Oostenrijks faam rust vooral op peperige Grüner Veltliners, royale Rieslings, fonkelende Blaufränkisch en, in toenemende mate, subtiele Sauvignons Blancs. Maar tijdens de laatste twee Single Vineyard Summits (SVS) in Grafenegg viel mij op dat er ook heel mooie droge wijnen van weißburgunder gemaakt worden, vooral in de Leithaberg appellation. Georg Prieler zegt het zo: “Weißburgunder heeft de drinkability van Riesling, en de mineraliteit van Chardonnay.” Versla die gouden combi maar eens!
De geschiedenis van weißburgunder in de Leithaberg gaat ver terug. Het ras kwam mogelijk al in de Middeleeuwen met de Cisterciënzers vanuit Frankrijk naar Burgenland, zegt Georg Prieler van wijngoed Prieler. In Schützen am Gebirge spreekt men nog steeds van pinot blanc. Lange tijd werd het ras met chardonnay op een hoop gegooid. Hoe oud het daadwerkelijk is, is onbekend. Het wordt in elk geval pas sinds het eind van de 19de eeuw als kleurmutatie van pinot noir erkend.
Weißburgunder of chardonnay?
Weißburgunders zijn vaak licht floraal (denk aan witte veldbloemen, bloesem of lievevrouwebedstro), kunnen naast appel en peer wat amandelachtige aroma’s en smaken hebben, zijn subtiel fris en vooral in de wat warmere regio’s eerder breed dan ielig, zonder dat ze per se een full body hebben. Stefan Zehetbauer van het gelijknamige wijngoed omschrijft Weißburgunders als stilletjes en autochtoon (leise und bodenständig) en, indien de wijnstokken op kalkhoudende bodems staan, ook ziltig en krijtachtig. Hij is wat onverschillig als het gaat om de vraag ‘weißburgunder of chardonnay?’ “Het gaat mij vooral om het uitdrukken van het terroir. Het ras is daarbij slechts een instrument”, zegt hij. Hij twijfelt zelfs of je in een blindproeverij het verschil tussen chardonnay en weißburgunder zou opmerken. Te meer daar er in oude wijngaarden tussen de chardonnay ongetwijfeld wat weißburgunder staat en omgekeerd.
Toch staat weißburgunder vaak in de schaduw van het genetisch verwante ras chardonnay dat meer pregnante zuren heeft en minder bevattelijk is voor schimmelziekten. Daar staat tegenover dat weißburgunder vrij goed tegen de kou kan en een stabiele opbrengst geeft. Desondanks verbouwen de wijnboeren in de Leithaberg DAC (of appellation) in de deelstaat Burgenland vaak liever chardonnay. De kalkrijke bodems doen hen dagdromen van Bourgondische witte wijnen die hen als nec plus ultra voor ogen zweven. Maar, zegt Lukas Plöckinger van Weingut Erwin Tinhof, ook Weißburgunder doet het uitstekend op kalk. Nu zijn de Chardonnays van de Leithaberg allerminst slecht – Anita en Hans Nittnaus’ rijpfruitige, licht ziltige, kernachtige en iets reductieve Bergschmallister en Zehetbauers’s kalkig-minerale, citroenfrisse, iets rubberachtige, deels in hout gerijpte Steinberg zijn prachtig –, maar je vraagt je onwillekeurig af wie er zitten te wachten op een Chardonnay uit Oostenrijk. Er zijn al zo veel regio’s waar goede Chardonnay vandaan komt, beaamt ook Plöckinger.
Onderscheidend
Hoewel Weißburgunder ook een wijde verspreiding heeft, zijn er maar weinig gebieden die het ras als monocépage enigszins serieus nemen: Baden in Duitsland, Alto Adige in Italië en de Elzas in Frankrijk – dan heb je het wel zo’n beetje gehad. Met andere woorden, met Weißburgunder kan je je uitstekend onderscheiden, iets dat de wijngoederen Zehetbauer, Erwin Tinhof en vooral Prieler in Schützen am Gebirge geweldig doen.
De ideale druif
Lukas Plöckinger benadrukt de goede omstandigheden voor weißburgunder in de Leithaberg: koele lucht van de beboste heuveltoppen ritselt ’s nachts door de bladeren van de wijnstokken die in sterk kalkhoudende bodems wortelen. Perfect om Weißburgunders met structuur en finesse te maken. Een vrijwel permanente bries van de Neusiedlersee houdt de druiven bovendien meestal vrij van ziektes. Ook als flexibele etensbegeleider prijst Plöckinger de wijnen. Tinhofs Ried Golden Erd (iets fenolisch, fijne voorjaarsachtige intensiteit) illustreert zijn woorden. Ook voor Georg Prieler is weißburgunder een ideale druif. In zijn wijngaarden groeien ook chardonnay en pinot gris, maar zijn ervaring is dat bij weißburgunder het suikergehalte als laatste omhooggaat, waardoor het makkelijker is om fenolische rijpheid van de druiven te bereiken.
