Columns

We kunnen er niet omheen. Deze week wordt gedomineerd door de Amerikaanse verkiezingen. Ik krijg weleens het idee dat we er in Nederland meer mee bezig zijn dan op veel plekken in de V.S. zelf. Nu is het ook wel zo dat de uitslag een grote impact kan hebben, wellicht ook voor ons land. En dat zonder dat we er invloed op kunnen uitoefenen.

Van hieruit lijkt het dat velen een soort beeld hebben over de ‘gemiddelde’ Amerikaan. Of misschien twee types ‘gemiddelde’ Amerikanen: de gemiddelde Trump-stemmer en de gemiddeld Harris-stemmer. Maar gemiddelde Amerikanen bestaan niet, net zo min als gemiddelde Nederlanders. Sterker nog, de onderlinge verschillen tussen de staten en hun inwoners zijn enorm. Dat besef krijg je heel sterk als je in het immense land op reis bent. Wat ik altijd, voor zover ik de tijd had, met veel plezier heb gedaan.

Op mijn eerste rondreis ooit was ik verbaasd dat ik in gebieden kwam die ‘drooggelegd’ waren – met name in Kentucky. Ik had het idee dat de drooglegging iets uit een ver verleden was, maar dat bleek een misvatting. Op lokaal niveau mogen staten en counties de verkoop van alcohol verbieden, wat vooral in het conservatieve zuiden nog steeds schijnt te gebeuren. Drinken mag overigens wel. Mensen bij wie we op bezoek waren, gingen hun wijn en andere alcoholische versnaperingen een kilometer of vijftig verderop halen, wat voor veel Amerikanen dan weer niet zo’n enorme afstand is.

In Washington state voelden we de tegenstelling tussen stad en platteland. Nou ja, het land buiten de stad, want plat is het niet. Op veel plaatsen kwam je spandoeken in tuinen tegen waar op stond dat men in Seattle niet moest denken dat daar alles over de staat als geheel zou kunnen worden beslist. Tja. Een bekende tegenstelling.

Als je vanuit Californië reist naar de andere kant van de Rocky Mountains, eerst naar Nevada en dan naar Utah, dan is het contrast enorm. Utah is een sterk religieuze staat, waar veel Mormonen leven. Hier kun je niet zomaar een fles wijn kopen, zoals in Californië. Dat gaat daar via het monopolie van de staat, met eigen winkels, met beperkte openingstijden. Een soort Scandinavisch systeem.

Dus als we hier klagen dat de Europese eenheid niet erg vordert, dan is het goed te beseffen dat het in de V.S. deels niet veel beter gesteld is. Of slechter. Wij kunnen rustig wijn meenemen uit andere Europese landen of wijn bestellen in Duitsland, hoewel dat feitelijk niet helemaal legaal is. Maar in Utah wijn uit Californië bestellen, dat zit er niet in. Veel Amerikaanse staten verbieden het aan wijnbedrijven om direct aan consumenten te leveren, in verband met voornoemde strenge regels en belastinginning. Dat belastingverhaal speelt formeel ook als wij wijn uit Duitsland bestellen, want daar wordt dan geen accijns over afgedragen. Maar het kán wel.

Grote Californische wijnbedrijven kunnen hun eigen distributie in andere staten opzetten. Voor kleinere bedrijven is dat veel lastiger. Daarom zijn veel Californische wineries actief om toeristen te trekken. Alleen Napa Valley al trok vorig jaar 3,7 miljoen toeristen, waarmee het niveau van voor COVID weer werd gehaald. Toeristen kopen ter plekke wijn en kunnen op de mailinglijst komen, uiteraard alleen als ze uit een staat komen waar je wél direct Californische wijn mag bestellen, zoals New York.

De export van Amerikaanse wijn naar ons land is er wel, maar heeft nooit een heel grote vlucht genomen. De reden? Aan de kwaliteit ligt het niet. Californische topwijnen zijn grootse wijnen, die het tegen elke andere wijn kunnen opnemen. Maar de harde realiteit is dat Amerikanen rijker zijn dan wij. Tegen een bbp per hoofd van de bevolking in Nederland van € 48.900 staat dat bedrag in Californië op $ 104.916. Tja. Dan kun je een duur flesje gemakkelijk betalen. De lokale markt gaat voor.

De verkiezingen zullen aan dit soort zaken niet veel veranderen. Staten zijn nogal autonoom, zeker wat betreft de regels rond alcohol. Of ze voor de export of import van wijnen consequenties zullen hebben, is lastig in te schatten, maar niet onmogelijk. In zijn vorige ambtstermijn legde Trump heffingen op aan wijnen uit ‘vijandige’ landen, zoals Spanje en Frankrijk, landen die volgens Boeing de productie van de Airbus steunden met onwettige subsidies. Inmiddels heeft Boeing zichzelf zo’n beetje te gronde gericht, dus daar hebben ze nu andere problemen. Maar Trump had het tijdens de campagne al weer over heffingen op van alles en nog wat. Onplezierige verrassingen zitten in een klein hoekje. De consequenties voor de kwijnende wijnsector kunnen groot zijn als na China ook de V.S. terugvallen als belangrijke klant.

