Toen eind augustus de nieuwe Grosse Gewächse van de VDP aan de internationale pers werden voorgesteld, werd het snel duidelijk: zowel 2023 voor wit als 2022 voor rood zijn topjaargangen. Magda van der Rijst en Lars Daniëls waren erbij. Zij proefden en beoordeelden ieder zo’n 300 wijnen.
tekst: Magda van der Rijst en Lars Daniëls
foto’s: Peter Bender voor de VDP en Lars Daniëls
Rondvragend naar 2023 voor Riesling en 2022 voor Spätburgunder, de twee belangrijkste kwaliteitswijnen van Duitsland, hoorden we vrijwel alleen positieve geluiden. ‘Een van de beste jaren voor Spätburgunder’, zei Carolin Spanier van Weingut Kühling-Gillot en Weingut Battenfeld-Spanier uit Rheinhessen. En Fred Prinz van Weingut Prinz uit de Rheingau had het zelfs over ‘een perfecte jaargang voor Riesling.’ Grote woorden, maar we kunnen hun enthousiasme begrijpen. De zogenaamde Vorverkostung in Wiesbaden van de nieuwe, droge topwijnen van de leden van het Verband Deutscher Prädikatsweingüter, vooral Riesling 2023 en Spätburgunder 2022, was een feestje dit jaar. Er waren zo’n 360 wijnen te proeven en we hebben vrijwel alle wijnen in onze glazen gehad.
Aantallen
De Grosse Gewächse van de VDP kun je niets anders dan een succesverhaal noemen. De vereniging heeft in iets meer dan twintig jaar haar eigen grands crus overtuigend op de wereldwijnkaart gezet. In 2002 kostte een GG gemiddeld 16 euro, tegenwoordig 45 euro, met een aantal wijnen boven de 200 euro. Dit jaar komen er 561 wijnen op de markt, waarvan 313 Rieslings (56%) en 126 Spätburgunders (22%). De meeste komen uit de Pfalz (17%), Baden (13%) en de Rheingau (13%). Maar dat wil uiteraard niet zeggen dat daar ook de beste wijnen zijn gemaakt.
De meeste witte wijnen komen uit 2023, de meeste rode uit 2022. Maar de trend om wijnen later te releasen, zet door, vooral in de Rheingau, waar het merendeel van de Riesling GG die op de markt komt, van de jaargang 2022 is. Dat maakt de wijnen wat lastig te vergelijken met die uit andere gebieden, die wel 2023 presenteren.
Jaargang 2023 voor wit
2023 was het warmste jaar ooit gemeten in Duitsland. En het zoveelste warme jaar van deze eeuw, ook als je alleen kijkt naar het groeiseizoen (april-september). In de Mittelmosel was de gemiddelde temperatuur tijdens die periode 17 °C, in de Mittelhaardt (Pfalz) zelfs 18 °C. Maart was koel en nat, en ook in april bleef het koel. Mei, juni en juli waren warm en vrij droog.
In de Mosel viel in augustus veel neerslag en ook september was wisselvallig, wat veel schimmeldruk gaf. Clemens Busch: ‘Het was een intensief jaar. We hebben de droogte goed doorstaan, maar de oogst was uitdagend. Het moest allemaal heel snel, want er was veel zuurrot. Streng selecteren was absoluut nodig. Maar de wijnen zijn goed, ik ben zeer tevreden.’
Elders waren de omstandigheden richting de oogst beter. In de Nahe regende het in juli en augustus ook veel, maar dat was welkom na het droge voorjaar. En september was er prachtig. Frank Schönleber van Weingut-Emrich Schönleber is heel positief over 2023: ‘Het is eigenlijk een jaargang op maat, met balans en verfijning.’ En we hoorden meer goede geluiden over Riesling 2023, uit Rheinhessen, de Rheingau en de Pfalz, over mooi weer in september, prachtig gezonde druiven en keurige opbrengsten.
Carolin Spanier van Weingut Kühling-Gillot en Weingut Battenfeld-Spanier heeft een dubbel gevoel over het voor de meeste Rieslingproducenten zo mooie 2023: ‘2023 is een prachtig jaar voor Riesling, maar voor ons wijngoed was het ook een dramatisch jaar. Eind augustus werd 17 hectare die we vooral voor Gutswein gebruiken door hagel verwoest.’
