‘This is one of the great white wine vineyards of the world…’, zegt Stefano Inama, een lokale topproducent, altijd tegen zijn niet-Italiaans sprekende gasten, als hij hen de prachtige wijngaarden van Soave Classico laat zien. Ik heb er talloze keren gestaan en één ding is zeker: het is een zeer bijzondere plek met een fantastisch uitzicht.
‘This is one of the great white wine vineyards of the world… ‘, zegt Stefano Inama, een lokale topproducent, altijd tegen zijn niet-Italiaans sprekende gasten, als hij hen de prachtige wijngaarden van Soave Classico laat zien. Ik heb er talloze keren gestaan en één ding is zeker: het is een zeer bijzondere plek met een fantastisch uitzicht. Kijkend naar rechts zie je het mooie oude vestingstadje Soave, met zijn Castello en zijn stadsmuur. Links ontwaar je in de verte Monteforte d’Alpone, het andere stadje van de DOC. En om je heen en aan je voeten ligt een zee van vigneti, veelal traditionele pergolawijnbouw, op een donkere bodem. Dit is het rijk van garganega, dit is Soave Classico. En inderdaad, de topwijnen van Soave Classico behoren tot de grote witte wijnen van de wereld.
Zoals dat van velen, was ook mijn beeld van Soave tot zo’n tien jaar terug niet bepaald positief. De ervaringen waren teleurstellend en ook de publieke opinie over Soave was slecht. Het overgrote deel van de wijnen uit dit wijngebied ten oosten van Verona was zeer matig van kwaliteit -schraal en dun- en juist die wijnen waren de enige die in Nederland verkrijgbaar leken te zijn. In het restaurant waar ik toen werkte, verdwenen ze hooguit in de mosselpan!
Toch waren er in de jaren tachtig en begin jaren negentig producenten die wél wijnen van hoge kwaliteit maakten. En de eerste die het Soave-gebied weer positieve aandacht wist te bezorgen, was de charismatische Roberto Anselmi uit Monteforte d’Alpone. Jammer dat hij in 2000 besloot om voortaan al zijn wijnen te declasseren tot IGT Veneto, zogenaamd omdat hij teleurgesteld was in de kwalitatieve ambities van de DOC Soave Classico. Dat blijft voor de buitenwereld toch wel een vreemde reden, want toen al was het niveau van een aantal andere producenten net zo hoog als dat van Anselmi zelf. Waarschijnlijk wilde Anselmi toch wel gewoon wat meer chardonnay en trebbiano gebruiken dan toegestaan was binnen de wetgeving, naast Soave’s echte vitigno autoctono: garganega.
Artikel vervolgt onder afbeelding.
Garganega en de Classico-heuvels
De echte kracht van Soave begint met dé druif van het gebied, garganega, die overigens ook in het aangrenzende Gambellara en in Bianco di Custoza een belangrijke rol speelt. Het is niet de enige druif voor Soave, want ook trebbiano, pinot bianco en chardonnay zijn toegestaan, maar het zeker de meest karakteristieke. Garganega is een relatief laatrijpende druif, die bijzonder productief kan zijn. Die laatste eigenschap toont hij vooral ten zuiden van de snelweg A4 Verona-Venetië, op de rijkere, aangeslibte bodems van de Adige-vlakte. Daar komen de wijnen vandaan die Soave het slechte imago hebben bezorgd, meestal geproduceerd door grote coöperaties. Garganega geeft alleen op de armere bodems van de Classico-heuvels, ten noorden van de snelweg, interessante wijn, mits men de opbrengst in de gaten houdt. Die heuvels zijn in feite oude vulkanen en bestaan vooral uit basaltlava, een donkergekleurd en zeer poreus gesteente dat snel opwarmt en goed doorwortelbaar is. Hier en daar is er ook tufsteen en klei, en kan de bodem kalkhoudend zijn. De goede opwarming van de bodem bevordert de rijping van de druiven, terwijl de wortels het water dat ver wegzakt toch kunnen bereiken. Het resultaat zijn druiven die niet alleen meer dan genoeg suiker bevatten, maar ook een goede zuurgraad hebben en aromatisch rijp en boeiend zijn, ondermeer door de opname van mineralen.