Hoewel Georg Prieler ook niet te versmaden Blaufränkisch maakt, is hij een echte Weißburgunderspecialist. Hij maakt er maar liefst vier. Niemand heeft zo veel voor weißburgunder gedaan als hij, verzekert iedereen die ik spreek. Op de SVS* presenteerde hij de Ried Haidsatz en de Ried Steinweingarten (beide van 2022), maar er zijn ook nog de iets goedkopere Ried Seeberg en de regionale Leithaberg DAC Weißburgunder van oude wijnstokken, die ik helaas niet heb kunnen proeven. De Haidsatz wordt na een driedaagse koude maceratie in 500-litervaten vergist, waarna de jonge wijn eerst een jaar op de volle lies en daarna nog een half jaar op de fijne lies rijpt. Het resultaat: een ronde maar kernachtige, licht ziltige wijn met mooie, bescheiden rijpe fruittonen, een iets kalkig-stenige mineraliteit en een fijne, pakkende textuur. In de Steinweingarten wortelen de druivenstokken in de spierwitte Leithakalk en staan ze beschermd tegen de hete middagzon, waardoor de zuren in deze wijn iets hoger liggen dan in de Haidsatz. De Steinweingarten rijpt na een korte, koude maceratie en een zachte persing voor 16 maanden op de volle lies deels in grote, gebruikte vaten van meer dan 1000 liter en deels in amforen. Tijdens de SVS noteerde ik: licht rokerige aroma’s, iets fenolisch, substantie, opvallend droog, subtiel geel fruit, vage kokosachtige houttoon, bewaarpotentieel. Beiden zijn voor mij topwijnen.
Blending partner
Bij Weingut Nehrer zien ze ook wel wat in weißburgunder, alleen op een andere manier. Iedere keer dat er een chardonnaystok vervangen moet worden, plant de jonge Johannes Nehrer er een stok weißburgunder voor in de plaats. Hij vindt dat zijn Chardonnays daardoor meer complexiteit krijgen. Hoe lang hij ermee doorgaat? Het is een zeer geleidelijk proces – maar meer dan 20 procent zal het niet worden, zegt hij voor de vuist weg. Nehrer houdt vooralsnog vast aan chardonnay. De hogere zuren zijn voor hem een verzekering tegen de stijgende temperaturen.
Wenen
Niet alleen in de Leithaberg appellation, ook in Wenen, Südsteiermark en de Thermenregion waren de Weißburgunders van opvallende kwaliteit. Edlmosers Weißburgunder Ried Himmel ‘Kalkstein’ van de Maurerberg aan de zuidwest kant van de hoofdstad bracht met z’n frisse-was-mineraliteit, rijpe gele fruit, en een pietsie boter een hoop plezier. Het zal vast geen toeval zijn dat weißburgunder het ook hier op de kalkbodems uitstekend doet.
Südsteiermark
In de Südsteiermark appellation was Katharina Tinnacher van wijngoed Lackner Tinnacher over de hele breedte van haar hele portfolio de star of the show. Ook haar Weißburgunder van de Erste Lage Steinbach Kogel – witte bloemetjes, rijpe citroen en appel, stenige mineraliteit, iets broodachtige cremigheid, lange afdronk – was een topper. Lackner Tinnacher was trouwens het enige wijngoed uit Südsteiermark dat een Weißburgunder had meegebracht – het deed verlangen naar meer. Maar eerlijk is eerlijk, ook haar Morillons – in Südsteiermark wordt chardonnay meestal morillon genoemd – waren van de buitencategorie.
Thermenregion
In de Thermenregion, een wijnregio ten zuiden van Wenen die zich in het verleden vanwege de kalkhoudende bodems en de oostelijke oriëntatie graag met Bourgogne vergeleek, is en blijft Bernhard Stadlmann van wijngoed Stadlmann de meest vooraanstaande wijnmaker. Hij was eveneens de enige van zijn regio die een Weißburgunder (Ried Höfen) presenteerde, maar ook die smaakte naar meer.
Het potentieel van weißburgunder is momenteel in de Leithaberg appellation het verst ontwikkeld. Het succes in Südsteiermark, de Thermenregion en Wenen lijkt misschien nog wat incidenteel, maar Lukas Plöckinger ziet ook daar groeimogelijkheden. Alleen van de Wachau, die geen kalkbodems heeft, verwacht hij niet veel. Dat hoeft ook niet. Het zou al mooi zijn als de combinatie weißburgunder-Leithaberg, of zo je wilt drinkability-mineraliteit, vanaf nu in ons geheugen verankerd is.
Importeurs/verkooppunten België:
Weingut Prieler: WHY NOT WEIN en Wijnhandel De Heerlyckheid
Nehrer: nog geen importeur
Tinhof: Intervinos nv (geen website)
Zehetbauer: nog geen importeur
Lackner Tinnacher: Stemar wines
Weingut Stadlmann: nog geen importeur
Edlmoser: nog geen importeur
Importeurs/verkooppunten Nederland:
Weingut Prieler: Wijn Transport B.V., Reblaus
Nehrer: nog geen importeur
Tinhof: Berghorst Wijnimport, Grapedistrict B.V., Reblaus
Zehetbauer: nog geen importeur
Lackner Tinnacher: Colaris
Edlmoser: Reblaus
Weingut Stadlmann: Jos Rijnaarts
* De Single Vineyard Summit (SVS) is een jaarlijks evenement, georganiseerd door de Österreichische Traditionsweingüter (ÖTW) en partners, waar wijnprofessionals uit de hele wereld de nieuwste releases van Oostenrijks topwijngoederen kunnen proeven. Het gaat uitsluitend om wijnen van druiven van één wijngaard, die maximaal hun terroir uitdrukken. De ÖTW is al jaren bezig om uit te zoeken wat hun beste wijngaarden zijn. Het moment waarop ’s lands eerste Große Lagen of Grands Crus worden aangekondigd nadert. Een aantal domeinen uit Stiermarken, verenigd in de Steirische Terroir- und Klasskikweingüter (STK), een collega-organisatie die ook deelneemt aan de SVS, heeft al vastgesteld wat hun Große Lagen zijn. Leithaberg en Eisenberg zijn al enige jaren te gast op de SVS, maar die doen nog niets aan wijngaardclassificatie.
Bart de Vries
