Württemberg ligt in zuidwesten van Duitsland, direct ten oosten van Baden, waarmee het meestal in één adem genoemd wordt. Het is bij ons nauwelijks bekend. Tegenwoordig zijn de wijnen er van dusdanige kwaliteit dat het gebied alle aandacht verdient. De kracht van Württemberg zit hem onder meer in de originele druivenrassen die er zijn aangeplant, zoals lemberger en de vaak verguisde trollinger. Ook de zogenaamde Klimawandlung zit tegenwoordig mee, de klimaatsverandering van de aarde.
Württemberg ligt in zuidwesten van Duitsland, direct ten oosten van Baden, waarmee het meestal in één adem genoemd wordt. Het is bij ons nauwelijks bekend. Tegenwoordig zijn de wijnen er van dusdanige kwaliteit dat het gebied alle aandacht verdient. De kracht van Württemberg zit hem onder meer in de originele druivenrassen die er zijn aangeplant, zoals lemberger en de vaak verguisde trollinger. Ook de zogenaamde Klimawandlung zit tegenwoordig mee, de klimaatsverandering van de aarde.
Württemberg kent voor wijnbouw bijzonder specifieke omstandigheden, waarin vroeger druivenrassen als spätburgunder, lemberger en ook riesling niet altijd even goed rijp werden. De basisbodem Keuper, een soort mergel (in vele varianten) die vooral in de wijngaarden bij Stuttgart te vinden is, houdt in het relatief neerslagrijke Württemberg veel water vast en warmt daardoor niet heel snel op. Tel daar bij op dat deze wijngaarden niet bepaald laag liggen -250 meter en hoger is heel normaal- en alles wordt duidelijk.
De warme jaren van het afgelopen decennium lijken echter aan te tonen dat de hogere ligging van de wijngaarden en hun capaciteit om water vast te houden wel eens een enorm voordeel kan gaan zijn. De beste Rieslings uit topwijngaarden als Fellbacher Lämmler en Stettener Pulvermächer in het Remstal bij Stuttgart hebben duidelijk aansluiting gevonden bij de top van Duitsland. En niet alleen de Rieslings, ook de wijnen van spätburgunder, zweigelt, lemberger en zelfs de lichte trollinger overtuigen door diepgang en originaliteit. Dat bleek maar weer eens bij een bezoek aan een van de beste wijndomeinen van Württemberg: Weingut Karl Haidle uit Kernen-Stetten im Remstal.
Weingut Karl Haidle
Hans Haidle, die het bedrijf al in 1968 noodgedwongen overnam van zijn vader, die vroeg stierf, is klein van stuk en kent geen grootspraak. Als hij een beetje los komt, blijkt hij een man die goed weet wat hij wil. En ook iemand die met beide benen in het Remstal staat, het op sommige plekken zo romantische dal van het riviertje de Rems, dat hem zeer lief is. In verschillende wijngaarden van Kernen-Stetten en het naburige Schnait heeft hij aanplant van o.a. riesling, kerner, trollinger, lemberger (blaufränkisch in Oostenrijk), zweigelt, spätburgunder en zelfs wat cabernet sauvignon en cabernet franc.
De wil van de VDP
Zijn bedrijf is lid van de prestigieuze VDP (Verband Deutscher Prädikatsweingüter), wat in de praktijk niet alleen voordelen heeft. Haidle’s bekendste wijngaard, de Stettener Pulvermächer, is bij de VDP geclassificeerd als Erste Lage voor riesling, hetgeen met zich meebrengt dat van de droge wijnen eigenlijk alleen het Grosses Gewächs de wijngaardnaam Pulvermächer mag dragen. De ‘lagere’ kwaliteiten, zoals de Kabinett trocken en de Spätlese trocken zouden volgens de kwaliteitspiramide van de VDP dan op de markt moeten komen als Stettener Riesling trocken. Maar Haidle wil daar terecht niet aan. Pulvermächer heeft namelijk ook andere eigenaren, die geen lid zijn van de VDP en dus bijvoorbeeld gewoon Stettener Pulvermächer Riesling spätlese trocken aanbieden. Die zouden, als Haidle de regels van de VDP zou volgen, veel meer van de bekendheid van de wijngaard Pulvermächer profiteren dan Haidle zelf, terwijl juist hij grotendeels verantwoordelijk is voor de huidige goede naam ervan! Haidle werkt tot nu toe niet mee en brengt naast het Pulvermächer Riesling Grosses Gewächs ook gewoon een Stettener Pulvermächer Riesling spätlese trocken en een Stettener Pulvermächer Riesling kabinett trocken op de markt. Maar voor hoe lang nog?
