De Première van de Erste Lage wijnen uit Duitsland wordt ieder jaar een groter spektakel. Vanaf 1 september zijn de wijnen op de markt, een maand daarvoor nodigt het Verband Deutscher Prädikatsweingüter (VDP) een gezelschap van internationale pers, sommeliers en handelaren uit om de Grosses Gewächs voor te proeven. René van Heusden en Lars Daniëls schoven welgemoed aan de proeftafel. De Première van de Erste Lage wijnen uit Duitsland wordt ieder jaar een groter spektakel. Vanaf 1 september zijn de wijnen op de markt, een maand daarvoor nodigt het Verband Deutscher Prädikatsweingüter (VDP) een gezelschap van internationale pers, sommeliers en handelaren uit om de Grosses Gewächs voor te proeven. René van Heusden en Lars Daniëls schoven welgemoed aan de proeftafel.
De grote droge Duitse wijnen volgens de VDP (Verband Deutscher Prädikatsweingüter) komen uit wijngaarden die geclassificeerd zijn als Erste Lage en heten Grosses Gewächs (of Erstes Gewächs in de Rheingau). Ze moeten voldoen aan bepaalde criteria, zoals een maximaal restsuikergehalte van 9 gram per liter. Deze wijnen mogen pas vanaf 1 september in het jaar na de oogst op de markt komen en de VDP maakt van die zogenaamde Première de laatste jaren een steeds groter spektakel. Zeker dit jaar staan de eerste weken van september bol van de festiviteiten, omdat VDP dit jaar zijn 100-jarig bestaan viert. Meer daarover in het komende nummer van Perswijn.
2009
Met het ontzagwekkende cijfer van 372 was het aantal wijnen groter dan ooit. Dat heeft onder meer te maken met het feit dat het fenomeen Grosses Gewächs steeds belangrijker wordt en dat het ook in de Mosel -van oudsher een gebied voor wijnen met beduidend restzoet – eindelijk echt lijkt aan te slaan. Bovendien is de VDP nogal scheutig met het toekennen van Erste Lagen. En natuurlijk speelt ook de jaargang een rol. 2009 is een jaar waarin de opbrengsten lager lagen dan normaal, maar waarin de gemiddelde mostgewichten hoog waren; vandaar het grote aanbod van hogere kwaliteiten, waaronder vele Grosse Gewächse.
De kwaliteit van 2009 werd al bejubeld voordat de oogst binnen was. Daar zijn de meningen nu wat meer over verdeeld. Het is in het algemeen zeker een goed jaar, waarin de wijnen veel kracht hebben door de combinatie van rijpheid én goede zuren. Het is een kruising tussen 2007 en 2008, de twee voorgaande jaren, zou je kunnen zeggen. Zoals al bekend, zijn zelfs de basiswijnen, de Gutsweine, van 2009 al zeer krachtig en inhoudsvol. De ‘maar’ zit hem in de forse alcoholgehaltes van de wijnen uit de warmere regio’s van Duitsland, zoals Rheinhessen, de Pfalz en Baden. Bij de Rieslings en zeker bij de witte Burgundersorten (Weiß- en Grauburgunder) uit die gebieden is de alcohol veelal duidelijk waarneembaar, hetgeen de balans van de wijnen niet ten goede komt. Wat dat betreft is er een vergelijking met Bordeaux 2009 mogelijk.
Mosel en Nahe bovenaan
Het werd al gezegd, Mosel lijkt Grosses Gewächs serieus te nemen, hetgeen zich uitte in het sterk toegenomen aantal wijnen uit dat Rieslinggebied pur sang. En Mosel overtuigde niet alleen in aantal, maar ook door middel van zeer hoge kwaliteit. Wat goed was om te zien was dat de VDP zich bewust is van de uitzonderingspositie van de Mosel en naast de echte Grosse Gewächse, met minder dan 9 gram restsuiker per liter, ook een 10-tal iets zoetere wijnen uit Erste Lage had toegelaten. Deze wijnen, van vooral Van Volxem en Heymann-Löwenstein, bewezen eens te meer dat functioneel restzoet in Moselwijnen fantastisch kan werken. Al met al presenteerde de Mosel zich dus geweldig sterk, met wijnen met finesse en terroirexpressie.
