Verdejo kennen we als die fruitige en frisse wijn. Een stuivend alternatief voor Sauvignon Blanc en Pinot Grigio. Met een prettige zuurgraad en delicate aroma’s van grapefruit, appel en peer. Maar ooit was deze Rueda-druif de basis voor Pálido en Dorada: sherry-achtige, oxidatieve wijnen die uitermate populair waren bij de Spaanse vorstenhuizen.
Toen in 1909 de phylloxera-epidemie ook de wijnstokken van Rueda aantastte en vervolgens de hele wijnregio platlegde, stierf de autochtone verdejo-druif een stille dood. En dat terwijl versterkte, oxidatieve verdejo-wijn tot de favoriete wijnen van die tijd behoorde. Rueda probeerde nog op te krabbelen met de aanplant van de palomino fino, maar die druif stond in Andalusië (lees: Jerez de la Frontera, en dus sherry) al een tijdje aan de basis van soortgelijke, maar kwalitatief hoogwaardigere wijnen. Niemand zat nog op Rueda te wachten.
De wedergeboorte van een wijnregio
Uiteindelijk was de streek niet veel meer dan een glooiend, winderig plateau op zo’n 700 meter boven de zeespiegel. Met een vrij extreem continentaal klimaat en een schaarse, stenige bodem met zand en kalksteen. Ingesloten tussen de Duero en een paar van de betere Spaanse rode wijngebieden, leek de witte enclave weinig toekomst meer te hebben. Als oenoloog en professor van Universiteit van Bordeaux Emile Peynaud zo’n 40 jaar geleden geen onderzoek was gaan doen naar de regio en had geadviseerd om de lokale verdejo weer in ere te herstellen, was Rueda waarschijnlijk volledig van de wijnkaart verdwenen.
Het tij keerde. Rioja-producent Marquès de Riscal zocht in die tijd toevallig nog een wit stukje wijngaard en stuitte in Rueda op oude verdejo-stokken. Hij pionierde met temperatuur gecontroleerde roestvrijstalen tanks, moderne pompen en andere moderne vinificatietechnieken. Hij wist van de oxidatieve verdejo een uitermate frisse en fruitige wijn te maken. Andere bodega’s volgden spoedig zijn voorbeeld en de wedergeboorte van Rueda was een feit. Rond de eeuwwisseling bleek publiekstrekker Verdejo plotseling de toekomst van de Spaanse witte wijn te zijn. Desondanks sluimerde er toch nog wat oxidatiefs in de regio.
Eigenwijs en traditioneel
Een aantal wijnmakers bleef namelijk trouw aan hun eeuwenoude tradities en ging gewoon door (zij het meestal on the side) met de productie van hun oxidatieve wijn. Gemaakt van 100% verdejo, of geblend met andere autochtone druiven en hooguit bestemd voor een select groepje lokale liefhebbers. De rest van de wereld was tenslotte niet of nauwelijks geïnteresseerd. De wijn werd dan ook voor een lokale habbekrats verkocht.
Maar nu ook madeira en sherry weer in populariteit stijgen, maken de grootouders van de nieuwe generatie Rueda-wijnen hun eigen wederopstanding mee. Naast de drie stille regionale wijnen – Rueda (minimaal 50% verdejo), Rueda Verdejo (minimaal 85% verdejo) en Rueda Sauvignon (minimaal 85% sauvignon blanc) – bestaan er gewoon ook twee officiële D.O.’s (denominación de orígen) voor de sherry-achtigen van de streek. Wijnen die net als in de Andalusische sherrydriehoek vaak rijpen in het traditionele solera-systeem: een stapel vaten waarin de ondergelegen vaten telkens worden aangevuld met jongere wijn uit die erbovenop. In Rueda heten zulke droge vino de licors echter geen sherry, maar Pálido of Dorada.
De Bleke en de Vergulde
Om onder de D.O. Pálido Rueda (de bleke) of D.O. Dorada Rueda (de vergulde) te kunnen vallen, moeten de wijnen tenminste 15% alcohol bevatten, van autochtone druivenrassen (verdejo, viura en/of palomino) zijn gemaakt en respectievelijk drie jaar of twee jaar houtrijping hebben gehad.
Ze ondergaan – net als sherry – een rijping onder flor, een soort donzige gistdeken die de wijn in het vat tegen oxidatie en verkleuring beschermt. Deze gisten voeden zich met zuurstof, alcohol en glycerine, waardoor de wijn droger en minder zuur wordt. Tegelijkertijd stijgt de hoeveelheid acetaldehyde erdoor, waardoor het unieke karakter ontstaat. Ook kan de wijn in de zogenaamde rancio-stijl zijn gerijpt. Daarbij wordt de wijn in de hete zon gezet in zogenaamde damajuanas – grote bolvormige glazen flessen van zestien liter – en zo aan enorme temperatuurschommelingen blootgesteld. Door die extreme schommelingen ontwikkelen nootachtige aroma’s en smaken in de wijn. Dit systeem is weer enigszins te vergelijken met het productieproces van madeira en marsala.
Comeback Kid
En nu worden ze dus weer hip. En zijn ze levend als nooit te voor. La Revue du Vin de France (de Franse evenknie van Decanter) berichtte tijdens de Salon Millésime Bio 2019 al over zo’n Rueda-wijn oude stijl. Hun trouvaille was de Adorado van Bodega Menade, een blend van verdejo en palomino fino met 35 jaar solera-rijping. ‘Coup de cœur pour un vin espagnol oxydatif de 1967’, kopte het artikel. La Revue omschreef de wijn als complex, met smaken en aroma’s van noten, gedroogd fruit en omlijst door rokerige tonen. Net een goede sherry eigenlijk. De inhoud van 50 exclusieve vaten schijnt te zijn gebotteld in magnums en zal binnenkort in ieder geval op de Franse markt voor zo’n 60 euro worden aangeboden.
En bij een recent bezoek aan Bodegas de Alberto Gutiérrez in Rueda proefde ik ook zo’n noordelijke sherry. Deze Dorado van de Alberto is gemaakt van 100% verdejo, ondergaat een oxidatieve rijping in de bolle damajuanas en wordt vervolgens houtgerijpt volgens de solera-methode. De wijn was prachtig goudgekleurd, had ook al zulke intense en complexe aroma’s van geroosterde noten en eindigde met een indrukwekkende afdronk vol vanille en rozijn. Spannend om ook eens die andere kant van Rueda te proeven.
En ondanks dat het sherry-lookalikes zijn, hebben ze een volstrekt eigen karakter. Misschien zijn ze net een tikkeltje frisser en mineraler? Door de andere druiven, de bolle-flesrijping, het terroir, of de flor die er toch net een tikkeltje anders uitziet dan in Jerez. Hoe dan ook, ze zijn het proberen waard. Bovendien zijn ze net als een goede sherry gastronomisch goed inzetbaar. Spaanse tapas, stevige kabeljauw, oude kazen of een volle stoofschotel kunnen ze uitstekend aan.
Romy Kooij | Miss WineLane