Ronald de Groot

Vorige week schreef ik over de snelle veranderingen in wijntrends, en wat de uitdagingen zijn waar de wijnsector voor staat. Voor ons artikel over de oogst van 2024 in #8 sprak ik vervolgens over deze uitdagingen en hoe daar mee om te gaan met iemand die zelf actief is in deze sector, en die daar wel wat opmerkingen over te maken had. Zo sprak hij van Spaanse trots en dino’s in Bordeaux. Je kunt natuurlijk zeggen dat het niet meer mogelijk is om een wijngaard te planten voor de lange termijn. Maar je zou ook kunnen bedenken dat je een wijngaard hebt, en daar dan iets anders mee gaat doen dan je in eerste instantie hebt bedacht. Trots alleen helpt niet, laten we maar zeggen. Hijzelf meldde dat hij meer verkopen wist te realiseren door de logistiek in de Amerikaanse markt te verbeteren, zodat de wijnen een betere schappositie in de winkels kregen. Nu is dat geen oplossing van het probleem van de dalende verkopen van rode wijnen. Want als jouw schappositie ten koste gaat van iemand anders, gaat de totale verkoop niet omhoog.

Maar er was in het gesprek nog een andere, interessante waarneming. Veel boeren in de wijn zijn erg traditioneel ingesteld. Ze maken hun wijn op een bepaalde manier, en iets veranderen in de wijngaard of de kelder is een lastige opgave. Nu is het ook best moeilijk, als je een familiewijngaard hebt, waar generatie op generatie een bepaalde stijl wijn wordt gemaakt.

Maar als we kijken naar Bordeaux, bijvoorbeeld, dan vraag je je af of er toch nog andere mogelijkheden zijn dan alleen maar het rooien van duizenden hectares wijngaarden. Zo zie je tegenwoordig een trend naar rosé en naar lichtere rode wijnen. Een enkel château in Bordeaux maakt nog clairet, een soort tussenvorm tussen rood en donkere rosé in. Is het geen idee dat de Franse overheid een campagne opzet om meer clairet te (laten) maken en de verkoop daarvan te stimuleren? Met het rooien van wijngaard is ook veel subsidie gemoeid. Dus waarom niet, vraag je je af. Of is het de sterke anti-alcohol-lobby van Frankrijk die zorgt dat hier geen politiek draagvlak voor is? Dat zou toch treurig zijn.

Producenten uit de Tejo, voor wie we afgelopen week een proeverij organiseerden, weten beter raad met de situatie. Aan meerdere tafels waren lichtere rode wijnen te proeven op basis van de lokale druif castelão, gemaakt met een kort schilcontact en koel geserveerd. Ideaal, een type wijn dat in de mode is, en dat ook nog op basis van een lokale druif, dus met een eigen karakter. Wat willen we meer?

Ik kreeg te horen dat er ter plekke zelfs een wijn wordt gemaakt die ‘Tejolais’ wordt genoemd, Beaujolais op zijn Portugees. We kunnen dat een beetje dubieus vinden, misschien, maar dit soort wijnen kunnen eveneens een antwoord zijn op de verandering in de vraag van de moderne wijndrinker. Want laten we eerlijk zijn. Je moet ook out-of-the-box durven denken. Traditioneel doorboeren is in deze situatie ook geen oplossing.

Ronald de Groot

Afgelopen week verschenen er in de kranten berichten dat er in een paar steden lokale outlets van het Chinese merk Shein waren geopend. Althans, daar leek het op. Want even later werd door Shein ontkend dat het bedrijf iets met deze outlets te maken had. Een curieuze situatie rond een bedrijf dat bekendstaat om zijn productie van ultra fast fashion. Shein plaatst tot wel 10.000 nieuwe producten per dag (!) op zijn website. Ronduit duizelingwekkend. Een goed voorbeeld van het korte-termijn-denken dat we in bepaalde delen van onze maatschappij zien. Op de een of andere manier lijkt mode voor een deel van de consumenten een wegwerpproduct geworden.

We kunnen hier een oordeel over hebben, maar het is ook een onvermijdelijk onderdeel van deze tijd, met het alomtegenwoordige internet. Influencers en tiktokfilmpjes vertellen ons hoe we moeten leven, en waar we moeten eten en drinken. Een van onze favoriete Chinese restaurants in de buurt van het Leidseplein was niet zo lang geleden ontoegankelijk geworden door een lange tiktokrij. Klein leed, natuurlijk, maar wel veelzeggend.

Voor de wijnindustrie zijn dit soort snelle veranderingen in drinkgedrag een grote uitdaging. Overal waar je komt, zitten producenten van rode wijnen met de handen in het haar. Rioja, Bordeaux, Chili, noem maar op. Dat er trends zijn is te volgen, en veranderingen zijn van alle tijden. Maar zo snel als de drinkers van rode wijn in een jaar tijd zijn afgehaakt, dat is nog nooit vertoond.