Dat geldt ook -en al jaren eigenlijk- voor de Nahe, dat ten opzichte van de Mosel droge wijnen met nog meer intensiteit en materie voortbrengt. De kwaliteit van de Grosse Gewächse is er hoog en vrij homogeen, door het ontbreken van echt zwakkere producenten, waarvan de top-3 net zoals voorgaande jaren bestaat uit Schäfer-Fröhlich, Dönnhoff en Emrich-Schönleber.
Rheinhessen en Pfalz iets minder overtuigend
De grote uitdager van Nahe als topgebied voor Grosse Gewächse van riesling van de laatste jaren, Rheinhessen, kon dit jaar iets minder overtuigen. Vele wijnen hadden vooral in de geur duidelijk last van alcohol. De goede zuren maken dat de wijnen verre van log of vermoeiend overkomen, maar toch hebben ze naast de gebruikelijke power niet de verfijning die ze heel groot maakt.
Waar Rheinhessen echter nog kan terugvallen op een goed zuurgehalte, kunnen de wijnen uit de Pfalz dat meestal niet. De combinatie van een hoger alcoholpercentage en een vrij laag zuurgehalte maakt de wijnen vaak wat zwaar De meest Grosse Gewächse van riesling zijn indrukwekkend, maar de vraag is of je er een fles van opdrinkt. Uitzonderingen zijn er natuurlijk echt wel, zoals de wijnen van Rebholz, Müller-Catoir en Bassermann-Jordan.
Betere Rheingau, boeiend Franken
En het zorgenkind van de laatste jaren, de Rheingau? Daar gaat het weer de goede kant op, zeker als je weet dat een aantal van de beste producenten er om verschillende redenen nooit bij zijn op de Vorverkostung. Niet dat de kwaliteit van de Erste Gewächse homogeen is, maar er zitten steeds meer wijnen bij die hun elitaire status waardig zijn. Dat gezegd hebbende, zijn de uitblinkers in de Rheingau toch weer the usual suspects: Weil, Kesseler, Künstler en Spreitzer.
Boeiend zijn ook de Grosse Gewächse uit Franken, zowel van silvaner als van riesling. Vooral die laatste druif valt hier steeds meer op en dat kan goed te maken hebben met de warmere jaren van de laatste tijd. Werd de laatrijpende riesling vroeger nauwelijks goed genoeg rijp op de koudere bodems van het meer continentale Franken, tegenwoordig lijkt hij juist baat te hebben bij die omstandigheden. Het mooie van de Grosse Gewächse 2009 van Franken is dat de wijnen vrijwel zonder uitzondering goede terroirexpressie hebben, waarbij de beste ook nog intens en elegant zijn.
Burgundersorten
Als we het over de Burgundersorten hebben, dan kijken we natuurlijk vooral weer naar de Pfalz en naar Baden. De witte variëteiten, weißburgunder en grauburgunder, uit deze gebieden zijn nogal alcoholisch en fors in 2009. Vooral die uit de Pfalz zijn daardoor minder harmonieus en te weinig expressief wat betreft herkomst. Opvallend is dat de beste witte Burgunders komen van een helling, waar de druiven bij uitstek gewend zijn aan hitte: Ihringer Winklerberg in de Kaiserstuhl.
Een bijzonder fraai onderdeel van de Vorverkostung werd verzorgd door de Spätburgunders, de wijnen van pinot noir. Daarbij ging het vooral om wijnen uit 2008, met ook nog een aantal uit 2007 en een enkele uit 2005. Opvallend waren de mooie wijnen uit het wat koelere jaar 2008 en dan vooral die uit het noordelijk gelegen Arhdal. Los van de stijl waar men van houdt (meer of minder nieuw hout) is de kwaliteit zeer hoog. Vooral Meyer-Näkel heeft in 2008 een serie Spätburgunders neergezet waar je U tegen zegt. Dat Werner Näkel toch niet met alle eer ging strijken, heeft te maken met het feit dat er in Baden ene meneer Huber rondloopt, die ook een fantastische serie had ingebracht. En Baden heeft ook nog producenten als Bercher en Dr. Heger die weten wat ze doen met spätburgunder. De Grosse Gewächse van spätburgunder uit de Pfalz -deels van 2007, deels van 2008- zijn goed, maar zelden meer dan dat.
