In deel 1 (van 2) over de vineuze verscheidenheid van Tenerife, schreef ik hier vorige maand over de onderzees gerijpte wijn van Monje en een prachtige Listán Blanco van de flanken van de 3715 meter hoge vulkaan El Teide. Deze week gaat de ontdekkingstocht verder langs de eigenaardige wijnstokken van La Orotava en de subtiele schilletjes van La Haya’s orange wijn.
Vulkanische bodems en eigen wortels
De vulkanische bodems, een van de meest onderscheidende kenmerken van Tenerife, worden vaak aangewezen als oorzaak voor het wegblijven van phylloxera, waardoor alle wijnstokken hier op hun eigen wortels staan. Maar Jonatan García Lima van wijngoed Suertes del Marqués betwijfelt of dat klopt. “Hoe kan het dan dat phylloxera de Azoren, ook vulkanisch, wel veroverd heeft?”, vraagt hij zich hardop af, en komt vervolgens zelf met een antwoord: “Tenerife was lang een geïsoleerd eiland. Wijnbouwkundige ontwikkelingen gingen aan het eiland voorbij, ook trends zoals het importeren en aanplanten van nieuwe rassen. Zo bleef de druifluis buiten de deur. En nu zijn de fytosanitaire checks heel streng.”
De meeste wijnmakers en -experts zijn het er over eens dat de vulkanische bodems wel verantwoordelijk zijn voor de frisheid en de saliniteit in de wijnen uit Tenerife. Hoewel het geen exclusieve kenmerken zijn, laten veel wijnen deze eigenschappen inderdaad zien, zeker de wijnen van Suertes del Marqués, die ook nog eens een goed bewaarpotentieel hebben. García Lima vergelijkt ze graag, en niet geheel onterecht, met zijn geliefde Bourgondische wijnen.
Cordon trenzado: aardse tentakels
Een van de ziltigste wijnen die ik proefde was Bodegas Arautava’s Finca La Habanera Albillo Criollo. De druiven groeien op zo’n 700 meter boven zeeniveau in de hoogste delen van Arautava’s wijngaard en geven de wijn daardoor een strakfrisse ruggengraat die de aroma’s en smaken zoals anijs, abrikoos en zuurtjes ondersteunt.
Hoewel Arautava voor zijn 25 jaar oude albillo criollo gebruikt maakt van de cordon royat (een snoeiwijze), is de historische manier om de druivenstokken te leiden in La Orotava de bizarre en unieke cordon trenzado. De trenzado is letterlijk een lange vlecht, een soort aards tentakel van in elkaar gedraaide scheuten die loodrecht op de hoogtelijnen op circa een halve meter van de grond naar boven of beneden wordt geleid.
Geschiedenis van de cordon trenzado
Julián González van Bodega La Haya legt uit dat het onderhoud van de trenzado gespecialiseerd handwerk vraagt. Bij herplant kiezen wijnbouwers vaak voor een efficiënter systeem, zoals bijvoorbeeld de cordon royat. Maar in het verleden, gaat González verder, had de trenzado een economisch voordeel. Als de boer de vlecht na de oogst op de stam oprolde, ontstond er plaats voor een tweede gewas, zoals aardappelen of maïs. García Lima wijst op het feit dat de eerste ogen bij malvasia (een van Tenerife’s oudste rassen) geen vrucht dragen. Daardoor lieten de wijnboeren de scheuten verder doorgroeien, wat uiteindelijk tot de trenzado leidde. Voor García Lima en González is de trenzado nu vooral cultureel erfgoed dat ze graag beschermen.
