De wereld telt zo’n 4.500.000 hectare aan wijngaarden (census 2016). Beplant dus met druivenrassen voor wijn, waarbij druiven voor andere doeleinden niet meetellen. De top 40 van aangeplante druivenrassen maakt meer dan tweederde van de totale aanplant uit. Deze stelt Lars Daniëls u voor in een nieuwe serie, aftellend van 40 naar 1.
#40 Müller-Thurgau
wereldwijde aanplant: 18.995 ha (0,43%) | meeste aanplant: Duitsland (11.230 ha; 59,1% van wereldtotaal)
synoniemen: rivaner (Luxemburg, Oostenrijk), riesling x silvaner (Zwitserland), rizlingszilváni (Hongarije)
gebruikt voor: vooral droge maar ook zoete witte wijnen, inclusief edelzoet
bijzondere voorbeelden: Apostelhoeve (Limburg) | Horst Sauer, Escherndorfer Fürstenberg S trocken (Franken)
In 1882 kruiste Hermann Müller uit de Zwitserse Thurgau riesling x madeleine royale en ontstond de nieuwe variëteit müller-thurgau. Lang werd gedacht dat het riesling x silvaner was, vandaar dat müller-thurgau ook nog rivaner heet (vooral in Luxemburg). En omdat Müller niet wilde dat de variëteit in zijn geboorteland naar hem vernoemd werd, heet hij in Zwitserland zelfs riesling x silvaner. Het is de succesvolste Neuzüchtung (kruising van vitis vinifera) in Duitsland, zeker kwantitatief, al neemt het areaal al jaren af. Hij stond mede aan de basis van het succes van de beruchte Liebfraumilch. Ook buiten Duitsland is of was müller-thurgau populair, zoals in Oostenrijk, Hongarije, Zwitserland, Luxemburg, Noord-Italië (Valle di Cembra) en zelfs Nederland. Buiten Europa stond er behoorlijk wat in Nieuw-Zeeland.
Müller-Thurgau geeft veel opbrengst en rijpt vroeg, maar is gevoelig voor schimmels. De wijnen zijn floraal (muscat), fruitig en sappig, met minder zuren maar ook minder klasse dan riesling. De beste zijn opwekkende wijnen voor lente en zomer.
#39 Grüner veltliner
wereldwijde aanplant: 19.290 ha (0,43%) | meeste aanplant: Oostenrijk (14.548 ha; 75,4% van wereldtotaal)
synoniemen: veltliner grün (Oostenrijk), veltlinske zelene (Tsjechië en Slowakije), zöld veltlini (Hongarije), veltliner (Eisacktal)
gebruikt voor: Sekt, vooral droge maar ook zoete witte wijnen, inclusief edelzoet
bijzondere voorbeelden: F.X. Pichler, Smaragd Ried Kellerberg (Wachau) | Hirsch, Ried Lamm (Kamptal)
Grüner veltliner is dé nationale druif van Oostenrijk, waar hij vaak simpelweg Grüner wordt genoemd. Met savagnin (traminer) en de bijna verdwenen St. Georgen als natuurlijke ouders, ligt zijn oorsprong waarschijnlijk ook daadwerkelijk in Oostenrijk. De meeste aanplant vind je in noordelijk Burgenland en vooral in Niederösterreich, waar hij samen met riesling een van de twee variëteiten is voor DAC-wijnen en wijnen uit geclassificeerde wijngaarden. Buiten Oostenrijk is grüner veltliner van belang in Tsjechië, Slowakije, Hongarije en het Noord-Italiaanse Eisacktal. In de nieuwe wereld is hij sporadisch aangeplant.
Eenvoudigere wijnen van grüner veltliner vallen op door een peperig aroma (rotudone). In Grüner Veltliner van latere oogst en oudere planten, valt dat karakter grotendeels weg. Mooi rijpe oogst in de beste gebieden van Niederösterreich geeft vaak wijnen die ruiken naar rode appels, perzik, abrikoos en wilde kruiden, met een volle, vrij ronde maar levendige smaak. Het zijn heel gastronomische wijnen.