Favorieten van René van Heusden (RvH) en Lars Daniëls (LD)
Ahr
- Jean Stodden – Neuenahr Sonnenberg Spätburgunder GG 2008 (RvH)
- Meyer-Näkel – Dernau Pfarrwingert Spätburgunder GG 2008 (RvH en LD)
- Meyer-Näkel – Neuenahr Sonnenberg Spätburgunder GG 2008 (RvH en LD)
Baden
- Dr. Heger – Ihringen Winklerberg Weisser Burgunder GG 2009 (RvH)
- Dr. Heger – Ihringen Winklerberg Grauer Burgunder GG 2009 (RvH)
- Bernhard Huber – Bombach Sommerhalde Spätburgunder GG 2008 (RvH en LD)
- Bercher- Burkheim Feuerberg Spätburgunder GG 2008 (LD)
- Andreas Laible – Durbach Plauelrain Riesling GG 2009 (LD)
Franken
- Juliusspital – Würzburg Stein Silvaner GG 2009 (RvH)
- Fürst Löwenstein – Homburg Kallmuth Riesling GG 2009 (RvH)
- Hans Wirsching, Iphofen Julius-Echter-Berg Silvaner GG 2009 (LD)
Mittelrhein
- Matthias Müller – Boppard Hamm ‘Ohlenberg’ Riesling GG 2009 (LD)
Mosel
- Fritz Haag – Brauneberg Juffer-Sonnenuhr Riesling GG 2009 (RvH en LD, mooiste Mosel GG)
- Clemens Busch – Pünderich Marienburg Rothenpfad Riesling GG 2009 (RvH)
- Clemens Busch – Pünderich Marienburg Riesling GG 2009 (LD)
- Heymann-Löwenstein – Winningen Uhlen Laubach Riesling (RvH en LD)
- Van Volxem – Scharzhofberger Pergensknopp Riesling (RvH en LD, mooiste Mosel Erste Lage)
Nahe
- Emrich-Schönleber – Monzingen Halenberg Riesling GG 2009 (RvH)
- Schäfer Fröhlich – Bockenau Felseneck Riesling GG 2009 (RvH en LD, mooiste GG overall)
- Dönnhoff – Niederhausen Hermannshöhle Riesling GG 2009 (LD)
Pfalz
- Geh. Rat Dr. Von Bassermann-Jordan – Forst Freundstück Riesling GG 2009 (RvH)
- Geh. Rat Dr. Von Bassermann-Jordan – Forst Kirchenstück Riesling GG 2009 (LD)
- Christmann – Gimmeldingen Mandelgarten Riesling GG 2009 (RvH)
- Rebholz – Siebeldingen Ganz Horn im Sonnenschein Riesling GG 2009 (RvH en LD)
- Rebholz – Siebeldingen Im Sonnenschein Weisser Burgunder GG 2009 (RvH)
- Rebholz – Birkweiler Kastanienbusch Riesling GG 2009 (LD)
Rheingau
- Robert Weil – Kiedrich Gräfenberg Riesling EG 2009 (RvH en LD)
- Josef Spreitzer – Oestrich Lenchen ‘Rosengarten’ Riesling EG 2009 (RvH en LD)
- August Kesseler – Rüdesheim Berg Schlossberg Riesling EG 2009 (LD)
- Franz Künstler – Hochheim Kirchenstück Riesling EG 2009 (LD)
Rheinhessen
- Wittmann – Westhofen Morstein Riesling GG 2009 (RvH en LD)
- Keller – Westhofen Kirchenstück Riesling GG 2009 (LD)
Producenten
- Wit: Van Volxem (RvH), Schäfer-Fröhlich (LD)
- Rood: Huber (RvH), Meyer-Näkel (LD)
Gebied
- Mosel (RvH en LD)
Tekst: René van Heusden en Lars Daniëls MV.
Foto’s, van boven naar beneden en van links naar rechts: flessen van Weil (Rheingau), Steffen Christmann (Pfalz), Steilhang (Nahe), Reinhard Lowenstein (Mosel), Bernard Huber, etiket Stein (Franken), Werner Näkel (Ahr), Devonschiefer (Mosel).
