Aan het eind van de jaren 00 had het wijngoed Guerila uit de Vipava vallei in Slovenië een gerenommeerde importeur in Nederland. Maar Sloveense wijnen waren een hard sell en na enige jaren beëindigde de relatie. Op de golven van de natuurwijnbeweging bouwde Slovenië vervolgens een reputatie op in deze niche. Maar de belangstelling voor natuurwijn loopt terug, volgens verschillende wijnmakers die ik in Slovenië sprak. Korenika & Moškon uit Sloveens Istrië, een voorloper op het gebied van biodynamie en schilcontactwijnen van witte druiven, heeft de laatste jaren zijn stijl flink aangepast – minder schil, meer herkomst. En toen de Sloveense afdeling van Demeter vorig jaar besloot de maximaal toegestane hoeveelheid sulfiet te verlagen, is het ook uit deze certificering gestapt. Korenika blijft overigens wel biodynamisch werken. Een aantal wijngoederen, waaronder Guerila en Korenika, kiezen er nu voor zich te focussen op de expressie van hun terroir. Hun vehikel is de organisatie Slovenska Velika Lega (SVL), losjes vertaald als de Sloveense Grand Cru. Hiermee hopen ze duidelijker hun eigenheid over het voetlicht te krijgen.
SVL is opgericht in 2021 door vier wijngoederen, Edi Simčič uit het westelijk gelegen wijnbouwgebied Brda, Vino Gross uit het Oost-Sloveense Štajerska, Šuklje uit Bela Krajina op de grens met Kroatië en het wijngoed Marof uit de regio Prekmurje in het uiterste noordoosten van het land. De vier waren (en zijn) ontevreden over de huidige Sloveense wijnwetgeving die zoiets als terroirexpressie nauwelijks kent en, voor zover het een wettelijke grondslag heeft, vooral bepaald is door de coöperaties. De gebieden met speciale kwaliteiten voor wijnbouw zijn ofwel te ruim afgebakend, ofwel niet gedefinieerd. Veel wijngoederen zijn eerder bezig met op het opbouwen van een merk, dan met het onderzoeken van de relatie tussen de wijn en de wijngaard.
Bodemverschillen
Door het centraal stellen van historische wijnbouwgebieden en zich te richten op een indeling in regionale -, village- en wijngaardwijnen hoopt de groep duidelijker te kunnen communiceren, zowel in het binnen- als buitenland, waar Slovenië voor staat. De oenoloog Guillaume Antalick, de president van de club en mede-eigenaar van wijngoed Šuklje, is hier heel serieus mee bezig. Binnen zijn belangrijkste wijngaard, Vrbanjka op de Plešivica heuvel, zoekt hij bijvoorbeeld naar het perceel dat de beste Blaufränkisch oplevert. Hij is nu zover dat hij, als de jaargang het toelaat, zoals in 2022, het centrale, meest kalksteenrijke deel van de wijngaard separaat bottelt. Bij het proeven van zeven jaargangen stak de 2022 er inderdaad bovenuit: de tannine lag hoger maar was fluweelzacht, en de wijn had meer dichtheid en intensiteit dan de andere, overigens ook uitstekende jaargangen.
Jaargangsverschillen en biodiversiteit
Aan de hand van drie jaargangen van zijn Lozice Sauvignon Blanc liet Antalick zien dat het verloop van het weer in het groeiseizoen ook een enorme invloed heeft. Als docent aan de universiteit van Nova Gorica kon hij mij haarfijn uitleggen dat door de grote hoeveelheid regen in de periode tussen de vruchtzetting en de veraison in 2023 de structuur van de druivenschil veranderde. Hierdoor lekten er meer fenolische componenten in het sap tijdens het persen en kreeg de wijn meer grip en een kruidiger karakter. De 2021 was daarentegen enorm fruitig. “Toen”, zo legt Antalick uit, “hadden we in september, tijdens het laatste deel van de rijping, wanneer de watertoevoer naar de druif al is afgesloten, een periode met relatief koude nachten, met als gevolg dat de aroma’s zich vlak voor de oogst geweldig konden ontwikkelen.”
Zo is ieder SVL-wijngoed bezig zijn beste wijngaarden te onderzoeken. Om vervolgens als regionale – (okoliš), village- (vas) of cru (lega) wijn te kunnen labelen, zijn er regels voor de maximale opbrengst per hectare, de te gebruiken rassen en de releasedatum.
