Oude witte Port

Port en kerst zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat gaat dan meestal wel om rood: Ruby of Tawny. Witte Port komt er vaak bekaaid vanaf. Het is lang een ondergeschoven kindje geweest – zowel voor producenten als consumenten was het niet iets om serieus te nemen. Vaak wat muffig, mierzoet en een zieltogend bestaan leidend op de onderste schappen van de supermarkt. Dat beeld is grondig aan herziening toe, zoals blijkt uit een proeverij van 14 gerijpte witte Ports van hoog niveau.

Het is eigenlijk vreemd dat witte Port zo onbekend is; het omvat bijna 15% van de totale productie. Vooral in het koelere westelijke deel van de Dourovallei, de Baixo Corgo, staan veel witte druiven aangeplant. In de Cima Corgo, van oudsher de sub-regio voor de hoogste kwaliteit rode Ports, is de aanplant van witte druiven over het algemeen beperkt tot hoger gelegen wijngaarden, waar de rode druiven meer moeite hebben om volledig rijp te worden. Het grootste deel van de druiven verdwijnt in vrij eenvoudige jonge witte Ports, waarvan het leeuwendeel dan weer naar Frankrijk wordt geëxporteerd – populair als aperitief en om mee te koken.

Overal vaatjes

Ondanks het goedkope imago van witte Port hebben kleine producenten in de Douro altijd voorraden aangehouden van enkele vaten van hoge kwaliteit. Net als Tawny Port worden deze lang oxidatief gerijpt in oude houten vaten. Vaak voor eigen consumptie en soms als ingrediënt voor blends van de grote ‘shippers’. Zo zijn er overal in de Douro in de kelders wel wat vaten met oude witte Port te vinden. Het zijn deze Ports die nu bijzondere wijnen opleveren. De vraag naar lang gerijpte Port stijgt de laatste jaren flink en de witte Ports profiteren mee.

Belangrijke ontwikkelingen

Bij de traditionele grote producenten (de ‘shippers’) spelen oude witte Ports nauwelijks een rol, een enkele uitzondering (zoals Kopke of Churchill) daargelaten. Maar voor kleine producenten uit de Baixo Corgo is de categorie een stuk belangrijker. Veel van deze quinta’s verkochten hun druiven vroeger aan de shippers. Tot 1986 (het jaar dat Portugal lid werd van de EU) mochten ze ook niet anders. Vanaf de vroeg jaren 2000 zijn veel van deze bedrijfjes hun wijn onder eigen naam gaan verkopen. Dat gaf ze ook de kans om hun witte Port onder de aandacht te brengen.

Ongeveer tegelijkertijd (in 2002) werd de regelgeving aangepast. Sindsdien mogen witte Ports ook met leeftijdsaanduiding worden verkocht, als bijvoorbeeld 10- of 20-jaar oude Port of als Colheita. Ze werden daarmee op gelijke hoogte gezet als de rode Ports.

Vorig jaar kwam daar nog de nieuwe categorieën 50-jaar oud en ‘very very old’ (ouder dan 80 jaar) bij voor zowel wit als rood. Deze nieuwe classificaties geven de mogelijkheid om de potentie van gerijpte witte Ports ten volle uit te buiten. En de wijnen verkopen goed. Dat staat in schril contrast met de verkoop van zogeheten ‘standaard’ Ports, waaronder de eenvoudige Ruby, Tawny en White categorieën vallen. In de verkoop hiervan zit al jaren de klad en niemand in de Douro verwacht dat dit nog zal keren. De focus op Ports met lange rijping is dan ook begrijpelijk.

Uniek karakter

Net als oude Tawny Port worden de gerijpte witte Ports gekenmerkt door oxidatieve aroma’s en smaken van gedroogd fruit en noten. Ze zijn ook net zo zoet als hun rode evenknie, vaak zelfs nog iets zoeter. Toch komen ze vaak frisser over dankzij de hogere zuren en aromatische florale en citrustonen. Licht gekoeld komen de frisse aroma’s het beste tot hun recht. Tussen producenten zijn er flinke verschillen in stijl, maar één ding hebben ze gemeen: de gemiddelde kwaliteit is hoog. Doordat de wijnen veelal in kleine hoeveelheden gemaakt worden is de prijs stevig, vaak een stuk hoger dan Tawny Port met een vergelijkbare leeftijd. Of dat het waard is, kunt u zelf beslissen.

Op uitnodiging van Gerda Rink en Chris Aa van het Zwols Porthuis proefde ik afgelopen maand een grote selectie witte Ports van diverse huizen, de meeste door henzelf geïmporteerd. Zelf heb ik daar nog twee wijnen van Kopke aan toegevoegd. Hieronder een overzicht per producent – genoeg inspiratie voor de wintermaanden.

Quinta das Lamelas

Een klein familiebedrijf, waar de vierde generatie inmiddels aan het roer staat. Hoewel het bedrijf gevestigd is in de Baixo Corgo (vlakbij Régua) komen de meeste druiven voor de witte Ports van een wijngaard in de Cima Corgo, op een hoogte van 550 meter. Het aanbod wit is groter dan rood, wat aangeeft hoe serieus deze wijnen hier genomen worden.

