Saint-Chinian ‘La Cuvée Campanil’, ruim 25 jaar later

In de jaren negentig van de vorige en de eerste jaren van deze eeuw kwam ik minimaal eenmaal per jaar in de Languedoc. Ik huurde er gedurende een paar weken een huis en combineerde een zonnige vakantie in het Franse zuiden met het verkennen van de mooie omgeving en het bezoeken van wijnproducenten in de Languedoc. Al snel werd Saint-Chinian, en in het bijzonder het wijndorp Pierrerue, mijn vaste uitvalbasis. 

Toen Ronald de Groot, hoofdredacteur van Perswijn, weer een keer een paar dagen bij mij op bezoek kwam om samen wat wijndomeinen te bezoeken, zag hij dat het huis tegenover mijn huurwoning te koop stond. Hij was onmiddellijk verkocht en het betreffende huis korte tijd later eveneens. Tot op de dag van vandaag is hij daarom nog met grote regelmaat in Pierrerue en omgeving te vinden. 

Door de vele goede en warme contacten die wij beiden in Saint-Chinian hadden, kwam een delegatie van zo’n twintig wijnproducenten eind 1997 naar Nederland voor een grote overzichtsproeverij van hun wijnen in de toenmalige Auberge De Schelvenaer in Krimpen aan den IJssel, waarbij Ronald en ik tijdens een speciaal Chapitre van de Confrérie des Chevaliers du Saint-Chinian, voorafgaand aan het afsluitende diner, werden geïntroniseerd als Chevalier van de wijnbroederschap van Saint-Chinian. ‘Temps perdu,’ zoals onze collega René van Heusden zou hebben gezegd…   

Het wijngebied

Saint-Chinian is een wijngebied  van ongeveer 3.300 ha., zo’n dertig kilometer ten noordwesten van Beziers gelegen, dat in totaal twintig dorpen omvat.   

Bijna veertig jaar geleden, in 1982, kreeg Saint-Chinian, de AOC-status voor zijn rosé en rode wijnen. Daarvoor was het een subdistrict binnen de toenmalige VDQS Coteaux du Languedoc. Pas in 2005 volgde de AOC-status voor de witte wijnen. De gemiddelde jaarlijkse productie bedraagt ± 130.000 hl., waarvan 89% rode, 10% rosé en 1% witte wijn.

De wijngaarden liggen op de uitlopers van het Centraal Massief, aan de voet van het Massif du Caroux en het mooie en ruige Parc Naturel Régional du Haut-Languedoc, en in het dal van de Orb en zijn zijriviertje de Vernazobre, vaak op hellingen met een zuidelijke expositie. In het noordelijke en noordwestelijke deel van het gebied bevat de bodem naast zandsteen vooral schistes (leisteen), meer naar het zuiden, zoals rond het dorp Saint-Chinian zelf, bevat de bodem meer klei en kalksteen.

De belangrijkste druivenrassen voor rode wijn en rosé met de herkomstbenaming Saint-Chinian zijn syrah, mourvèdre en grenache. Daarnaast worden ook lledoner pelut, carignan en cinsault gebruikt. 

Witte Saint-Chinian wordt veelal van grenache blanc, marsanne, roussanne en vermentino gemaakt.

Roger Quartironi

De wijnproducent met wie ik tijdens mijn regelmatige verblijfperiodes in Sant-Chinian het meeste contact had, was Roger Quartironi. Ik proefde niet alleen geregeld zijn wijnen, maar hij nodigde mijn vrouw en mij ook uit voor een barbecue bij hem in de cave van zijn Domaine des Pradels, waarbij, in het gezelschap van enkele andere door hem uitgenodigde wijnboeren en de nodige meegebrachte flessen, vlees van een zelf geslacht varken werd gegrild op een vuur van sarments de bois, het hout van oude, gerooide druivenranken uit zijn wijngaard.

Roger was een bevlogen wijnmaker, degelijk, kritisch en zorgvuldig. Maar dat niet alleen, hij was ook belangstellend en zachtaardig en niet voor niets schreef ik vele jaren geleden al in Perswijn dat ik hem beschouwde als de meest aimabele wijnboer in het Franse zuiden.

