Een cru voor Cairanne

Het is al jarenlang dé Geheimtipp van de zuidelijke Rhône: Cairanne, het dorpje van de Côtes du Rhône-Villages dat de beste wijnen voortbrengt. Met een goede cave coopérative maar vooral ook een tiental individuele domaines van hoog niveau, lijkt Cairanne nu eindelijk de zo gewilde promotie tot cru te gaan maken. Tijd dus voor een blik op het bijzondere terroir, de prachtige wijnen en de ambitieuze producenten.

Het blijft een heerlijk deel van Frankrijk om te bezoeken: de Drôme Provençale en het noorden van de Vaucluse, inclusief l’Enclave des Papes rondom Valréas. Het landschap, met soms de Dentelles de Montmirail en vaak de majestueuze Mont Ventoux op de achtergrond, is niet alleen een lust voor het oog, maar ook een feest voor de neus – met name eind juni, begin juli, wanneer de lavendel bloeit. Bovendien is dit ook de streek van de Bergeronabrikozen, de truffels van Tricastin, de olijven van Nyons en natuurlijk van de Côtes du Rhône-Villages, zoals Visan, Roaix, maar ook de nieuwe crus Rasteau (2010) en Vinsobres (2006). Dat het die laatste twee dorpen eerder dan Cairanne gelukt is een eigen, individuele AOC te verwerven – zij mogen op het etiket de naam van het dorp vermelden zonder de toevoeging Côtes du Rhône –, lag op basis van alleen de kwaliteit van de wijnen niet direct voor de hand. Maar ook voor Cairanne lijkt er nu toch van te gaan komen, want de officiële aanvraag voor een eigen AOC is in januari 2009 door het Institut national de l’origine et de la qualité (INAO) aangenomen. Als alles goed gaat zullen de wijnen van 2013 of 2014 AOC Cairanne heten.

Lastige rijkdom

Cairanne ligt op een bevoorrechte plek, tegen de eerste hellingen van de heuvelrug die Le belvédère des Côtes-du Rhône wordt genoemd en die het dal van de Aigues scheidt van dat van de Ouvèze. Het dorpje zelf bestaat uit een oud ommuurd centrum hoger op de helling en een jonger deel aan de D8, de doorgaande weg van Bollène naar Vacqueyras. Topografisch en geologisch gezien zijn de wijngaarden van Cairanne erg divers. Enerzijds is dat rijkdom, anderzijds is het lastig, omdat je moeilijk kunt spreken van één type Cairanne. De mooiste en gewildste wijngaarden liggen op de hellingen ten noordoosten van het dorp (La Montagne) en kijken uit op het zuiden. Het zijn de geliefde terroirs van grenache noir, ook in Cairanne de belangrijkste druif, en mourvèdre: druiven die veel zon nodig hebben en het uitstekend doen op de gele mergelbodems met daarin kalkstenen. Ten zuiden en zuidwesten van het dorp, richting de Ouvèze, worden de bodems wat rijker aan klei – goed voor syrah – en roder van kleur. Ook hier liggen echter overal kiezels en keien; dit terroir wordt Les Garrigues genoemd. Het gaat over in de terrassen van Le Plan de Dieu, dat gezien wordt als een wat minder hoogwaardig terroir. Richting de Aigues, ten westen van Cairanne, gaat zand overheersen. Dat is prachtig zichtbaar als je vanaf de rechteroever van het riviertje naar Cairanne aan de overkant kijkt; de oever van Cairanne bestaat namelijk uit een steile wand van lichtgekleurd zandsteen. Die zanderige bodems van Les Haut-Rives en Les Bayes geven soepele, lichtere wijnen.

Mistral: 110 km per uur

Het klimaat in de zuidelijke Rhône, ook dat van Cairanne, is natuurlijk warm en zonnig: een typisch mediterraan klimaat. Opvallend is de rol van de mistral. Deze koude noordenwind waait er zo’n 140 dagen per jaar en de rukwinden ervan kunnen snelheden van 110 km per uur bereiken (en je tent met haringen en al optillen). Het is een fascinerend fenomeen, die mistral, en hij is de reden dat in veel wijngaarden gobelet de beste snoeiwijze is. De wind houdt meestal een paar dagen achtereen aan en is zo hard dat de wijngaarden snel opdrogen en schimmels weinig problemen geven. Een ander effect is dat hij de lucht zó schoon blaast, dat de instraling in de dagen erna enorm is. Dit heeft een positief effect op de vorming van suikers en vooral ook de polyfenolen in de druif.

