Bartolo Mascarello en Giuseppe Mascarello behoren tot de meest gerenommeerde producenten van Barolo. Ze hebben meer gemeenschappelijk dan alleen hun familienaam, maar er zijn ook duidelijke verschillen. Ze belichamen Barolo; elk op eigen, grootse wijze. ‘Kiezen kun je bijna niet.’
Het gebeurt niet vaak dat je op één dag op bezoek kunt bij twee grootheden van een beroemd wijngebied. Ooit had ik die mazzel in Chablis, met Raveneau en Dauvissat. En dit keer, eind januari 2024, konden we langs bij Bartolo Mascarello en Giuseppe Mascarello. Twee legendarische namen, befaamd in binnen- en buitenland. Allebei hebben ze bijgedragen aan de status van Barolo als een van de grote wijnen ter wereld.
Bartolo Mascarello
Cantina Mascarello Bartolo, zoals de officiële naam luidt, is gevestigd in het dorp Barolo zelf, aan de Via Roma, waar ook de kleine parkeerplaats voor het centrum is. Niets aan de buitenkant doet vermoeden dat hier sinds 1918 een van de beste en beroemdste producenten van Barolo huist. Behalve misschien een bordje dat spontane bezoekers moet ontmoedigen aan te bellen.
Eigenaresse is Maria Teresa Mascarello, dochter van Bartolo. Hij maakte faam met een klassieke Barolo én met zijn afkeer van barriques en de politiek van Silvio Berlusconi. Maria Teresa, die de leiding heeft sinds het overlijden van haar vader in 2005, heeft de wijnen verder verfijnd. Haar bedrijf heeft slechts 5 hectare wijngaarden, verdeeld over vijf Menzione Geografiche Aggiuntive (MGA’s; zeg maar onofficiële crus), te weten Cannubi, Rué, San Lorenzo (alle in Barolo), Rocche dell’Annunziata (in La Morra) en Monrobiolo di Bussia (in Monforte d’Alba). Het perceel in die laatste cru wordt gehuurd sinds 2015, toen San Lorenzo werd herplant. De helft van de totale productie is Barolo.
Maria Teresa Mascarello van Bartolo Mascarello (foto: Lars Daniëls)
Stevige mening Bartolo Mascarello stond erom bekend dat hij geen blad voor de mond nam. Hij was een tegenstander van het gebruik van barriques voor Barolo, en verzette zich op politiek vlak tegen Berlusconi. In 1998 en 1999 maakte hij Barolo met op het etiket ‘No barrique, no Berlusconi’. Het waren flessen die een cultstatus verwierven. Zijn dochter Maria Teresa, de huidige eigenaresse, is nauwelijks minder uitgesproken, zo bleek ooit tijdens een discussie over Cannubi en ook nu weer, bij ons bezoek.
Giuseppe Mascarello
Mascarello Giuseppe e Figlio werd in 1881 opgericht door Giuseppe Mascarello, maar het was zijn achterkleinzoon Mauro die het huis beroemd maakte. Dat deed hij vooral met zijn afzonderlijke botteling van de MGA Monprivato (Castiglione Falletto), die hij vanaf 1970 produceerde. In 1993 volgde de uiterst zeldzame Riserva Cà d’Morissio, gemaakt van 100% michét, een historisch biotype van nebbiolo. Michét is in feite een nebbiolo die besmet is met het grapevine fanleaf virus, wat onder andere zorgt voor een lagere opbrengst.
De cru Monprivato beslaat 7 hectare en is nu vrijwel volledig in handen van Giuseppe Mascarello, op een halve hectare na. Naast Monprivato bezit het huis ook wijngaarden in de MGA’s Villero (Castiglione Falletto) en Perno (Monforte d’Alba). In totaal omvat het domein 15 hectare, met Barolo als belangrijkste wijn. Vandaag de dag wordt het familiebedrijf geleid door Mauro’s zoon Giuseppe en dochter Elena. ‘Papa is minder betrokken tegenwoordig, hij doet van alles wat’, zegt Elena. ‘Hij wil vooral de belangrijke beslissingen nemen voor de Monprivato, dat is zijn kindje.’
Een MGA is een officieel erkende wijngaardlocatie binnen de DOCG Barolo. Het helpt om de herkomst van een wijn preciezer aan te duiden en geeft aan dat de druiven uit een specifiek afgebakend gebied komen.
Mauro Mascarello met zijn dochter Elena (foto: Lars Daniëls)
Grensgeval Mascarello Giuseppe e Figlio is een geval apart qua ligging. Het bedrijf is gevestigd in Monchiero, buiten de officiële grens van de DOCG Barolo. Het bedrijf heeft om historische redenen een speciale uitzondering om Barolo te mogen produceren buiten de grenzen van de DOCG Barolo. Monchiero was vroeger een belangrijke plaats aan een spoorlijn en de ligging van de wijnmakerij daaraan was een belangrijk pluspunt.
