Douro Primeira Prova 2020 (thuis): The New Douro presenteert zijn nieuwe topwijnen

Het is even anders. Normaliter zouden we in Porto zijn of in het verbluffend mooie Dourodal, ergens in de Cima Corgo, voor deze primeurproeverij van witte en rode Douro-wijnen. Helaas, helaas. Dit keer werd een selectie van wijnen opgestuurd en konden we via Zoom luisteren naar belangrijke personen als Paul Symington, Dirk Niepoort en Cristiano van Zeller. Ze praatten ons bij over de Douro en de actuele jaargangen, 2019 en 2018. De wijnen konden in alle rust en met volledige aandacht worden geproefd, over meerdere dagen, en dat is ook weleens fijn. Zo krijg je een nog beter idee van hun karakter, stijl en kwaliteit. Dat die kwaliteit hoog ligt, is al jaren duidelijk. Zowel rode als witte Douro is door de bank genomen heel goed en ook origineel. En de beste wijnen zijn van wereldklasse. Daarom maar vooral omdat wijnbouw op de steile hellingen arbeidsintensief is en de rendementen laag liggen, betaal je er dan ook serieuze prijzen voor. Dat is wellicht waar de schoen wringt, als je naar goede Douro en de Nederlandse markt kijkt. Goede Douro verkoopt niet gemakkelijk. Menig wijnliefhebber, ook professionals, vindt Douro (te) duur.

Gepast krachtig

Waar dat aan ligt, begrijp ik niet helemaal. Aan de kwaliteit kan het niet liggen –die is hoog– en ook niet aan het ouderingspotentieel van de wijnen –dat is beduidend. Aan hun imago wellicht, of aan hun stijl? Zeker zijn vele van de beste wijnen nog steeds krachtig en zijn alcoholpercentages van 14-14,5% heel normaal (uitzonderingen als bepaalde wijnen van Niepoort daargelaten). Maar het zijn allang geen onversterkte port meer. En trouwens, is hun kracht een probleem? Op zich zou dat niet zo moeten worden gezien, want volgens mij hoort die bij de wijnen, die afkomstig zijn uit een ’s zomers (heel) warm gebied met stenige bodems. Wellicht dat sommige wijnen minder goed passen bij de veelal lichtere hedendaagse gerechten? Moeten we alle stoere barbecuekoningen van het bier af krijgen en aan de Douro Tinto? Dat zou wat zijn.

Heroïsche wijnbouw

Sorry, ik dwaal af. Terug naar de wijnen en hun herkomst, daar draait het om. Wie ooit in het gebied Douro is geweest, ergens tussen Peso da Régua en de Spaanse grens, weet hoe mooi het is. Het is een van de mooiste, meest dramatische cultuurlandschappen ter wereld, vindt ook UNESCO trouwens. ‘Maar liefst 43.000 ha terraswijngaarden hebben we’, zegt Paul Symington met ingehouden trots, ‘en onderzoek laat zien dat dat meer is dan de helft van alle steile wijngaarden van Europa. Meer dan 20.000 telers bewerken een hectare of minder, met de laagste opbrengsten van alle belangrijke wijngebieden ter wereld.’ Gemiddeld gaat het om 1,1 kilo druiven per plant, in Douro omgerekend 26,4 hl/ha. In het geval van oude wijngaarden, die er veel zijn, liggen de opbrengsten nog (veel) lager. Mensen die al eeuwen de moeite nemen om zulke steile hellingen te bewerken voor zo weinig rendement, doen dat uiteraard omdat het product hoogwaardig en uniek is. Niet alleen de port, maar tegenwoordig ook de onversterkte wijnen.

The New Douro

De drijvende kracht achter de onversterkte wijnen is al even het samenwerkingsverband The New Douro. Daarin zijn twintig van de beste producenten van Douro verenigd, die gezamenlijk naast port ook nadrukkelijk de onversterkte wijnen van de Douro promoten, inclusief mousserende wijn. Zowel Paul Symington als Dirk Niepoort benadrukken dat vertellen over hun onversterkte wijnen belangrijk is, omdat deze –uitzonderingen daargelaten– nog een relatief recent fenomeen zijn in Douro. Paul Symington: ‘We hebben feitelijk nog weinig ervaring met wijn maken van portdruiven, we experimenteren nog veel.’ ‘Port is nog steeds onze basis en is essentieel voor het gebied’, voegt Dirk Niepoort toe, ‘maar onversterkt zal steeds belangrijker worden.’