Wat onderscheidt Cairanne?

Grenache-syrah-mourvèdre, een mediterraan klimaat, kalkmergels en rolkeien, mistral: geen unieke combinatie van factoren binnen de zuidelijke Rhône. Dus waarom zou Cairanne zijn cru verdienen; wat maakt zijn wijnen anders en beter dan die van andere dorpen? Het terroir van Cairanne is erg veelzijdig, waardoor de diversiteit van de wijnen behoorlijk groot is. Er worden stevige, zwoele, maar ook lichtere wijnen gemaakt, die allemaal vaak een bepaalde elegantie hebben. Laure Couturier van Domaine Rabasse-Charavin zegt daarover: “We hebben het in Cairanne vaak over la finesse épicée en de complexiteit van de wijnen die ontstaat als gevolg van de verschillende terroirs.” In dit geval wordt de diversiteit dus positief uitgelegd, als een onderscheidend kenmerk. De criteria van de INAO voor een eigen AOC zijn echter sterk gebaseerd op het hebben van een eigen, duidelijk afgebakend en liefst homogeen terroir. “Dat klopt. Maar Cairanne moet het meer hebben van de individuele prestatie van de producenten dan van een echte identiteit van terroir”, zegt Bernard Burtschy, befaamd wijnrecensent van Le Figaro. Cairanne wordt vaak vergeleken met het buurdorp Rasteau, dat in 2010 een eigen cru kreeg voor zijn onversterkte rode wijnen (voor zijn vins doux naturels had Rasteau deze al sinds 1944). Rasteau is een echt grenache-noirdorp, met een vrij homogeen terroir en warme, krachtige wijnen: een duidelijke signatuur dus. Maar Rasteau kan toch niet bogen op het grote aantal goede domeinen dat Cairanne rijk is. Het is juist die gemiddeld hoge kwaliteit van de individuele producenten én van de cave coopérative, met wijnen in al hun verscheidenheid, die Cairanne onderscheidt van andere dorpen van de Côtes du Rhône-Villages en minimaal gelijkwaardig maakt aan dorpen als Rasteau en Vinsobres (cru sinds 2006). De Cave de Cairanne produceert iets minder dan 50% van de wijnen van Cairanne. Dat is niet weinig, maar toch beduidend minder dan de caves in Rasteau en Vinsobres (richting 60% en meer). Daarmee wil ik niet zeggen dat de kwaliteit van de wijnen van die caves niet goed is, maar het feit dat individuele producenten een groter aandeel hebben, is doorgaans goed voor de gemiddelde kwaliteit. En dat merk je duidelijk in Cairanne.

Cairanne in het kort

• Oppervlakte: 847 hectare
• Gemiddelde productie: 27.693 hectoliter, waarvan 94% rood, 4,5% wit en 1,5% rosé
• Druivenrassen: grenache noir, syrah, mourvèdre en andere voor rood en rosé; grenache blanc, clairette, marsanne, roussanne, bourboulenc, viognier voor wit
• Klimaatgegevens: gemiddelde dagtemperatuur april t/m september 25,5 °C; ± 2700 zonuren jaar; 661 mm neerslag jaar; mistral van grote invloed
• Bodem: lichtgekleurde kalkmergel; rode klei met kiezels en rolkeien; zand(steen)
• Eten: Le Tourne au Verre en Auberge Castel Mireïo
• Wijn kopen: direct bij producent of bij Le Caveau du Belvédère
• Niet missen: D51 van Cairanne naar Saint-Roman-de Malegarde; Fête du Vin in juli