Verschillende visies
Zowel Cantina Mascarello Bartolo en Mascarello Giuseppe e Figlio zijn ‘traditierijke’ producenten van grote naam. Beide maken Barolo in een smaakstijl die klassiek wordt genoemd, maar ze hanteren een verschillende visie op wat Barolo zou moeten zijn. Lange tijd bestond Barolo uit wijnen afkomstig van meerdere wijngaarden en dorpen. De markt werd gedomineerd door een vijftiental producenten, wier naam het merk was, dus moesten ze iedere jaar een zo consistent mogelijke wijn maken. Blenden van wijnen uit verschillende dorpen bood daarbij de meeste zekerheid: het zorgde voor balans en regelmaat. Pas in de jaren ’60 begon het idee van wijngaardwijnen op te komen.
Bartolo Mascarello is altijd trouw gebleven aan de traditie van blends uit meerdere wijngaarden. De Barolo komt van oudsher van vier wijngaarden, verspreid over twee dorpen: Barolo en La Morra. Officieel hoort Monforte d’Alba daar inmiddels ook bij, omdat het bedrijf een perceel huurt in Monrobiolo di Bussia.
Giuseppe Mascarello koos onder leiding van Mauro Mascarello juist voor een andere benadering, met Barolo’s afkomstig uit één enkele MGA. Die keuze was mede ingegeven door de aanzienlijke bezittingen in Monprivato, dat sinds 1991 zelfs bijna een monopole is van Giuseppe Mascarello. Toen stopte Mauro ook met het bijkopen van druiven en werd op (bijna) alle wijnen de naam van de wijngaard gezet. Een voorbeeld is Santo Stefano di Perno uit de MGA Perno, die niet alleen voor een Barolo, maar ook voor een Dolcetto d’Alba wordt gebruikt.
De wijngaarden van Barolo
Bewuste keuze voor blend of MGA
Dat verschil, blend tegenover cru, is het verschil tussen de Mascarello’s dat het meest wordt benadrukt. Bartolo Mascarello wordt steeds meer een unicum, met één Barolo afkomstig uit meerdere wijngaarden en dorpen, zonder de naam van een specifieke MGA op het etiket.Dat staat haaks op de trend van de afgelopen jaren, waarbij steeds meer kleine, individuele producenten juist kiezen voor wijngaard-specifieke Barolo’s. Gangbaar is tegenwoordig de zogenaamde kwaliteitspiramide Langhe Nebbiolo – Barolo met dorpsnaam – Barolo uit een MGA.
Bartolo Mascarello doet daar echter niet aan mee. Niet alleen vanwege de traditie. Maria Teresa heeft een sterke mening over hoe je om moet gaan met klimaatverandering. ‘Klimaatverandering is een reëel probleem. De noordhellingen zijn beslist niet geschikt voor topkwaliteit en meer de hoogte opzoeken zou het gebied groter maken, terwijl er al meer dan genoeg Barolo is. De beste oplossing is dus blenden!’
Daartegenover staat Mauro die de kwaliteiten van zijn Monprivato roemt: ‘De wijn van Monprivato is altijd in balans, altijd verfijnd en nooit heftig. Hij heeft zijdeachtige tannine, fijne aardse tonen, is vol in de mond en heeft een heel lange afdronk. Monprivato vraagt tijd om zichzelf te tonen en gaat heel lang mee.’ Kortom, een wijn met een uniek en groots karakter, die erom vraagt individueel gebotteld te worden.
Erop of eronder
Er zijn meer verschillen tussen de Mascarello’s, bijvoorbeeld ook als het gaat om vinificatie. Op het eerste gezicht is duidelijk dat het klassieke producenten zijn, die spontane gistingen doen en hun Barolo opvoeden in grote vaten van Slavonisch eikenhout, gedurende 32 tot 38 maanden. Toch zijn er verschillen die later merkbaar zijn in de wijnen. Bij Giuseppe Mascarello duurt de maceratie – de periode van contact tussen sap en schillen – gemiddeld wat minder lang dan bij Bartolo Mascarello. Voor Monprivato duurt ze ongeveer 20 tot 25 dagen, afhankelijk van de jaargang. Bij Bartolo Mascarello kan ze wel 60 dagen duren. En waar de maceratie bij Giuseppe Mascarello geschiedt met een zogenaamde cappello emerso, waarbij de hoed van druivenschillen op de wijn drijft en van tijd tot tijd nat wordt gehouden door middel van remontages, houdt men bij Bartolo Mascarello de hoed graag ondergedompeld (cappello sommerso) door een simpele constructie van planken. Tenminste, als de druiven goed genoeg zijn. In topjaren 2010 en 2016 werd de hoed 60 dagen ondergeduwd gehouden, in 2019 helemaal niet. Een lange periode van cappello sommerso (plus remontages) zorgt voor meer extractie van kleur en vooral tannine.
betonnen gistingsvaten bij Bartolo Mascarello (foto: Lars Daniëls)
‘Kiezen kun je bijna niet’
De verschillende manieren van wijnmaken geven verschillende wijnen, nog los van verschillen die komen van terroir. Heel generaliserend komt de Barolo van Bartolo Mascarello bij een vergelijking wat krachtiger over dan die van Giuseppe Mascarello, die enorm verfijnd is – zie ook mijn proefnotities verderop.
