We hebben zo’n 4,5 miljoen hectare wijngaard op de wereld. Dat is lekker veel, maar wat zijn nou de meest aangeplante druivenrassen? Lars Daniëls maakte een top 40.
#30 Catarratto bianco
wereldwijde aanplant: 28.613 ha (0,64%) | meeste aanplant: Italië (28.563 ha; 99,8% van wereldtotaal)
synoniemen: catarratto bianco comune, catarratto bianco lucido (Sicilië)
gebruikt voor: vooral droge witte wijnen, ook mousserende, zoete en versterkte wijnen
bijzondere voorbeelden: Alessandro di Camporeale, Catarratto Vigna di Mandranova 2017 | Marco de Bartoli, Lucido 2019 (Sicilia)
Catarratto bianco is een heel oud druivenras, dat een ouder of nakomeling kan zijn van garganega, die als een van de oudste druivenrassen van Italië wordt gezien. Catarratto bianco is de meest aangeplante witte druif op Sicilië en staat vooral in de provincies Trapani, Agrigento en Palermo. Vroeger was catarratto bianco de belangrijkste variëteit voor Marsala, maar is allang ingehaald door grillo. Tegenwoordig is hij onderdeel van meerdere DOC-wijnen van Sicilië. Wijnen van 100% catarratto bianco komen vaak als Sicilia DOC of Terre Siciliane IGT op de markt.
Catarratto bianco kent twee natuurlijke varianten: catarratto bianco commune en catarratto bianco lucido. Lucido heeft compactere trossen, is daarom wat gevoeliger voor schimmels en levert doorgaans wijnen op met wat meer alcohol en bitterheid. Comune geeft in het algemeen wijnen met meer balans tussen alcohol en zuren, met een fruitig, kruidig en floraal aroma.
#29 Cereza
wereldwijde aanplant: 28.887 ha (0,64%) | meeste aanplant: Argentinië (28.887 ha; 100% van wereldtotaal)
synoniemen: criolla, mission grape
gebruikt voor: witte wijnen, rosé en heel lichte rode wijnen, ook voor geconcentreerde druivenmost en als tafeldruif
bijzonder voorbeeld: Durigutti, Cara Sucia Tinto de Rivadavia 2020 (Mendoza)
Cereza (‘kers’) is een nakomeling van de mission grapes muscat d’Alexandrie en listán prieto, die de Spaanse missionarissen hadden meegebracht voor miswijn. Het is ook een zogenaamde criolla, letterlijk creool, een term die gebruikt werd voor uit Spanje stammende mensen die in de koloniën waren geboren. Cereza heeft een roze-rode schil en behoort tot wat men in Argentinië rosadas noemt. De variëteit staat alleen in Argentinië aangeplant. Haar eens nog grotere areaal is flink teruggelopen, maar met een aandeel van 14% is cereza nog steeds de tweede druif qua aanplant, na malbec. Cereza staat vooral in de warme delen van Mendoza (San Martín, Rivadavia, Junin, Lavalle) en in San Juan.
Cereza is heel productief, met grote, losse, onregelmatige trossen. De pergolawijngaarden geven zelfs onder warme, droge omstandigheden en op verzoute bodems hoge opbrengsten. Daarom én om haar veelzijdig van gebruik (wijn, most, tafeldruif) was en is cereza belangrijk. De wijnen zijn licht en simpel, maar kunnen aangenaam zijn.
#28 Colombard
wereldwijde aanplant: 29.996 ha (0,67%) | meeste aanplant: Zuid-Afrika (11.512 ha; 38,4% van wereldtotaal)
synoniemen: colombar (Bordeaux, Zuid-Afrika), French Colombard (VS)
gebruikt voor: vooral voor basiswijnen voor distillatie, ook voor droge witte wijnen
bijzonder voorbeeld: Lowerland, Vaalkameel Colombard 2019 (Prieska, Zuid-Afrika)
Traditioneel is colombard een van de drie belangrijke cognacdruiven. Hij stamt uit de Charente, het departement waarin Cognac ligt, en is een natuurlijke kruising van chenin blanc x gouais blanc. In de jaren 70 nam zijn destijds enorme aanplant af ten faveure van ugni blanc en andere populaire druivenrassen. Maar er bleef genoeg over en daarvan gingen bedrijven als Plaimont en Tariquet aromatische, frisse witte wijnen maken, die heel populair zijn geworden. Dat schijnt deels naar voorbeeld van Californië te zijn geweest, waar French Colombard in de hitte van de Central Valley grote opbrengsten geeft, waarvan onbeduidende bulkwijnen worden gemaakt. Ook in Zuid-Afrika was colombard succesvol, vooral voor wijnen voor distillatie. Verder tellen Australië en Israel mee.
Colombard is heel productief en heeft in warme, droge klimaten geen last van de schimmels die in Zuidwest-Frankrijk wel een probleem kunnen zijn. Basiswijnen uit warme klimaten zijn aromatisch neutraal, maar in Gascogne –mede door kennis van voorlopersstoffen en geselecteerde gisten– juist heel expressief. In Zuid-Afrika is de laatste jaren een aantal spannende wijnen op de markt gekomen van oudere wijngaarden.
