Baden-Wurttemberg? Daar rijd je toch gewoon hard doorheen? Met de blik strak op het asfalt, of hoopvol gericht op de mediterrane horizon. Een plaatselijk kuuroord wordt nog net als pitstop aangedaan, maar daar blijft het meestal bij. Niet iedereen weet namelijk van de weelderige Badense wijnranken die achter de stalen vangrail te vinden zijn. Op unieke terroirs en in een verrassend mild klimaat. Blijkt het zonnige zuiden toch dichterbij dan je denkt.
Op uitnodiging van de VDP. Baden breng ik een tweedaags bliksembezoek aan de meest zuidelijke Duitse wijnregio. Met zijn negen Bereiche en de bijna 15.500 hectare aan wijngaard is Baden het op twee na grootste Duitse Anbaugebiet. Van het Zwitserse Bazel over de lange Badische Weinstrasse kronkelend omhoog. Dat worden twee goedgevulde en afwisselende dagen.
Warme kom
De Badense wijngaarden strekken zich over zo’n 400 kilometer uit van de Bodensee aan de Zwitserse grens tot Heidelberg in het noorden. In het zuidwesten schuurt de regio tegen de Franse Elzas aan, met dezelfde klimatologische voordelen van de Vogezen. En in het oosten zorgt het Zwarte Woud voor de nodige beschutting. De hele regio ligt daardoor in een verrassend warme kom. Baden is zelfs als enige Anbaugebiet ondergebracht in Europese wijnbouwzone B (de rest is A, de koelste zone). De wijnen zijn over het algemeen wat voller, fruitiger en wat lager in zuur dan het gemiddelde Duitse glas. Daarom doen de burgunders – de drie pinots en voor het gemak ook chardonnay – het hier zo goed.
Van de Markgräfler Gutedel
In het zuiden – tussen Zwitserland en Freiburg – liggen de glooiende wijngaarden van het Markgräflerland. Hoog op de zuidelijk gelegen VDP.Grosse Lage Frauenberg bijten we in stijl het spits af met een Sekt-aperitief. Vergezeld door de drie lokale VDP-wijnmakers Martin Männer (Weingut Blankenhorn), Gerd Schindler (Weingut Lämmlin-Schindler) en Ulrich Bernhart (H.Schlumberger) bekijken we het uitgestrekte Markgräfler-landschap.
Aspergebedden, kersenboomgaarden, idyllische wijndorpen en rotsformaties wisselen de wijngaarden af. Dit is hét chasselasgebied, of eigenlijk het gutedelgebied, naar de lokale naam van de druif. Het relatief vochtige klimaat, de Rijn en een bodem van löss, klei en kalk zorgen voor de ideale omstandigheden. En ook al verdrijft de burgunderfamilie het ras tegenwoordig van zijn eerste plek, gutedel zorgt hier nog altijd voor de echte juweeltjes. En vergeleken met de exemplaren van de Zwitserse buur zijn ze ook nog eens prettig geprijsd.
Bij Badense wijn hoort lekker eten, dus we duiken samen met de wijnmakers meteen in het diepe met een uitgebreide wijnlunch. Naast lokale asperges, ravioli en eendenborst, passeren vele Gütedels (van droog tot Trockenbeerenauslese), Burgunders en Gewürztraminer Spätlese de revue. Over het geheel genomen zijn de wijnen geconcentreerd en zacht, met steeds een frisse ondertoon. Op de verre uitlopers van het Zwarte Woud is het duidelijk goed toeven. Mijn favoriet is de VDP.Ortswein Chasselas Reserve 2016 van Lämmlin-Schindler. Puur gemaakt, fris, maar toch lekker vol en met een intense afdronk vol appel en peer.
Naar de Kaiserstuhler Spätburgunder
Maar geen tijd om daar al te lang bij stil te staan. Op naar de fameuze Kaiserstuhl. De ‘Wanderweg’ over de steile wijnhellingen van de VDP.Grosse Lage Vorderer Winklerberg bij Ihringen staat gepland. Dit vulkanische laaggebergte wordt omsloten door hogere bergruggen, met daartussenin de zogenaamde Bourgondische Poort. Deze opening zorgt voor een unieke, mediterrane luchtstroming uit de Rhônevallei, die (samen met de vulkanische, zonopslurpende moederrots) van de Kaiserstuhl de warmste plek van Duitsland maakt. De wijnmakers van Dr Heger, Stigler, Staatsweingut Freiburg en de nieuwste Badense VDP-aanwinst Weingut Michel wandelen een stukje mee en vertellen over hun bijzondere land.
De vulkanische ondergrond is bedekt met löss, waardoor er veel basalt, magnesium, ijzer en aan de westelijke zijde zelfs kalk in de bodem voorkomt. Al met al vrij ideale omstandigheden voor de – in terrassen aangelegde – wijngaarden. Vooral spätburgunder gedijt hier goed, maar ook grauburgunder, weissburgunder en zelfs riesling voelt zich thuis. De Kaiserstuhl ligt dan wel hemelsbreed tussen Colmar en Freiburg in, qua flora en fauna doet het een stuk exotischer aan. Behalve druiven zien we smaragdhagedissen, orchideeën en vijgencactussen.
Natuurlijk proeven we ook. Een van de absolute pronkstukjes is de magnum Spätburgunder GG Winklerberg Häusleboden 2010 van Dr. Heger, van de hand van wijnmaker Markus Mleinek. Zacht, puur, complex, kers, drop, omgeven door een subtiele toast. Gewoon ontzettend lekker. Ook de Winklen Riesling GG Herrgotswinkel F36 2015 van Stigler is trouwens de moeite waard.