Job Seuren is mede-eigenaar van restaurant Zoldering* en wijnwinkel Lof in Amsterdam. Op zijn wijnkaart staan een kleine vijftig wijnen uit Piemonte, waaronder veel Barolo. De twee Mascarello’s staan er ook bij. ‘Beide producenten behoren natuurlijk tot de absolute top’, aldus Job. ‘De wijnen van Bartolo Mascarello zijn wat meer gewild, merk ik, ze hebben meer cultstatus, ook door de kleinere productie. Qua stijl is die van Bartolo Mascarello wellicht meer wat je van klassieke Barolo verwacht, aards en stoer. Giuseppe Mascarello vind ik meer Bourgondisch; die is elegant en zelfs luchtig te noemen. Ondanks een duidelijk verschil – Bartolo Mascarello maakt traditioneel één enkele Barolo, Giuseppe Mascarello bottelt Barolo’s uit individuele wijngaarden apart – zou ik ze desalniettemin traditionele Barolo noemen.
Welke mijn voorkeur geniet? Dan zeg ik Bartolo, maar het is eigenlijk geen faire vraag, want kiezen kun je bijna niet. Giuseppe Mascarello is ook echt waanzinnig. Een Monprivato met leeftijd doet denken aan een Bourgogne grand cru, maar dan gemaakt van nebbiolo. En terzijde, maar treffend: er zijn maar weinig Barbera’s die ik echt lekker vind, maar die van beide producenten vind ik fantastisch!’
Heel generaliserend komt de Barolo van Bartolo Mascarello bij een vergelijking wat krachtiger over dan die van Giuseppe Mascarello, die enorm verfijnd is
Tweemaal groots
Wat buiten kijf staat, is de grootsheid van zowel Bartolo Mascarello als Giuseppe Mascarello en hun invloed op wat Barolo was, is en moet zijn. Daarom zijn dit soort bezoeken zo wezenlijk, ook al zijn de wijnen schaars en prijzig. Zie het als Barolo benchmarking.
Proefnotities
Cantina Mascarello Bartolo
Barolo 2020 18,5+ pnt
Heel fraai, kersen, pruimen, tabak, peper, kaneel; heel verfijnd, al best toegankelijk, mooie tannine, enorm lang, veel reserve, groots.
Barolo 2019 18 pnt
Fijn ontwikkeld, pruimen, kruidig, wat thee en tabak, wilde kruiden; heel intens, geweldige zuren, mooie tannine, enorme lengte.
Langhe Nebbiolo 2021 17 pnt
Erg mooi, fijn fruitig, mooi aards, iets floraal en kruidig; mooi intens, prachtige tannine, serieuze Nebbiolo.
Barbera d’Alba 2021 17 pnt
Mooi fruit, puur bosfruit, peper, oregano; mooi intens, zoetzuur, fijne tannine, heel goed.
Langhe Freisa 2021 16,5 pnt
Iets rozen, hazelnoten, prachtig rood fruit, fijn aards; prachtig intens, amandel, wat warmte, mooie tannine, lang.
Giuseppe Mascarello e Figlio
Barolo Monprivato 2019 19 pnt
Prachtige geur, zo verfijnd, kersen, pruimen, licht-kruidig, zwarte olijven, fijnste tabak; krachtig maar toch elegant, prachtige tannine, rijpe zuren, kruidig, zeer, zeer lang.
Barolo Perno Vigna Santo Stefano 2019 17,5 pnt
Prachtig, wat ontwikkeld, iets umami zelfs, tabak, peper, pruimen, indrukwekkend ook; compact, best fris, goede tannine, heel anders dan Monprivato, minder elegant maar mooi en lang.
Langhe Nebbiolo 2021 17 pnt
Heel Monprivato-achtig, prachtige geur, heel getypeerd, rozen, kersen, heel verfijnd; rijk maar fris, erg mooie zuren, grote lengte, heel knap.
Barbera d’Alba Scudetto 2020 17 pnt
Iets ingetogen, mooi bosfruit, specerijen; prachtig fruit, mooie tannine, goede zuren, wat warmte, lang.
Dolcetto d’Alba Vigna Santo Stefano di Perno 2022 16 pnt
Rijp, donker zoet fruit, mooi sappig, flink rijp, wat warmte, krachtig en lang.
Dolcetto d’Alba Bricco Mirasole 2022 16 pnt
Iets minder uitbundig dan Santo Stefano, donker fruit; mooie zuren, compact, eleganter en dieper dan Perno.
Lars Daniels