Het probleem is dat wijnbouw gericht is op de lange termijn. Als je naar producenten gaat, dan zeggen ze vaak dat ze hun wijngaarden planten voor de volgende generatie. Een wijngaard plant je al gauw voor dertig jaar. Maar als de wijndrinker zo snel wisselt van voorkeur, dan wordt dat een lastig verhaal. Ik zie niet zo gauw hoe je op die manier op de korte termijn kunt inspelen.

Wie naar Franse websites kijkt, ziet alleen maar verhalen met kommer en kwel. Schulden, onverkochte voorraden, problemen door slecht weer, alles komt voorbij. Heel heftig, en heel deprimerend. Er is ook een constante roep om wijngaarden te rooien. In Bordeaux is dat al aan de gang.

Toch zijn er ook opmerkelijke verschillen. Aan de reacties in Frankrijk kun je zien dat de producenten daar er aan gewend zijn dat de overheid ze te hulp schiet. En dus verwachten de boeren dat ook. Sterker nog, ze eisen dat. In Italië werkt dat anders. Wellicht verwachten wijnproducenten daar sowieso minder van de overheid, maar in elk geval lossen ze hun problemen daar toch meer zelf op. Hoe? Ze passen zich in elk geval gemakkelijker aan, zo lijkt het. Zo schoof de markt de afgelopen jaren in de richting van ‘droge’ wijnen met wat restzoet. In Italië wisten ze daar wel raad mee. Eerst was er Amarone en Ripasso. Puglia volgde al snel met licht gesuikerde Primitivo en Negroamaro. Dit soort wijnen doet het op de wereldmarkt heel goed, wat helpt om dit soort crises te overleven. Wat overigens ook geldt voor de witte variant, Pinot Grigio.

Of dat minder somber stemt? Daar ben ik nog niet zo zeker van. Italië heeft een lange traditie met zijn tafelwijnen, wat tegenwoordig IGP is. Wijnen waarvoor de regels niet zo streng zijn, en waarbij je dus gemakkelijk met wat zoet kunt ‘spelen’. Maar wat de wijnen ook vlakker maakt. Frankrijk heeft van oudsher een sterk middenveld. Appellationwijnen uit de Rhône en de Languedoc, de Loire en Bordeaux die niet de mogelijkheid hebben om ze (veel) zoeter te maken. En wellicht ook niet de wil, omdat zelfs een paar gram restsuiker het karakter van een wijn al kan veranderen.

Hier komen we dus voor een lastig dilemma. Waar moet je voor kiezen? Als ik moet kiezen tussen suiker of typiciteit, dan weet ik het wel. Maar veel wijndrinkers denken daar toch echt heel anders over.

Ronald de Groot

Mijn vriendin staat vanavond in de keuken. Het is de avond voor haar verjaardag, en ze is bezig met een grote pan soep. Haar recept vermeldt dat ze aan de soep twaalf eetlepels sherry toe moet voegen. ‘Brrr. Sherry, ik houd niet van sherry.’ Dat is haar eerste reactie. Mijn eerste reactie is heel anders. ‘Wat voor sherry moet je toevoegen?’ ‘Dat staat er niet.’ Dat verbaast mij dan weer. Hoe kan dat? Het maakt voor de smaak toch serieus uit of je fino, amontillado, oloroso of zelfs een pedro ximenez gebruikt – hoewel dat eigenlijk geen sherry is. In vind een recept dat dit niet vermeldt, eerlijk gezegd waardeloos. Maar het zegt ook wel veel over het beeld van sherry, ook bij schrijvers van dit soort recepten. Ik pak een oude Oloroso, 20 jaar gerijpt, Valdespino Don Gonzalo V.O.S. Prachtige sherry. ‘Ah, je hebt gelijk, de soep krijgt er toch een oppepper van’, is de reactie. Tja, wat wil je met zo’n sherry.

Het is hoe dan ook droevig wat het lot van mooie sherry is. Vorige week schreef ik over port, maar de situatie van sherry in ons land is nog een stuk hopelozer. Ik kan me herinneren dat er ooit een campagne werd gevoerd met grote posters in abri’s van het openbaar vervoer om sherry als een soort trendy drank te promoten bij jongeren. Volstrekt kansloos.

De ontwikkeling die de consumptie van sherry in Nederland heeft doorgemaakt, is een soort achtbaan. In de jaren zeventig ging het rapido omhoog. Ik kan me herinneren dat het destijds overal op tafel stond, bij borrels, verjaardagen en partijen. In de jaren zestig werd hier in Nederland nog amper wijn gedronken. Onder invloed van reizen, ander eten en meer buitenlandse invloeden werd het drinken van wijn in de jaren zeventig snel populair. Destijds waren er ook nog wijnkopers die hun nek durfden uit te steken en daarmee een wijn als sherry populair hielpen maken. Denk aan de legendarische inkoper van Albert Heijn, Dolf ter Schure. Hij gaf de wijn bij de supermarkten een persoonlijk gezicht, en in combinatie met de introductie van allerlei nieuwe wijnen wist hij Albert Heijn op de kaart te zetten als supermarkt met een goed en vooruitstrevend wijnassortiment. In zijn tijd was hij een trendsetter.

