We hebben zo’n 4,5 miljoen hectare wijngaard op de wereld. Dat is lekker veel, maar wat zijn nou de meest aangeplante druivenrassen? Lars Daniëls maakte een top 40.
#35 Cinsaut
wereldwijde aanplant: 22.926 ha (0,51%) | meeste aanplant: Frankrijk (15.930 ha; 69,5% van wereldtotaal)
synoniemen: cinsault (Frankrijk en Noord-Afrika), hermitage (Zuid-Afrika), ottavianello (Puglia), samsó (Catalunya)
gebruikt voor: rode wijnen en rosé
bijzondere voorbeelden: Pedro Parra y Familia, Hub (Itata) | Sadie Family Wines, Pofadder (Swartland)
Als een lid van de familie van de Piquepouls, ligt de oorsprong van cinsaut, vaak geschreven als cinsault, hoogstwaarschijnlijk in de Vaucluse of de Languedoc, waar hij nog steeds het meest staat aangeplant. Ook komt cinsaut al lang beperkt voor in Zuid-Italië en Catalonië. Mede omdat hij goed tegen warmte en droogte kan, is cinsaut in Marokko, Tunesië en Turkije belangrijk. In Zuid-Afrika, waar cinsaut tot in de jaren 90 de meest aangeplante blauwe variëteit was, stond de druif abusievelijk bekend als Hermitage en heeft hij samen met pinot noir door kruising pinotage opgeleverd. Oudere wijngaarden in Zuid-Afrika geven tegenwoordig spannende wijnen, net als oude wijngaarden in Chili, vooral in Itata.
Cinsaut presteert dus goed in warme en droge gebieden. Hij blijft flink productief, met niet alleen grote trossen maar ook grote druiven. Daarom is cinsaut geliefd als druivenras voor lichte, soepele rode wijnen en voor rosé, ook heel goede. Oudere wijngaarden kunnen wat meer geconcentreerde, bijzondere wijnen voortbrengen, die je zou kunnen omschrijven als mediterrane Pinots.
#34 Palomino fino
wereldwijde aanplant: 23.190 ha (0,52%) | meeste aanplant: Spanje (20.110 ha; 86,7% van wereldtotaal)
synoniemen: listán, listán blanco, palomina blanca, temprana (Spanje), golden chasselas (Californië), fransdruif (Zuid-Afrika)
gebruikt voor: vooral sherry en andere versterkte wijnen, ook droge witte wijnen en distillatie
bijzondere voorbeelden: Bodegas Tradición, Oloroso V.O.R.S. 30 years (Jerez) | A.A. Badenhorst, Sout van die Aarde (Swartland)
Palomino fino stamt uit Andalusië en zou vernoemd zijn naar een ridder van koning Alfonso X van Castilië genaamd Palomino, maar hij komt onder vele synoniemen voor. Dat duidt erop dat het een oud ras is. Voor phylloxera stond palomino fino vooral in de omgeving van Jerez en op de Canarische eilanden aangeplant, later ook elders in Spanje. Maar het overgrote deel van zijn aanplant wordt voor sherry gebruikt. Buiten Spanje is palomino fino vooral van belang in Noord-Portugal en in Zuid-Afrika. Daar arriveerde hij waarschijnlijk al in de 17e eeuw, heette hij fransdruif in het Afrikaans en werd vooral voor distillatie gebruikt.
Palomino fino rijpt laat en is goed aangepast aan warme, droge klimaten. De plant is productief en geeft relatief grote trossen en druiven, met een dunne schil. Nadeel voor gebruik voor droge witten wijnen: zijn neutrale geur, gevoeligheid voor oxidatie en lage zuurgehalte bij rijpheid. Voor droge versterkte wijnen is palomino fino zeer geschikt, zowel die onder flor als oxidatief gerijpt.
#33 Graševina
wereldwijde aanplant: 24.384 ha (0,54%) | meeste aanplant: Kroatië (4.459 ha; 18,3% van wereldtotaal)
synoniemen: laški rizling (Slovenië, Servië), olaszrizling (Hongarije), riesling italico (Noord-Italië), welschriesling (Oostenrijk, Zwitserland, Duitsland)
gebruikt voor: vooral droge witte wijnen, maar ook edelzoet
bijzonder voorbeeld: Kracher, Welschriesling Trockenbeerenauslese ‘Zwischen den Seen’ Nº7 (Burgenland)
Graševina is ontstaan in de Pannonische vlakte, ergens in de middenloop van de Donau. Wine Grapes geeft graševina als hoofdnaam, omdat dat de Kroatische naam is en Kroatië de grootste aanplant heeft. Maar ook omdat bekende synoniemen suggereren dat het een soort riesling uit Walachije (een historische regio van Roemenië) of Italië is, terwijl graševina geen genetische band heeft met échte riesling. Na Kroatië zijn Hongarije en Oostenrijk belangrijk qua aanplant én renommee. En verder Servië, Slovenië, Roemenië, Italië en Slowakije. Twee landen vallen op met beduidende aanplant: China en Spanje, met graševina alias borba in Ribera del Guadiana.