De Cru’s en de toppers
Soave Classico kent geen officiële classificatie, maar wel een vijftigtal erkende Cru’s, heuvels die de beste kwaliteit wijn voortbrengen. Het zijn er rijkelijk veel, in feite alle heuvels van het gebied, dus de status van Cru zegt op zich weinig. Pas als je ziet waar de beste producenten hun belangrijkste wijngaarden hebben, krijg je een idee wat de beste Cru’s zijn. Daartoe behoren zeker de centrale heuvels als Frosca, Foscarino, Carbonare, Calvarino en Rugate, maar ook het tegen Soave aan gelegen La Rocca. Al deze Cru’s zijn direct verbonden met de topproducenten van het gebied. Zo komt de topwijn van Gini van Frosca (Soave Classico La Froscà), is Suavia bijna synoniem met Carbonare (Soave Classico Monte Carbonare), staat Prà voor Monte Grande en spreekt het bij Ca’ Rugate helemaal voor zich (Monte Fiorentine is een deel van de vrij grote Cru Rugate). Foscarino is grotendeels van Inama (hij maakt er onder andere zijn Soave Classico Vigneti di Foscarino en Soave Classico Vigneto du Lot), maar ook Anselmi heeft er percelen. Toch is Anselmi vooral bekend van zijn geweldige Capitel Croce van de Santa Croce-heuvel, een stevig op nieuw hout opgevoede wijn van 100 procent garganega, die gewoon Soave Classico zou kunnen en moeten heten. De wellicht hoogst gewaardeerde Soave Classico-wijnen komen van Pieropan, van de Cru’s Calvarino en La Rocca, al eens omschreven als de viool en de piano van het Soave Classico-orkest. La Rocca is een bijzondere wijngaard. Hij ligt tegen Soave aan, is geheel omheind en de bodem van klei en kalksteen lijkt meer op die van Valpolicella dan op die van Soave Classico. De zeer laat geoogste garganegadruiven uit deze wijngaarden leveren de meest geroemde wijn van het gebied.
Het karakter van Soave Classico
Het wonder van goede Soave Classico ontstaat, net als in alle andere bijzondere wijngebieden, vanuit het ultieme samenspel tussen druivenras en terroir, met een bescheiden maar intelligente rol voor de mens. En dat samenspel luistert hier zeer nauw, want het is verre van vanzelfsprekend dat een warm gebied als westelijk Veneto frisse, aromatisch rijke en mineralige witte wijn voort brengt.
De donkere, poreuze vulkanische bodems van Soave Classico warmen snel op, ook doordat water er diep in wegzakt. De wortels van de wijnplanten moeten en kunnen zeer diep wortelen op zoek naar water, waarbij ze veel mineralen opnemen. Garganega rijpt laat, zoals gezegd. Dat heeft als voordeel dat de druiven aromatisch mooi rijp kunnen worden, maar het nadeel is dat de zuurgraad wat laag kan liggen. Maar de frisheid van Soave Classico komt niet zozeer van de zuren, maar van de mineraliteit, die een subtiel zoutige afdronk kan geven. Het aroma is ook uniek: het is bovenal een complexe mix van allerlei florale tonen, zoals die van acacia-, vlierbes- en amandelbloesem, en van wilde witte veldbloemen als kamille. De smaak kan, afhankelijk van de rijpheid en de opvoeding fruitig, geconfijt of wat weeïg zoet zijn, met naast de zoutige mineraliteit ook vaak wat amandelbitter in de afdronk. Als alles perfect samen komt, is Soave Classico een wijn die zich niet alleen qua authenciteit, maar ook qua smaakbalans kan meten met de grootste witte wijnen ter wereld.
De problemen en de uitdaging
Het gaat al tijden weer crescendo met Soave Classico, waardoor het kwaliteitsverschil tussen de wijnen uit de alluviale vlakte (Soave DOC) en die van de vulkanische heuvels (Soave Classico) alleen maar groter wordt. Er zijn producenten in Soave Classico die maar wat graag willen dat die wijnen de naam van Soave überhaupt niet meer zouden mogen dragen, maar dat lijkt ijdele hoop. En de problemen zitten niet alleen aan de andere kant van de A4, maar ook in de Classico-zone zelf. Daar worden steeds meer dalen, eens alleen geschikt voor maïs, vol geplant. Het zijn terroirs die nimmer de klasse van de hellingen kunnen leveren.
Er worden intiatieven ondernomen om tot een classificatie van de Cru’s te komen. Dat is misschien de enige manier om consumenten meer duidelijkheid te geven over de kwaliteit van Soave Classico. Maar om zo ver te komen, moeten vele hobbels en gevoeligheden worden overwonnen, dat weten we van vele andere gebieden.
Dat het met Soave Classico nu weer goed gaat, is volledig te danken aan een aantal zeer kwaliteitsbewuste producenten. En dat zijn er weinig, hun aantal is op twee handen te tellen. Zij moeten in de toekomst kwaliteit garanderen, want van de wetgevers hebben ze weinig te verwachten. Daar ligt een enorme uitdaging, die we met vertrouwen tegemoet kunnen zien want ze komen van al heel ver.
De genoemde wijnen zijn in Nederland verkrijgbaar.
Lars Daniëls Mv
Ik mis de Soave Classico van Bolla. Hoe verhoudt zich dat met de door u genoemde namen?