Unieke druivenrassen
Albillo criollo, ondanks de naam genetisch niet verwant aan andere albillo’s, is een van de rassen die Tenerife zijn unieke karakter verlenen, maar listán blanco is het werkpaard en de ster van Tenerife’s lokale rassen. Eigenlijk komt hij van het Spaanse vasteland, of ‘het schiereiland’, zoals de Tinerfeños het noemen. Daar kent men hem als palomino fino. Alleen listán negro, het belangrijkste blauwe ras, de aromatische marmajuelo en misschien nog een paar andere rassen zijn echt inheems. Tajinaste, een wijngoed in de Valle de La Orotava, maakt een heel mooie, complexe witte blend van marmajuelo en malvasía aromática. De 2020 vintage toonde sinaasappelschil, mandarijn, venkel en honingmeloen plus een flinke scheut druivensap en deed me onwillekeurig aan een Torrontes denken, maar dan meer gelaagd en met meer gewicht. Een lichte viscositeit gaf de wijn een rond mondgevoel, terwijl het alcoholpercentage met 13,5 procent toch niet al te hoog was.
Orange wine
Als we het over lokale rassen hebben mag de Piel de La Haya ook niet onvermeld blijven. Onder deze naam produceert het slechts 2,5 hectare grote wijngoed La Haya een zeer aangename orange wijn gemaakt van 90 procent listán blanco. Maar de resterende 10 procent bestaat uit niet minder dan zeven lokale rassen zoals malvasía aromático, malvasía volcánico, forastera gomera, gual, baboso blanco, albillo criollo en marmajuelo. Ik bedoel maar, wie gek is op vergeten druivenrassen kan zijn hart ophalen op Tenerife. Na een snuif in het glas en een eerste slok lijkt de Piel de La Haya wat gereserveerd. Niet dat het aan de voor orange wijnen typerende diepte, intensiteit of grip ontbreekt, maar het is subtieler. Het neutrale karakter van listán blanco, en misschien het feit dat de schilletjes na acht dagen, voor het einde van de vergisting, verwijderd worden, maken van deze Piel de La Haya serieuze maar lichtvoetige, amberkleurige nectar.
Natuurwijn
Orange wijn en natuurwijn worden nog wel eens op een hoop gegooid, maar orange wijnen hoeven niet per se van biologische verbouwde druiven gemaakt te worden. Door het vochtigere klimaat aan de noordkant van het eiland staat de biologische druiventeelt op Tenerife nog in de kinderschoenen, volgens Jonatan García Lima. Hijzelf werkt wel biologisch, maar zijn bedrijf is, net als La Haya niet gecertificeerd. Te veel administratie, legt hij uit. Even verderop, bij Marzagana hebben ze deze last wel geaccepteerd. Sterker nog, ze werken biodynamisch (Demeter) en zijn lid van het Franse Vin Méthode Nature. De reductieve neus en de stenige mineraliteit van hun rode wijn Marzagana Elementales, een blend van voornamelijk Listán Negro aangevuld met Syrah en Castellana, herinnerde mij aan de wijnen van Suertes del Marqués, maar dan met wat extra funk.
Het beeld dat naar voren komt van een week proeven op Tenerife is dat van een enorme diversiteit aan stijlen, druivenrassen en terroirs. Het maakt het eiland tot een ware wijnmicrocosmos. Het enige probleem is dat veel wijnen nauwelijks buiten de Canarische eilanden verkrijgbaar zijn. Slechts 5 procent van de productie wordt geëxporteerd, tenzij je de consumptie door de miljoenen toeristen als export meerekent. Maar matig Engels en de kleinschaligheid van veel bedrijven zullen ook hun effect hebben. Misschien dat het wegvallen van het toerisme door Covid de wijnboeren en hun marketingorganisaties aansporen actiever naar buiten te kijken. Het zal desondanks nog een uitdaging zijn om meer van de typische Teide-wijnen op de Nederlandse schappen te krijgen. Maar wel een die de moeite waard is.
Proefnotities
Bodegas Monje, Vino Padre Miguel Monje, Listán Negro Dulce 2017
Sommigen schrijven het maken van versterkte wijn op Tenerife toe aan de Portugezen. Maar met het verdrag van Alcáçovas in 1479 kwam het gezag over de Canarische eilanden bij de Spanjaarden te liggen. Het versterken van wijn werd pas later uitgevonden.