#38 Douce noire
wereldwijde aanplant: 19.733 ha (0,44%) | meeste aanplant: Argentinië (19.072 ha; 96,7% van wereldtotaal)
synoniemen: corbeau, charbonneau, plant de Turin (Jura, Savoie), turca (Veneto), charbono (VS), bonarda (Argentinië)
gebruikt voor: vooral droge rode wijnen
bijzondere voorbeelden: Zuccardi, Emma Zuccardi (Mendoza) | Durigutti, Proyecto Las Compuertas Charbono (Mendoza)
Douce noire (‘zoete zwarte’) stamt waarschijnlijk uit de Savoie, ondanks langdurige verwarring met dolcetto en vooral bonarda uit Piëmonte. In 2008 bleek alle Argentijnse bonarda, de tweede blauwe druif van het Zuid-Amerikaanse land na malbec, genetisch identiek aan douce noire te zijn en niet gerelateerd aan Italiaanse bonarda. Er staat ook wel wat douce noire in Italië (in Veneto) en nog een heel klein beetje in Savoie. Maar bijna alles is aangeplant in Argentinië en dan met name in het warme Oost-Mendoza (meer dan 11.000 ha). Daar wordt hij vooral gebruikt in heel betaalbare blends (cortes). Maar er zijn zeker betere, meer serieuze wijnen van 100% bonarda argentina te vinden.
Douce noire heeft veel groeikracht en druiven met een dikke schil die veel kleur geven. De beste wijnen zijn vrij fris en sappig, met beschaafde alcoholpercentages, zeker voor Argentijnse begrippen.
#37 Prosecco
wereldwijde aanplant: 20.109 ha (0,45%) | meeste aanplant: Italië (19.730 ha; 98,1% van wereldtotaal)
synoniemen: prosecco tondo (Friuli), teran bijeli (Kroatië), glera (‘nieuwe’ naam)
gebruikt voor: vooral (licht) mousserende wijnen
bijzonder voorbeeld: Bisol, Valdobbiadene Prosecco Superiore Brut Crede (Veneto)
Prosecco is de belangrijkste druif voor de gelijknamige wijn uit Veneto en Friuli, afkomstig uit een groot gebied, grofweg tussen Padova, Belluno en Triëste. Voorheen stond prosecco bekend als prosecco tondo (‘ronde’ prosecco; er is ook een prosecco lungo) en men vermoedt dat Istrië zijn oorsprong is. Prosecco wordt door de autoriteiten van Prosecco tegenwoordig glera genoemd. De naam Prosecco is voorbehouden aan de wijnen met status van DOC en DOCG, opdat wijnen van elders geen gebruik kunnen maken van de naam Prosecco. Bijna alle prosecco staat in Noordoost-Italië, met verder wat in Brazilië, Australië en Argentinië.
Door zijn goede zuren en neutrale geur is prosecco zeer geschikt voor mousserende wijnen en wordt veel gebruikt voor frizzante én spumante, meestal gemaakt volgens de tankmethode. Alleen Prosecco DOCG Sui Lieviti krijgt een tweede gisting in de fles. De meeste Prosecco is simpel met beduidend zoet. Heel goede droge Prosecco is vrij zeldzaam.
#36 Carmenère
wereldwijde aanplant: 22.486 ha (0,50%) | meeste aanplant: China (11.200 ha; 49,8% van wereldtotaal)
synoniemen: carmeneyre, grande vidure, grosse vidure (Bordeaux), cabernet gernischt, cabernet gemischt (China)
gebruikt voor: vooral droge rode wijnen
bijzondere voorbeelden: Antiyal, Viñedo Escorial (Maipo) | Casa Silva, Microterroir de Los Lingues (Colchagua)
Carmenère is een belangrijke variëteit binnen de familie van de Carmenets, waartoe ook cabernet franc, cabernet sauvignon en merlot behoren. Het is een natuurlijke kruising van cabernet franc x gros cabernet. Die laatste wordt niet meer gecultiveerd en stamt uit Baskenland. Carmenère stond veel aangeplant in Bordeaux, vooral in Médoc, maar werd weinig terug geplant na phylloxera vanwege zijn onregelmatige opbrengsten (matige vruchtzetting en late rijping). De variëteit is veelal aangezien voor zijn naaste familieleden cabernet franc (in Noordoost-Italië, Californië en China), cabernet sauvignon (in China) en merlot (in Chili). Die laatste verwarring, met merlot in Chili, is de beroemdste, die in China (met cabernet franc alias cabernet gernischt) wellicht de omvangrijkste. Want in China zou momenteel de meeste carmenère staan (11.200 ha), iets meer nog dan in Chili (10.503 ha), met verder wat in Italië vooral (653 ha).
De bekendste wijnen zijn zowel matige als goede Chileense Carmenère. Matige, van grote opbrengsten uit de centrale vallei, heeft vaak storende groenheid (door veel pyrazines), ondanks wat restsuiker. Goede, zoals uit Peumo in Cachapoal Valley, heeft donker fruit, specerijen en koffie, goede structuur en (net) genoeg zuren.
Lars Daniëls, Magister Vini
Lees de TOP 40-lijst wijndruiven (deel 2)
Bronnen: Which Winegrape Variaties are grown where (Kim Anderson en Signe Nelgen), Wine Grapes (Jancis Robinson, Julia Harding en José Vouillamoz) en vele andere.