‘Als de Douro vlak zou zijn, zou ik vrezen voor onze toekomst’

Het feit dat Douro naast geweldige versterkte wijn ook geweldige onversterkte wijn kan maken, heeft te maken met de enorme natuurlijke diversiteit van het gebied. ‘Er zijn veel wijngebieden die zeggen dat ze uniek zijn. Maar Douro is dat absoluut’, zegt Paul Symington. ‘Het gebied is heel divers, met wijngaarden op hoogten van 90 meter aan de rivier tot 800 meter in de bergen ten noorden en zuiden ervan. Alle verschillende exposities worden benut. En we hebben een grote concentratie aan lokale druivenrassen, maar liefst 64 blauwe variëteiten en 46 witte, en ook nog oude, gemengd aangeplante wijngaarden (field blends). Producenten hebben dus een enorm palet om mee te werken.’ En naar aanleiding van een vraag over de impact van klimaatverandering in Douro: ‘Klimaatverandering is een feit en zeker een gevaar. Maar onze veiligheid is de hoogte. De zogenaamde Altos werden vroeger altijd als laatste geoogst, het waren de minder goede druiven, nu zijn ze vaak de beste. Als de Douro vlak zou zijn, zou ik vrezen voor onze toekomst’, zegt Paul. Dirk Niepoort vervolgt: ‘De vele heel verschillende terroirs geven ons veel mogelijkheden met het oog op de klimaatverandering. En het is een voordeel dat de beste wijngaarden voor port in het algemeen niet de beste zijn voor onversterkte wijnen.’ Voor jaargangen lijkt iets soortgelijks op te gaan. ‘Port lijkt te houden van extreme situaties en vintages. Bepaalde jaren zijn duidelijk beter voor port, andere voor rode wijnen’, volgens Dirk Niepoort. Cristiano van Zeller stipt een ander punt aan: ‘Ook onze instelling is veranderd. Vroeger maakten we eerst port en dan nog wat wijn. Nu maken we eerst wijn en dan port. Die verschuiving van focus en eerder oogsten is heel belangrijk.’

Extreem

Cristiano van Zeller geeft ook een treffend voorbeeld van hoe extreem warm de jaren in Douro kunnen zijn. ‘Dit jaar (2020) hadden we bij Vale D. Maria een lagar van 20% potentiële alcohol, echt extreem.’ Het traditionele gezegde 9 meses de inverno, 3 meses de inferno (9 maanden winter, 3 maanden hel –omdat de zomers verzengend heet zijn) gaat niet meer op. ‘Warme perioden duren steeds langer’, zegt Cristiano van Zeller. ‘Ook de nachtelijke afkoeling is minder en de neerslag is heel onregelmatig.’ Desalniettemin denken de Douro-mannen dat het nog niet zo dramatisch is in Douro, waar de druivenrassen extreme situaties gewend zijn. Dirk Niepoort trekt een vergelijking met Mosel en Bourgogne: ‘Die gebieden aan de randen van waar wijnbouw mogelijk was, staan gek genoeg meer onder druk, want door de klimaatverandering verandert de stijl van hun wijnen.’ Dat is natuurlijk zo, maar omdat klimaatverandering overal gaande is, zijn ook stijlveranderingen als gevolg daarvan relatief. Mosel Riesling zal –in vergelijking met Riesling uit andere gebieden– altijd relatief licht blijven, denk ik.

