Achtergrond & Interviews

Het was nogal wat – na publicatie van ons artikel voor roséwijnen uit de Provence in Perswijn #8-2022 stond er vrijwel direct een gepikeerde reactie van de CIVP (het wijnbureau van de Provence) in onze mailbox.

Wij bezochten de regio op uitnodiging van dit bureau als onderdeel van een Europese promotiecampagne van PDO-roséwijnen. Dit is niet ongewoon in de wijnjournalistiek en wij benadrukken altijd onze redactionele vrijheid bij de organiserende partij. Kort gezegd: we komen graag langs maar garanderen geen positief artikel. Zo kon het gebeuren dat er sommige zaken in het artikel benoemd werden (waaronder het gebruik van koolstoffilters) die niet in de smaak vielen.

Het CIVP wilde graag haar kant van het verhaal belichten, daarom heb ik (per e-mail) een aantal vragen gestuurd aan Caroline Benetti van het CIVP. De antwoorden staan (verkort) hieronder, samen met fragmenten uit het artikel om een compleet beeld te krijgen.

Symington Family Estates is een van ‘s werelds toonaangevende producenten van premium port en de eigenaar van vele van de beste wijngaarden in de Douro-vallei. Het is nog altijd voor de volle 100% een familiebedrijf. De familie Symington is van (vooral) Britse en Portugese afkomst en is sinds de 19e eeuw in Portugal woonachtig en werkzaam.

De grondlegger

Andrew James Symington (AJ genoemd) arriveerde in 1882 op 19-jarige leeftijd in Portugal. Zijn vader was een koopman uit Glasgow en zijn moeder kwam uit Unst op de Shetland-eilanden. Na een korte periode bij Graham’s Port zette AJ onder zijn eigen naam een ​​porthandel op. Dat was het begin van een bedrijf dat leidde tot het huidige Symington Family Estates, tegenwoordig veruit de grootste en belangrijkste port shipper van de wereld. In 1891 trouwde hij met de in Porto geboren Beatrice Leitão de Carvalhosa Atkinson, wiens grootvader sinds 1814 portproducent en -handelaar was en wiens Portugese moeder afstamde van de eerste porthandelaren uit de 17^e eeuw.

Het bedrijf Symington

Symington Family Estates bezit niet alleen een kwartet toonaangevende porthuizen, Graham’s, Dow’s, Warre’s en Cockburn’s (en eigenlijk moet ik Quinta do Vesuvio hier ook meteen noemen als vijfde portmerk van importantie) maar ook een uitgebreid portfolio van stille Douro-wijnen afkomstig van onder meer datzelfde Quinta do Vesuvio en Quinta do Ataíde, of op de markt gebracht onder de merknamen Altano, Chryseia en Prats & Symington. Daarnaast heeft men in 2017 een nieuw aankoop gedaan in de vorm van Quinta da Fonte Souto, in de Alto Alentejo.

Het bedrijf bezit in de Douro-vallei – die op werelderfgoedlijst van Unesco is opgenomen – in totaal 26 Quinta’s die in totaal 2.255 ha beslaan, waarvan 1.024 ha beplant met wijnstokken. De rest is voornamelijk mediterraan struikgewas met wat olijf- en citrusboomgaarden. De grootste wijngaard is de al eerder genoemde Quinta do Vesuvio in de Douro Superior met 133 ha en de kleinste is Quinta da Madalena in de Rio Torto-vallei, die slechts de 7 ha telt. Naast deze twee voornoemde quinta’s mag het bedrijf ook een aantal andere quita’s van naam en faam tot het familiebezit rekenen, waaronder Quinta de Malvedos, Quinta do Bomfim, Quinta da Cavadinha, Quinta Senhora da Ribeira en Quinta de Canais om er slechts enkele te noemen. Een groot deel van de autochtone wijnstokken is geplant op steile terrasvormige hellingen en veel werk in de wijngaard wordt, mede daardoor, nog altijd volledig met de hand gedaan. Daarnaast zorgt het bedrijf voor de nodige innovatie, zoals de eerste volautomatische robotic lagar voor het treden van de druiven, die in 1998 werd ontwikkeld en inmiddels in vier wijnmakerijen in gebruik is. De ports en wijnen van Symington Family Estates worden naar meer dan honderd landen in de wereld geëxporteerd.

Warre’s Port

Het oorspronkelijke bedrijf waar Warre’s uit is voorgekomen werd opgericht in 1670 toen twee Engelsen, William Burgoyne en John Jackson, een kantoor openden in Viano do Castelo, in het noorden van Portugal. Aanvankelijk was het een algemeen handelsbedrijf, dat onder meer wijnen, olijfolie en fruit exporteerde, en gedroogde kabeljauw en Engelse wol importeerde. In 1729, toen het bedrijf inmiddels al in Porto was gevestigd, trad de eerste Warre toe tot het bedrijf. Dit was William Warre, geboren in India (1706), waar zijn ouders en grootouders lange tijd lid waren van de Oost-Indische Compagnie.

