Gamay is niet het zwakke broertje van Pinot Noir

Voor alle duidelijkheid:  gamay is niet de broer van pinot noir maar wel de zoon. De moeder is gouais blanc. Gouais werd in Frankrijk als een zure druif verfoeid en verbannen. Maar haar historisch belang is enorm: ze zorgde bijvoorbeeld voor topdruiven als chardonnay en riesling. Gamay deelde in Bourgogne hetzelfde lot als zijn moeder: Filips de Stoute vaardigde in 1395 een edict uit waarin de Bourgondische wijnbouwers werd opgedragen alle Gaamez binnen de vijf maanden eruit te trekken. Het argument: gamay is een slechte, onbetrouwbare plant die zorgt voor verschrikkelijk bittere wijn. In het edict staat ook te lezen dat mensen van gamay ernstige ziektes kunnen krijgen. Pinot noir kreeg alleen maar lof toegezwaaid. Gamay werd dus gedeporteerd naar Beaujolais. Slobberwijntjes voor het simpele volk. Dat lot werd eeuwen later verzegeld bij de uitvinding van Beaujolais Nouveau als commercieel niemendalletje.

Ik proefde de voorbije weken van beide druiven een aantal topwijnen. Convento Winebar organiseerde ter gelegenheid van de film SOMM 3 een blinde Pinot Noir-tasting, The Judgement of Leuven, in aanwezigheid van wijnfenomeen-sommelier-wijnmaker Rajat Parr. Vijf van de geschonken Pinot Noirs maakten mij lyrisch. Op plaats één de Californische Bloom’s Field Pinot Noir 2014 van Rajat Parr zelf, plaats twee de Australische Côte Vineyard Pinot Noir 2016 van Farr, plaats drie Falstaff Vineyard Pinot Noir 2017 uit Sonoma. De  Nuits-Saint-Georges 2014 premier cru Les Perrières van Méo-Camuzet en de Zuid-Afrikaanse Kershaw Clonal Selection 2016 vervolledigden mijn top vijf. Deze wijnen dreven helemaal op delicatesse, fijnbesnaardheid, precisie en puurheid, altijd met iets karaktervols, iets ongezocht diepzinnigs en aards-naturel. De eerste drie echt top: ragfijn, ellenlange afdronk, kippenvel. Ook in de film werden top-Pinot Noirs uit de hele wereld vergeleken. Plaats drie voor Rajat Parr, de lievelingswijn van Jancis Robinson die hem blind een prachtige Bourgogne vond.

Als beginnende wijnschrijver heb ik mij vaak kritisch uitgelaten over Pinot Noir. Ik proefde hem overal, de ene teleurstelling na de andere. In 95% van de gevallen oninteressant, soms dun, schraal, onrijp en zuur, soms mollig en confituré, structuurloos en alcoholisch. Ontoelaatbaar veel rommel. Tot ik via de juiste mensen het betere spul vond. Als Pinot Noir echt goed is dan is het wel uitzonderlijk goed en ongeëvenaarde wereldtop. In Bourgogne uiteraard maar zeker ook daarbuiten. De prijzen zijn ook wereldtop. Bovenstaande wijnen vind je niet onder de 70 euro. Met uitzondering van de Kershaw rond de 40 euro, niet toevallig Zuid-Afrika met zijn betaalbare pareltjes. Mijn zoektocht naar goede Pinot Noir mag ik zonder overdrijven een calvarietocht noemen. En een foltering van mijn portemonnee. Gelukkig heb ik ondertussen ook uitstekende Duitse Spätburgunders ontdekt en de mooie en betaalbare Pinot Noirs uit de Lage Landen. Grote Bourgogne Pinot Noir is een elitaire drank geworden. Zelfs prijzen boven de 100 euro en grand cru-labels verzekeren geen kwaliteit. Geen wonder dat ik kritisch geworden ben naar terroir na zoveel commercieel misbruik van het woord. Het gemiddeld niveau in Bourgogne schijnt weer te stijgen. Dat is het minste dat we mogen verwachten.

Pinot Noir was in mijn wijnliefhebbersleven een calvarie. Gamay daarentegen een triomftocht. Daar waar zelf mooie Pinot Noir in tastings aanleiding geeft tot discussie, brengt klasse-gamay collectieve plezierervaring. Laatst nog in een proeverij van wijnclub De Wino’s een reeks bloedmooie bojo’s met op kop de Brouilly Cuvée des Fous 2016 van Jean-Claude Lapalu. Brouilly, zogezegd een bescheiden Cru in Beaujolais. Ook Le Rang du Merle en Croix des Rameaux zijn fantastische, zelfs grote wijnen met doordringend hemels fruit, aardsheid, fijne tannine en precieze zuren. Allemaal Brouilly, graniet. Deze wijnen scoren in tastings gemakkelijk boven de 90/100. Een ander voorbeeld: de Côte du Py van Foillard uit Morgon. En zo zijn er veel topbeaujolais. Ze zijn gemakkelijk bereikbaar en kosten vaak tussen de 20 en 30 euro. Hoewel een aantal bojo’s aan Pinot Noir doen denken, zijn de meeste er toch gemakkelijk van te onderscheiden. De wijnen zijn voller van fruit, sappiger. Een aantal kunnen, zeker in warme jaren, met Rhônewijn verward worden. In gerijpte vorm dringen zich soms gelijkenissen op met Syrah en inderdaad, ook met Pinot Noir. Men zegt dan dat de Beaujolais pinoteert. 

Beaujolais en Gamay in het algemeen is betaalbaar. Voor de doordeweekse wijndrinker is het veel gemakkelijker om een goedkope Gamay te vinden dan een goedkope Pinot Noir. Koop bijvoorbeeld rond de 8 euro een doos heerlijke Domaine de la Charmoise van Henry Marionnet, 100% fruitzotte gamay uit Touraine die met wat jaren bewaring zelfs complexiteit ontwikkelt (verkrijgbaar bij Henri Bloem). Of in Beaujolais de P’tit Grobis rouge van het jonge talent Nicolas Chemarin, ongelofelijke kwaliteit rond de 10 euro. Echter, ook in Beaujolais zijn de prijzen aan het stijgen. De aankomende premier cru-classificatie zal de consument op dat vlak geen voordelen opleveren. Goed voor de wijnbouwers en de faam van de regio, dat wel.

Wat ik wil zeggen is dat de kwaliteit van top-Gamay en top-Pinot Noir niet zo bijster veel verschilt. Het verschil is absoluut veel kleiner dan wat overal geschreven staat. En als je met de prijs rekening houdt, is top-Gamay een véél interessantere koop. Klasse-Gamay is, net zoals grote broer Pinot Noir, edel en verfijnd. De ragfijne tannine, de messcherpe precisie en de uitzonderlijke elegantie en delicatesse van Pinot Noir zal men in Gamay niet aantreffen. Dat heeft ook met de manier van vinificatie te maken. Bij Beaujolais is dat meestal de macération semi-carbonique of zoals ze dat in de streek noemen: de vinification beaujolaise traditionnelle. Deze methode past gamay perfect en wordt door vele wijnschrijvers ten onrechte verguisd. De beste wijnen van de streek zijn er het bewijs van. 

Gamay is niet het zwakke broertje van pinot noir. Het zijn allebei topdruiven. Zowel in Beaujolais als in Bourgogne worden wijnen van wereldklasse gemaakt. Veel wijnbouwers in de wereld die nu de tanden kapotbijten op (de in wijngaard en cave veel moeilijkere) pinot noir, zouden beter met gamay gaan werken. En iets meer denken aan kwaliteit dan aan commercie.

Stefaan Soenen