2018 en 2019

Afgaand op het aantal jaren dat sinds 2000 als vintagejaar gedeclareerd zijn, is het klimaat voor port alleen maar beter geworden, zou je kunnen denken. Of dat ook zo is voor onversterkte wijnen, is nog afwachten. De wijngaarden voor goede rode wijn liggen vaak niet pal aan de rivier, maar wat hogerop, in zijdalen als die van Tedo en Torto. Voor de beste witte wijnen moet je echt hogerop (500-800 meter) en ver van de rivier af zijn, bij dorpen als Alijó, Murça en Carrazeda de Ansiaes, aan de grenzen van de regio (en niet zelden op graniet in plaats van op schist).

2018 begon veelbelovend, maar een nat voorjaar bracht uitdagingen (meeldauw), o.a. hagel bracht veel schade toe, de mogelijke opbrengsten kwamen onder druk te staan en werden na een bloedheet einde van de zomer door zonnebrand nog kleiner; gelukkig waren de waterreserves in de bodems goed en het weer richting de oogst prachtig, maar de opbrengsten waren laag (15% minder dan normaal in de beste wijngaarden); een erg goed jaar voor witte wijnen, de rode hebben frisheid en balans, geen klassiek vintage portjaar, denkt Dirk Niepoort (maar sommige hebben gedeclareerd).

2018, data groeiseizoen

april 2018: iets warmer dan langjarig gemiddelde (1971-2000) + 0,5-1,0 ºC

mei 2018: warmer dan langjarig gemiddelde (1971-2000) + 1,0-2,0 ºC

juni 2018: iets koeler dan langjarig gemiddelde (1971-2000) – 0,5 ºC

juli 2018: beduidend koeler dan langjarig gemiddelde (1971-2000) – 0,5-1,5 ºC

augustus 2018: veel warmer dan langjarig gemiddelde (1971-2000) + 3,5 ºC

september 2018: heel veel warmer dan langjarig gemiddelde (1971-2000) + 3,0-5,0 ºC

2019 begon met een relatief warme en droge winter, gevolgd door droge zomermaanden; de planten hadden stress, maar die werd verlicht door zeer welkome regen op 25 augustus. Juni was opmerkelijk koel en juli en augustus niet heel heet, dus kregen de druiven de tijd om mooi en rustig te rijpen. ‘Een goed jaar in het algemeen, zowel voor wit als rood. De witte wijnen uit 2019 zijn geliefd om hun volheid maar ook balans, net als de rode (komen later pas uiteraard, red.). Maar 2019 is misschien meer een portjaar’, zegt Dirk Niepoort.

2019, data groeiseizoen

april 2019: iets warmer dan langjarig gemiddelde (1971-2000) + 0,5-1,0 ºC

mei 2019: veel warmer dan langjarig gemiddelde (1971-2000) + 3,5 ºC

juni 2019: beduidend koeler dan langjarig gemiddelde (1971-2000) – 0,5-1,5 ºC

juli 2019: warmer dan langjarig gemiddelde (1971-2000) + 1,0-2,0 ºC

augustus 2019: iets warmer dan langjarig gemiddelde (1971-2000) + 0,5-1,0 ºC

september 2019: warmer dan langjarig gemiddelde (1971-2000) + 1,5 ºC

Oude wijngaarden

Douro kent een enorm aantal aan toegestane druivenrassen, te weten 64 blauwe variëteiten en 46 witte. In oude wijngaarden staan ze vaak door elkaar heen aangeplant, worden ze tegelijk geoogst en vergist; hun wijnen heten field blends. Oude wijngaarden vormen een beduidend deel van de bijzonderheid en kracht van de Douro. Maar ze behouden is een uitdaging, ook omdat ze vaak eigendom zijn van kleine boeren en niet allemaal in handen van kapitaalkrachtige producenten. Stokken individueel vervangen is veel werk en kost geld, een hectare herplanten helemaal. Meer dan € 30.000,-, geeft Cristiano van Zeller aan (waarvan de EU een deel vergoedt). ‘Gevaar is dat oude wijngaarden niet herplant worden, we moeten meer gaan betalen voor de druiven, dat is essentieel. En als we een bijzondere oude wijngaard vinden, dan proberen we die te leasen of te kopen. We moeten meer gestructureerd herplanten’, zegt Cristiano. Gelukkig mag je geen steenterrassen afbreken, anders zou meer verloren gaan.