Tegen het einde van de 18e eeuw was Warre’s een van de toonaangevende bedrijven geworden, zoals blijkt uit de totale export van port in 1791. In dat jaar exporteerden 21 bedrijven iets meer dan 30.000 vaten port, waarvan Warre & Sons goed was voor 2.937 vaten, oftewel 10% van het totaal. Met een geschiedenis van inmiddels meer dan 350 jaar is Warre’s dan ook het oudste porthuis van Britse origine.

Warre’s en de Symingtons

In 1905 werd de al eerder genoemde Andrew James Symington (AJ) partner in Warre’s Port. Merkwaardig genoeg was de familie Warre in die tijd de belangrijkste eigenaar van Dow’s Port en had ze juist geen enkel belang meer in het bedrijf dat hun eigen naam droeg. In 1912 besloot de senior partner van Dow, George Warre, terug te keren naar Engeland en nodigde hij AJ uit om de Dourowijngaarden van Dow en zijn voorraden in de lodges (rijpingsloodsen) in Vila Nova de Gaia te beheren. In hetzelfde jaar vond een aandelenruil plaats waarbij AJ een belang nam in Dow’s en George Warre opnieuw aandelen in Warre & Co verkreeg. De succesvolle samenwerking tussen de Symingtons als portproducenten in de wijngaarden in de Douro en lodges  in Vila Nova de Gaia en de Warres die de verkoop verzorgden in Londen duurde een halve eeuw tot 1961, toen de Warres hun aandelen verkochten aan de Symingtons, die daarmee de enige eigenaren werden van zowel Dow’s als Warre’s. Kortom, de familie Symington is niet alleen geworteld in de Porto en de Dourovallei, maar ook in het porthuis Warre’s. Inmiddels zijn, naast de vierde, ook al een aantal leden van de vijfde generatie Symington in Porto, werkzaam binnen het familiebedrijf.

2.493.274 glazen

In Nederland staat de reputatie van Warre’s port de laatste jaren wat in de schaduw van die van Graham’s en Dow’s. Op uitnodiging van de familie Symington bracht ik in september een bezoek aan Porto en de Douro, waarbij de focus op Warre’s lag.

Na een vroege vliegreis en een ontspannen lunch met Euan Mackay, die ik al ruim twintig jaar ken en die tegenwoordig commercieel directeur en lid van de raad van bestuur is, in het hoofdkwartier van Symington Family Estates in Vila Nova de Gaia met een geweldig uitzicht op de stad Porto, was het niet alleen tijd voor een bezoek aan de lodges van Warre’s, maar ook voor de eerste proeverij.

In de lodge van Warre’s is trouwens het grootste portvat van de wereld te vinden, met een inhoud van 133.568 liter, oftewel 178.091 flessen, wat dan op basis van 14 glazen per fles uit zou komen op 2.493.274 glazen… Maar het is uiteraard niet allemaal van dit extreem grote formaat, sterker nog veel van de wijnen rijpen er op pipas oftewel pipes in het Engels, het traditionele portvat van 550 liter. Ook bevindt zich in de lodge de eigen kuiperij van Warre’s. Niet voor het maken van nieuwe vaten, maar juist voor het repareren van de vaak tientallen jaren oude vaten, die af en toe gaan lekken.

In het proeflokaal, weer met een mooi uitzicht op Porto, waar de monsters door de wijnmakers en blenders geproefd en geassembleerd worden, stond daarna een proeverij van vier premium tawny ports voor ons klaar. De proefnotities vindt u hieronder. Na een aperitief in een moderne wijnbar met een geweldige wijnkaart, die ik mij nog herinnerde van een bezoek enkele jaren geleden, en een diner begeleid door wijnen en ports van de familie Symington in een sfeervol en authentiek Portugees restaurant, beide vrijwel aan de kade van de Douro in de wijk Ribeira gelegen, werd het tijd om het hotel op te zoeken.

