De paring van de regenworm duurt ongeveer drie tot vier uur. Het beest, door de bioloog ‘Lumbricus terrestris’ genoemd, door een West-Vlaming zoals mijzelf ‘tettieng’ en door veel bewoners van de Lage Landen gewoonweg ‘pier’, is tweeslachtig. Mannelijk en vrouwelijk tegelijk. Innig verstrengeld en badend in overvloedig slijm bevruchten twee wormen elkaar wederzijds – het slanke lijf deels in deels uit de grond – en zo zorgen ze voor een uitgebreid nageslacht.
Voor er enige jaloezie bij de lezer ontstaat, wil ik u melden dat de regenworm maar drie tot acht jaar oud wordt, als hij-zij tenminste niet vroegtijdig door een merel wordt ingeslikt. Dus een lang leven is het dier niet beschoren. Laten we de worm zijn plezier gunnen, want de arbeid die hij-zij ernaast verricht is voor de mens en zijn wijn uitermate belangrijk. Regenwormen blijken een belangrijke deel van het terroir, een deel dat we gelukkig niet in de wijn proeven. Stel je voor: ‘is dit nu een toets van Lumbrics terrestris of is het eerder Aporrectodea caliginosa (andersoortige aardworm)?’
In vruchtbare bodems zitten soms meer dan 400 regenwormen per kubieke meter. Wijnbouwers die ik sprak melden blij te worden van regenwormen in hun wijngaard. Of verdrietig als ze er een met hun materiaal hebben gehalveerd. Die worm sterft en wordt niet, zoals de mythe wil, twee wormen. Regenwormen graven zoals bekend tunnels. Ze slepen organisch materiaal naar beneden als voedingsreserve en vluchten naar boven als ze trillingen gewaarworden, denk aan regen. Aanhoudende trillingen betekenen voor onze worm het naderen van een hongerige mol. Dus snel wegwezen. De regenworm verwerkt plantresten, mest en ander dood materiaal tot humus. Het bijzondere verteringssysteem maakt dat de mineralen in de uitwerpselen, zoals minerale stikstof, gemakkelijker kunnen opgenomen worden door de wijnstokwortels. Ook de tunnels hebben voordelen voor de wijnbouwer: ze maken de bodem luchtiger, bevorderen daarmee het ondergrondse zuurstofafhankelijke bacteriële en schimmelleven en verbeteren de waterhuishouding. Door het op en neer bewegen mixt de regenworm bovenliggende humus met onderliggende aardlagen, wat een voortdurende sanering van de bodem oplevert. “Regenwormen zijn de natuurlijke ploeg van de aarde”, schreef Charles Darwin ooit bewonderend.
Regenwormen worden omwille van hun weldadige werking massaal gekweekt en verhandeld. Ze zijn dé bodemverbeteraars bij uitstek. Een gezonde wijngaard met een gebalanceerd ecosysteem zal noodzakelijkerwijs veel regenwormen bevatten. Ik ken biowijnboeren die jaarlijks een telling doen van hun wormen om de kwaliteit van de bodem te monitoren. Ook bij onderzoek naar voordelen van biologische en biodynamische druiventeelt worden regenwormen geteld.
Fungiciden, herbiciden en zeker insecticiden hebben een negatief effect op de wormenpopulatie. Idem de koperfungiciden die in de biologische teelt worden gebruikt. Wijnbouwers hebben geen keuze: valse en echte meeldauw dienen bestreden en compromissen moeten gemaakt worden. Ook zogezegde natuurlijke bewerkingen van de aarde, denk aan ploegen, hebben een negatief effect op het aantal wormen. Claude Bourguignon, een Franse professor gespecialiseerd in de microbiologie van de bodem, raadt aan om de natuurlijke balans die bodems van zichzelf hebben te ondersteunen.
Bodembewerkingen moeten dus beperkt of vermeden worden. Ze vernietigen de structuur van de ondergrond en richten een ravage aan in de aardwormenpopulatie, de ziel van elke landbouwbodem.En zo is bewezen dat de regenworm een belangrijk aspect is van het terroir van een wijngaard. Hij-zij is een wezenlijk onderdeel van het gebalanceerd biologisch systeem van bacteriën, schimmels, gisten, planten, insecten, vogels en alle andere levende organismen. Dit ecosysteem – het begin van alles – garandeert een gezonde wijnstok en dus gezonde druiven vol van geur en smaak. Een prachtige wijn heeft aan het ecosysteem zijn magistrale aroma’s te danken. Dus: dankjewel regenworm!
Stefaan Soenen, gastauteur bij Perswijn, is wijnliefhebber en schrijft onder de naam Wine Tales. Hij bespreekt hierin uiteenlopende thema’s zoals de psychologie van het wijnproeven, de waarde van wijnbeoordelingen en scores, Beaujolais, de symboliek van wijn, het belang van schenktemperatuur, en nog veel meer. Stefaans verhalen zijn tevens te vinden op Facebook.
