De kurk, als afdichting van een wijnfles, is een bijzonder fenomeen. Historici zeggen dat het gebruik van kurken om wijn af te dichten al in de loop van de 17e eeuw door onder andere benedictijner monniken op enige schaal werd toegepast. Waarschijnlijk gebruikten ook de Romeinen al kurken voor het afdichten van hun wijnamforen, maar ging deze kennis in de middeleeuwen verloren.
Het bijzondere van kurk is dat het een levend product is, net als de wijn zelf. Als wijnliefhebber vind ik mooie, dure kurken prachtig, maar als afsluiter van wijn heb ik er ook wel gemengde gevoelens bij. Het feit dat de kurk door de kurkgeur een fles volledig kan bederven, vind ik lastig te accepteren. Wel moet ik zeggen dat het aantal flessen met ‘kurk’, veroorzaakt door het stofje TCA, de afgelopen jaren sterk is gedaald, als we afgaan op onze eigen proeverijen. Maar uitgebannen is het probleem zeker niet.
Dit en andere zaken rond de kurk was – uiteraard – onderwerp van gesprek tijdens een diner dat we afgelopen week in Portugal hadden met Carlos de Jesus en Pedro Felix van Amorim. Amorim is de grootste producent ter wereld van natuurkurken. Zij mochten proberen mij er van te overtuigen dat mijn voorkeur voor schroefdoppen niet terecht zou zijn. En, het moet gezegd, als goede vertegenwoordigers van hun bedrijf deden ze erg hun best. Ze vertelden met verve over de zegeningen van de kurk.
De cijfers zijn in elk geval indrukwekkend. Carlos de Jesus, directeur marketing en communicatie, zoals dat zo mooi heet, zette het op een rijtje: ‘In twaalf jaar tijd hebben we onze productie weten te verdubbelen tot 6,1 miljard kurken per jaar. Dat is meer dan alle flessen met schroefdop bij elkaar. En dan zijn wij nog maar één van de 260 bedrijven die kurken produceren. Overigens waren dat er eerst zo’n 500. Dus het gaat boven verwachting goed met kurken. De jonge generatie wijndrinkers wil weer naar een traditionele afsluiting. Australië, erg voor schroefdoppen, bestelde voor de covid-pandemie veel kurken, vanwege de Chinese markt. Binnenkort openen we zelfs een fabriek in Australië.’
Maar van Australiërs weet ik dat ze altijd klaagden dat zij daar, down under, veel slechtere kurken kregen, werp ik tegen. ‘Kurken hebben ook hun prijs. Er zijn goede en slechte kurken. Dat vergt een strikte selectie. Een goede kurk kan niet goedkoop zijn. Als je daar op bezuinigt, ben je verkeerd bezig. Wij hebben zo’n 300 miljoen gestoken in research om problemen met kurk te ondervangen. De menselijke neus is zeer gevoelig voor kurkgeur, TCA, tot zo’n 0,5 nanogram. Wij zijn in staat dat te detecteren. Wat neerkomt op het vinden van één druppel water in 800 olympische zwembaden.’
Moet ik overtuigd zijn? Tja, dat vraag ik me serieus af. Want hoe dan ook, bij schroefdoppen komt ‘kurk’ helemaal niet voor. Dat blijft een overtuigend argument. Niet voor Carlos: ‘Een kurk bevat zo’n 800 miljoen cellen. Die allemaal terug willen naar de oude vorm als je een kurk samenperst. Het effect dat deze cellen heel geleidelijk een beetje zuurstof afstaan aan de wijn, zodat deze zich langzaam maar zeker kan ontwikkelen. Daarnaast is een kurk ook afkomstig van een eik, waarvan ook de vaten zijn gemaakt. De kurk scheidt ook wat fenolische stoffen af, die goed samengaan met de fenolische stoffen afkomstig van een vat.’
Dat zuurstof via de kurk bij zou kunnen dragen aan de ontwikkeling van de wijn, is een verhaal dat we eerder hebben gehoord. Dat kan zeker zo zijn. Wat bij wijnen die lang liggen wel opvalt, is dat door verschillen in kwaliteit van de kurk, ook verschillen tussen flessen onderling op kunnen treden. Op zich begrijpelijk, en misschien niet zo erg. Bekende producenten, zoals Penfolds en ook Château Margaux hebben experimenten gedaan met schroefdoppen, maar ze laten daar niet veel over los. Een deel van de charme van het ouderen, de ontwikkeling van de wijn, zou inderdaad verloren kunnen gaan. Wijnen met schroefdop zouden wat cleaner zijn, met minder geuren die doen denken aan aardsheid, wat paddenstoelen. Ik zou me kunnen voorstellen dat je bewaarwijnen nog met kurk afsluit. Maar aangezien de meeste wijnen snel gedronken worden, al is het maar omdat niemand meer een kelder heeft, kan bij verreweg de meeste flessen wat mij betreft gewoon met een schroefdop worden volstaan. Sorry, Amorim. Maar het was een interessante discussie.
Ronald de Groot
De promotie-campagne van Amorim over die waardeloze NDTech-technologie en de waardeloze kurken die het oplevert. Als Amorim de resultaten zou laten zien van de hoeveelheden met TCA besmette flessen afgesloten met de NDTech van producenten als Rall, Brookdale, Savage, Badenhorst etc uit Zuid-Afrika dan koopt geen enkele wijnmaker meer de NDTech-kurk. Bovengenoemde zijn er iig mee gestopt toen gemiddeld 1 op de 10 flessen kurk had…..