Quinta do Bomfim

De volgende dag reisden we af naar de Douro. We bezochten de belangrijkste quinta voor de ports van Warre’s, Quinta da Cavadinha, slechts kort, omdat deze quinta momenteel helemaal wordt verbouwd en reden door naar Pinhão om onze intrek te nemen in het familiehuis van de Symingtons op Quinta do Bomfim, de belangrijkste quinta voor Dow’s. De oogst was op het moment van mijn bezoek, 20 september, na een onderbreking van tien dagen vanaf 9 september vanwege een periode met zeer welkome regen, net weer opgestart en in volle gang en het is altijd heerlijk om een wijnbedrijf in full swing te zien, het verwerken van de druiven te bekijken en de geur van de gistende most op te snuiven. Het feit dat de oogst 2022 bij de bedrijven van Symington door droogte en warmte uiteindelijk zo’n 20% kleiner zal uitpakken dan normaal, is in dit geval een geluk bij een ongeluk. Door de verbouwing van Quinta do Cavadinha worden dit jaar namelijk niet alleen de druiven voor Dow’s bij Quinto do Bomfim verwerkt, maar ook die van Warre’s. Het volume van de oogst is weliswaar klein, de kwaliteit lijkt echter goed te zijn. Ik zag kleine trossen zeer gezonde touriga franca binnenkomen met een dikke schil, maar met weinig sap.

Na een zonovergoten lunch in de tuin van het familiehuis op Quinta do Bomfim, een huis dat ooit gebouwd is als een replica van een huis op een theeplantage in het voormalige Ceylon, het huidige Sri Lanka, met een adembenemend uitzicht op de Douro en de tegenoverliggende wijngaarden, was het tijd voor een nieuwe proeverij. Ditmaal was het thema premium ruby ports. Ook de proefnotities van deze wijnen staan hieronder.

De rest van de middag had een uitermate ontspannen karakter. Na een heerlijke boottocht over de Douro – wat is het toch altijd geweldig om de prachtige terraswijngaarden vanaf het water te bekijken – van Pinhão tot aan de Valeiradam, volgde ’s avonds een diner in het gloednieuwe restaurant Bomfim 1896, opgezet in samenwerking met sterchef Pedro Lemos, waarbij uiteraard opnieuw de nodige wijnen en ports van de diverse Symington bedrijven in het glas kwamen.

Tradities

De volgende ochtend stond er onmiddellijk na het ontbijt een blendingsessie op het programma. Met drie vers in de lodge uit het vat getapte componenten voor de Warre’s Otima 10 Year Old Tawny was het de bedoeling al proevende en met behulp van maatcilinders deze wijn, die als referentie natuurlijk ook op tafel stond, zelf te blenden. Dat was bepaald geen sinecure. Mijn eerste poging bleek achteraf meteen de beste te zijn geweest. Component A was spot on, component B 3% minder dan in de originele blend en component C dus 3% teveel. Omdat ik de geur en smaak van mijn eerste blend weliswaar prima, maar de kleur wat te donker vond veranderde ik in mijn volgende blends de percentages van de verschillende componenten en raakte daarmee, naar achteraf bleek, steeds verder van huis. Wat ik niet wist en waar ik dus ook geen rekening mee had gehouden was dat na het maken van de assemblage uit verschillende componenten, de uiteindelijke blend nog zeker een jaar op vat verder rijpt om te integreren. In die tijd wordt ook de kleur lichter. Een beginnersfoutje zullen we maar zeggen…

Na de rit van Pinhão naar Porto waren we keurig op tijd voor de wekelijkse woensdaglunch in het Factory House, het uit 1790 daterende ‘clubhuis’ van de associatie van Britse porthandelaren. Ik had de afgelopen decennia al veel gelezen over dit granieten bolwerk van tradities en hier binnen te worden rondgeleid en niet alleen een keer rond te kunnen kijken, maar ook deel te kunnen nemen aan de woensdaglunch was dan ook echt een droom die uitkwam. Tradities? Teveel om op te noemen! Een aperitief met naar keuze witte port, sherry of madera terwijl je een blik kunt werpen en even kunt bladeren in The Times van op de dag af exact honderd jaar geleden – nee geen replica, een originele versie – de karaf vintage port die aan het eind van de lunch met de rechterhand en met de klok mee wordt doorgegeven aan de buurman, terwijl ieder al proevende een poging doet het betreffende oogstjaar en het porthuis te benoemen. En die krant? Dat is een van de redenen dat die wekelijkse lunch nog altijd op woensdag is. In het verleden duurde het drie dagen voordat de post en de krant uit Groot-Brittannië in Porto arriveerde. En aangezien er op zondag geen krant werd gedrukt en geen post werd verzonden, arriveerde er op woensdag niets en hadden de heren derhalve volop de tijd om uitgebreid met elkaar te lunchen en de handel te bespreken. Hoezo tradities…?