Douro Primeira Prova, de proeverij

mousserende wijnen

Caves Transmontanas, Vértice Millésime Bruto 2013, Vinho Espumante do Douro

100% gouveio

rijp citrusfruit, anijs, noten, brioche, toast, intens / rijk maar fris, fraaie zuren, fijne mousse, knap. 15,5 punten

Witte wijnen uit Douro

Poças, Branco da Ribeira 2019, Douro

70% arinto, 30% códega

mooi fruit, perzik, citrus, iets toast, fijne reductie / intens, veel spanning, goede zuren en bitters, grote lengte. 17 punten (via Sligro)

Quinta do Crasto, Crasto Branco Superior 2017, Douro

60% viosinho, 40% verdelho

duidelijk hout, vanille, ananas, bitter citrusfruit, toast / rijk maar compact, romig met goede zuren, lang ook. 16 punten (Van Ouwerkerk, Gall & Gall, € 15,99)

Ramos Pinto, Branco Reserva Duas Quintas 2019, Douro

70% rabigato, 15% arinto, 15% códega

fris, verbena, citrus, beetje steenfruit, vuursteen, iets toast / ook fris, heeft kracht en textuur, niet hoog verfijnd. 16 punten (Fourcroy Nederland, € 22,25)

Rode wijnen uit Douro

Quinta do Vale Meão 2018, Douro

50% touriga nacional, 45% touriga franca, 3% tinta barroca and 2% tinta roriz

krachtig maar beheerst, donker fruit, tapenade, kruiden, hout, klasse / zeer intens, donker, tannine, zuren, geweldige inhoud en lengte. 18-18,5 punten (André Kerstens, € 95,-)

Niepoort, Batuta 2018, Douro

touriga franca, tinta roriz, rufete, malvazia preta en andere

ingetogen, zeer elegant, rood en zwart fruit, zoethout, ceder en laurier / fris, vrij licht maar intens, rood fruit, verfijnde tannine, prachtig opwekkend. 17,5-18 punten (Horizon Wines/Ovino, ± € 75,-)

Wine & Soul, Pintas 2018, Douro

field blend van meer dan 40 verschillende variëteiten

zwarte kersen, specerijen, ceder, ook floraal en aards / mooi intens, krachtig maar fris, superieure balans, enorme lengte. 17,5-18 punten (André Kerstens, € 101,95)

Quinta do Vallado, Reserva Field Blend 2018, Douro

field blend van tinta roriz, tinta amarela, touriga franca en tinta barroca en andere

zwarte pruimen, vijgen, tabak, zoethout, bittere chocolade / rijp maar ook fris, spannend, zoetzuur fruit, tannine, lang. 17-17,5 punten (Le Vin en Direct, ± € 45,-)

Poeira, 42 Barricas 2017, Douro

field blend van sousão, tinta barroca, touriga franca, touriga nacional en andere

jong, wat stoffig-aardse houttoon nog, blauwe bessen, chocolade / droog, goed fruit, flinke tannine, ook door zuren, lang. 17-17,5 punten (The Portugal Collection, ± € 45,-)

Symington Family Estates, Quinta do Vesuvio 2018, Douro

56% touriga franca, 41% touriga nacional, 3% tinta amarela

rijp maar fijn ingetogen, goed fruit, mooi hout, ook viooltjes / krachtig, compact, stijlvol, fijne structuur, opmerkelijk goede zuren. 17 punten (± € 50,-)

Quinta da Romaneira, Reserva 2018, Douro

40% touriga nacional, 40% touriga franca, 10% tinta cão and 10% tinta roriz

mooi rijp, beetje port, donker fruit, kruiden, viooltjes en leer / krachtig maar compact, heel goede balans, tannine, zuren, erg lang. 17 punten (winestore.nl, € 52,50)

Quinta Vale D. Maria 2018, Douro

field blend van 41 verschillende variëteiten

rijk, complex, donker fruit, mooi hout, kruiden, aards / vol, krachtig, geweldige structuur, iets likeur, lang en gul. 17 punten (Ad Bibendum, Werkhovin, € 62,75)