Riesling
Riesling is de belangrijkste druif bij Weingut Karl Haidle. De druif staat vooral aangeplant in de zogenaamde Kernlage van Pulvermächer. Die naam is overigens de oude benaming voor springstofexperts, de ‘Pulvermächer’, die in de dichtbij gelegen steengroeve werkten. De wijngaard is tegenwoordig flink groter dan vroeger en verdeeld in drie delen.
De 2007 Stettener Pulvermächer Riesling kabinett trocken heeft Hans Haidle helemaal door laten gisten, hetgeen vrij zeldzaam is in Duitsland. Daardoor is de wijn echt droog en mineralig. Naast fruit als groene appels is er een lichte limoentoon, die typerend is voor de geur van vele Rieslings uit Württemberg. Uiteraard zijn de zuren zeer aanwezig, want er is geen restsuiker.
De 2007 Spätlese trocken is heel anders. Dat zit hem vooral in de 5 gram restsuiker per liter die de wijn heeft, en in de hogere aromatische rijpheid van de druiven. Haidle vertelde iets aparts over die druiven; ze hadden drie weken langer gehangen dan die voor de Kabinett trocken, maar hadden in die tijd nauwelijks een hoger mostgewicht bereikt. Wel waren ze aromatisch rijper, en dat proef je. De wijn heeft meer diepgang dan de Kabinett, een fraaie zoetzuurbalans en lange, schone finale.
Een zeer beperkte opbrengst (25 hectoliter per hectare) van de oudste stokken uit het geterrasseerde deel van Pulvermächer geeft het Riesling Grosses Gewächs. 2007 toont zich ook hier een groot jaar. De wijn heeft een eerste aroma van limoen en wat ijsbonbon, maar daarachter zit veel inhoud. Na goed walsen ruik je ook honingmeloen, vaak genoemd als typerend aroma voor riesling van Keuperbodem. De smaak is gelaagd, lekker droog, met goede, rijpe zuren en een zeer lange afdronk. Opvallend en mooi is de zoetzuurbalans van 5,5 gram zuren en iets meer dan 3 gram restsuiker per liter.
Ook de zoete Rieslings van Haidle mogen er zijn, zoals de mooie volle Stettener Pulvermächer Auslese 2006, een echte botrytiswijn.
Witte specialist
Een kleine specialiteit van Haidle is kerner. Deze geslaagde kruising (riesling x trollinger) kan behoorlijk laat geoogst worden en Haidle maakt er dan ook een mooie Auslese van. Meer lof krijgt hij voor zijn droge kerner, genaamd ‘Justinus K’. Dit is een lokaal wijntype, dat Haidle in samenwerking met het Staatsweingut Weinsberg en de wijnbouwhogeschool van Weinsberg heeft ontwikkeld, de wijn wordt door dertien producenten gemaakt. ‘Kerner’ wordt op het etiket niet vermeld, vanwege de matige reputatie van deze druif. Haidle’s ‘Justinus K’ 2008 heeft een prachtig druivige geur, waarin ook iets van peper zit. De smaak doet door een specifieke combinatie van sap en zuren denken aan sauvignon blanc. Gault Millau 2009 noemt de wijn ‘waarschijnlijk de beste droge Kerner van Duitsland’.
Trollinger
De laatste jaren worden ook de rode wijnen van Haidle hoog aangeslagen. En dat is logisch als je zijn wijnen van 2006 en 2007 proeft. Zelfs van de variëteit trollinger (in Alto Adige Vernatsch), die het imago van Württemberg meer kwaad dan goed heeft gedaan, weet Hans Haidle karaktervolle wijnen te maken die op een goede manier herkomstgetypeerd zijn. Vooral de Trollinger trocken S 2007, van gereduceerde oogst (50 hectoliter per hectare) uit de wijngaard Stettener Mönchberg, is een voor zijn ras ongekende persoonlijkheid. Een wijn met een geur van bosaardbeien, zure kersen en wat kruidkoek en een zachte, sappige smaak. Hier gaat het lokale gezegde ‘Trollinger ist so leicht, das trinken die Winzer zum Frühstück’ niet meer op, denk ik.