Biodiversiteit
Door de geringe omvang van het land (de helft van Nederland) en de ligging tussen Italië, Oostenrijk, Hongarije en Kroatië, is het lastig te zeggen wat Slovenië als wijnland uniek maakt. Misschien is dat juist wel de diversiteit: Brda en het Italiaanse Collio zijn eigenlijk een regio, net als Štajerska en Oostenrijks Stiermarken. In Prekmurje gaan de wijnen richting Centraal-Europa, terwijl Sloveens Istrië in veel opzichten een verlengstuk van Kroatisch Istrië is (of omgekeerd).
Door het werk van SVL worden de verschillen tussen de regio’s wel meteen duidelijk. Afgezien van de verschillen in klimaat en bodem, bepalen de leden van SVL wat de traditionele en aanbevolen/toegestane rassen zijn. Antalick benadrukt nog wat anders:
“Eén van de unieke aspecten van Slovenië is dat er betrekkelijk weinig monocultuur is, waardoor de biodiversiteit groot is.” Slovenië is inderdaad een van Europa’s bosrijkste landen – 60 procent van het oppervlak is bebost –, en met uitzondering van Sloveens Istrië heb ik vrijwel geen grootschalige wijnbouw gezien.
Communisme
Je zou SVL kunnen vergelijken met de ÖTW of STK in Oostenrijk of VDP in Duitsland. Met zo’n 14.000 hectare aan officieel geregistreerde wijngaarden is Slovenië echter een klein wijnland. Dat weerspiegelt zich ook in het aantal leden, momenteel tien. Door het decennialange communistische bewind hebben in Slovenië, nog sterker dan in andere landen, de coöperaties een belangrijke rol gespeeld. Pas in de jaren 80 van de vorige eeuw, toen het regime begon af te brokkelen, kregen wijnboeren mondjesmaat de kans zelfstandig aan de slag te gaan. In vergelijking met Duitsland of Oostenrijk loopt het land daardoor wat betreft oorsprongsoriëntatie nog wat achter. Maar terwijl ik in Slovenië was kwamen er twee nieuwe lidmaatschapsverzoeken binnen. SVL heeft duidelijk iets beweging gezet.
Schuimwijncharter
Sinds de wijngoederen Bjana (Brda) en Slapšak (Dolenjska) lid zijn van SVL is er ook een speciaal charter voor schuimwijnen. Deze moeten, na het persen van de handgeplukte hele trossen, op de traditionele methode worden gemaakt, inclusief 15 maanden lierijping voor non-vintage of 36 maanden voor vintage-wijnen. Bjana maakt voor zijn zeer competente klassieke schuimwijnen uitsluitend gebruik van pinot noir en chardonnay, terwijl Slapšak naast chardonnay voor de fantastische Blanc de Blancs Peśće, vooral het inheemse, hoogzurige ras žametovka gebruikt. (Voor de liefhebbers van trivia, ‘s werelds oudste wijnstok, 400 jaar, is een žametovka en staat in het centrum van Maribor.)
Beide wijngoederen gaan uiterst precies te werk, wat zich in de uitstekende kwaliteit weerspiegelt. Andrej Slapšak zet daarbij ook zijn ervaring als ingenieur in. Bij het persen van de druiven maakt hij gebruik van zelf ontwikkelde draadloze sensoren die de druk in het midden van de pneumatische pers nog preciezer kunnen meten dan de standaardmeting van de druk die het membraam uitoefent.
Goede prijs-kwaliteitverhouding
Dat SVL serieus wordt genomen, zie je niet alleen aan het geleidelijk groeiende aantal leden, maar ook aan wie de leden zijn. De toetreding van Domaine Ciringa, het Sloveense wijngoed van de beroemde Oostenrijkse familie Tement, heeft de statuur van de vereniging een flinke boost gegeven. De wijngaarden van Ciringa sluiten naadloos aan op Tement’s wijngaarden (waaronder Zieregg), maar dan aan de Sloveense kant van de grens. Als je het wat oneerbiedig wilt zeggen, heb je met de Ciringa’s Pruh voor de helft van de prijs een geweldige Grosse Lage Sauvignon Blanc. Eigenlijk kan je dat van de meeste SVL-wijnen zeggen, ze hebben een zeer goede prijs-kwaliteitverhouding. Desondanks is het nog steeds niet makkelijk Sloveense wijnen te verkopen, zegt een vertegenwoordiger van Herman Wines, de importeur van Ciringa. Maar met de SVL en de focus op herkomst, slaat het land nu een duidelijke richting in. En met de kwaliteit die ik aantrof zit het sowieso heel goed.