Omissie

De trip en de proeverijen maakten duidelijk dat Warre’s tot de juwelen in de kroon van Symington Family Estates behoort en dat de relatieve onbekendheid van dit porthuis bij Nederlandse liefhebbers echt onterecht is. Helaas verkoopt de Nederlandse importeur vooral de standaard ruby en tawny en heeft men de special category ports, op een enkele uitzondering na, niet in het assortiment opgenomen. Dat getuigt mijns inziens van een kruideniersmentaliteit, is een omissie en absoluut een gemiste kans voor de portliefhebbers in dit land. Ik heb die standaard ports gedurende mijn reis niet eens te proeven gekregen, omdat men juist wilde laten zien dat Warre’s veel meer te bieden heeft. Het wordt dus hoog tijd dat deze grootgrutter niet alleen op de kleintjes let, maar ook de grotere wijnen van Warre’s aanbiedt. Of denkt men in Zaandam soms dat er geen andere importeurs in Nederland zijn die dit mooie porthuis, inclusief de betere wijnen, in hun portfolio zouden willen opnemen? Nee toch…?

www.symington.com

www.warre.com

Tekst: Frank Jacobs

Foto’s: Frank Jacobs; Alice Bown PR/Sandrine Snoek

Geproefde wijnen

Warre’s Otima 10 Year Old Tawny

noten, sigarendekblad, citrus, mandarijn; kruidigheid, wat chocolade, frisheid, ook nog fruit, elegante stijl, subtiel, goede zuren naast het zoet             15 pnt  € 12,99 (0.5L)

Warre’s Otima 20 Year Old Tawny

sigaar, hazelnoot, kruiden, zoethout; dikte, sap, vulling, kracht, goede zuren, wat zwoelheid, bittertje, goede lengte  15.5 pnt

Warre’s Otima Single Year Tawny 2013

wat gesloten, iets kruidigheid; zacht, rond, toegankelijk, rondeur, vulling, wat commerciële stijl, bessenfruit, chocolade        15 pnt

Warre’s Otima Single Year Tawny 1995

kruidigheid, noten, wat tabak naast het fruit; zachtheid, naast pit, wat grip, ook rondeur, zoethout, lengte, serieuzer dan 2013        16 pnt

Warre’s Vintage 2020

speciale gelimiteerde editie van vinhas velhas (oude stokken) t.g.v. het 350 jarig bestaan; gesloten en heel jong nog, intens, geweldig fruit, lengte, zeer fraai, veelbelovend        18 pnt

Warre’s Quinta da Cavadinha Vintage 2004

iets gerijpt, delicaat, finesse; frisheid, elegantie, ook pit, grip, jeugdigheid, wat chocolade, rood fruit, bessen, kersenbonbon, floraal, mooie lengte, afkomstig uit een warm oogstjaar, maar nog heel jong overkomend         17.5 pnt

Warre’s Quinta da Cavadinha Vintage 2001

mooie open geur, wat ontwikkeling, floraal, fruit; lichte evolutie, nadert echt zijn optimale drinkmoment of is er al, finesserijk, heel fris, afkomstig uit een koel oogstjaar, mooi contrast met 2004 17.5 pnt

Warre’s Late Bottled Vintage 1999 (bottle matured – unfiltered)

duidelijke evolutie, toast, kruidigheid, noten, tabak; zacht, fris, bitters, pittigheid, vleugje droogte en grip, sigaar, ceder, wat beginnende tertiaire tonen, goede lengte  15 pnt

Warre’s Quinta da Cavadinha Vintage 1995

iets gesloten, duidelijk leeftijd, weinig fruit nog; zoet, zwoel, rond, bittertjes, kruidigheid, sigaar, ceder, wat drogende tannine, halflang      16 pnt

Warre’s Warroir Reserve

open, licht etherisch, wat rood fruit; levendig, sap, vulling, dikte, structuur, kracht, wat alcoholisch, mooie intensiteit, wat tannine  14.5 pnt            € 12,99

Warre’s Vintage 1980

aromatisch, floraal, tabak, ceder, kruiden, mokka, choco, prachtig fruit, kersen, vijgen, pruimen; sappig, levendig, pit, grip, vulling, intensiteit, structuur, finesse, balans, lengte, nu perfect op dronk, heerlijk!    18.5 pnt

Importeur: Albert Heijn

Een tijdje geleden schreef ik in een van mijn ‘overpeinzingen’ dat ik een kelder met wijn moest opruimen. Ik kwam daarbij nogal wat flessen tegen die er een tijd hadden gelegen, maar die er – om het mild te zeggen – niet beter op waren geworden. Vooral veel witte wijnen, maar zelfs ook oudere rode wijnen hadden de tijd des tijds niet heel goed weten te doorstaan.

M. Chapoutier is een wereldberoemde wijnproducent. Niet in de laatste plaats om het grootgrondbezit op de mythische Hermitage-heuvel en de geweldige wijnen die het maison daar maakt, maar ook elders in de Rhône. De recent op de markt gekomen wijnen zijn niets minder dan briljant.

Mede door de toenemende interesse in ‘natuurwijnen’ worden oude productiemethoden voor wijn herontdekt. Naast de zogenaamde amberwijnen winnen ook de op traditionele wijze gemaakte mousserende wijnen aan populariteit. Een verkenning.

