We proefden: Sassicaia

Op maandag 14 januari, in het fijne restaurant Parkheuvel in Rotterdam, presenteerde Wijnkoperij Okhuysen hun nieuwste aanwinst voor hun toch al heel goede portfolio: Tenuta San Guido. Dit domein uit Bolgheri in Toscane is natuurlijk met name bekend om hun topwijn, Sassicaia. En daarvan liet Okhuysen tien jaargangen proeven (2014 terug naar 2005), met toelichting van Priscilla Incisa della Rocchetta, de kleindochter van oprichter markies Mario Incisa della Rocchetta.

Sassicaia staat bekend als de eerste zogenaamde Super Tuscan, een internationale benaming voor hoge kwaliteitswijnen uit Toscane die niet gemaakt worden van sangiovese en andere lokale variëteiten. Het idee achter deze Bordeaux blend (Sassicaia wordt altijd gemaakt van ± 85% cabernet sauvignon en ± 15% cabernet franc) ontstond al in de jaren 20 van de vorige eeuw, toen Mario Incisa della Rocchetta, Piëmontees van oorsprong, ging studeren in Pisa. Hij kwam regelmatig over de vloer bij de beroemde adellijke familie Salviati en leerde daar de grote wijnen van Bordeaux kennen. Nadat hij zich na de Tweede Wereldoorlog met zijn vrouw Clarice della Gherardesca in haar geboortedorp Bolgheri had gevestigd waar haar familie grote landgoeden bezat, zag Mario kans zijn droom van een Toscaanse Bordeaux blend waar te maken. Hogerop op hun domein Tenuta San Guido trof hij bodems aan die hem deden denken aan die van Graves en Pessac-Léognan (Sassicaia betekent zoveel als ‘plek met veel stenen’) en daar besloot hij cabernet sauvignon en cabernet franc aan te planten. Het plantmateriaal kreeg hij trouwens van diezelfde familie Salviati, die in Migliarino ook cabernet hadden staan. Deze oorspronkelijke wijngaard ligt op het oosten, omdat Mario bang was dat de zeewind niet goed zou zijn voor de druiven. Daar kwam hij van terug; de latere wijngaarden liggen allemaal op west-zuidwesten en zijn lager gelegen (80 m). Ondanks de zeewind een zonnigere, warmere situatie. ’In warmere jaren doen de oudste wijngaarden het nog steeds het beste’, geeft Priscilla lachend toe.

In 1948 werd de eerste Sassicaia gebotteld, maar het was lange tijd een wijn die Mario maakte voor zichzelf en zijn familie; hij werd niet commercieel verkocht. Dat veranderde eind jaren 60, mede op aandringen van zijn neven Antinori, die later andere beroemde Super Tuscans als Tignanello, Ornellaia en Solaia zouden uitbrengen. Mario had inmiddels hulp gekregen van Antinori’s oenoloog Giacomo Tachis, die later roestvrijstalen vergistingstanks en Franse barriques zou introduceren op Tenuta San Guido.

1968 was de eerste commerciële botteling van Sassicaia –als Vino da Tavola destijds– en werd naar verluidt niet met gejuich ontvangen. Het was ook nogal wat, een Bordeaux blend uit Italië, het land met zijn enorme eigen wijncultuur en van grote wijnen als Barolo, Brunello en Amarone. Maar die waren vooral in Italië zelf beroemd, veel minder buiten Italië. Ambitieuze adellijke families als Incisa della Rocchetta, en misschien nog meer Antinori en Frescobaldi hadden het idee dat het buitenland -en dan vooral de VS- overtuigd moesten worden van de klasse van Italiaanse wijn, juist door middel van een wijntype dat men al kende en al grote status had: de Bordeaux blend. En terugkijkend is het ontegenzeglijk zo dat het pad naar internationaal succes voor Italiaanse wijnen mede is vereffend door Super Tuscans. In het geval van Sassicaia speelde een prestigieuze blinde proeverij georganiseerd door Decanter in 1978 ook een welkome rol, toen Sassicaia 33 andere ‘Great Clarets’ van over de hele wijnwereld versloeg. Dat gaf de wijn veel internationaal aanzien. En met hun 100-puntenwijn, toegekend door Robert Parker aan de nu legendarische Sassicaia 1985, werd Sassicaia een van de grote nieuwe wijnen ter wereld.

Die status heeft het niet altijd kunnen waar maken, wordt wel gezegd. In de jaren 90 zou het bedrijf, ook door zijn groei in omvang (er kwamen door groeiende vraag nieuwe wijnen bij, met name de ‘tweede wijn’ Guidalberto), een zwakkere fase hebben gehad. Ik kan dat zelf niet beoordelen, maar vermoed ook dat de stijl van Sassicaia wellicht minder paste bij de smaak van die tijd. De stijl van Sassicaia is, afgaand op de woorden van Priscilla Incisa della Rocchetta, de alcoholpercentages van de wijnen en de technische details van hun vinificatie, maar weinig veranderd in de loop der jaren. Het is géén dikke wijn met veel extract en 100% nieuw hout. En juist dat soort wijnen was eind jaren 90 en de eerste jaren van deze eeuw erg geliefd, zeker ook bij wijncritici uit de VS.