En van de Ortenauer Riesling
De volgende dag hervatten we onze Badense wijnkruistocht. Verder noordwaarts richting het langgerekte Ortenau, op de flanken van het Zwarte Woud. Het land van ruïnes en kastelen. Door de invloed van het Zwarte Woud en een bodem van vulkanisch porfierverweringsgesteente en graniet is dit de meest zuidelijke Duitse riesling hotspot. We zijn op weg naar Durbach. Naar Schloss Staufenberg, Weingut Markgraf von Baden om precies te zijn. Gelegen op een van de hoogstgelegen rieslingpercelen. Het bovenste gedeelte van deze VDP.Grosse Lage Schlossberg heette vroeger Klingelberg. Hier plantte Markgraf von Baden in 1782 de eerste Badense riesling aan. Vandaar dat de nu wettelijk beschermde naam Klingelberger nog altijd voor Ortenauer Rieslings wordt gebruikt.
Het imposante kasteel is al eeuwen in het bezit van de adellijke familie von Baden. Ik ontmoet een van de nazaten, de huidige directeur Michael Prinz von Baden. De betovergrootvader van deze prins was de laatste Rijkskanselier van Duitsland en werkte mee aan de overgang van de monarchie naar republiek. Op het (voor publiek toegankelijke) kasteelterras met indrukwekkend uitzicht opent hij eigenzinnige mousserende en stille Rieslings, maar ook een interessante ‘Fassprobe’ van hun Erste Lage Grauburgunder en hun Spätburgunder GG Sophienberg. De wijn, de omgeving en de alom aanwezige (aristocratische) historie daar bovenop de Klingelberg doen bijna geloven dat er een wijnhemel bestaat. Eentje die trouwens gewoon via een mooie wandelroute door de wijngaarden bereikbaar is.
Naar Ortenauer Mauerwein
Terug op aarde spoeden we ons alweer naar de volgende Ortenauer bestemming. Vlakbij Baden-Baden wacht de fascinerende wijnmaker Robert Schätzle ons al op. Zijn Schloss Neuweier kijkt uit over de VDP.Grosse Lage Mauerberg en de onderste wijnranken van hun Monopol-Lagen Schlossberg en Goldenes Loch staan zo’n beetje tegen de kasteelmuur aangeplant. Een pittoreske omgeving. Ook hier is het vooral graniet wat de klok slaat. Waar Staufenberg de hemel was, is Neuweier een kennislab. Schätzles passie, verwondering en erudiete wijnkennis zijn meeslepend. Zo ook zijn gewelfde, 17e eeuwse kelder. Op de vaten staan teksten als Genuss, Entspannung en Ewigkeit. Deze wijnmaker gelooft in rust, reinheid en regelmaat als het om zijn Rieslings gaat: “Riesling gibt dan ein klaren Fokus, und das ist schon geil!” Dat u het weet. Zijn ervaring bij de Badense Franz Keller en Dr. Heger, de Elzasser Zind-Humbrecht en Marc Kreydenweiss én bij La Tour de By in Bordeaux maken hem in ieder geval behoorlijk geloofwaardig.
We lunchen in het Michelinrestaurant van het kasteel, met uitzicht op de wijngaarden. De verticaalproeverij van de Mauerwein maakt al indruk, maar de echte klapper moet nog komen. Uit een zakflacon tovert Schätzle zijn nog niet gebottelde, fameuze Trockenbeerenauslese. En wij mogen proeven. Eerbiedige stilte is het enige wat nog past.
Met de Bergstrassener Blaufränkisch tot besluit
We zouden kunnen blijven slapen in de hotelkamers van Schloss Neuweier. Ware het niet dat er nog een laatste bezoek in de buurt van Heidelberg op het programma staat. We zijn in de Badische Bergstrasse. Deze kleine, noordelijk gelegen subregio met amandel-, kersen- en appelbomen wordt de ‘Frühlingsgarten’ van Duitsland genoemd.
Bij Weingut Seeger maken we kennis met Thomas Seeger, de 12e generatie van het familiebedrijf. Deze wijnmaker werkt zo natuurlijk mogelijk. Met een bodem van kalksteen en lössleem, goed houtgebruik en lage rendementen maakt Seeger rijke, volfruitige wijnen met een mooi gelaagde structuur. Zijn Credo: “Unsere Weine folgen keine trend. Sie entstehen aus Tradition.” Hij werkt voornamelijk met burgunders én met blaufränkisch. Om met een klapper af te sluiten haalt hij een ‘moldy magnum’ Blaufränkisch 1988 uit de kelder. De buitenkant van de fles doet nog het meest denken aan een niet ontplofte granaat. Maar de wijn erin heeft de tand des tijds meer dan overleefd. Een prachtige fles om onze Zuid-Duitse wijnkruistocht mee af te sluiten.
Het waren twee boeiende dagen vol historie en bijzondere wijn. In een intrigerend landschap en klimaat. Ik heb voluit kunnen snuffelen aan de Badense gastvrijheid en de verscheidenheid aan wijn en spijs. In deze wijnregio valt nog zoveel te ontdekken. Zou dit inderdaad ’Deutschlands schönster Genießer-Ecke’ kunnen zijn?
Romy Kooij