Het kan verkeren. In 2022 zijn droogte, hitte en bosbranden actuele thema’s in de Europese wijnbouw. Hoe anders was het in 2021, waarvan de wijnen nu op de markt zijn en komen. Joep Speet, Magister Vini en sourcing manager bij Delta Wines, bespreekt hier een specifiek probleem van 2021: valse meeldauw.

Op 22 april jl. schreef hij zijn laatste stukje op de site, op 14 mei werd zijn vertrek aangekondigd en op 1 augustus overleed John Bindels, hoofdredacteur van de site WijnWijs.

Bindels, geboren in Oosterhout op 17 april 1935, was een klassiek geschoolde journalist, een generalist van de oude stempel in de beste zin van het woord. Na zijn diensttijd bij de marine begon hij in 1957 als leerling-journalist bij Dagblad De Stem in Breda. Zijn journalistieke opleiding volgde hij in Nijmegen en Utrecht. Zijn lange carrière in de journalistiek bracht hem in diverse functies bij meerdere kranten en tijdschriften naar de meest uiteenlopende plekken op de wereld. Zo werd hij bijvoorbeeld uitgezonden naar Kirgizië om daar een krant te reorganiseren. Maar het bleef niet louter bij de journalistiek. Ook werkte John Bindels onder meer voor de Vereniging Eigen Huis, een woningbouwcorporatie in Brabant en was hij adviseur bij het ministerie van VROM (Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer).
Daarnaast beperkte zijn schrijfwerk zich ook niet louter tot proza en verschenen er enkele dichtbundels van zijn hand. Bij sommigen in de wijnwereld was Bindels daarnaast befaamd, of misschien zelfs eerder berucht, vanwege zijn pianospel, met name na afloop van een proeverij of ander wijnevenement. Wanneer hij ergens in de ruimte een piano ontwaarde, viel hij het instrument aan als een echte klavierleeuw, als ware hij Horowitz, waarna hij werkelijk met geen tien paarden meer van het toetsenbord te scheiden was.

Met wijn kwam hij naar eigen zeggen pas in een latere fase van zijn journalistieke carrière in aanraking. Dat resulteerde na zijn pensioengerechtigde leeftijd in zijn hoofdredacteurschap van de website WijnWijs, die hij samen met Cornelis Heystek opzette. Bindels beschouwde zich in die functie als de enige onafhankelijke en objectieve wijnjournalist van Nederland. Hij was iemand die anderen graag (taalkundig) de maat nam, maar zelf toch ook regelmatig op een uitglijder werd betrapt. Daar kon hij echter uitermate fair op reageren. Toen hij mij ergens in 2015 meende te hebben betrapt op een fout in een artikel op de website van Perswijn, maar ik hem erop wees dat hij mij op zijn eigen website juist foutief had geciteerd door een komma aan mijn tekst toe te voegen waardoor de strekking ervan compleet veranderde, reageerde hij niet alleen bijzonder snel en sportief per e-mail, maar plaatste hij ook onmiddellijk een rectificatie op zijn eigen website waarin hij zijn eigen ontsporing ruiterlijk toegaf en zijn excuses daarvoor aanbood. Dat kenmerkte en sierde hem. Het was weliswaar mieren-, nee liever kommaneuken op de vierkante centimeter, zo stelden we later glimlachend samen vast, maar taalkundig voor echte liefhebbers toch interessant en van belang.

Op de redactie van Perswijn was John Bindels een van de weinigen die voorzien was van een bijnaam: ‘het orakel van Ulicoten’. Een bijnaam die hij uiteraard te danken had aan onze collega René van Heusden. René en John kruisten op de websites van Perswijn en WijnWijs veelvuldig de degens met elkaar en vlogen elkaar als twee agressieve katers in de haren, waarbij ze elkaar regelmatig beschuldigden van onoorbaar handelen. Vaak hadden die wederzijdse beschuldigingen een hoog ‘de pot verwijt de ketel’ gehalte. Waar die aanhoudende wederzijdse irritatie vandaan kwam? Ik denk dat beiden veel van zichzelf in de ander herkenden. Beiden waren erudiet, belezen, scherpzinnig, welbespraakt en muzikaal, maar ook tegendraads en eigenzinnig. Ze herkenden niet alleen hun goede, maar vooral ook hun eigen minder goede eigenschappen in de ander, hetgeen er uiteindelijk toe leidde dat ze elkaar zagen als hun ‘meest geliefde vijand’. Eerlijk gezegd vond ik hun openbare gekrakeel en onderlinge beschuldigingen vaak veel te ver gaan en beneden (hun) niveau. Tijdens een persreis naar Duitsland in 2014 stelde ik John voor eens met zijn drieën te gaan lunchen om te proberen het steeds verder escalerende gekissebis te beëindigen. John had daar wel oren naar, maar René wilde absoluut niet. Op verzoek van John heb ik daarna nog meerdere pogingen gewaagd, maar René bleef bij een onwrikbaar ‘njet’. Het vroegtijdig overlijden van René in 2017 heeft er daarna mede voor gezorgd dat het er ook nooit van gekomen is. Na het overlijden van René schreef John een mooi in memoriam, waarin hij onder meer sprak over een opponent met wie het de moeite waard was de degens te kruisen, wederzijds respect en evenwijdigheden in opvattingen. Heel jammer dat die lunch nooit heeft plaatsgevonden…