Roger Quartironi bewerkte ongeveer 16 hectare wijngaard in het gehucht Le Priou – buiten het toeristenseizoen wonen er nog geen twintig mensen – vlak buiten Saint-Chinian. De wijngaard was beplant met ongeveer gelijke delen syrah, grenache en oude carignan, plus een klein beetje cinsault. Zijn allereerste oogst vond, op vijftienjarige leeftijd, in 1950 plaats. De eerste jaren werkte hij samen met zijn vader, die in 1926 uit San Pellegrino in de buurt van Bergamo in Italië naar Frankrijk was gekomen en daar eerst jarenlang als houthakker werkte, totdat hij uiteindelijk een aantal hectare wijngaard kon kopen. Die Italiaanse ‘roots’ waren bij Roger in sommige dingen nog merkbaar. Zo bouwde hij in de jaren negentig een kleine campanile (klokkentoren) bij zijn kelder, met een bel die bezoekers kunnen luiden om hun komst kenbaar te maken. Een nieuw type wijn dat in diezelfde periode werd geboren, kreeg toen meteen ook maar de naam ‘La Cuvée Campanil’. De eerste zelfstandige oogst van Roger was die van 1961. De eerste jaren werden alle wijnen via een courtier en vrac aan een négociant verkocht en pas in 1978 werden de eerste flessen op het domein gebotteld. Tot 1985 werkte Roger nog met zijn paard in de wijngaard en zijn vrouw vertrouwde mij ooit toe dat hij het dier eigenlijk nog altijd miste. 

In het oogstjaar 2000 bracht Roger eenmalig een wijn uit met een bijzonder etiket. Het was zijn ‘La Cuvée des 50ièmes Vendanges’. Op het etiket stond een foto waarop hij was te zien, terwijl hij met het overhemd tot bijna op de navel open en een karakteristieke pet op het hoofd, met een kruiwagen vol rijpe druiven tussen de ranken in zijn wijngaard liep. 

Ook toen dochter Magali en zoon Guilhem het wijnbedrijf langzaam maar zeker overnamen, bleef Roger actief en was hij nog jarenlang elke dag op het land en in de kelder te vinden.

Hoeveel oogsten Roger exact actief heeft meegemaakt weet ik niet, maar het zijn er in elk geval ruimschoots meer dan zestig geweest.

In september 2019 is Roger Quartironi overleden.

Het domein

De wijnen van het domein worden uitgebracht onder de namen Domaine des Pradels en Château Quartironi de Sars. De wijngaarden bevinden zich rondom het hameau Le Priou, behorend bij het dorp Pierrerue en bevinden zich op een terroir van hellingen met een bodem van leisteen op een hoogte van 300 meter met een expositie op het zuiden en zuidoosten en worden omgeven door eiken, pijnbomen, aardbeibomen, kastanjes en garrigue, heide met aromatische planten als jeneverbes en tijm. Door de schrale bodem liggen de rendementen laag, tussen 20 tot hooguit 40 hl/ha.  

In 2012 zijn broer en zus Quartironi begonnen met de omschakeling naar biologische wijnbouw en sinds de oogst 2015 zijn de wijnen biologisch gecertificeerd.

La Cuvée Campanil

De oorsprong van de topcuvée van Roger ‘La Cuvée Campanil’ heeft een Nederlands tintje. Ad de Ruiter, een Nederlandse orthodontist én wijnliefhebber, had een vakantiehuis in Prades-sur-Vernazobre, een van de twintig dorpen behorend tot de appellation Saint-Chinian. Hij had in die tijd ook een kleine wijnimport, waarmee hij vrienden en bekenden van wijnen uit de streek voorzag. Hij haalde Roger over om in goede oogstjaren van zijn beste druiven een speciale cuvée te maken. Sterker nog, in de eerste jaren betaalde hij de helft van het eiken vat en stond hij garant voor de afname van een groot deel van de betreffende wijn.