Graševina is relatief vorsthard maar heeft warme zomers nodig; een variëteit voor continentale klimaten. Mits de opbrengst wat wordt beperkt, geeft hij wijnen met genoeg zuren. Van graševina worden allerlei wijnen gemaakt, van simpel, aromatisch neutraal en net-niet-droog wit, via spannende droge wijnen van vulkanische bodems in Hongarije tot grootse edelzoete wijnen aan de Neusiedlersee.
#32 Gamay noir
wereldwijde aanplant: 26.221 ha (0,58%) | meeste aanplant: Frankrijk (24.095 ha; 91,9% van wereldtotaal)
synoniemen: allerlei gamay + herkomst (bijv. gamay de Toul), beaujolais (Frankrijk), grosse Dôle (Zwitserland)
gebruikt voor: vooral rode wijnen, ook rosé en crémant
bijzondere voorbeelden: Foillard, Morgon Côte du Py (Beaujolais) | Julien Labet, La Reine (Jura)
Gamay noir, vaak formeel gamay noir à jus blanc genoemd –er is ook een mutatie met roodgekleurd sap–, is een van de vele nakomelingen van pinot noir x gouais blanc. En behoort dus tot de familie van de Noiriens. Het is een oud druivenras –ontstaan vóór de 14e eeuw– dat eigenlijk altijd als inferieur is aangemerkt; zijn geschiedenis kent meerdere decreten waarin aanplant wordt verboden en rooien aangemoedigd. Verreweg de meeste gamay noir staat uiteraard in de Beaujolais. Ook in Loire is gamay noir een belangrijke variëteit, van Touraine tot en met Auvergne. Jura en Savoie mogen ook niet worden vergeten, net als Côtes de Toul in Lorraine. Buiten Frankrijk staat er veel gamay noir in Zwitserland, vooral in Wallis.
Gamay noir is vruchtbaar en geeft van nature ruime opbrengsten. Voor hoge kwaliteit moeten die worden beperkt, onder meer door aanplant in arme bodems en korte snoei. Dat is een belangrijke reden dat gamay noir op de arme bodems op graniet en dioriet in meerdere crus du Beaujolais zulke goede en bijzondere wijnen kan geven. Ware macération carbonique, gebruikt voor eenvoudige Beaujolais, is voor dat soort wijnen zonde. Een vinification beaujolaise, op basis van hele trossen en langer schilcontact, kan geweldige wijnen geven, net als een traditionele vinificatie zoals voor Pinot noir in de Bourgogne.
#31 Aligoté
wereldwijde aanplant: 26.929 ha (0,50%) | meeste aanplant: Moldavië (7.765 ha; 28,8% van wereldtotaal)
synoniemen: variaties op aligoté, Plant de Trois, Plant gris, Griset blanc (Bourgogne), mahranauli (Moldavië), mukhranuli
gebruikt voor: vooral droge witte wijnen, ook mousserend
bijzondere voorbeelden: Ponsot, Morey-Saint-Denis 1er Cru Mont-Luisant (Bourgogne) | Arnaud Ente, Bourgogne Aligoté (Bourgogne)
Net als gamay noir is aligoté een nakomeling van pinot noir x gouais blanc. En net als gamay noir is de variëteit lang verguisd als ‘die andere witte druif van Bourgogne’, die in aanzien ver achter chardonnay staat. Of stond, want aligoté wordt tegenwoordig serieus genomen en heeft beduidende aanhang onder sommeliers. Zijn naam schijnt te zijn afgeleid van gôt, een oud synoniem voor gouais blanc en komt niet van het zware kaasgerecht uit de Aubrac. Aligoté staat in Frankrijk vooral in Bourgogne en wordt gebruikt voor Bourgogne Aligoté, Bouzeron en Crémant de Bourgogne. Opmerkelijk is de populariteit van aligoté in Oost-Europa; Moldavië, Rusland, Roemenië en Oekraïne hebben allemaal meer aligoté staan dan Frankrijk.
Aligoté heeft groeikracht en rijpt eerder dan chardonnay. De wijnen zijn vaak opwekkend en hartig, met beduidende zuren.
Over deze TOP 40
De rassen in deze top 40 vormen samen meer dan twee derde van de totale aanplant. Alleen druiven die echt voor wijn worden gebruikt (en dus niet voor distillatie, rozijnen en dergelijke), zijn meegeteld. Gebruikte bronnen zijn onder meer Which Winegrape Varieties Are Grown Where van Kym Anderson en Signe Nelgen, en Wine Grapes van Jancis Robinson, Julia Harding en José Vouillamoz.
Lars Daniëls, Magister Vini
Lees de TOP 40-lijst wijndruiven (deel 1)
Bronnen: Which Winegrape Variaties are grown where (Kim Anderson en Signe Nelgen), Wine Grapes (Jancis Robinson, Julia Harding en José Vouillamoz) en vele andere.
Dit artikel is eerder verschenen in PERSWIJN #2 2021.