Helaas was sherry vooral populair door de vrij zoete medium sherry, en niet vanwege de bijzondere en hoogwaardige sherry’s die ook in de streek worden gemaakt. Dat maakte de neergang ook onvermijdelijk. De generatie sherry-drinkers begon uit te sterven en de plaats van sherry werd ingenomen door andere zoetige wijnen. Een markt waar met name Italië, met zijn Pinot grigio, Prosecco en Primitivo tegenwoordig handig op in weet te spelen.

Eenzelfde lot was de supermarktinkoper als trendsetter beschoren. Voor veel retailers is wijn een account als alle andere. Maar wijn is niet hetzelfde als pasta of aardappelen. Als een wijn in het schap staat die niet goed verkoopt, moet die geschrapt worden. Er is geen durf meer om iets anders of bijzonders uit te proberen. Om een bijzondere wijn de tijd te geven om zich te bewijzen, ook al is de aanloop moeilijk. Daarmee komt het schap vol te staan met wijnen zonder persoonlijkheid.

Op die manier is het voor andere supermarkten ook lastig om de positie van Albert Heijn als marktleider in verkoop van wijn aan te tasten. Zeker nu Albert Heijn een inkoopteam heeft dat kort op de bal speelt, snel trends oppikt in natuurwijnen en oranjewijnen en ook het neerzetten van duurdere wijnen in het schap niet schuwt. Als andere supermarkten daar iets aan willen doen, zullen ze zich beter en anders moeten profileren, met inkopers die meer durf (mogen) tonen. En daar ziet het niet naar uit. Maar hoe dan ook, het zal de positie van sherry in het schap niet redden. Die tijd is voorbij.

Ronald de Groot

Afgelopen donderdag had ik bezoek van Philippe de Lur Saluces, met zijn broer en zus eigenaar van Château de Fargues in de Sauternes. Voor we zijn wijnen gingen proeven, hadden we eerst een gesprek over de lastige positie van zoete wijnen in de markt. Een probleem dat hij aan den lijve ondervindt. Hij trok het breder, door op te merken dat zelfs port het moeilijk heeft. Het was leuk om te merken dat hij ook een liefhebber was. Zeker van oudere jaren port, zoals 1970, een jaar dat hij nog iets beter vond dan 1977, zijn geboortejaar. Wat ik overigens met hem eens ben.

Dat port net als Sauternes worstelt met de verkopen, is zonder meer waar. Jammer genoeg, moet ik zeggen. Want port blijft een fascinerende wijn. Ik ken eigenlijk geen wijn die in goede jaren beter kan rijpen dan port. Als we kijken naar vintage port, de beste port uit goede jaren, is dat misschien wel het noodlot van die wijn. Want hoewel vintage port tegenwoordig beslist zachtere tannine heeft dan vroeger, is het bij uitstek een wijn die mooier wordt door hem te bewaren. Port uit een groots jaar als 1994 is nu zelfs nog aan de jonge kant om te drinken, dertig jaar later. Maar wie heeft het geduld om een wijn nog zo lang te bewaren? Ik vrees maar heel weinigen.

Onlangs hebben meerdere porthuizen de jaargang 2022 gedeclareerd, dus als vintage port uitgebracht, ondanks de marktsituatie. Sowieso wellicht tikje verrassend, want voor port was 2022 een extreem jaar – om het mild uit te drukken. Zelden waren hitte en droogte zo bepalend voor een jaargang als in 2022. Juli was de heetste julimaand ooit, met een gemiddelde temperatuur van 28,3 graden en een recordmaximum van 46,5 graden op 14 juli in Pinhão. Daar kwamen extreme lage regenhoeveelheden bovenop. Tussen november en eind mei viel er maar 195 millimeter. Voordeel is wel dat de producenten van port inmiddels wel enigszins gewend zijn aan dit soort omstandigheden. Met name in de wijngaard weten ze het fruit goed te beschermen. Dat resulteerde in een oogst met heel kleine, maar perfect gezonde druiven. Dus op zich uiteindelijk niet zo vreemd dat er meerdere porthuizen zijn die er nu voor kiezen de jaargang te declareren.

De manier waarop wordt gedeclareerd, is wel verschillend. Sommige huizen vinden de wijn niet goed genoeg voor ‘echte’ vintage port. Of ze vinden de markt er niet rijp voor. In dat geval wordt de wijn gedeclareerd als een Single Quinta, vintage port van één wijngaard. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij Taylor’s, dat de Vargellas 2022 onlangs declareerde. Je proeft in deze wijn de concentratie en tannine van 2022, met heerlijk fruit, diepgang en intensiteit. Maar de zachte tannine maakt hem ook ronduit verleidelijk. Deze port laat goed zien hoe goed moderne port van topkwaliteit is.