Indruk van 2023 voor Riesling
Magda
2023 lijkt zich, in elk geval wat de witte wijnen betreft, lekker tussen 2021 en 2022 te nestelen. In 2021 waren er niet alleen veel meer zuren, maar ook veel verschillende soorten zuur. In 2022 was alles rijper, het zuurgehalte beduidend lager en de zuren milder en breder. 2023 heeft van beide wat en blinkt nu al uit in toegankelijkheid met sappig fruit, frisse geïntegreerde zuren en in veel gevallen een goede balans. Jong heel verleidelijk, met voldoende materie om in elk geval tien à vijftien jaar verder te rijpen. Dat klinkt als een ouderwets goed Rieslingjaar, waarbij – dat noemt elke producent – alles draaide om een zeer strenge selectie van de druiven tijdens de, in de meeste gebieden, haastige oogst.
Uiteraard zijn niet alle wijnen hetzelfde en de diversiteit in stijlen neemt naar mijn idee toe. De heterogeniteit zit ’m in lokale weersverschillen, maar ook in de hand van de wijnmaker. Er zijn uitgesproken reductieve wijnen versus wijnen waarin oxidatie en een vleugje vluchtig zuur ruimte krijgen, en van alles ertussenin. De stijlen zijn anders terwijl het niveau even hoog kan zijn.
Lars
Ik sla 2023 voor Riesling hoog aan, hoger dan 2022. Dat blijkt ook uit mijn punten; 2023 scoort gemiddeld met 17,14 punt iets hoger dan 2022 met 17,02 punt. Opmerkelijk is dat ik weinig ‘GG-onwaardige’ wijnen heb geproefd, ook al zijn er best grote kwaliteitsverschillen tussen de top en onderkant van de ranglijst. Voor mij zijn intensiteit en balans de sleutelwoorden. De beste wijnen hebben ook veel diepgang, spanning en grote lengte. De zuren zijn aanwezig, maar mooi rijp, en ook de dikwijls wat zoutige bitters geven extra mondgevoel. 2023 zal daarmee ook prima ouderen.
Favoriete gebieden
Magda
Nahe en Rheinhessen staan in 2023 bij mij bovenaan. De elegante zuren en de gemiddelde vulling die bij 2023 horen, lijken in andere gebieden sneller – gechargeerd – tot een wat kalere of juist vlakkere wijn te leiden dan in de Nahe en Rheinhessen. Hier zorgen de zuren precies voor een speelse lichtvoetigheid. In de Nahe maken Schäfer-Fröhlich en Emrich-Schönleber het meer dan waard en straalden ze, als je al hun ingezonden wijnen bij elkaar neemt, op dit moment iets meer dan Dönnhoff. Als helling, los van de producent, scoorde Felsenberg hoog.
De term heterogeniteit valt regelmatig als het over 2023 gaat, maar in de beoordeling van de wijnen uit Rheinhessen was dat bij mij niet het geval. Uiteraard zijn er verschillen, maar overall is er sprake van chique intensiteit ondersteund door mooie zuren. Over de Pfalz werd positief geroezemoesd, maar ik vond veel wijnen momenteel erg gesloten en daardoor wat ongemakkelijker en grilliger dan die van de Nahe en Rheinhessen. Te vroeg voor een oordeel, maar er waren absolute Pfalz-uitblinkers als Christmann en Battenfield-Spanier. Over de Mosel was men daarentegen in de wandelgangen minder te spreken, maar ik ben positiever en dat ligt (ook) aan mijn persoonlijke voorkeur voor minder fladderige floraliteit en, binnen de delicate stijl, meer minerale grip. De vijf knappe GG’s van Clemens Busch lieten dat voor elk terroir zien.
Lars
Ik ben het van harte eens met Magda als het gaat om de twee beste gebieden. De Nahe is wederom heel goed – al heb ik moeite met de (onnodige?) huisstijlreductie in de jonge wijnen van Schäfer-Fröhlich – maar Rheinhessen komt nog beter voor de dag, vind ik, ook zonder dat Klaus Peter Keller wijn had ingestuurd. Wittmann, Kühling-Gillot en Wagner-Stempel maakten Rieslings van absolute wereldklasse. Het is haast ongelooflijk hoe intens, verfijnd en lang wijnen als Brunnenhäuschen (maar ook Morstein en Kirchspiel) van Wittmann, Rothenberg Wurzelecht (maar ook Hipping en Pettenthal) van Kühling-Gillot en Heerkretz (maar ook Höllberg) van Wagner-Stempel zijn. In de Pfalz springen Dr. Bürklin-Wolf en Rebholz eruit, in de Mosel Clemens Busch en Heymann-Löwenstein. In de Rheingau lijkt Leitz weer helemaal terug aan de top: goed nieuws voor de Rüdesheimer Berg.