Obstakels

Op weg naar de crustatus is weliswaar de eerste horde genomen (de aanvraag is goedgekeurd), maar het parcours dat uiteindelijk moet leiden tot een eigen AOC Cairanne, is nog lastig. Dat beseft het Syndicat des Vignerons, bij monde van Marie-Pierre Delpeuch, maar al te goed: “We zijn pas in de fase van de afbakening van de AOC. Daarvoor ligt een eerste schets bij het syndicat, die als basis moet dienen van wat er in september 2012 aan het INAO wordt gepresenteerd. Daarna zijn er nog vele etappes te gaan.” Die eerste fase levert al de nodige problemen op binnen de kleine gemeenschap, want met het strenger afbakenen van de AOC verliezen bepaalde producenten voor een deel van hun productie het recht op de naam Cairanne. Dat is nooit goed voor de eenheid. Nog een probleem: veel producenten willen dat ook de witte wijnen AOC Cairanne worden, maar normaal gesproken vindt het INAO dat alleen goed als de productie van witte wijnen 10% of meer van de totale productie bedraagt. Aangezien dat in Cairanne nog geen 5% is, zou het INAO een uitzondering moeten maken. Al met al gaat het syndicat er niet van uit dat de AOC Cairanne voor 2013-2014 tot stand zal komen.

2010: mooi!

Maar ook zolang er nog Côtes du Rhône-Villages voor Cairanne staat, overtuigen de wijnen als nooit tevoren. Het eerste decennium van de 21e eeuw is geweldig geweest voor de zuidelijke Rhône. Met uitzondering van 2002 en 2008 – hoewel je dat ook moet nuanceren – waren de jaren alleen maar goed tot uitmuntend. Met als hoogtepunt waarschijnlijk 2010. Het is geen heel warm jaar, wel een van lage opbrengsten, door een serieuze coulure climatique: een matige vruchtzetting veroorzaakt door harde mistral en minder goed weer, met lage temperaturen. Door relatief fris weer in augustus en september verliep de rijping langzaam en werd er vrij laat geoogst, waarbij fenolische rijpheid nauwelijks achterbleef bij de suikerrijpheid, terwijl de zuren behouden bleven. En dat proef je: wat zijn de wijnen compleet en harmonieus! Alles lijkt te kloppen, de meeste wijnen hebben mooie verhoudingen tussen fruit (zoet, maar vers donker fruit), zuren (rijp en fijn), tannine (rijp maar mooi present) en alcohol (natuurlijk niet laag, maar door de andere smaakelementen totaal niet storend). En bij de beste wijnen is alles nog preciezer; bijna perfect. De wijnen zijn prachtig fruitig, hebben die heerlijk typerende kruidigheid, een grote diepte van smaak, een bijzonder goede structuur en een opvallende frisheid. Ik kan alleen nog zeggen: zuidelijke Rhône 2010, en zeker de betere Cairanne, moet u kopen! U vindt ze met name bij de beste producenten, waarvan ik een aantal favorieten heb uitgelicht.

Favoriete producenten

Domaine Oratoire St Martin

Al jaren is het domein van de broers Frédéric en François Alary een van de beste domeinen van Cairanne, en misschien wel van de hele zuidelijke Rhône. Het bedrijf telt 25 hectare, beplant met grenache noir (48%), opvallend veel mourvèdre (24%), syrah (8%), wat traditionele rassen als counoise en vaccarèse (er staat zelfs wat aramon, een oude teinturier, zo heeft men ontdekt), en verder de bekende witte Rhônedruiven. Ze hebben prachtige wijngaarden in La Montagne, waar ook de eigenlijke cave ligt. Het domaine met proeflokaal zit direct buiten het dorpje, aan de weg richting Saint-Roman-de-Malegarde. Wie nog wat 2010 kan bemachtigen, moet dat zeker niet nalaten: alles hier is buitengewoon goed. De Cairanne Blanc Haut-Coustias 2010 is prachtig en de Cairanne Rouge Réserve des Seigneurs 2010 is heel puur. Maar de mooiste wijn is de Cairanne Rouge Cuvée Prestige 2010, een blend van 60% grenache noir en 40% mourvèdre, van door elkaar aangeplante stokken van meer dan 100 jaar oud. Schitterende wijn, heel grote klasse. Importeur: Okhuysen

