Veel wijnmakers en -maaksters uit Zuid-Afrika krijgen meer aandacht dan Jean Smit van Damascene, maar er zijn er maar weinig zo goed als hij. Een groot talent.
Toen Jean Smit verleden jaar in Nederland was om zijn wijnen te presenteren op uitnodiging van importeur Smaragd Wijnen, was dat niet de eerste keer dat ik hem ontmoette. De keer daarvoor was tijdens Cape Wine 2022. Dat ik hem al in 2014 had leren kennen, was ik eerlijk gezegd vergeten. Het was in Franschhoek en Jean werkte destijds nog als wijnmaker bij Boekenhoutskloof. Toen al viel hij me op als een intelligente persoon, met een goede, eigen visie.
Jean Smit (foto ©Damascane)
Basis bij Boekenhoutskloof
Jean Smit is geboren in Cape Town. Zijn vader was bankier, zijn moeder werkte bij een apotheek. Aanvankelijk wilde hij dokter worden en ging medicijnen studeren. Maar hij maakte al snel een switch naar landbouw en later wijnbouw en oenologie. Zijn eerste aanstelling was bij Rustenberg in Stellenbosch, waar hij drie jaar werkte onder Adi Badenhorst. Ook deed hij ervaring op in Californië.
Toen hij terugkwam, werd hij hoofdwijnmaker bij Boekenhoutskloof, waar hij onder meer verantwoordelijk was voor het grote succesnummer, The Chocolate Block, destijds een nóg uitgebreidere blend dan nu. ‘Voor mij was het geweldig om zo’n wijn te maken’, zegt Jean. ‘Het was zo belangrijk dat ik met al die verschillende wijngaarden kon werken. Ik leerde Rosa Kruger kennen en veel bijzondere druiventelers. Daar ligt mijn basis.’
Het was ook daar, bij Boekenhoutskloof in Franschhoek, dat hij sémillon leerde waarderen. Zijn liefde voor en kennis van syrah werd vergroot bij Stéphane Ogier in Côte-Rôtie.
Damascene Syrah-wijngaard (foto ©Damascene)
De beste regionale wijn
In 2017 begon Smit Damascene, samen met ondernemer David Curl. Die kende hij trouwens al van diens project Moya Meaker in Elgin, waar Jean de wijnen maakt. Damascene refereert aan de wonderbaarlijke bekering van de apostel Paulus op weg naar Damascus en staat voor het begrip ‘openbaring’. ‘De wijnen moeten eerlijke expressies zijn van hun jaargang en herkomst.’ En herkomst wordt vaak in ruimere zin bedoeld: ‘De focus ligt vooral op regionale typiciteit. Swartland is anders dan Stellenbosch, maar beide zijn speciaal.’
Jean wil Stellenbosch onder andere optimaal laten smaken door middel van cabernet sauvignon; daarvoor blendt hij wijnen uit Bottelary, Vlottenburg en Helderberg. Op vergelijkbare wijze gaat hij te werk met syrah. De Syrah uit Swartland is een blend van fruit uit Paardeberg, Malmesbury en (vooral) Kasteelberg, die uit Stellenbosch stamt uit Bottelary, Polkadraai Hills en Devon Valley.
Damascene Franschhoek Semillon (foto ©Damascene)
Balans
‘De individuele wijngaarden zijn belangrijk; ik heb ze met heel veel zorg uitgezocht en we leggen ze via lease voor 25 jaar vast. Maar ik benut ze vooral om de best mogelijke, meest complete regionale wijn samen te kunnen stellen’, legt Jean uit. ‘Balans is belangrijk en beter te bereiken door het blenden van wijnen uit verschillende wijngaarden. De expressie van een individuele wijngaard kan geweldig zijn, maar als ik daarvan maar 1000 flessen kan maken, heeft het weinig zin. Je moet ook aan een zeker volume denken, wijn op economisch rendabele schaal kunnen maken en voor acceptabele prijzen kunnen verkopen; mensen moeten de wijn wel kunnen drinken!’
Oude en nieuwe aanplant
Maar er zijn ook wijnen van meer specifieke herkomst, zoals de Chenin Blanc uit Swartland van twee wijngaarden in Paardeberg, Cabernet Franc uit Bottelary en de Syrah uit Cederberg. Het meest bijzonder is wellicht de Sémillon uit Franschhoek. Die komt uit twee wijngaarden die Jean heeft leren kennen in zijn tijd bij Boekenhoutskloof. Eén is La Chataigne, met een leeftijd van 81 jaar een van ‘s lands oudste wijngaarden met sémillon, de ander heeft zijn schoonvader aangeplant, in 1962. Een deel van de druiven is gemuteerd tot sémillon gris, de roze-paarse variant die uniek lijkt voor Zuid-Afrika. Dit soort oude wijngaarden zijn uiteraard heel speciaal, zegt Jean. ‘Maar we planten ook veel nieuwe wijngaarden aan, op koelere plekken vooral, zoals op het plateau van Ceres. Dat is belangrijk voor de toekomst, voor een duurzame Zuid-Afrikaanse wijnbouw.’