Het eerste oogstjaar was 1993 en de wijn werd gemaakt van 50% syrah, 25% grenache en 25% carignan en rijpte een half jaar op een nieuw aangeschaft demi-muid, een vat van 500 liter. In latere oogstjaren zakte het aandeel carignan sterk en ging het aandeel grenache wat omhoog, maar syrah bleef, tot op de dag van vandaag, altijd het dominante druivenras in de assemblage. Tegenwoordig is de verdeling ± 67% syrah, 28% grenache en 5% carignan. Vanaf het eerste oogstjaar werden de druiven ontsteeld en gekneusd, volgde een temperatuurgecontroleerde vergisting met enkele remontages en délestages en een zachte persing. Naarmate er meer demi-muids werden aangeschaft, werd ook de rijpingstijd op het oudere hout verlengd naar twaalf maanden. In de oogstjaren 1996 en 1997, die in Saint-Chinian kwalitatief matig waren, werd de wijn te licht bevonden en niet onder dit label uitgebracht. Tegenwoordig echter behoort de wijn standaard elk oogstjaar tot het gamma.

De gerijpte wijnen

In die allereerste jaren kocht ik elk jaar een paar dozen van de wijn. Ook besloot ik vanaf het eerste oogstjaar ieder jaar twee flessen opzij te leggen om te zien hoe ze zouden ouderen. Het moment om dit eens te bekijken was nu na (ruim) 25 jaar wel aangebroken. 

1993: eerste oogstjaar; 50% syrah, 25% grenache en 25% carignan; rijping gedurende een half jaar op een nieuwe demi-muid van 500 liter; nog een diepe kleur met een rode kern en een oranje rand; een open geur, nog altijd zwart fruit, bramen, cassis, wat evolutietonen, zwarte thee, tabak, sigarendekblad, Aziatische specerijen; een volle aanzet, gekonfijt donker fruit, zondoorstoofd, vulling, dikte, sap, rondeur, structuur, nog boordevol leven, zachte, versmolten tannine, prima lengte; fantastische wijn na 27 jaar! *****

1994: kleur vrijwel identiek aan 1993, maar iets minder diep, iets minder rood in de kern, neigt wat meer naar tuile, dakpannen roodbruin; meer ontwikkeld dan 1993, restant van zwart fruit, tabak, leer, sous-bois, kreupelhout; vulling, sap en structuur, ook een restant van zwart fruit in de smaak, maar komt ouder en stoffiger over dan 1993, goede lengte, wat drogende tannine; een wat mindere fles? ***(*)  

1995: van magnum; diepe kleur, rode kern, oranje rand; expressieve en intense geur, warm, zwoel zondoorstoofd zwart fruit, bosbessen, zwarte bessen, pruimen, kruidigheid, zwarte peper, licht medicinale hint, jodium, beduidend minder ver ontwikkeld dan 1994; sap, rondeur, mondvullend, opvallend veel donker fruit nog, stevig, karaktervol, prima concentratie en balans, uitstekende lengte, mooi zachte tannine; helemaal op dronk nu, maar kan op magnum ook nog even mee; indrukwekkende wijn *****

1998: halfdieprode kleur met een bruinoranje rand; een open geur, wat gerijpt en zondoorstoofd rood en zwart fruit, frambozen, bessen, kersen, bramen, een lichte hint van specerijen, kaneel, iets laurier, drop, salmiak, cederhout, tabak en een licht medicinale toets; elegante smaakaanzet, goede zuren, mild bittertje, hint van ijzeroxide, voldoende vulling en balans, maar komt wat lichter en minder spannend over dan de voorgaande oogstjaren, volledig afgebouwde tannine, halflang ****-  

1999: in de kleur vergelijkbaar met 1998, helder halfdiep rood met een bruinoranje rand; in de geur warm rood fruit, aardbeien, frambozen, de wijn lijkt zelfs wat te ‘pinoteren’, heel zacht en vriendelijk in de geur; een smaakaanzet met rood fruit, een hint van kruidigheid, iets meer concentraat dan 1998, pittige zuren, een vleugje meer tannine ook dan 1998, halflang ****-

2000: beduidend meer kleur dan de beide vorige oogstjaren, een rode kern nog, met een kleine oranje rand; krachtige en volle geur, bramen, cassis, bosbes, pruimen, specerijen, peper, sigarenkistje, tabak, chocolade; volle, ronde aanzet, nog prima zwoel, bijna zoet, donker fruit, sappig, concentraat, structuur, vulling en stevigheid, staat als een huis, nog een restje tannine, prima lengte; serieuze wijn, kan nog even mee ***** 

Frank Jacobs

Foto’s: Domaine des Pradels/Familie Quartironi; Mario Kloostra