Favoriete Rieslings 2023
De beste wijnen volgens Magda (MR) en Lars (LD). Alle wijnen uit 2023, tenzij anders vermeld.
Mosel
Clemens Busch, Marienburg Rothenpfad MR 18 pnt; LD 18,5 pnt
Clemens Busch, Marienburg Fahrlay Terrassen MR 18 pnt; LD 18 pnt
Van Volxem, Scharzhofberger Pergentsknopp LD 18 pnt
Heymann-Löwenstein, Laubach LD 18 pnt
Heymann-Löwenstein, Röttgen LD 18 pnt
Heymann-Löwenstein, Kirchberg MR 18 pnt
Fritz Haag, Juffer Sonnenuhr LD 18 pnt
Von Hövel, Scharzhofberger MR 17 pnt
Schloss Lieser-Thomas Haag, Niederberg Helden MR 17 pnt
Maximin-Grünhaus, Herrenberg MR 17 pnt
Nahe
Emrich-Schönleber, Halenberg LD 18,5 pnt
Dönnhoff, Hermannshöhle LD 18,5 pnt
Emrich-Schönleber, Frühlingsplätzchen MR 17,5 pnt; LD 18 pnt
Dönnhoff, Dellchen LD 18 pnt
Gut Hermannsberg, Hermannsberg Reserve 2019 LD 18 pnt
Gut Hermannsberg, Kupfergrube Reserve 2019 LD 18 pnt
Schäfer-Fröhlich, Felseneck MR 18 pnt
Dönnhoff, Im Mühlenberg MR 17,5 pnt
Dönnhoff, Felsenberg MR 17,5 pnt
Schäfer-Fröhlich, Frülingsplätzchen MR 17 pnt
Rheinhessen
Wittmann, Brunnenhäuschen LD 19 pnt
Wittmann, Kirchspiel MR 18,5 pnt; LD 18,5 pnt
Kühling-Gillot, Rothenberg Wurzelecht MR 18 pnt; LD 19 pnt
Wittmann, Morstein LD 18,5 pnt
Kühling-Gillot, Pettenthal MR 17,5 pnt; LD 18,5 pnt
Gunderloch, Rothenberg LD 18 pnt
Bischel, Hundertgulden LD 18 pnt
Kühling-Gillot, Hipping LD 18 pnt
Wagner-Stempel, Heerkretz LD 18 pnt
Wagner-Stempel, Höllberg MR 17 pnt; LD 18 pnt
Battenfeld-Spanier, Frauenberg MR 17,5 pnt
Bischel, Scharlachberg MR 17 pnt
Gunderloch, Pettenthal MR 17 pnt
Rheingau
Leitz, Rosengarten Monopole 2022 LD 18 pnt
Robert Weil, Gräfenberg LD 18 pnt
Pfalz
Dr. Bürklin-Wolf, Pechstein G.C. LD 18 pnt
Reichsrat Von Buhl, Kirchenstück 2022 LD 18 pnt
Christmann, Meerspinne MR 18 pnt
Ökonomierat Rebholz, Kastanienbusch MR 17,5 pnt; LD 18 pnt
Ökonomierat Rebholz, Schäwer MR 17 pnt; LD 18 pnt
Dr. Bürklin-Wolf, Hohenmorgen MR 17,5 pnt
Rings, Saumagen MR 17,5 pnt
Philipp Kuhn, Saumagen MR 17 pnt
Franken
Rudolf Fürst, Centgrafenberg MR 17,5 pnt
Jaargang 2022 voor rood
Samen met 2018 was 2022 het op een na warmste jaar ooit in Duitsland – totdat 2023 nog warmer bleek te zijn geweest – met op meerdere plaatsen de vroegste oogst ooit. In Bad Neuenahr-Ahrweiler (Ahr) bedroeg de gemiddelde temperatuur tijdens het groeiseizoen 17 °C, net als in Schweigen in de zuidelijke Pfalz, twee hotspots voor Spätburgunder. De zomer was warm en droog, en serieuze neerslag viel pas halverwege september, toen de meeste Grosse Lagen voor Spätburgunder al waren geoogst (Riesling had wel last van de neerslag).