Quinta Nova de Nossa Senhora do Carmo, Reserva Terroir Blend 2018, Douro

75% touriga nacional, 25% field blend

iets reductie, dan donker fruit, kruidig, leer, iets likeur / prachtig intens en precies, mooi fruit, zuren, goed droog, heel lang. 17 punten (Vinites, ± € 25,-)

Quinta do Noval, Reserva 2018, Douro

60% touriga nacional, 25% touriga franca, 15% field blend

helaas niet 100% schoon, rijp bosfruit, tabak, specerijen, brood, hout / droog, mooi intens, kruidig en warm, betere fles zal heel goed zijn. 16-17 punten? (o.a. Jean Arnaud, ± € 50,-)

Duorum Vinhos, Reserva Vinhas Velhas 2018, Douro

field blend van vooral touriga nacional, touriga franca, tinta roriz en sousão

intens, vintage port, iets bacon, floraal, laurier, hout / prachtige concentratie, puur, mooi fruit, goede tannine. 16,5 punten (Portovinho.be, ± € 35,00)

Esporão – Quinta dos Murças, Reserva 2015, Douro

touriga nacional, touriga franca, sousão, tinta amarela, tinta barroca, tinta roriz

rijping, bessen, pruimen, balsamico, kruidnagel, tabak / krachtig, warmte, ook van alcohol, mooi opgevoed, stevig. 16,5 punten (DGS Wijn, € 30,75)

Sogrape – Casa Ferreirinha, Callabriga 2018, Douro

45% touriga franca, 30% touriga nacional, 15% tinta cão, 10% tinta roriz

mooi rijp, donker bosfruit, ceder, balsamico / intens, krachtig, vlezige tannine, kruidig, lang. 16,5 punten (Résidence Wijnen, € 22,95)

Lavradores de Feitoria, Meruge 2017, Douro

80% tinta roriz, 10% touriga nacional, 10% touriga franca

iets lavas, elegant, blauwe bessen, pruimen, laurier, zoethout / al mooi op dronk, zacht, beetje breed, toch ook frisheid. 16 punten (André Kerstens, € 27,50)

Alves de Sousa, Quinta da Gaivosa 2017, Douro

field blend van touriga franca, touriga nacional, tinto cão en andere

rijk en rijp, zwarte kersen, pruimen, chocolade, ceder / power, goed fruit, warm en kruidig, goede lengte. 16 punten (meerdere verkopers, ± € 40,-)

Wijnbouw in Douro in een oogopslag

geografie: wijnbouw langs de rivier Douro en diverse zijrivieren; drie deelgebieden (van west naar oost): Baixa Corgo, Cima Corgo en Douro Superior

klimaat: overwegend mediterraan klimaat, met in westen beperkte Atlantische invloeden en in oosten continentale invloeden; naar het oosten wordt het groeiseizoen warmer en droger

bodems: vooral schist, in Douro Superior en hogerop ook graniet

liggingen: wijngaarden kunnen allerlei exposities hebben; hoogten van 90-800m

blauwe druiven: touriga nacional, tinta roriz, touriga franca, tinta cão, tinta amarela, rufete, tinta barocca, sousão en andere, niet zelden door elkaar heen aangeplant (blauw en wit), vooral in oude wijngaarden

witte druiven: rabigato, arinto, códega do larinho, viosinho, gouveio, donzelinho, cercial, moscatel galego en andere, niet zelden door elkaar heen aangeplant (blauw en wit), vooral in oude wijngaarden

bijzonderheden wijnbouw: terraswijngaarden, diverse wijngaardsystemen (socalcos, patamares, vinha ao alto), nauwelijks irrigatie, bijna alles met hand geoogst

bijzonderheden vinificatie: lagares (lage, open bakken van graniet) zijn nog steeds belangrijk, net als voetstampen van de druiven (naast robotic lagares, mechanisch kneuzen)