Andere huizen declareerden ‘gewoon’ een vintage port. Zoals Quinta do Noval, dat zelfs de topcuvée, Nacional, met de jaargang 2022 op de markt brengt. Ook Niepoort declareerde de jaargang. Deze ’22-er is wat eleganter van stijl dan de Vargellas, maar even fraai in zijn fruit en concentratie. Dirk Niepoort is iemand die altijd de grenzen opzoekt. In dit geval met een voor port laag restsuikergehalte van niet meer dan 83 gram per liter, waar dat ‘normaal’ zo tussen de 90 en 100 ligt.

Nog maar eens een poging om een ander, liefst jonger publiek te bereiken. Of dat lukt? Ik weet het niet. Wat ik wel weet, is dat deze ports tegenwoordig ook jong heel lekker zijn, door hun geweldige fruit. Dus ook geschikt voor wie geen bewaargeduld heeft. Pas na een paar jaar sluiten de wijnen zich, en dan kun je er beter van af blijven. Als je dat kunt.

Quinta de Vargellas: Kwast Wijnkopers, ongeveer € 59,95

Niepoort: Horizon Wines, ongeveer € 84,50

Ronald de Groot

Afgelopen week mocht ik even naar Bordeaux voor een proeverij op Château Beychevelle. Ik durfde het bijna niemand te vertellen, want voor een proeverij heen en weer vliegen naar Bordeaux is in deze tijd natuurlijk lastig te verdedigen. Maar op zo’n moment is het mijn nieuwsgierigheid die het wint van mijn geweten, helaas. En het was de moeite waard, voor een liefhebber als ik. Wijnen proeven terug tot 1905, 1915 en 1921, dat kan niet elke dag. Dus ik had er eerlijk gezegd ook geen spijt van.

Wat me bovendien trok, was dat ik even een idee kon krijgen van de oogst ter plekke. Bordeaux is op de een of andere manier toch ook een soort thuiskomen voor me. Maar ja, dat heb ik geweten. De planning was om de ochtend na de proeverij wat te oogsten. Maar dat idee viel letterlijk in het water. Geen oogst sous la flotte, vrij vertaald ‘in de stromende regen’. Bordeaux werd, zoals eigenlijk het hele jaar al, geteisterd door een voortdurende regenval. Net als hier is er het afgelopen jaar in Bordeaux meer regen gevallen dan ooit. Geen fijne situatie voor een wijngebied. Afgelopen week kwam er al een persbericht dat er in de streek tot 1,5% mag worden gechaptaliseerd. Dat zegt al heel veel over de situatie.

Ik vond het knap dat de verantwoordelijke equipe, onder leiding van Philippe Blanc -die zijn dertigste oogst liet optekenen- en wijnmaker Romain Ducolomp nog een lach op het gezicht kon toveren.

Zoals ik vorige week al schreef, is het voor een oordeel over de oogst nog te vroeg. Toch dringt een vergelijking met het nogal rampzalige jaar 2013 zich op. Ook een oogst met regen. Maar Philippe Blanc wijst op de verschillen. Destijds was het tropisch warm. Nu is het ronduit koel. Dat zorgt ervoor dat de druiven nog vrij gezond blijven, anders dan in 2013, toen rot snel om zich heen greep. Wel zuigen ze water op door de regen, wat ten koste gaat van de concentratie.

Hoe dan ook, voor veel wijnliefhebbers zal de vele regen van 2024 al snel een reden zijn om het jaar als minder van kwaliteit te zien. In dat opzicht is er wel een parallel met 2013, zelfs al zouden de wijnen beter zijn. Je kunt het zien aan de verkoop van Sauternes in 2013. Ondanks een goede kwaliteit, met veel edele rotting, waren de zoete wijnen heel lastig te verkopen. Domweg vanwege het slechte imago van het jaar.

Dus het is wél gemakkelijk te voorspellen dat 2024 een moeilijke toekomst tegemoet gaat. Want Bordeaux verkoopt zijn wijnen ook nog eens graag ‘en primeur’, dus in het jaar na de oogst, als de wijnen nog op vat liggen. Dat zorgt voor snelle liquiditeit. De jaargang 2024 zal dit systeem verder onder druk zetten. Daar is ook Philippe Blanc van overtuigd. ‘De jaargang 2023 kende een moeilijke primeurcampagne. Ondanks een goede kwaliteit. Ik denk dat niet meer dan 15% van de châteaux de hoeveelheid wijn hebben kunnen verkopen die ze van plan waren in de markt te zetten. Onze strategie is altijd geweest de prijs niet te veel te verhogen. Bij de voorverkoop van 2023 zag je dat degenen die hun prijs in de jaren daarvoor te veel naar boven hadden opgerekt, flink in prijs terug moesten. Dat had twee nadelen. De klanten zagen dat de wijnen na aankoop, eerdere jaren al, in prijs daalden. Dan voel je je bekocht, en dan denk je bij een latere voorverkoop nog wel een keer na voor je weer wat koopt. Dat ondergraaft het systeem. Bij voorverkoop moet iedereen profiteren. Het château, de handel in Bordeaux en de consument. Anders gaat het fout.’