Wijngoederen
Ik heb per wijngoed tussen de vijf en twintig wijnen geproefd. Het is dus onmogelijk om ze allemaal de revue te laten passeren. Hieronder volgen daarom per wijngoed een, of, als ik echt niet kon kiezen, meer van de mijns inziens meest opvallende, lekkerste, en/of beste wijnen.
Marof
Uroš Valcl komt oorspronkelijk uit Sloveens Stiermarken waar zijn ouders een klein wijngoed hadden. (Hij maakt hier nog steeds een paar wijnen.) Na een studiee landbouwwetenschappen in Maribor, ging hij aan de slag als wijnmaker. De kelder van Marof heeft een flinke overcapaciteit, daardoor is er altijd plaats voor lange rijping en om te experimenten met microvinificaties. Over de hele linie hebben de wijnen een mooie puurheid, zonder aan kracht en diepte in te boeten. Witte wijnen ondergaan vaak een korte, koude schilinweking die de wijnen net een beetje bite geven. Misschien wel de meest consistent goede portfolio van de negen wijngoederen die ik heb bezocht.
- Kramarovci Chardonnay
- Mačkovci Blaufränkisch
Vino Gross
Michael Gross is de broer van Johannes Gross van het gelijknamige Oostenrijkse wijngoed in Stiermarken. De familie kwam in het bezit van de wijngaarden in Slovenië via een vrouw die door de denationalisatie in de jaren negentig grond had teruggekregen van de staat. Michael bewerkt zijn prachtige terraswijngaarden in de subregio Haloze, een deel van Sloveens Stiermarken (Štajerska), biodynamisch en heeft een min of meer zero/zero-benadering in de kelder, maar hij is niet dogmatisch. De wijnen draaien om structuur en textuur, en minder om smaak en aroma, en zijn wat mij betreft de meest eigenzinnige van de hele SVL-groep.
- Haloze
Haloze is een cuvée van Sauvignon Blanc, Furmint en Welschriesling. De plantdichtheid in Haloze is heel laag, 1000 à 2000 planten per hectare, waardoor er veel ruimte is voor biodiversiteit. De bodems hebben hierdoor een hoog gehalte aan organisch materiaal. De jaargang 2022 is ietsje geoxideerd met een kern van rijp fruit en levendige zuren. De 2023 was rokerig, vol citrus en had een aangename textuur die deed denken aan citroenschil.
Domaine Ciringa
- Pruh Sauvignon Blanc
Jaargang 2020 toonde mooi puur fruit, vooral in het bessige deel van het spectrum. Jaargang 2019 was met aroma’s van licht geroosterde sesam en zelfs iets koffieachtigs het meest reductief. “Typisch voor de jaargang”, aldus Armin Tement. De 2015 rijpte 66 maanden op de lie en was nog behoorlijk gesloten en strak, ook een tikje lactisch. De meest toegankelijk jaargang was 2017: vol witte grapefruit, cassis en het groen van zwarte bes. Ultrafijne zuren, filigrane textuur, perfect in balans.
Edi Simčič
- Rebula Fojana Sveti Duk
- Chardonnay Fojana Srednji Kos
- Sauvignon Blanc Fojana Dolina
De witte wijnen van Edi Simčič houden het midden tussen een Bourgondische elegantie en Mediterrane warmte. “De inzet van houten vaten behoort tot Simčič’s huisstijl”, zegt Jacob Simčič, de derde generatie die het wijngoed mede bestiert. Maar de manier waarop hij en zijn vader Aleks en broer Jure dat doen is uiterst subtiel en evenwichtig.
Korenika & Moškon
- Bankina Malvazija
Matej Korenika nam op jonge leeftijd het bedrijf van zijn vader over. Ondanks zijn 47 jaar, heeft hij al 25 jaar ervaring. Sinds 2007 maakt hij deze Malvazija van zeventig jaar oude stokken in de wijngaard Bankina, die maar een paar meter boven zeeniveau ligt. Mooi subtiel fruit, iets rokerig, typerende lichte smaak van geblancheerde amandel, rondfrisse zuren (geen malolactische conversie), rijk en verticaal.