De laatste jaren liet de gezondheid van John te wensen over. Tijdens de VDP-proeverij in Wiesbaden in 2017 werd hij onwel en mailde hij mij korte tijd later dat hij geregeld last had van instabiliteit en duizelingen op onverwachte momenten. In het bericht over zijn overlijden op WijnWijs wordt gemeld dat ook zijn smaak de laatste jaren veranderd was en hij last had van allergieën. Na een val in de tuin als gevolg van evenwichtsstoornissen ging zijn gezondheid verder achteruit en belandde hij achtereenvolgens in het ziekenhuis, een zorghotel en een hospice, waar hij op 1 augustus rond 18.30 uur op 87-jarige leeftijd overleed. Daarmee kwam een einde aan het allesbehalve kleurloos leven van een markant man.

Rust zacht, John.

Frank Jacobs

In 2006 vertrok een Rotterdammer samen met zijn vrouw naar Macedonië om druiven te verbouwen en de allerbeste droge mousserende wijn van Griekenland te maken. Misschien niet de eerste wijn die bij je opkomt als je aan dit land denkt, maar Amyntaio, het gebied waar het Hollandse duo zich vestigde, blijkt er uitermate geschikt voor.

Amyntaio is onderdeel van het grotere gebied Florina en ligt in Macedonië, in het noorden van Griekenland. Naastgelegen wijnstreek is Naoussa, waar volle, krachtige rode wijnen van xinomavro vandaan komen. Deze lokale variëteit wordt ook in Amyntaio verbouwd, maar de wijnen zijn anders. Dat zit ’m in de overwegend lichte, zanderige bodem en in het semicontinentale klimaat. Amyntaio is een van de koelste wijngebieden van Griekenland, met koude winters en relatief milde zomers met een groot verschil tussen de dag- en nachttemperatuur. Dat laatste heeft direct te maken met de hoge ligging van de wijngaarden, op 590 tot 750 meter boven zeeniveau. Het is behoorlijk ruig in dit deel van Griekenland. De hooggelegen vlakte wordt omringd door drie gebergten: Vermio (2052 meter), Vitsi (2128 meter) en Voras (2554 meter), en een aantal meren. Amyntaio is klein, maar groeiend, terwijl het totale wijngaardareaal in Griekenland daalt. Enkele grote, toonaangevende wijnhuizen in combinatie met kleine producenten hebben de kwaliteit een lift gegeven en Amyntaio van een terecht stempel voorzien als het gebied voor cool climate wines.

Op zoek

Een van die kleine wijnhuizen is in handen van Nederlanders. Laurens Hartman-Karanika, zoon van een Nederlandse vader en Griekse moeder, werkte succesvol in de uitgeverswereld, maar wist dat hij ooit uit Nederland zou vertrekken. Zijn vrouw, Annette van Kampen, opgegroeid in een boerenbedrijf ten zuiden van Rotterdam, deelde die wens. Hartman: ‘Al vanaf mijn studententijd heb ik interesse in wijn. Mijn huisgenoten en ik reden regelmatig naar Frankrijk om domeinen te bezoeken en wijn te kopen. Druiven verbouwen, wellicht wijn maken, sprak mijn vrouw en mij aan, en we zochten in Italië, Duitsland en Oostenrijk een mogelijkheid om ons leven een nieuwe invulling te geven. Maar daar lagen de prijzen te hoog. Griekenland, hoewel vertrouwd voor mij als half Grieks, was geen optie. Ik vond de wijnen er domweg nooit goed genoeg.’

