In de NRC van afgelopen weekend stond een interessant interview met kinderarts Elise van de Putte. In het interview wordt ingegaan op hoe kinderen tegenwoordig onder druk worden gezet. En over het gebrek aan duidelijke kaders dat ze door hun ouders wordt geboden. In haar promotieonderzoek van twintig jaar geleden beschrijft ze kinderen die te moe zijn om naar school te gaan en hele dagen op de bank hangen. Ze hebben hoofdpijn, buikpijn en spierpijn, zonder behandelbare oorzaak.
Wat ik maar wil zeggen: er zijn klachten -waar hoofdpijn er een van is- waarvoor soms niet eens een duidelijke oorzaak aan te wijzen is. Dat is het probleem met geneeskunde. Voor sommige klachten, en zeker een klacht als hoofdpijn, is lang niet altijd een oorzaak te vinden. Op zich niet zo gek. We staan bloot aan een enorme hoeveelheid prikkels. Via allerlei zintuigen: licht en geluid natuurlijk, maar ook stress. Ook voedingsmiddelen kunnen hoofdpijn veroorzaken. Dranken die alcohol bevatten zijn daar een bekend voorbeeld van. En laten we eerlijk zijn: in veel gevallen is hoofdpijn het gevolg van (te) veel drinken, in gewoon Nederlands een kater.
Als we specifiek naar wijn kijken, dan moeten we in de eerste plaats vaststellen dat wijn, omdat het uit druiven is gemaakt, behalve alcohol ook heel veel andere, zeer uiteenlopende stoffen bevat. Daarom is het ook zo lastig om uit te maken welke stofje of welke stoffen de hoofdpijn zouden kunnen veroorzaken. Het is duidelijk dat niet iedereen even gevoelig is voor het ontstaan van hoofdpijn door wijn, maar naar de exacte oorzaak wordt dan ook al jaren gezocht. Een extra lastige factor is dat wijn vaak ook wordt gedronken in combinatie met andere voedingsmiddelen, wat het zoeken naar de oorzaak nog lastiger maakt. Wel zeker is dat sommige mensen vooral op het drinken van rode wijn kunnen reageren met flinke hoofdpijn.
Sommige stoffen zijn al heel lang ‘populair’ als mogelijke schuldigen van hoofdpijn door wijn, zoals sulfieten, die gebruikt worden als conserveringsmiddel, tegen oxidatie en om een tweede gisting op fles tegen te gaan, vooral bij zoete(re) wijnen. Maar sulfieten zitten ook in onder andere gedroogd fruit en bepaalde vleeswaren, en daar wordt geen hoofdpijn van gerapporteerd. Bovendien veroorzaken sulfieten bij degenen die er gevoelig voor zijn geen hoofdpijn, maar hartkloppingen en huiduitslag (netelroos of urticaria), en mogelijk een astma-aanval.
Onlangs kreeg ik een artikel onder ogen dat een andere stof wel eens de boosdoener zou kunnen zijn: quercetine. Quercetine is een flavonol, een van de anti-oxidanten in rode wijn, die er mede voor zorgt dat wijn ook een zeker gezondheidseffect heeft. Quercetine wordt in het lichaam omgezet in een stofje dat volgens onderzoekers de afbraak van aceetaldehyde, zelf weer een afbraakproduct van alcohol, zou kunnen afremmen, door het remmen van het enzym dat deze afbraak verzorgt. Een hoog gehalte van dit aceetaldehyde in het bloed leidt onder andere tot hoofdpijn, naast misselijkheid en roodheid. Bij zo’n 40% van de Oost-Aziatisch bevolking is datzelfde enzym ook niet goed werkzaam, wat verklaart dat veel Aziaten niet goed tegen alcohol kunnen.
De hoeveelheid quercetine hangt af van de blootstelling aan de zon en van de techniek van wijnmaken. Druiven die aan veel zonlicht zijn blootgesteld, bevatten meer quercetine. Bij het wijnmaken leidt een langer schilcontact tot meer quercetine in de wijn. Dus krachtige, diepgekleurde rode wijnen uit streken met veel intens zonlicht leiden voor degenen die er gevoelig voor zijn tot meer hoofdpijnklachten. Een interessante hypothese, die nu nog bij mensen moet worden getest. Dat gaat binnenkort gebeuren. Het zou wel goed kunnen verklaren waarom mensen vooral bij rode wijnen last krijgen van hoofdpijn. Dit soort onderzoek maakt geneeskunde ook zo interessant. Er zijn nog veel raadsels in ons lichaam, en het is mooi dat deze stap voor stap worden opgelost.
En degenen die hier gevoelig voor zijn? Die kunnen wat mij betreft maar het beste Champagne drinken. Zeker in deze tijd van het jaar. Proost! En goede feestdagen gewenst.
Ik ben de komende weken met kerstreces. Ik ben weer terug, vanuit de Médoc, op maandag 8 januari.
Ronald de Groot
