Onder de aansprekende titel ‘Vin memoriam’ verscheen afgelopen week een opiniestuk op de Franse website vitisphere. Mooi gevonden. Het onderwerp was, u zult het begrijpen, minder mooi. Naar aanleiding van de grootschalige protesten van de boeren overal in Europa wordt beschreven welke problemen er allemaal spelen. Dat zijn er nogal wat.
Zelf vind ik de situatie heel complex. Dat de boeren, zeker de wijnboeren, het moeilijk hebben, daar hoeft geen twijfel over te bestaan. Maar de manier van protesteren is niet altijd zo charmant, om het mild uit te drukken. Het in brand steken van het gebouw van de Mutualité sociale agricole (MSA) van Narbonne bijvoorbeeld lijkt me geen positieve bijdrage aan het vinden van oplossingen. Wat ook geldt voor het over de snelweg laten stromen van Spaanse wijn, eveneens afgelopen week. Dit lijkt me meer een vorm van vandalisme. Maar in de wereld die wordt gedomineerd door beeld en door sociale media is dat wellicht nog de enige manier om de aandacht te trekken – hoe treurig dat ook is.
Op zich niet zo gek. Vaak als de boeren op deze manier de aandacht trekken, dan doet de politiek concessies. Ook nu weer. Zowel Ursula von der Leyen als Emmanuel Macron haastten zich om de boeren toezeggingen te doen. Von der Leyen: “Het werk van de boeren draagt in grote mate bij aan onze voedselzekerheid en aan onze manier van leven.” Met China als grootse klant van Nederlands varkensvlees zijn daar wel enige vragen bij te stellen. Feit is dat de boerenlobby sterk en machtig is. Afgelopen november verwierp het Europees Parlement een wet die het gebruik van pesticiden moest terugdringen. Vorige week sneuvelde de eis dat boeren een stukje land braak moeten laten liggen voor natuurbeheer. Nota bene in Chili bestaat inmiddels voor alle wijnproducenten de verplichting om groenstroken aan te leggen in wijngaarden.
Het probleem is dat de boeren historisch gezien ‘grootverbruikers’ zijn van Europese subsidies. Nog altijd gaat een derde van de Europese begroting naar de boeren. Dat wil niet zeggen dat de boeren geen punt hebben. Door verandering van de regels en de druk op de boeren om duurzamer te werken, is er ook veel regelgeving en bureaucratie. Al dat papierwerk is voor kleine boerenbedrijven een nachtmerrie. En door schommelingen in de prijzen kunnen boeren in de problemen komen. Kijk naar de wijnbouwers in de Bordeaux, die hun rode wijnen aan de straatstenen niet kwijt kunnen. Daarnaast gaat de meeste subsidie naar grote bedrijven. 80 procent van de Europese subsidies naar 20 procent van de boerenbedrijven, dat is nogal uit balans. Wij werken zelf ook met organisaties in het buitenland die op de een of andere manier zwemmen in het subsidiegeld. De verdeling is kennelijk niet helemaal gelijk. Wellicht hangt het er ook vanaf hoe handig je bent in het aanvragen van Europese subsidie. Maar het vele papierwerk is er ook voor kleine bedrijven buiten de landbouwsector. En als graanboeren veel verdienen omdat de graanprijzen door het dak gaan, dan is het gewoon lekker cashen. Nu moeten de grenzen van de EU worden gesloten voor goedkoop Oekraïens graan. Tja. Het is ook nooit genoeg.
Waar ik misschien wel de meeste moeite mee heb, is het onderscheid dat wordt gemaakt tussen boeren en andere ondernemers. Want boeren zijn ook ondernemers. Als er in de Nederlandse horeca zaken failliet gaan, dan noemt iedereen dat ‘gezonde marktwerking’. Als boeren failliet gaan, dan is het een maatschappelijke ramp. En niet alleen boeren hebben problemen met de voortdurende veranderingen van de regels en de plannen. Zo besloot de staatssecretaris dat het aantal vluchten op Schiphol moet worden verminderd, terwijl ze eerder mochten groeien. Als KLM zegt dat ze dat graag eerder hadden willen weten, omdat ze dan grotere vliegtuigen zouden hebben gekocht in plaats van kleinere, hoeft de vliegtuigmaatschappij niet te rekenen op begrip, laat staan enige vorm van medelijden. En met de boeren lijkt iedereen wél medelijden te hebben, terwijl ook hun uitstoot alle wettelijke perken te buiten gaat.
Aan de andere kant moeten we ook in de spiegel kijken. Want mede door de subsidies zijn landbouwproducten te goedkoop. Ook de maatregelen die nodig zijn om meer biodiversiteit te krijgen en de klimaatopwarming te bestrijden, zouden leiden tot duurdere producten in de supermarkt. Dus het schrappen er van is goed voor onze portemonnee. Een wrange paradox, waar weinigen wakker van zullen liggen.
Mijn volgende aanschaf is een trekker. Dat demonstreert zo lekker, mocht dat een keer nodig zijn.
Ronald de Groot