- Kortinca Refošk
Refošk – de namen Teran of Terrano worden eveneens gebruikt – is niet hetzelfde als Refosco dal Peduncolo Rosso. Vanwege de diepe kleur wordt Refošk lokaal ook wel zwarte wijn genoemd. Ik proefde de jaargang 2024 direct uit het vat. Zeer veelbelovend. Kruidig, fris, koele zijdeachtige tannine, diep en lang. Op basis van de village (vas) Refošk uit 2020 die ik ook proefde, verwacht ik dat deze Kortinca nog lange tijd kan rijpen.
Vinska Hiša Bjana
- Cuvée Prestige
Bjana is gespecialiseerd in schuimwijnen van chardonnay and pinot noir. Miran en Petra Sirk, de eigenaars, vinifiëren de druiven van ieder perceel afzonderlijk. In 2024 leverde dat 49 verschillende basiswijnen op. De Cuvée Prestige is een blend van de beste.
Guerila
Met de naam wil de eigenaar het revolutionaire karakter van het wijngoed uitdrukken: Biodynamisch en low intervention. Ze waren er aan het begin van deze eeuw zeker vroeg bij. Maar met de kwaliteit wordt niet gemarchandeerd. Zo lang het gaat houden ze zich aan de regels van Demeter Slovenië, maar als het nodig is stappen ze er net als Korenika uit.
- Pinela Classic
Pinela is een van de rassen die uitsluitend in de Vipava vallei zijn aangeplant. Althans, volgens eigenaar Zmagoslav Petrič en zijn wijnmaker en rechterhand Martin Gruzovin. Jancis Robinson e.a. schrijven in hun boek Wine Varieties dat er nog geen DNA-onderzoek heeft plaatsgevonden om vast te stellen of het Sloveense ras en het Italiaanse ras pinella werkelijk verschillend zijn. Classic is Guerila’s instapserie. De Pinela geeft door zijn zuren veel drinkplezier, heeft een mooi grapefruit karakter, maar leunt ook richting het tropische. Licht viscoos van textuur.
- Barbera Amphora
De aanwezigheid van barbera verraadt de nabijheid van Italië in westelijk Slovenië. Dit in amphora gerijpte exemplaar is diep bessig, met een vleug munt en opwekkende frisheid. Behoorlijk krachtig, maar de alcohol is goed geïntegreerd.
Domaine Slapšak
Het domein, dat gespecialiseerd is in schuimwijnen, is gelegen in de idyllische regio Dolenjska. Glooiende heuvels, kabbelende beekjes en toen ik er was een strakblauwe hemel en bloeiende wilde kersen. De regio is vooral bekend door zijn Cviček, een dunne zure slobberblend, maar Slapšak neemt het gebied op sleeptouw naar een kwaliteitsgerichte toekomst. Andrej Slapšak wordt ondersteund door mede-eigenaar François Button, een uit de Champagne afkomstige wijnmaker met ervaring bij Roederer.
- Blanc de Blancs Peśće
De Blanc de Blancs is uitsluitend gemaakt van het sap van de eerste zachte persing. Vijf jaar rijping op de lie, 2.4g dosage. Kleine productie, maar als je hier een paar flessen van op de kop kunt tikken ben je spekkoper. Rijpe citroenen, brioche, beetje veldbloemen, fijne persistente mousse, heel precies, lang afdronk.
Šuklje
De Fransman Guillaume Antalick en zijn Sloveens vrouw Katja Šuklje zijn beiden oenoloog en hebben elkaar aan de universiteit van Wagga Wagga in Riverina, Australië ontmoet. Hun wetenschappelijk werk en de activiteiten op hun wijngoed vormen een mooie kruisbestuiving. Ze zijn ook mede-eigenaar van een goede wijnbar in Ljubljana waar een flink deel van hun wijnen te proeven is en waar je lekker kunt eten.
- Lozice Sauvignon Blanc
- Vrbanjska Blaufränkisch
Importeurs Nederland en België:
Marof – Grapedistrict
Domaine Ciringa – Herman Wines
Vinska Hiša Bjana – Sloveense Wijnen VOF
Edi Simčič – Saperavi Wine Agency
Guerila – Wine Unplugged en Biodyvino
Domaine Slapšak – Orbico Adriatic Wines en Rogtobe (geen website)
Šuklje – Zoekt nog een importeur.
Vino Gross – Zoekt nog een importeur.
Korenika & Moškon – Zoekt nog een importeur.
Bart de Vries