Wijngaard in Swartland (foto ©Damascene)
Eigentijds wijnmaken
Het wijnmaken vindt sinds 2020 plaats in een moderne, perfect geoutilleerde wijnmakerij in Elgin. En de vinificatie is voorbeeldig eigentijds, afgestemd op druivenras, kwaliteit van het fruit, herkomst en jaargang. Voor de witte wijnen worden hele trossen geperst. Het sap vergist spontaan, startend in conische betonnen vaten en daarna in foeders van 1000 liter. De gistingstemperatuur ligt vrij hoog (± 20 °C), om eenvoudige gistingsaroma’s kwijt te raken en de ware kwaliteit ruimte te geven. De malo wordt geblokkeerd door terugkoeling. De wijnen rijpen tien maanden gekoeld op de volle gisten, zonder bâtonnage. Voor kerst worden ze overgeheveld en in januari gebotteld. Alleen vlak voor de botteling wordt wat sulfiet toegevoegd.
Bij het maken van de rode wijnen maakt Jean verschillende keuzes. Zo worden de cabernets 100% ontsteeld en wordt de syrah deels ontsteeld. En de cabernets gisten op hogere temperatuur (28 °C) dan de syrah (26 °C). Voor Syrah van schist (Kasteelberg, Swartland) past hij de techniek toe van submerged cap (hoed van druiven blijft ondergeduwd) om de structuur van de wijn te verzachten, voor Syrah van graniet (Paardeberg, Swartland) doet hij juist remontages. Jean doet niet aan verlengde inweking nadat de gisting klaar is, maar gebruikt graag de perswijn voor meer textuur. De wijnen rijpen in foeders van 2000 liter, op een deel (60%) van de Cabernet Sauvignon na, die een jaar wordt opgevoed in nieuwe barriques.
De moderne wijnmakerij Habibi van Damascene in Elgin (foto ©Damascene)
Prachtige wijnen
Zelf zegt Jean over zijn wijn: ‘Ik probeer wijnen te maken die niet meteen opvallen, maar fijne details hebben. Ze zijn heel gelaagd en ontwikkelen zich multidimensionaal in het glas.’ Zelfverzekerde woorden, maar terecht. De stijl van de wijnen valt wat mij betreft als volgt te omschrijven: vrij ingetogen, precies, zuiver maar niet technisch, puur en eerlijk. O ja, en heerlijk drinkbaar. Het zijn prachtige wijnen, waar Zuid-Afrika trots op moet zijn. En Jean Smit ook, een groot talent.
De geproefde wijnen
Chenin Blanc 2021, Stellenbosch 17 pnt
Tropisch fruit, mooi kruidig, amandel, witte bloemen; mooi intens, kracht, goed fruit, zoutig, zuren, lang.
€ 29,50
Chenin Blanc 2021, Swartland 17,5 pnt
Ingetogen, geel fruit, citrus, specerijen, fris kruidig; slanker dan Stellenbosch, fijne zuren, zoutig, heel fraai en verfijnd.
€ 29,50
Sémillon 2021 17 pnt
Ingetogen, groengeel fruit, specerijen, vol maar fris; mooi intens, fijne textuur, grip, prachtige balans en lengte.
€ 29,50
Syrah 2021, Stellenbosch 16,5 pnt
Mooi, rood fruit, peper, kaneel, oud hout; heel verfijnde structuur, puur, fruitig, mooi lang.
€ 29,50
Syrah 2021, Swartland 17,5 pnt
Heel puur, rood fruit, bloemen, zoete specerijen, oregano; heel verfijnd en precies, superelegante tannine, grote lengte.
€ 29,50
Syrah 2021, Cederberg 16,5 pnt
Cassis, blauwe bessen, peper, gedroogde kruiden, oud hout; heerlijk zoetzuur fruit, rijpe tannine, balans en lengte.
€ 29,50
Cabernet Franc 2021, Stellenbosch 17 pnt
Heel getypeerd, zwarte bes, venkel, tabak, korianderzaad; smaakvol, goede grip, precies, slank, lang.
€ 29,50
Cabernet Sauvignon 2020, Stellenbosch 17 pnt
Zwoel zwart fruit, grafiet, tabak, cederhout; perfect rijpe tannine, genoeg zuren, romig, precies, lang.
€ 29,50
Importeur
Smaragd Wijnen.
NB: dit artikel verscheen eerder in Perswijn 2023-6.