De kwaliteit van Lemberger
Serieuzer toch wordt het bij de wijnen van lemberger. Dit druivenras is dé blauwe Hoffnungsträger van Württemberg. En terecht, want het is een druif met vele kwaliteiten. Haidles Lemberger trocken S 2007 is diep van kleur, diep van geur en heeft een zachte, fruitige smaak, die structuur krijgt door rijpe tannines en zuren. Haidle maakt ook een in barrique opgevoede versie van deze wijn, de Lemberger trocken barrique, en die uit 2006 is erg geslaagd. Want beter dan bijvoorbeeld spätburgunder -waarvan Haidle overigens ook prachtige wijnen maakt uit de wijngaard Schnaiter Burghalde-, kan rijpe lemberger een flinke dosis nieuw hout hebben, dat de wijn extra complexiteit geeft. 2006 heeft mooie geroosterde en kruidige tonen van de houtrijping, maar ook veel rijp donker fruit. Dat komt terug in de smaak, die warm is en zachte tannines heeft. De lange nasmaak heeft mooie tonen van zoete specerijen.
Rode zweigelt
Opmerkelijk genoeg heeft Haidle met een andere druif zweigelt, een druif die eerder met Oostenrijk wordt geassocieerd, zweigelt, nog meer succes dan met zijn Lembergers. Van zijn topcuvée, de Zweigelt trocken barrique, kreeg ik zowel 2005 als 2006 te proeven. Die laatste wijn heeft een intrigerende geur en een prachtige smaak, boordenvol rijp rood fruit en frisheid. De houtrijping heeft precies voldoende Würze, kruidigheid, gegeven aan deze krachtige, maar elegante wijn. Dat deze wijn 90 punten scoort in de Gault Millau 2009 is geen verrassing. Hans Haidle is er terecht trots op.
Exotisch tintje
Haidle’s rode ‘pièce de résistance’ is de Cuvée Ypsilon trocken, een blend gebaseerd op 60 procent lemberger. Daarbij gaat een aantal onbekende en onverwachte druivenrassen. 20 procent van de assemblage bestaat uit de elders obscure acolon, een vroegrijpe en kleurintensieve kruising van lemberger en dornfelder, die in Württemberg vrij populair is. De laatste 20 procent komen op overtuigende manier voor de rekening van de Bordeauxrassen cabernet sauvignon en cabernet franc. Overtuigend, omdat zij met hun dominante karakter een veel groter deel van de persoonlijkheid van de wijn bepalen dan het percentage doet geloven. De wijn heeft een zeer diepe kleur en geurt naar zwarte bessen en cederhout. Maar het is vooral de (tannine-)structuur waarop de cabernets invloed hebben, waardoor de wijn grotere complexiteit en lengte heeft. En waarschijnlijk ook nog meer rijpingspotentieel.
Zum Ochsen
Tot slot kan ik het niet laten om ook nog wat te vertellen over het unieke hotel-restaurant in Kernen im Remstal, waar ik at en overnachtte. Het is op zich een omweg waard.
Voluit ‘Gasthof zum Ochsen ehemalige Herberge der Herren von Stetten’ is naast een degelijk hotel -dat overigens apart ligt- en een uitstekend streekrestaurant, ook een topslagerij. Verschillende worstsoorten als ‘Weißwurst’, ‘Schinkenwurst im Naturdarm’ en hun ‘Spezial Grillbratwurst’ uit de ‘Ochsenmetzgerei’ zijn de afgelopen jaren nationaal en internationaal bekroond.
In het restaurant, dat lokaal zeer geliefd is en waar de bediening nog in klederdracht loopt, maakt men natuurlijk dankbaar gebruik van de mooie typische producten uit de slagerij. Zoals de huisgemaakte ‘Griebenschmalz’, een soort reuzel met uitgebakken spekjes er in, dat als smeersel bij het brood vooraf wordt aangeboden, en waar je als hulp-bij-vertering prima een wat zure Riesling bij kunt gebruiken.
De gerechten zijn van traditionele inslag en de porties zijn zeer ruim, zoals vaak in Duitsland, en de kwaliteit is zeer hoog. De wijnkaart is natuurlijk voorbehouden aan de lokale wijnboeren en biedt een uitgebreide selectie aan wijnen per glas. En dat glas is in Württemberg geen gewoon wijnglas of zelfs geen Römer, maar een glazen pul met een oortje. Even wennen, maar het drinkt prima.
Lars Daniëls MV