‘Bij 2024 zal er weer druk zijn op de châteaux om hun prijzen nog verder te verlagen. Daar is na de campagne van 2023 echter nog maar weinig ruimte voor. Bovendien zit de handel in Bordeaux door de slechte voorverkoop ook nog op grote voorraden.’

Ronald de Groot

Op het moment dat we vorige week de hoofdweg afsloegen met de auto, om het onverharde weggetje naar ons huis in te rijden, hoorden we een geluid alsof er een zak grind over de achterkant van de auto werd gegooid. Nogal beangstigend, eerlijk gezegd. Vooral omdat we totaal niet begrepen wat de oorzaak kon zijn. We zagen wel bij het aanrijden dat de weg deels donker was, zwarter aan de ene kant dan aan de andere. Pas na een paar dagen realiseerden we ons wat er aan de hand was, toen we de oogstmachines hier beneden door de wijngaarden zagen snorren. Bij machinaal oogsten worden de druiven van de trossen geslagen, waardoor ze beschadigd raken. Een bak vol met druiven achter een trekker zorgt er dan voor dat een deel van het sap op straat terecht komt. Daar waren we doorheen gereden, zodat de banden van de auto helemaal kleverig waren geworden van de suiker. Daardoor bleven alle kleine steentjes aan de banden plakken, en sloegen ze tegen de wielkast, met het lawaai als gevolg.

Het valt niet te missen, mag ik wel zeggen. De oogst is hier, hartje Languedoc, inmiddels goed begonnen.  Je ruikt het ook als je door de dorpen rijdt, de druiven die staan te gisten in de kelders. Een geur die je al van verre tegemoet komt, en die je overal ruikt. Je wordt meteen heel nieuwsgierig naar de nieuwe oogst. Op Clos Bagatelle, aan de andere kant van Saint-Chinian, mochten we al wat van tank proeven: vermentino, roussanne, muscat. Maar conclusies over de kwaliteit van de jaargang kun je daaraan niet verbinden. Zelfs de wijnboeren zelf niet.

Afgelopen donderdag sprak ik met Gérard Bertrand voor een interview. Hij oogst biodynamische wijnen van maar liefst 1.000 hectare eigen wijngaarden, dus dat is nogal wat. Hij wil er wel in algemene zin iets over zeggen. ‘De oogst hier in de Languedoc is laat dit jaar, we lopen zo’n tien dagen achter.’ Op zich gunstig, want de nachten werden al duidelijk koeler, en dat zorgt voor betere aroma’s en goede zuren. Zijn tweede opmerking sloot daar op aan. ‘Het beste hangt nog aan de stokken.’ Verder dan dit soort algemeenheden kun je eigenlijk niet gaan. Alhoewel, er zijn toch nog wel wat meer conclusies te trekken.

In de Roussillon, aan de voet van de Pyreneeën, wordt de noodklok geluid wegens de aanhoudende droogte. Wijnboeren ter plekke voorspellen dat het voor veel boeren het laatste jaar zal zijn als er geen financiële steun komt. Dit jaar brengt rendementen van gemiddeld 15 tot 18 hectoliter per hectare voor het hele departement Pyrenées-Orientales, waar zich deze wijnstreek bevindt. Dat kan niet uit, dat kan iedereen begrijpen.

Voor de westkant van Frankrijk was het juist een uitgesproken nat jaar – net als bij ons eigenlijk. Ook de afgelopen weken kwam de regen in bijvoorbeeld Bordeaux met bakken uit de hemel. Waarschijnlijk als gevolg van het recordwarme water van de Atlantische Oceaan. Als we weten dat de beste jaren de jaargangen zijn met voldoende waterstress, dan kunnen we wel verwachten dat het voor die kant van Frankrijk geen topjaar zal worden. Zonder overigens de wijnen de grond in te boren, want dat zou, zonder ze te proeven, onterecht zijn.

Want laten we eerlijk zijn. Met een vroeg oordeel over jaargangen ga je al snel genadeloos de mist in. Zo zijn (extreem) warme jaren in het verleden al snel uitgeroepen tot ‘jaar van de eeuw’. Voorop de jaargang 2003, maar het geldt even goed voor 2009 en 2000, zij het in wat mindere mate. De wijnen van 2009 rijpen genadeloos snel, iets wat in eerste instantie niet werd voorzien. Bij de gulle jaargang 1982 was het andersom. Daarvan werd gezegd dat hij nooit zou kunnen ouderen. Maar zelfs nu nog zijn de wijnen in een prima conditie. Ik ben iedere keer verbaasd hoe goed ze nog zijn. Je weet het nooit. 1970 is ook zo’n bijzonder jaar. De wijnen blijven maar goed, nog steeds, wat ook geldt voor ports uit dat jaar. Van de recente jaargangen werd 2017 snel afgeschreven, terwijl de wijnen zich nu goed presenteren. Conclusie: bij goede wijn is geduld nodig. Niet alleen met bewaren, maar ook met het beoordelen van de uiteindelijke kwaliteit van de jaargang. Want dat oordeel kan jaren later alsnog moeten worden bijgesteld.