Domaine Richaud

Het domaine van de karaktervolle Marcel Richaud en zijn vrouw Marie wordt meestal in één adem genoemd met Oratoire St Martin; het is top. Waar zijn vader nog alle druiven verkocht die aan de coöperatie, ging Marcel zijn eigen wijn maken, volgens zijn eigen overtuiging. Hij is al tijden voorvechter van het maken van zo natuurlijk mogelijke wijn en vooraanstaand lid van l’Association des Vins Naturels, maar hij is wel van het realistische, niet-radicale soort. Het biologisch gecertificeerde domein is 55 hectare groot, waarvan 20 hectare Cairanne voortbrengt. Ook hier zijn de wijnen van 2010 geweldig fraai. De Cairanne Blanc 2011, op basis van relatief veel bourboulenc (30%), roussanne en clairette, is nog wat reductief in de neus, maar mooi krachtig van smaak; een echte eetwijn. De Cairanne Rouge 2010 is een klassieker, heel mooi compact, met goede structuur en lengte. Helaas kon ik Richauds topcuvée niet proeven, de Cairanne Rouge l’Ebrescade, van bijna gelijke delen grenache noir, mourvèdre en syrah uit een wijngaard vlak bij de grens met Rasteau. Importeur: Janselijn Wijnen

Domaine Brusset

Dit grote familiedomein van 85 hectare, nu onder leiding van Laurent Brusset (derde generatie), is een belangrijke producent van Cairanne, maar is in ons land misschien bekender van zijn Gigondas. Die komt van oude terraswijngaarden in Le Grand Montmirail, een prachtig terroir. Maar ook de wijnen van Cairanne, thuisdorp van het domein, zijn van hoge kwaliteit. Verder heeft Brusset nog een wijngaard in Ventoux, genaamd Les Boudalles. De wijngaarden in Cairanne zijn met 38 hectare de grootste bezittingen. Twee wijnen uit het assortiment moeten zonder meer genoemd worden. Cairanne Rouge Les Travers 2010, van 60% grenache noir, 20% syrah, 15% mourvèdre en 5% cinsault, komt van de kalkrijke kleibodems met rolkeien van Les Garrigues en is rond, fruitig en kruidig, met rijpe, zachte tannine. Een heerlijk verteerbare wijn, kan ik uit eigen ervaring zeggen. Cairanne Rouge Les Chabriles 2010, van oude grenache noir (65%) en syrah (35%) van hellingen pal ten noorden van Cairanne, heeft meer structuur en lengte; een dijk van een wijn. Importeur: Résidence Wijnen

Domaine Rabasse-Charavin

Dit domein van 40 hectare wordt geleid door Corinne Couturier en haar dochter Laure. De cave van Rabasse-Charavin ligt niet ver van de cave van Oratoire St Martin, en veel van de wijngaarden liggen op de zuidhellingen van Le belvédère des Côtes du-Rhône, zowel die voor Cairanne als die voor Rasteau. Ook wat zuidelijker heeft Rabasse-Charavin wijngaarden, op de alluviale terrassen van Le Plan de Dieu, met een aparte cave voor de vinificatie in Violès. De wijnen worden allemaal in rvs en beton gevinifieerd; de rode zijn niet zo geconcentreerd, maar het zijn wel mooi fruitige wijnen met een klassieke finesse. Cairanne Rouge 2009 en ook de bijzondere Cairanne Rouge Cuvée d’Estevenas 2004 (van voornamelijk heel oude grenache noir) hebben een haast pinot-noirachtige elegantie. En de laatste bewijst dat ze ook aardig kunnen rijpen. Opmerkelijk is ook de Cairanne Blanc 2011, van 100% roussanne, met een florale, wat warme geur met daarin mediterraan steenfruit en wat noten, en een licht vettige smaak. Een originele, gastronomische wijn. Importeur: Jan Herbrink Wijnen

Andere goede domeinen

Domaine les Hautes Cances (importeur: Pasteuning)
Domaine Jubain
Domaine Armand Domaine Berthet-Rayne
Domaine Catherine le Goeuil (importeur: Rhône Value Wines)
Domaine Alary (importeur: Les Généreux)
Cave de Cairanne (importeur: Wijnimport J. Bart)

Lars Daniëls MV

Dit artikel is eerder verschenen in PERSWIJN.

Op maandag 12 november vindt de PERSWIJN proeverij Jour du Rhône plaats in Den Haag. Lees hier meer over de proeverij.