Andersdenkenden

Tijdens een verblijf aan Griekenland besloten Laurens en Annette echter toch de wijngebieden in Macedonië serieuzer te bekijken. In die tijd hadden Angelos Iatrides (Alpha Estate) en Yiannis Boutaris (Kir-Yianni) de vergeten wijngaarden van Amyntaio ontdekt, met stokoude, ongeënte xinomavro en assyrtiko. Laurens en Annette bezochten deze grote bedrijven, maar spraken ook met de kleinere wijnboeren die er al generaties lang druiven verbouwden. Zij en hun gebied stonden in de schaduw van Naoussa. Hun druiven van de lichtere bodems van Amyntaio vormden hooguit de basis voor eenvoudige rosé en de zoete, mousserende wijn (gemaakt volgens de Charmatmethode) die de Grieken traditioneel na een diner bij vers fruit drinken. Hartman: ‘Hun verhaal was ontmoedigend. Ze vertelden over het onmogelijke klimaat in Amyntaio, waar de druiven onvoldoende rijpten en met een extreem lage pH werden geoogst. Die zure wijnen van onrijpe druiven vonden overigens gretig aftrek om wijnen uit warmere gebieden mee op te frissen. Maar voor de meeste wijnboeren ontbrak elke noodzaak om zelf wijn te maken. Sterker nog: de lokale bevolking geloofde niet in kwaliteitswijn uit hun Amyntaio.’ Hartman rook kansen: ‘Andersdenkenden, nieuwkomers zoals wij, waren daardoor juist welkom. En de kenmerken van xinomavro uit deze koele streek klonken mij briljant in de oren voor mousserende wijn.

Betere bodem, betere wijn

In 2006 begon het avontuur van Laurens en Annette met Domaine Karanika: 1 hectare wijngaard, verdeeld over vier verschillende plots, beplant met ongeënte xinomavro van 50 tot 100 jaar oud. Dat de druiven in het gebied niet rijp werden, kwam natuurlijk deels door het klimaat, maar ook door het gebruik van kunstmest, waardoor er torenhoge opbrengsten per hectare werden bereikt. Het duurde vier à vijf jaar van biologisch en later ook biologisch-dynamisch werken voordat de stokken op Karanika druiven produceerden met de beoogde kwaliteit. Laurens Hartman: ‘De bodem herstelde, de opbrengst ging fors omlaag en de planten raakten in balans.’ In 2006 had hij wat Xinomavro met gist en kristalsuiker gebotteld voor de tweede vergisting. ‘We waren daar toen nog niet serieus mee bezig. De bouw van de kelder en het werk in de wijngaard vroegen alle aandacht. Maar op een feestje in 2009 proefden we onze eerste mousserende wijn. Die bleek schrikbarend lekker. Het bevestigde mijn vermoeden dat xinomavro in Amyntaio perfect was voor een bubbel van hoge kwaliteit en dus besloten we om, naast de stille wijnen die we toen deden, duizend flessen mousserend te maken. Ik kocht flessen bij een producent van mousserende wijn in de buurt, maar dat bleek een fout. De druk in de traditionele zoete, mousserende Afrodis ligt lager dan de 5 à 6 bar in een wijn met tweede vergisting op fles. We begrepen algauw dat het veel veiliger was om voor flessen, kroonkurken, gyropalettes en kennis naar het gebied te gaan waar ze al eeuwen ervaring hebben met mousserende wijn: de Champagne.’

Eerste generatie

In 2011 kwam journalist Tom Stevenson, gespecialiseerd in mousserende wijnen, langs bij Karanika en werd overdonderd door de kwaliteit en eigenzinnige stijl van de mousserende blanc de noirs van xinomavro. Aangestoken door zijn enthousiasme werd het voor Laurens en Annette nog duidelijker dat ze zich daarop moesten focussen. Er werden pupitres aangeschaft en een tweedehands apparaat voor het dégorgement. In 2013 kwamen er 4000 flessen op de markt; inmiddels zijn dat er 60.000. Toen zijn Extra Cuvée de Reserve van 100% xinomavro als huischampagne werd geselecteerd bij driesterrenrestaurant Eleven Madison Park, naast Krug en Agrapart, begon Laurens er echt in te geloven. Hartman: ‘Maar toen begon ook de “ellende”. Die eerste wijnen waren het probleem niet, toch een soort toevalstreffers. Om bij de echte top te horen en te blijven, dat is moeilijk. Ik weet namelijk niet precies waarom onze wijnen eruit springen voor de kenners. We deden het op ons gevoel, maar nu wil ik begrijpen waarom dat werkt. Ik ben geen zoveelste generatie champagnemaker en sommige simpele dingen moet ik als beginneling zelf ervaren.’ Als eerste-generatie-wijnmakers hebben Laurens en Annette ongetwijfeld een achterstand, maar ook een voordeel. Met hun open en kritische blik op wijnbouw en vinificatie zijn ze te vergelijken met kleine terroir-champenois als Prevost, Leclapart en Marguet. Hartman vond een goede gesprekspartner in Anselme Selosse, die hem met de cruijffiaanse opmerking ‘Vergeet de norm, je wilt toch geen normale wijn’ deed beseffen dat hij geen champagne, maar mousserende Amyntaio moet willen maken. Champagnemakers Françoise Bedel en Eric Rodez inspireerden hem om aromatherapie in de wijngaard te gebruiken en zo min mogelijk in te grijpen bij het wijnmaken.