Tegenwoordig is Tenuta San Guido een domein van 2500 hectare, dat loopt van de heuvels 13 km landinwaarts tot aan de kust. Er is met name veel ruimte voor natuur: ze hebben een groot privé natuurreservaat (Padule di Bolgheri Oasis) met dennenbossen, moerasland, vijvers en strand, dat vooral beroemd is om de trekvogels. Reeds in 1959 besloot Mario Incisa della Rocchetta, die later de eerste president van het Italiaanse WNF zou worden, dit deel van het landgoed af te schermen.  Ook is er een beroemde paardenfokkerij, de andere grote liefde van de familie. Slechts 110 hectaren wordt in beslag genomen door wijngaarden en daarvan is meer dan 100 hectare Bolgheri-Sassicaia DOC, de eigen appellation van Tenuta San Guido. Sassicaia wordt gemaakt van zo’n 60 hectaren wijngaarden van 20 jaar en ouder. En immer, zoals gezegd, van ± 85% cabernet sauvignon en 15% cabernet franc. De manier van wijn maken is inmiddels klassiek en vrij simpel te noemen. De vergisting en malo vindt spontaan plaats in tanks van RVS, dus zonder gist en bacteriën toe te voegen. De duur van de maceraties (periode van contact tussen schillen en most) vallen mee (gemiddeld 15 dagen), waardoor het extract van de wijn beschaafd is, ook al voert men regelmatig remontages en délestages uit en laat men de temperatuur oplopen tot 30 ºC. Men gebruikt maximaal 33% nieuw hout, voor de rijping van 24 maanden in Franse barriques. Resultaat is een in het algemeen elegante, klassiek aandoende wijn, die vrij jong al toegankelijk is, maar waarvan de beste jaren met gemak 25 jaar kunnen ouderen. Ook opvallend en een heel positief punt (niet alleen van Sassicaia, maar van de beste Italiaanse wijnen van internationale druivenrassen in het algemeen): bij blind proeven heb je meteen het gevoel dat het om een Italiaanse wijn gaat, later pas besef je dat het een Bordeaux blend is. Hier zijn mijn proefnotities van maandag 14 januari:

2014 Sassicaia

werd vergeleken met 2002, geen goed jaar; iets ontwikkeling in kleur; vrij klassieke geur, rood en zwart fruit, wat grafiet, licht kruidig, beetje ontwikkeling (hints van tabak en thee); vrij slank, maar fruit is rijp, goede zuren, tannine is goed, iets rul zelfs, goede lengte; wordt nu al heerlijk om te drinken. 17 punten

2013 Sassicaia

iets aards, meer pruimen, rijper, donkerder en kruidiger dan 2014, compact; intenser dan 2014, niet echt dikker maar compacter, langere afdronk, heel elegant. 17,5 punten

2012 Sassicaia

iets warmte, wat champignons en tomatenblad, zwart fruit, potloodslijpsel, mediterrane kruiden; iets zwoel en kruidig, rijp fruit, duidelijk een warm jaar, veel power en charme. 17,5 punten

2011 Sassicaia

donker, heel compact, zeer getypeerd cabernet sauvignon (prachtig zwarte bessenfruit), verfijnde geur, mooi cederhout en grafiet, ook wat warmte; rijp en intens, maar grote balans, niet alleen kracht en lengte maar ook frisheid (door koele nachten). Beste wijn samen met 2006. 18,5 punten

2010 Sassicaia

aardser, echt wat bosbodem en ontwikkeling, rijpe kersen, zoethout, tabak, hint kruidnagel en koffie; rijp en fris, rulle, korrelige tannine, meer hoekig en rustiek, krijgt nu mooie metalige rijpingssmaak. 17 punten

2009 Sassicaia

vrij vol, kruidig, iets thee en tabak, rijpe kersen, pruimen, bessen, grafiet; rijpe, rulle tannine, iets bittere choco, tikje umami, flinke power, vrij zwoel, een pleaser. 17,5 punten

2008 Sassicaia

wat bladeren, bosgrond, cederhout, zwarte bessen, laurier, metallic; vrij slank en fris, maar compact, mooie klassieke tannine, goede zuren, erg fraaie wijn. 18 punten

2007 Sassicaia

echt duidelijk ontwikkeling hier, iets bouillon, kruidig, verse fruit naar de achtergrond verdrongen, meer pruimen, iets rozijn, ook warmte; warmte, kruidig, mooi ontwikkeld, wordt niet beter, maar kan zeker nog even mee. 16,5 punten

2006 Sassicaia

intens, veel power, veel rijp fruit, wat ontwikkeld maar heeft veel inhoud, wat munt, cederhout; geweldige wijn, prachtige balans, inhoud en zuren, heel Italiaans, grote lengte. 18 punten

2005 Sassicaia

hier meer kruidigheid, wat umami, dicht, koffie, pruimen, zoethout; rijp maar redelijk slank, tikje drogende tannine, vrij klassiek maar minder in balans en verfijnd dan 2006. 17 punten

Lars Daniëls