Vanuit de lucht, vlak voor de landing op het vliegveld van Nice, kun je ze goed zien liggen: de Iles de Lérins, twee eilanden in de baai van Cannes. Op het kleinste eiland, Saint Honorat, ligt het klooster van Lérins, waar 26 monniken wonen, werken en wijn maken.
Stel dat u op vakantie gaat naar de Rivièra. Als uw vliegtuig het vliegveld van Nice zoals te doen gebruikelijk vanuit het westen aanvliegt, ziet u ze al liggen, de Iles de Lérins, twee eilandjes in het blauw en turkoois van de baai van Cannes. Het grootste is Sainte Marguerite, een aardige bestemming voor een middagje wandelen. Interessanter echter is het veel kleinere Saint Honorat. Het heeft is een fort dat tussen 1050 en het einde van de 14e eeuw is gebouwd om het eiland tegen de Saracenen te verdedigen. Ook zijn er enkele kerkjes en kapelletjes te vinden en twee in opdracht van Napoléon Bonaparte gebouwde ovens om kanonskogels te maken. De grootste attractie is het prachtige klooster van Lérins, waar 26 monniken wonen, werken en wijn maken.
Beproeving
De monniken verblijven er al sinds 405, toen Saint Honorat en zijn volgelingen er neerstreken. Wijn wordt op het eiland sinds de middeleeuwen gemaakt volgens het benedictijner motto ‘ora et labora‘, oftewel ‘bid en werk’. Toen broeder Marie Pacques hier bijna 25 jaar geleden arriveerde, was die wijn echter van slechte kwaliteit. Zo erg zelfs, vertelde hij me tijdens een recent bezoek, dat de flessen tijdens het avondeten ongeopend bleven staan. De monniken van Saint Honorat spreken tijdens de maaltijd niet, maar u kunt zich misschien de blikken voorstellen als er weer zo’n fles Château Migraine op tafel kwam.
Nieuw begin
Zo’n 20 jaar geleden kwam daar verandering in. Hoe, daar zwijgt broeder Marie Pacques over. Ik weet dus niet hoe het precies in zijn werk is gegaan, maar ik stel mij zo voor dat een van de monniken al zwijgend met zijn vuist op tafel sloeg en wijzend naar de flessen die daar stonden duidelijk wist te maken dat het zo niet langer kon. Het gevolg was dat er werd geïnvesteerd uit de donaties die de abdij ontvangt en zonder welke er geen bestaansmogelijkheid zou zijn. Daarnaast moest er natuurlijk hard gewerkt worden – monnikenwerk, inderdaad – aan het herplanten van vrijwel alle oude wijngaarden en de creatie van enkele nieuwe. Een aantal kwalitatief hoogwaardige oude wijnstokken op een 0,3 hectare stukje grond kon gelukkig nog behouden blijven. Deze wijnstokken dragen druiven die voor wijnen van een bijzondere finesse zorgen.
Een wonder
En nu, twee decennia later lijkt het erop alsof er op dit kleine eiland een godswonder is geschied. Wie weet? Of is het te danken aan broeder Bernard die hier al weer 23 jaar is en de verantwoording heeft voor de 7,6 hectare wijngaarden. Recentelijk nog een hectare extra geschikt gemaakt voor wijnbouw. Voor de witte wijnen is er 1,6 hectare met chardonnay en 1,8 met clairette. Het merendeel van de blauwe druiven bestaat uit syrah, die voor heerlijk warmbloedige, volle wijnen zorgt waarin je als het ware de zon kan proeven. Verrassend genoeg is broeder Bernard een paar jaar geleden ook begonnen met het planten van pinot noir. De eerste oogst daarvan, die overigens niet op de markt gebracht is, resulteerde in een heerlijk frisse en fruitige wijn. Zegt broeder Marie Pacques. Ik zal hem wel moeten geloven, want de wijn zelf drinken is bijna onmogelijk. Jacques Chibois, de tweesterren chef die eigenaar is van La Bastide Saint-Antoine in het parfumplaatsje Grasse, koopt de gehele voorraad Pinot Noir op om de wijn vervolgens voor een schrikbarend bedrag op de kaart te zetten…
Vinificatie
De vinificatie wordt geleid door broeder Marie – een andere dan Marie Pacques – die met zijn 16 jaren op Saint Honorat een relatief nieuw gezicht op het eiland is. Hij heeft de noodzakelijke opleiding gevolgd aan het Lycée Agricole in Hyères, wordt geassisteerd door oenoloog Emmanuel Baugnet en krijgt advies van twee Franse zwaargewichten, Eric Verdier en Jean Lenoir. De oogst vindt over het algemeen plaats vanaf begin september en duurt zo’n vijf weken. Alle monniken moeten aan de bak en daarnaast zorgen vrijwilligers van het vasteland ervoor dat alle druiven correct én op tijd worden geplukt. Alle wijnen krijgen tijd om te rijpen in nieuwe eiken vaten, de witte tussen de zes en tien maanden en de rode tenminste een jaar en vaak nog enkele maanden langer.
Liefdewerk
Het resultaat van al dat werk mag er zijn. Er worden bijna 37500 flessen wijn geproduceerd, niet veel gezien de aanplant, maar mede door de lage opbrengst zijn de wijnen van buitengewone kwaliteit. De professionele Franse wijnbladen besteden graag aandacht aan dit wonder op kleine schaal. De oogst raakt dan ook redelijk snel uitverkocht. De helft wordt verkocht in de boetiek op het eiland en direct aan belangstellenden en zo’n 40% gaat naar wijnhandelaren, restaurants en hotels. Een paar duizend flessen worden geëxporteerd. Het is voor de monniken van levensbelang dat hun wijnen verkocht worden, want er zijn hoge kosten verbonden aan de productie ervan. De bescheiden winsten worden gebruikt om projecten elders van de grond te krijgen, zoals de bouw van een klooster in Nha-Trang in het zuiden van Vietnam.
De vrienden van Saint Honorat
Gelukkig bestaat er een Club des Amis du Vignoble de Saint Honorat, waarvan je voor een luttel bedrag lid kan worden. Een mailtje aan mariepacques@abbayedelerins.com volstaat. Zo steun je een heel goed doel en kun je als tegenprestatie wijnen en primeur kopen tegen een gereduceerde prijs en aanwezig zijn op de wijnbijeenkomsten die enkele keren per jaar door de monniken worden georganiseerd. Deze omvatten een rondleiding in het klooster, bezoek aan de wijngaarden en de kelder, een ‘moment van reflectie’, een wijnproeverij én een maaltijd met Marie Pacques en zijn medebroeders. Werkelijk een onvergetelijke belevenis!
Spiritueel
De wijnen zijn niet goedkoop, maar de ‘spirituele’ prijzen van € 20 tot € 51 reflecteren wel de kwaliteit van het monnikenwerk. Ook worden diverse likeuren geproduceerd en een magnifieke Marc de Provence (€ 20). Broeder Marie Pacques is daarnaast bijzonder trots op zijn laatste product, Lérincello, een verfrissende likeur van citroenen uit Menton (€ 42) die zeer de moeite waard is als digestief. De Eau-de-Vie de Provence is met € 21 een koopje.
Behalve op het eiland zelf zijn de wijnen ook te vinden in enkele van de beroemdste restaurants in de regio, zoals La Colombe d’Or, Martinez, Josy Jo, Le Mas Candille en het al genoemde La Bastide de Saint-Antoine.
Ferry de Bakker