Ronald de Groot

Niets is fijner dan wijnproducenten bezoeken tijdens oogsttijd. Natuurlijk, er zijn er die het dan te druk hebben om je te ontvangen. Maar hier in mijn omgeving, in Saint-Chinian, is er eigenlijk niemand die er moeite mee heeft. Ze laten je hier net zo gemakkelijk ook even wat gistende wijn van tank proeven, om je een eerste indruk van de oogst te geven. Dat blijft fascinerend. Op Clos Bagatelle, een prachtig wijngoed hier even buiten het dorp – een van de beste van de appellation – krijgen we een witte merlot in het glas. Dat zie je niet zo vaak. Christine Deleuze, die samen met haar broer Luc dit familiedomein runt, legt uit waarom: ‘Ik kan niet voldoen aan de vraag naar onze witte IGP, die is elk jaar uitverkocht. Dus met deze witte merlot kunnen we daarvan iets meer maken. En hij heeft een goede structuur, hij past er prima bij.’

Eigenlijk is dat de rode draad, om het zo maar uit te drukken, overal waar ik kom. De vraag naar wit blijft hoog, de druk op rood is enorm. Christine: ‘Dat de consumptiepatronen veranderen, is van alle tijden. Maar de snelheid waarmee de rode wijnen zijn gedumpt, is niet te bevatten. Dat kon je gewoon niet zien aankomen.’ Dat gevoel is algemeen. Voor wijnproducenten, die een wijngaard aanplanten voor een generatie, een bijna niet op te lossen probleem.

Ondertussen stromen de berichten over een kleine Franse oogst binnen. Bijna overal wordt het minder, in veel gebieden vooral door enorme problemen met meeldauw. Ook vorst en hagel eisten hun tol. Gesproken wordt van de kleinste oogst ooit, maar uiteraard is het nog te vroeg voor definitieve conclusies.

Je zou bijna denken dat een kleine oogst een geluk bij een ongeluk is. De wijn laat zich lastig verkopen, dus met wat minder, wordt de druk wat minder groot. Maar roep dat niet in Chablis of de Champagne, want daar gaat het ze qua verkopen nog aardig voor de wind, dus elke liter minder gaat ten koste van de winst. Goed nieuws is het dus moeilijk te noemen. Ook hier in Saint-Chinian is de oogst klein, en ook kleiner dan van tevoren verwacht. Dat gebeurt als de druiven minder sap hebben dan ingeschat.

Hier ter plekke kun je goed zien wat de consequenties zijn van de klimaatverandering, en wat het effect is op de oogsthoeveelheid. Saint-Chinian is trots op de hogere wijngaarden, die een ondergrond hebben van pure schistes, een gelaagd, leisteen-achtig gesteente. Dit gesteente houdt warmte vast, maar water loopt snel weg. In het verleden was dit een voordeel. Met de huidige droogte, die in ’23 een hoogte- -of zo u wilt dieptepunt bereikte, hebben de oude stokken van de grenache het hoger op deze wijngaarden heel moeilijk – ze gaan dood door de droogte. In juni waren we in Priorat, en daar deed zich exact hetzelfde probleem voor, op de beroemde licorella-bodems van deze streek, ook een soort schistes. Een bijzondere parallel.

De klimaatverandering zorgt er voor dat je idee over wat de mooiste en beste wijngaarden zijn, helemaal op zijn kop wordt gezet. Daarom is het ook zo belangrijk om voortdurend met producenten te spreken en door de wijngaarden te lopen. Het blijft altijd leerzaam, zeker in deze tijd van snelle veranderingen.

Slimme producenten passen zich aan. Een dorp verderop zit het Domaine Les Eminades. Volgens eigenaresse Patricia Bettoni ‘pragmatisch’ biodynamisch: ‘We zijn begonnen met niets in 2002, en hebben wijngaarden overgenomen van een lid van een coöperatie, vanwege zijn pensionering. We hebben de wijngaard met geduld uitgebreid. Gelukkig, want wijngaarden zijn nu door de crisis veel goedkoper. We hebben de focus gelegd op wijngaarden op de rode klei, dus niet op schistes. De klei werkt tijdens de droogte als een spons, en zelfs vorig jaar hadden we vrij normale opbrengsten.’

Het is duidelijk: je moet je continu aanpassen. De wijnproducenten in hun wijngaarden. En wij in ons hoofd, over het idee welke wijngaarden de beste zijn. Want ook dat verandert snel.

Ronald de Groot

Zo, we zijn weer even neergestreken op ons plekje in het Franse zuiden. Heerlijk. De zomerhitte is weg, en dat maakt het hier heel aangenaam. Fijn dat het op zo’n moment dan ook meteen mooi fietsweer is. Al fietsend kom je hier altijd langs talloze wijngaarden, in alle soorten en maten. Dit jaar valt me op dat de verschillen tussen de wijngaarden heel groot zijn, extreem groot zelfs. Daar zijn allerlei redenen voor aan te wijzen. De wijnbouw is continu in ontwikkeling. En hier in de Languedoc is er alle vrijheid de ontwikkelingen al of niet toe te passen. Aanplant van internationale rassen bijvoorbeeld. Naast lokale druiven voor de Saint-Chinian AOP vind je hier rassen als merlot, cabernet en viognier voor IGP-wijnen. Druiven die uit koelere streken komen, zoals chardonnay of viognier, moeten hier al vroeg worden geoogst. Ik reed in het dal van de Orb langs een machinaal geoogste wijngaard, waar de witte druiven zeker al weken geleden waren ‘geplukt’. Hoger op de heuvels kom je mooie oude wijngaarden tegen, waar wit nog steeds moet worden geoogst. Een groot contrast.