Een heel goed jaar voor rood dus, op papier. Carolin Spanier: ‘2022 was een van beste jaren voor Spätburgunder ooit, vind ik.’ Julian Huber van Weingut Bernhard Huber in Baden maakt wel een kanttekening: ‘In 2022 was overconcentratie het gevaar. Minder concentratie en extract laat het fruit meer stralen. En: 2022 heeft tijd nodig.’
‘Voor mij is 2022 een zeldzaam goed jaar, dat veel liefhebbers van Pinot zal aanspreken’ – Carolin Spanier
Indruk van 2022 voor Spätburgunder
Magda
2022 is compact en intens, waarbij in de topwijnen ook sprake is van transparantie, door de liftende aroma’s en zuren van rood fruit.
Lars
Voor mij is 2022 een zeldzaam goed jaar, dat veel liefhebbers van Pinot zal aanspreken. Ik hoorde bepaalde experts wel alweer roepen dat 2022 te open en rijp is, en dat 2021 eleganter is, meer een jaar voor de echte liefhebbers. Tja, iedereen mag vinden wat hij vindt, maar het komt een beetje hautain over, alsof zij iets begrijpen wat de meeste anderen niet begrijpen. In de breedte is 2022 gewoon beter dan 2021. En de beste wijnen uit 2022 hebben zo’n beetje alles wat je moet willen in Spätburgunder: rijp rood fruit, goede tannine, genoeg zuren, niet te veel rook en Würze. Wat betreft de beste producenten is er weinig nieuws onder de zon; alle bekende toppers maakten hun faam waar. En voor het eerst onder mijn absolute favorieten: Christmann met Vogelsang en Battenfeld-Spanier met Kirchenstück.
Favoriete Spätburgunder 2022
De beste wijnen volgens Magda en Lars. Alle wijnen uit 2022, tenzij anders vermeld.
Bernhard Huber, Bienenberg Wildenstein, Baden MR 19 pnt; LD 19 pnt
Bernhard Huber, Bienenberg, Baden MR 18,5 pnt; LD 18,5 pnt
Rudolf Fürst, Schlossberg, Franken MR 18,5 pnt
Rudolf Fürst, Hundsrück, Franken MR 18 pnt; LD 18 pnt
Bernhard Huber, Schlossberg, Baden MR 18 pnt; LD 18 pnt
Bernhard Huber, Sommerhalde, Baden MR 18 pnt; LD 18 pnt
Christmann, Vogelsang, Pfalz LD 18 pnt
Battenfeld-Spanier, Kirchenstück, Rheinhessen LD 18 pnt
Dr. Heger, Winklerberg Wanne, Baden LD 18 pnt
Jean Stodden, Herrenberg, Ahr LD 18 pnt
Bernhard Huber, Alte Burg, Baden MR 18 pnt
Franz Keller, Kirchberg, Baden MR 18 pnt
Jülg, Sonnenberg KB, Pfalz MR 18 pnt; LD 17,5 pnt
Meyer-Näkel, Kraüterberg, Ahr MR 17 pnt; LD 18,5 pnt
Meyer-Näkel, Rosenthal, Ahr MR 17,5 pnt
Kauffmann, Hassel, Rheingau LD 17,5 pnt
Dautel, Schupen 2021, Württemberg LD 17,5 pnt
Gutzler, Morstein, Rheinhessen LD 17,5 pnt
Dr. Heger, Winklerberg Winklen, Baden MR 17,5 pnt
Rings, Saumagen, Pfalz MR 17 pnt
Dautel, Forstberg 2021, Württemberg MR 17 pnt
Kühling-Gillot, Kreuz, Rheinhessen MR 17 pnt; LD 17,5 pnt
Chardonnay
We roepen het al een paar jaar: chardonnay wordt in Duitsland steeds meer aangeplant, en de wijn wordt steeds beter en nadert in sommige gevallen de wereldtop. Het is inmiddels eigenlijk zonde dat Chardonnay alleen in Baden de status van Grosses Gewächs heeft. Daarmee lopen we de steengoede wijnen uit Rheinhessen, de Pfalz, Württemberg en Franken mis. Dat gezegd hebbende, is het ook wel eens goed dat de VDP niet over één nacht ijs gaat en wijngaarden zich eerst laat bewijzen. We moeten het qua Chardonnay GG voorlopig dus met Baden doen, maar da’s geen straf.