Touriga nacional…

Tenslotte nog wat over marketing van Douro. Dan gaat het over herkomst, maar mogelijk ook over druivenrassen. Daar waar port bijna altijd een blend is van meerdere druivenrassen, ligt dat voor rode Douro anders. Daarvoor lijkt touriga nacional steeds meer de voorkeur boven andere variëteiten te krijgen, tot afgrijzen overigens van iemand als Dirk Niepoort. Monovarietal Douro van 100% touriga nacional is zeker geen zeldzaamheid en dat is best logisch. Ik vroeg Euan Mackay van Symington waarom: ‘Touriga nacional is ongetwijfeld ons favoriete druivenras voor Douro Reds, omdat het de meest consistente en multidimensionale variëteit is, die een breder scala aan stijlen produceert. Ook heeft touriga nacional een buitengewoon vermogen om het hoofd te bieden aan verschillende klimatologische omstandigheden, vooral tijdens de rijpingsperiode, wanneer een groot deel van het uiteindelijke oenologische potentieel wordt bepaald. Dat is erg belangrijk omdat we ons aan het effect van klimaatverandering moeten aanpassen.’ Daarbij is het de variëteit die het hoogst in aanzien staat in Portugal en verreweg de bekendste is. Ook internationaal doet touriga nacional het goed en is sinds kort zelfs toegestaan voor Bordeaux en Bordeaux Supérieur. Toch zou het jammer zijn als de marketing van Douro-wijnen via touriga nacional, of welk ander druivenras ook, zou gaan lopen. Douro moet eigenlijk geen druivenrassen vermarkten, maar herkomst, het gebied zelf dus en eventueel subregio’s. Gezien de prijzen van de meeste wijnen is herkomst ook belangrijker dan druivenras (behalve in het geval van bepaalde instapwijnen onder € 10,-).

…of terroir?

Maar herkomst vermarkten kent ook zijn valkuilen, zoals we weten. Vraag dat maar aan al die andere beroemde traditionele wijngebieden die de ‘terroirkaart’ spelen. The New Douro is (nog) geen VDP of ÖTW, maar er zijn mensen die voorstander zijn van vergaande classificatie, zoals Paul Symington. ‘Het vermelden van de subregio (Baixa Corgo, Cima Corgo, Douro Superior) is al toegestaan. Ik zou graag verdere classificatie zien, met dorpswijnen en wijngaardwijnen, net als in Bourgogne (onofficieel gebeurt dit natuurlijk al, van single quinta-wijnen tot wijngaard-cuvées, red.). Er zijn heel veel kleine wijngaarden in Douro, daar moeten we gebruik van maken. Specificeren is goed, we moeten sowieso weg blijven uit de goedkope markt (waar herkomst niet telt, red.).’ Maar er wordt vooralsnog vooral nagedacht, bijvoorbeeld over dingen als ‘karakter’ (van wijnen) tegenover geografische herkomst, want hoogte, expositie etc. zijn ook heel belangrijk en kunnen zelfs binnen een kleine subregio (en wijngaard) verschillen. Dirk Niepoort wil nog wel even verder nuanceren: ‘We kijken ook of de vermeende verschillen tussen de verschillende delen van Douro wel echt aanmerkelijk zijn.’ Terroir moet wel te proeven zijn, uiteraard.

Meteen verkocht

Dat ervaar je natuurlijk het beste in Douro. En dan verkoopt het gebied zichzelf van zelf. Want iedereen die eens in Douro is geweest, is verkocht. Toen ik er nog niet was geweest, had ik al vele verhalen gehoord over hoe geweldig het is op Quinta dos Malvedos, Quinta do Vesuvio of Quinta de Vargellas. En toen ik zelf eens met een glas wijn in de hand had gestaan op het terras van Quinta Nova de Nossa Senhora do Carmo, turend over de wijngaarden en de Douro, moest ik mezelf even knijpen om te realiseren dat het echt was. Om over het varen over de Douro of het zwemmen in de infinity pool van Quinta do Crasto maar te zwijgen. Eigenlijk moet het gebied gewoon zorgen dat het de juiste bezoekers trekt. En dat zijn niet alleen maar rijke vakantievierders, maar ook zo veel mogelijk echte wijnliefhebbers. Gelukkig heeft Douro niet de infrastructuur voor massatoerisme en dat wil men ook niet. Goddank.

Lars Daniëls MV