Quinta das Lamelas Extra Dry White Reserve – Gemiddelde leeftijd van 6 jaar. Frisse citrusschil, custard en witte chocolade. Rond, iets heet op de afdronk. 15.5 pnt

Quinta das Lamelas 20-Year-Old Dry White ­– Droge witte Port heeft maximal 65g/L restzoet. Zilt, noga en boenwas. Walnootschil en iets volatiel met drogende afdronk. Geen allemansvriend, wel interessant. 16 pnt

Quinta das Lamelas 20-Year-Old White – Volzoet en zwoel met karamel, hazelnoot en walnoot. Rijpe gedroogde mandarijnenschil geeft licht bittere toets. Fris-zure en lange afdronk. 17 pnt

Quinta das Lamelas 4 Gerações (60-Year-Old) White – Mahoniekleur, complexe diepe houtige aroma’s, curryblad, krenten, kruidkoek. Heel geconcentreerd, frisse citroenschil geeft balans. Groots. 19 pnt

Sequeirinha

De familie Correia de Sequeira maakt al generaties wijnen onder de naam Quinta de Marrocos, opvallend gelegen langs de provinciale weg vlakbij Régua in de Baixo Corgo. Na een splitsing in de familie worden de Ports nu gebotteld onder de naam Sequeirinha.

Sequeirinha 2010 White Colheita (gebotteld 2022) – Sinaasappelbloesem, marsepein, witte chocolade en iets cider-karakter. Brandy op de afdronk. 16- pnt

Quevedo

De familie Quevedo timmert flink aan de weg. Als middelgrote producent uit het hart van de Cima Corgo hebben ze de laatste jaren een flinke reputatie opgebouwd voor hun Vintage Ports en droge wijnen. De eenvoudiger wijnen uit het assortiment zijn ruim verkrijgbaar bij de Jumbo supermarkten.

Quevedo 2009 White Colheita (gebotteld 2023) ­– Eerst iets gesloten, later citroenbloesem, amandel en gedroogde abrikoos. Sultana en mooie zuren. 16+ pnt

São Leonardo

São Leonardo is het Portmerk van Quinta do Mourão, tot voor kort eigendom van de eigenzinnige en perfectionistische Miguel Braga. Het bedrijf omvat 5 quinta’s, vooral rondom Lamego in de Baixo Corgo. Lang gerijpte rode en witte Ports zijn de specialiteit en de wijnen zijn vaak ouder dan de aanduiding op het etiket. Onlangs is het bedrijf verkocht aan wijngigant Falua uit de Tejo-regio.

São Leonardo 10-Year-Old White – Gemiddeld 14 jaar oud. Mooi elegant met gerijpte tonen van hazelnoot, sultana en gedroogde sinaasappel. Volzoet met licht houtige afdronk. 16 pnt

São Leonardo 30-Year-Old White – Complexe, diepe geur met mokka, curryblad, noga en gedroogde abrikoos en ingelegde citroen. Geconcentreerd met een lange, zilte afdronk. Indrukwekkend. 18 pnt

São Leonardo 90-Year-Old White Port – Diepe mahoniekleur, intens en geconcentreerd. Hinten van citrus, maar vooral kruidig met curry, ceder en tabak. Bittere chocolade, geroosterde noten. Stroop en marsepein op de zeer lange afdronk. 19.5 pnt

São Leonardo 130-Year-Old White Port – Niet commercieel verkrijgbaar. Diepbruin, ontzettend geconcentreerd. Rozijnensiroop, tabak en cacao. Brandy. Indrukwekkend, maar mist de balans van de 90-jaar oude variant. 18.5 pnt

Quinta da Prelada

Een bedrijf dat al 5 generaties in de familie is, met wijngaarden in de Baixo Corgo die variëren in hoogte van 250 tot 510 meter. Een groot deel van de opbrengst van de 60ha wijngaarden wordt aan derden verkocht, maar een gedeelte wordt onder eigen naam gebotteld. Alle wijnen zijn in iets zoetere stijl dan de norm.

Quinta da Prelada 20-Year-Old White – Romig, met melkchocolade, noga en lichte kruidigheid. Zoete citrusvruchten. Soepel en volzoet. 16.5 pnt

Blackett

Een redelijk jong, Portugees Portmerk. Het huis koopt wijnen op van diverse quinta’s en beschikt over bijzonder oude voorraden Port.

Blackett 20-Year-Old White – Frisse bloesem naast balsamico, rozijn en gedroogde citroenschil. Boenwas en Sercial Madeira tonen op de lange afdronk. 17 pnt

Kopke

Omdat Kopke voor veel consumenten de meest bekende naam is voor gerijpte Portstijlen, heb ik twee wijnen van dit bedrijf toegevoegd aan de proeverij. Als Tawnyspecialist heeft Kopke een naam hoog te houden. Ook met de productie van gerijpte witte Ports heeft het bedrijf een lange historie. De kwaliteit is dan ook hoog.

Kopke 20-Year-Old White – Rijke stijl met karamel, rozijn en een hint van boenwas. Abrikozen tarte tatin en marmelade met grebrande noten. Iets drogend op de afdronk. 16+ pnt

Kopke 30-Year-Old White – Eerst wat gesloten, daarna sultana, bittere sinaasappel, gedroogde citrusschil, custard en curryblad. Wat volatiele zuren die frisheid geven. Lange, droge afdronk. 17.5 pnt

Ronald Wortel

Importeurs:

Zwols Porthuis (Blackett, Quinta das Lamelas, Quinta da Prelada, Quevedo, São Leonardo)

Wine & Port Company (Sequeirinha)

Wijnhandel Van Ouwerkerk (Kopke)