In de wijnbouw wordt heel vaak – te pas en te onpas – gesproken over terroir en expressie van terroir. Een lastig begrip. Onlangs nog verscheen er uitgebreid wetenschappelijk onderzoek waaruit naar voren kwam dat het idee dat je kalk in een wijn proeft van een kalkhoudende ondergrond, feitelijk niet aantoonbaar is. Terroir is natuurlijk een typisch Frans begrip, dat zoiets omvat als een combinatie van eigenschappen van de bodem, het microklimaat en de expositie van een wijngaard of van een wijngebied. Sommigen zullen zelfs de mensenhand bij het terroir rekenen.

Wat de invloed van terroir is, is niet altijd goed te zeggen, maar dát er invloed is, is zeker. Zo gedijen sommige druiven, denk aan merlot en pinot noir, het beste op watervasthoudende kleigronden. Cabernet sauvignon staat minder graag met de voeten in het water, dus houdt van ondergronden die goed afwateren. Chardonnay van kalkhoudende ondergronden krijgt meer spanning.

Achter het Franse appellationsysteem zit ook een idee van terroir, maar het verband is vaak nogal losjes. Een streek als de Champagne is een goed voorbeeld. Die is zó groot, met zoveel verschillende ondergronden, exposities en microklimaten, dat je bij een gewone brut champagne moeilijk van terroirwijn kunt spreken. Sommige wijnen van specifieke wijngaarden of bepaalde gemeenten, zoals in de côte des blancs, zijn dan wel weer geschikter voor in dit geval chardonnay. Dan kun je wel spreken van terroirexpressie.

In de Languedoc is er een onderscheid tussen IGP en AOP, net als elders in Frankrijk. AOP is er voor lokale druiven, IGP geeft de vrijheid om te kiezen voor internationale druiven. Een mooie formule. Eén van de bedrijven die ter plekke al decennia wijnen van internationale druiven van grote klasse maakt, is Mas de Daumas Gassac. Op basis van vooral cabernet sauvignon wist de eigenzinnige Aimé Guibert een wijn te maken die door critici de ‘Lafite van de Languedoc’ werd genoemd.

Maar de Revue du Vin de France is niet (meer) overtuigd. De wijn krijgt geen hoge waardering, omdat volgens directeur Denis Saverot van de RVF door het domein een keuze is gemaakt voor druiven die ‘niet meer passen in de tijdgeest’, zo meldt hij in de krant Midi Libre. Tja. Dus het is misschien wel een goede wijn, maar kennelijk is dat voor de RVF geen criterium. In een reactie in de Midi Libre maken de broers Samuel en Roman Guibert, die in 2010 het stokje van hun in 2016 overleden vader overnamen, zich behoorlijk kwaad over deze uitspraak. ‘Wij maken een terroirwijn, en geen cépagewijn’, aldus de broers. ‘Mas Daumas wordt gemaakt van verschillende ondergronden, waaronder bijzondere kleiafzettingen (grès) uit de ijstijd. De druiven dienen alleen maar als middel voor de expressie van dit bijzondere terroir. Dus de wijn wordt niet door de druiven gekarakteriseerd, maar door het terroir. Als Denis Saverot zegt dat de wijn de tijdgeest niet weergeeft, miskent hij dat een grote wijn geen onderwerp moet zijn van de grillen van de mode’.

‘En waarom moet hij onze overleden vader een ‘dwaas’ noemen? Wat heeft het voor zin iemand die al jaren in zijn graf ligt te beledigen omdat hij een megalomaan project met Mondavi heeft afgeblazen?’ Ze spreken van een gebrek aan respect, en benadrukken dat de Languedoc juist zo bijzonder is, omdat het wijnen kan maken naar eigen inzicht, los van de traditie die andere streken beperkt in hun mogelijkheden.

Mij dunkt dat de broers, die spreken namens hun familie, groot gelijk hebben. Wat Denis Saverot van de RVF zegt, komt behoorlijk arrogant over. Hij bepaalt of een wijn volgens de laatste mode is gemaakt, en zo niet, dan serveert hij hem af. Een opmerkelijke manier van wijnen beoordelen.

Assemblage 2022 Mas de Daumas Gassac

Cabernet sauvignon 76%, tannat 5%, merlot 4%, pinot noir 3%, petit verdot 3%, syrah 3%, cabernet franc 2%, 4% overige druiven: nielluccio, montepulciano, saperavi, carménère, tempranillo, abouriou.

Ronald de Groot