Volle maan

‘Soms begrijp ik iets pas achteraf’, vertelt Hartman. ‘We beschikken bijvoorbeeld over sterke natuurlijke gistculturen. Ik was ervan overtuigd dat die met de hoge leeftijd van de stokken hadden te maken, maar ze komen uit de kelder. Omdat wij hier een septic tank als riolering hebben, mogen we alleen met natuurlijke middelen als soda schoonmaken. Doordat we nooit synthetische spullen gebruiken, neemt de diversiteit in gisten toe en dat draagt bij aan de verfijning en complexiteit van de wijn. Puur toeval. Natuurlijk ontwikkelen we ook een visie. Al doende komen we erachter dat biodynamie het beste bij ons past. Bij stress in de wijngaard – door droogte en hitte, zoals in de afgelopen zomer – hebben etherische oliën van valeriaan en kamille een kalmerende invloed. Olie van grapefruit werkt goed tegen meeldauw. We doen onderzoek naar het effect van kobaltpreparaten op de mineraliteit (pH) van de wijn. In de kelder houden we ons aan de kalender van Maria Thun. Het dégorgement doen we bijvoorbeeld uitsluitend op de dag na volle maan. De wijn is dan volledig in rust, er ontsnapt nauwelijks koolzuur. Bij een andere maanstand krijgt de wijn een ongelooflijke opdonder van het dégorgement; dat heeft invloed op de fijnheid van de mousse.’

De smaak van ongeënt

Inmiddels beschikt Domaine Karanika over 10 hectare wijngaard, waarvan er 7 in productie zijn. ‘Dit terroir heeft veel potentie. Het koele klimaat, getalenteerde inheemse variëteiten, percelen met oude, ongeënte wijnstokken, sneeuw in de winter: perfect als mousserende wijn je doel is.’ Nieuwe aanplant gebeurt uitsluitend op forse afstand van wijngaarden waar niet biologisch wordt gewerkt. Op de zanderige bodems, sommige met een ondergrond van mergel, is beplanting met ongeënte planten (dus zonder Amerikaanse onderstok) officieel niet toegestaan, maar wel mogelijk, omdat phylloxera daar niet toeslaat. Volgens Hartman is de mineraliteit, complexiteit en intensiteit in wijnen van ongeënte stokken vele malen groter.

Wijn op sabbatical

Tot zover het succesverhaal. Want toen kwam de coronacrisis, die direct invloed heeft op de bedrijfsvoering. Annette van Kampen: ‘We moeten deze maand eigenlijk bottelen, maar we kunnen geen flessen kopen. Onze omzet is sinds de uitbraak met 80 à 90% gedaald. We houden net genoeg over voor de vaste lasten, maar extra uitgaven kunnen we ons nu niet permitteren.’ Hartman ziet toch ook een voordeel. Hij is er groot voorstander van om de basiswijn langer op vat te laten liggen. ‘Door de grote vraag van voor de crisis lukte dat voor de meeste cuvées niet, maar als we nu niet kunnen bottelen, krijgt de basiswijn een jaartje extra rust op vat. Een soort sabbatical. Dat zou een onverwachte stap naar die constantere hoge kwaliteit kunnen zijn.’ De pandemie gooit hopelijk slechts tijdelijk roet in het eten, want Amyntaio is een rijzende ster, een plek waar overheid en producenten gezamenlijk werken aan onder meer bodemonderzoek, het promoten van biologische programma’s en, verzucht Hartman, ‘eindelijk ook aan de bescherming van xinomavro, zodat we niet overspoeld worden door chardonnay en syrah.’

Domaine Karanika

Eigenaar: Laurens Harman en Annette van Kampen
Wijngaard: 10 ha waarvan 7 ha in productie
Aanplant: assyrtiko, xinomavro, limniona
Productie: 70.000 flessen, waarvan 60.000 mousserend, gemaakt volgens de traditionele methode
Export: 60%, met name naar de VS, Canada, Japan en Noord-Europa

Amyntaio in het kort

Amyntaio, spreek uit: a-mien-deo, ook gespeld als Amyndaio en Amyndeo
Wijngaarden: 800 tot 850 ha
Duivenrassen: xinomavro, circa 500 ha; en verder assyrtiko, malagousia, roditis, sauvignon blanc, chardonnay, merlot, syrah, pinot noir
Producenten: 12, onder meer Alpha, Karanika, Kir Yianni en Tsantali
Klimaat: semicontinentaal, koel
Bodem: overwegend zand
Hoogte: 590 tot 750 meter

Magda van der Rijst

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in Perswijn #3-2020

‘In Swartland reed ik altijd door een oude wijngaard van chenin blanc om naar mijn jonge Columella-wijngaard te gaan. Op een gegeven moment dacht ik, ik ben ook gek, ik moet wit maken’, verhaalt Eben Sadie. Palladius was geboren.