#27 Chenin blanc
wereldwijde aanplant: 31.617 ha (0,71%) | meeste aanplant: Zuid-Afrika (17.103 ha; 54,1% van wereldtotaal)
synoniemen: pineau de la Loire, gros pineau, pineau d’Anjou, plant d’Anjou (allerlei delen van Loire), steen (Zuid-Afrika)
gebruikt voor: droge witte wijnen, (edel)zoete witte wijnen, mousserende wijnen
bijzondere voorbeelden: Huet, Le Haut-Lieu Moelleux 1996 (Loire) | Sadie Family Wines, Skurfberg 2018 (Zuid-Afrika)
Als een van de vele nakomelingen van savagnin blanc –andere ouder onbekend–, is chenin blanc een oud druivenras. Hij is waarschijnlijk vernoemd naar het klooster Montchenin ten zuiden van Tours. Niet de oudste maar wel de beroemdste vermelding is in Gargantua van Rabelais (1534). Het is nog steeds de belangrijkste witte variëteit van Anjou-Saumur en bepaalde appellations van Touraine, waar chenin blanc zowel droog wit als (edel)zoet wit van wereldklasse voortbrengt. En ook veel crémant. Verder in Frankrijk is chenin thuis in Limoux in de Languedoc. Allang heeft chenin blanc een tweede thuis gevonden, dat in ieder geval qua aanplant veel beduidender is dan Frankrijk: Zuid-Afrika. Vermoedelijk werd chenin, ook steen genoemd, daar al in jaren 50 van de 17e eeuw geplant en er staat bijna tweemaal meer dan in Frankrijk. Ook Argentinië (2.157 ha) en de VS (1.969 ha) hebben flinke aanplant.
Chenin blanc kan groeikracht hebben en productief zijn; armere bodems doen de kwaliteit in het algemeen goed. De trossen zijn vrij groot maar de druiven vrij klein. Chenin is gevoelig voor botrytis en leent zich ook goed voor indroging na de oogst. Geheim zijn de zuren, die ook zeer zoete wijnen balans geven. In Zuid-Afrika komen droge topwijnen uit oude wijngaarden.
#26 Montepulciano
wereldwijde aanplant: 32.935 ha (0,73%) | meeste aanplant: Italië (32.724 ha; 99,4% van wereldtotaal)
synoniemen: montepulciano d’Abruzzo, uva abruzzese (Italië), morellone (Toscane), violone (Lazio), cordisco (Argentinië)
gebruikt voor: vooral rode wijnen, ook voor rosé
bijzondere voorbeelden: Emidio Pepe, Montepulciano d’Abruzzo 2015 | Valentini, Cerasuolo d’Abruzzo 2018 (beide Italië)
Montepulciano heeft niets te maken met het stadje Montepulciano in Toscane, noch met zijn Vino Nobile. Het is een variëteit die zeer waarschijnlijk uit de Abruzzen stamt en daar de hoofddruif is in vele IGT’s en DOC’s, met Montepulciano d’Abruzzo en Cerasuolo d’Abruzzo (de ‘kersenrode’ rosé) als belangrijkste. Op het hoogste Italiaanse niveau is het de variëteit voor Montepulciano d’Abruzzo Colline Teramane DOCG en de recente Terre Tollesi/Tullum DOCG in Abruzzo. Ook in Marche is montepulciano belangrijk, o.a. voor Rosso Conero DOC, Cònero DOCG, Offida DOCG en Rosso Piceno DOC. Verder wordt montepulciano vooral gebruikt in diverse wijnen van Campania, Lazio, Molise en Puglia. Buiten Italië zijn alleen Argentinië (cordisco), Australië en de VS noemenswaardig.
In de wijngaard heeft montepulciano warmte nodig (rijpt laat), maar kan flink productief zijn. Desondanks geeft hij snel smaakvolle wijnen, met veel kleur, goede tannine en mildere zuren dan sangiovese. Vandaar dat hij zo geliefd is in Midden- en Zuid-Italië, ook als onderdeel van assemblages. Niet alleen de beste rode wijnen kunnen geweldig zijn, ook de beste rosé van montepulciano alias Cerasuolo d’Abruzzo.
Over deze TOP 40
De rassen in deze top 40 vormen samen meer dan twee derde van de totale aanplant. Alleen druiven die echt voor wijn worden gebruikt (en dus niet voor distillatie, rozijnen en dergelijke), zijn meegeteld. Gebruikte bronnen zijn onder meer Which Winegrape Varieties Are Grown Where van Kym Anderson en Signe Nelgen, en Wine Grapes van Jancis Robinson, Julia Harding en José Vouillamoz.
Lars Daniëls, Magister Vini
Lees de TOP 40-lijst wijndruiven (deel 1)
Bronnen: Which Winegrape Variaties are grown where (Kim Anderson en Signe Nelgen), Wine Grapes (Jancis Robinson, Julia Harding en José Vouillamoz) en vele andere.
Dit artikel is eerder verschenen in PERSWIJN #3 2021.
