kunt bewaren, waarbij ze prachtig ouderen”, aldus Keijzer. Klassiek dus, maar toch soepel in de jeugd. Of vol en gerijpt en culinair goed inzetbaar bij bijvoorbeeld stoofpotten en kruidige gerechten.
Geen nukkige wijnboeren
Zuid-Afrika is als wijnland echter niet alleen een mix, het heeft ook een heel eigen stijl, met eigen druiven. Neem de pinotage. Die doet het vooral in veel blends goed: hij maakt bijvoobreeld de soms wat hoekige cabernet sauvignon een stuk ronder. Het eigen karakter wordt nog eens versterkt door het groeiende besef van terroir, net als in de Oude Wereld. Heb ik mijn druiven op het juiste stukje grond staan? Op welk moment oogst ik de ene soort en wanneer de andere soort? Vooral de pinotage, een uiterst kieskeurige druif, heeft veel baat bij deze benadering. Hierbij is het goed je te realiseren dat de bodem in Zuid-Afrika vaak miljarden jaren oud is, terwijl de meeste Europese bodems, door de verschillende ijstijden die daar plaatsgevonden hebben, ‘slechts’ een paar miljoen jaar oud zijn. Blijkt de Oude Wereld ineens een stuk minder oud…
Weer helemaal in de stijl van de Nieuwe Wereld is de vermelding van de druivenrassen op de etiketten. Moet je bij Franse of Italiaanse wijnen vaak gissen van welke druiven ze gemaakt zijn, de Kaapse etiketten zijn daar meestal uitermate helder over. Daarnaast heeft het wijntoerisme in het land zich sterk ontwikkeld. Er bestaat bijna geen groter contrast dan tussen de nukkige wijnboer in de Bourgogne die net aan zijn lunch is begonnen en liever niet gestoord wil worden en de prachtige, netjes uitgestippelde wijnroutes door de Kaapprovincie, waar elke deur voor je openstaat.
Weer geweldig
De deurbel van Le Bouchon rinkelt, Keijzer staakt zijn betoog. Een wat oudere man komt naar ons toe lopen. “Gerard, die wijn die je ons aanbevolen hebt vorige week was weer geweldig. Slank, maar toch kruidig. Paste prima bij het eten.” De eigenaar van Le Bouchon antwoordt: “Dat is fijn”, buigt zich over de tafel heen en mompelt met weer die twinkeling in zijn ogen: “Dat was een Zuid-Afrikaanse wijn.”
| Thijs Akkerman winnaar schrijfwedstrijd Thijs Akkerman won de Perswijn Wijnschrijfwedstrijd 2010, en verdient daarmee behalve plaatsing van zijn artikel in Perswijn een tiendaagse reis naar Zuid-Afrika. Thema van de wedstrijd was de vraag ‘Zuid-Afrikanen plaatsen hun wijnbouw graag tussen Oude en Nieuwe Wereld in. In hoeverre is dat terecht?’ Van de negen inzendingen was die van Akkerman duidelijk de beste; daarover hoefde de jury geen discussie te voeren.De jury bestond uit Annette Badenhorst (Wines of South Africa), Anda Schippers (eindredacteur Perswijn), Magda van der Rijst (wijnschrijver), Udo Göebel (importeur van Zuid-Afrikaanse wijn), Ronald de Groot (hoofdredacteur Perswijn) en René van Heusden (redacteur Perswijn). |
[einde kader]