Favoriete Chardonnay 2022, Baden
De beste wijnen volgens Magda en Lars. Alle wijnen uit 2022, tenzij anders vermeld.
Bernhard Huber, Schlossberg MR 18,5 pnt; LD 18 pnt
Bernhard Huber, Bienenberg MR 18,5 pnt; LD 18 pnt
Salwey, Henkenberg Steingrubenberg 2021 LD 17,5 pnt
Franz Keller, Kirchberg MR 17,5 pnt
Dr. Heger, Winterberg Hinter Winklen MR 17,5 pnt; LD 17 pnt
Wöhrle, Kronenbühl unten an der Teufelslochgasse MR 17 pnt; LD 17 pnt
Michel, Schlossberg LD 17 pnt
Wit en grijs: fleurige mix
Magda
Weisser Burgunder op GG-niveau stelt me zelden teleur, maar blaast me evenmin van mijn sokken. Gezien de mogelijkheden van de variëteit, ben ik absoluut onder de indruk als je in uiteenlopende jaren als ’21, ’22 en ’23 zulke verrukkelijke, evenwichtige wijnen weet neer te zetten. 2023 komt energiek over met smeuïge zuren. Ook hier een bonte mix aan stijlen, van de meer reductieve aanpak bij Philipp Kuhn tot de eerder oxidatieve werkwijze bij Odinstal.
Saale-Unstrut heeft me voor het eerst verrast dankzij de inbreng van Böhme & Töchter. Hun Edelacker Weissburgunder 2022 toonde een comfortabel evenwicht tussen sappig rijp fruit met de zuren als een koele onderstroom in een warme zee.
Wat betreft Grauer Burgunder vielen de relatief ingetogen aroma’s op, naast een romig mondgevoel met toasty tonen.
Favoriete Weisser Burgunder
Magda
Rebholz, Im Sonnenschein, Pfalz MR 17,5 pnt
Dr. Von Bassermann-Jordan, Langenmorgen 2023, Pfalz MR 17 pnt
Dr. Heger, Ihringer Winklerberg Hinter Winklen 2022, Baden MR 17 pnt
Philipp Kuhn, Kirschgarten 2022, Pfalz MR 17 pnt
Dr. Wehrheim, Mandelberg 2023, Pfalz MR 17 pnt
Staatsweingut Freiburg, Doktorgarten Kleintal 2021, Baden MR 16,5 pnt
Jülg, Sonnenberg 2023, Pfalz MR 16,5 pnt
Böhme & Töchter, Edelacker 2022, Saale-Unstrut MR 16,5 pnt
Favoriete Grauer Burgunder
Magda
Dr. Heger, Vorderer Winklerberg 2022, Baden MR 17 pnt
Schlumberger-Bernhart, Altenberg Weingarten 2022, Baden MR 17 pnt
Rainer Schnaitmann, Lämmler 2022, Württemberg MR 16,5 pnt
Silvaner
Er waren negentien Silvaners, allemaal uit Franken; twaalf uit 2023, zes uit 2022 en één uit 2019. Op de Stettener Stein van Weingut am Stein na, waren er geen echte hoogvliegers, maar ook geen uitvallers. Hoewel er onderlinge aromatische verschillen zijn, komen de ’23’ers fruitig, fris en correct over. Lekker drinken, maar de Stein van Weingut am Stein 2022 maakt het verschil door meer pit, diepgang en definitie. Dat is niet altijd nodig, maar wel wat je zoekt in Silvaner op GG-niveau. Lars is, zoals vaker, gecharmeerd van de wijnen van Weltner.
Favoriete Silvaners ’22 en ’23, Franken
Am Stein-Ludwig Knoll, Stein 2022 MR 17,5 pnt
Zehnthof Theo Luckert, Maustal 2023 MR 17,5 pnt
Weltner, Hoheleite 2023 LD 17,5 pnt
Weltner, Julius-Echter-Berg 2023 LD 17 pnt
Rainer Sauer, Am Lumpen 1655® 2023 MR 17 pnt
Ook de moeite: Lemberger uit Württemberg
Jürgen Ellwanger, Berg 2022 MR 17 pnt
Dautel, Michaelsberg 2021 MR 16,5 pnt
NB: hier vind u zo’n 300 proefnotities van de nieuwe Grosse Gewächse.