Intense kersen en chocola (maar toch niet Mon Chéri-achtig), donkere bessen, later ook gedroogd fruit (vooral vijg), een hintje tabak. Zachte tannine. Combineerde heel goed met cheesecake van jonge gerookte roomkaas.
Bodega Comarcal Valle de Güímar, Brumas d’Ayosa Brut Nature N.V.
Bijna beendroge bruiswijn (méthode traditionnelle) van listán blanco met wat interessante, kruidige smaken en een frisse citrus afdronk. Prima aperitief.
Tajinaste, Paisaje de las Islas Malvasia Aromatica Dulce
Honingyoghurt en wat hooi op de neus. In de mond friszoete honing, rijpe appels en een laagje karamel. Matig zoet, maar niet stroperig.
Combineerde heel goed met zoetzuur tamarillo-ijs.
Envínate, Benje Blanco 2019, DO Ycoden-Daute-Isora
Prachtige diepgouden kleur, net geen amber, maar een beetje skin contact was duidelijk. Lichte reductieve noot op de neus. Rijpe honingmeloen, anijs, rozebottel, wat saliniteit, pietsje rokerigheid, beetje grip, licht rond bittertje op de finish. Prachtige balans van fruit, structuur en frisheid. 100 procent listán blanco. Indrukwekkende instapwijn, maar afhankelijk van de jaargang, 2020 was minder interessant.
Envínate Benje Tinto 2020, DO Ycoden-Daute-Isora
Subtiele zweem van afgestreken lucifer, kers, ceder, beetje lelie en teer, wolkje poederkrijt. Lichte tot medium body, zachte tannine. Wekt enorme drinklust op. Gemaakte van het zeldzame ras listán prieto (of país).
Viñatigo, Listán Blanco de Canarias 2020, Islas Canarias DOP
Fris, jong, licht. Gele en rode appel, snufje zout, beetje cremigheid, een hint van bittere amandel op de finish.
Tajinaste, CAN 2019, DO Valle de La Orotava
Gemaakt van listán negro en vijariego. Rijp donker fruit (bosbes, braam, pruim, kers) overdekt met een laagje eikenhout-vanille en wat teer. In de mond iets licht-floraals dat eventjes deed denken aan Indiase parfum, misschien door wat ceder en specerijen. Voelbare, maar soepele tannine en frisse zuren. Benieuwd hoe dit over vijf jaar smaakt.
Los Loros, Blanco fermentado en barrica, Valle de Güímar 2018
80 procent marmajuelo, 20 procent gual. Rijp fruit waaronder banaan en meloen, hintje notige reductie, vleug vanille, vers gemaaid gras. Duidelijke invloed van eikenhout, maar niet overmatig. Rond mondgevoel, medium body. Harmonieus, mooie balans van primaire en secundaire aroma’s en smaken.
Suertes del Marqués, Vidonia VP 2020, DO Valle de La Orotava
García Lima’s witte topwijn gemaakt van 100 procent listán blanco. Minst reductief van de drie die ik proefde. Subtiele, maar geconcentreerde aroma’s en smaken van appel, gele meloen, witte bloemetjes, gedroogde kruiden. Zeer lichte invloed van eikenhouten vaten merkbaar. Lange finish.
Suertes del Marqués, Vidueño 2019, DO Valle de La Orotava
Fascinerende wijn, blend van twintig verschillende blauwe en witte rassen (onder andere vijariego negro, baboso negro, malvasía rosada, listán negro, marmajuelo, listán blanco, negramoll, tintilla, castellana negra, gual, albillo criollo) gezamenlijk vergist (100 procent hele trossen) en gerijpt in 500-liter eikenhouten vaten. Ingetogen aroma’s en smaken van ceder, tabak, afgestreken lucifer, rozijnen en gedroogde pruim, geschraagd door levendige zuren en fijne tannine. Medium body.
Bart de Vries
