Portverzamelaars lijken maar door één type gebiologeerd: vintage. Ook in de gespecialiseerde wijnpers gaat zowat alle aandacht naar diezelfde vintage uit. Prachtwijnen, daar niet van, maar wel een beetje vreemd wanneer je bedenkt dat onder portproducenten zelf het maken van een lang gerijpte tawny of colheita juist als het ijkpunt voor technisch vakmanschap geldt.
Nu de markt voor vintage zo langzamerhand wat verzadigd dreigt te raken – omdat al die verzamelaars in de waan verkeren dat ze hun trofeeën per se decennia op fles oud moeten laten worden om genietbaar te raken, lijkt er hoop te gloren voor het wat onderschatte type oxidatief op hout opgevoede port dat niet jarenlang in de kelder bewaard hoeft te worden, maar direct gedronken kan worden. De rijping daarvan is immers achter de rug wanneer ze op de markt komen. Snobistische vintageverzamelaars hoeven er hun neus niet voor op te trekken, want door hun zeldzaamheid zijn de prijzen verre van kinderachtig.
Fine Wine Experience
Moritz Peeters, eigenaar van Wijnhandel Peeters in Rotterdam en een groot liefhebber van alles wat rare and fine is, weet wel beter. Voor hem is het niet óf óf, maar én én! Vooruitlopend op zijn grote, voor 2014 geplande Vintageproeverij zette hij in het kader van zijn Fine Wine Experience de schijnwerper op zeldzame tawny’s en colheita’s. Met tawny als de Engelse versie van oxidatief opgevoede port, tot voor kort zonder oogstjaar en voorzien van gemiddelde leeftijdsaanduidingen, maar sinds kort ook met oogstjaar. En met colheita als de Portugese variant, per definitie met oogstjaar.
In alle gevallen ports met een decennialange rijping op hout en een uitzonderlijke aromatische complexiteit. Fascinerende zoete wijnen die door hun opmerkelijke smaak soms wel wat doen denken aan die andere typisch Portugese specialiteit: oude madeira. Gebottelde geschiedenis. Behalve dat je ze niet meer hoeft te bewaren hebben ze nog een voordeel ten opzichte van vintages: eenmaal geopend zijn ze dankzij hun oxidatieve opvoeding probleemloos nog dagenlang houdbaar.
Aged White Port
Als opmaat voor het rode werk, twee witte ports op leeftijd. Een contradictio in terminis? Niet helemaal. Witte port mag dan een heel bescheiden aandeel binnen de totale productie innemen, meestal geen substantiële houtopvoeding ondergaan en meer als aardigheidje in de marge geproduceerd worden, ook deze versie kan moeiteloos decennia lang op vat rijpen, mits serieus genomen. Enkele zeldzame uitzonderingen bewijzen het.
Dat zijn witte ports waarbij je het nooit ofte nimmer in je hoofd zou halen om ze met tonic en veel ijs in een cocktail te mengen. Nee, dit zijn meditatiewijnen die de naam waardig zijn, om van te nippen bij een fijne havanna of dominicaan. Of om in een restaurant waar men nog wel gelooft in ware haute cuisine, te laten schitteren in een combinatie waar je een week later nog niet van bijgekomen bent. Sommeliers, laat het jullie gezegd zijn!
Casa de Santa Eufemia Special White Reserve Port
Als opmaat deze witte Reserve van het oogstjaar 1973, al wordt dat op de fles niet expliciet vermeld. Dat mag namelijk niet (meer) van de wetgever bij witte port. Een specialiteit van het huis, afkomstig van druiven in de Cima Corgo. Tint van barnsteen en oranje, die niets meer met ‘wit’ te maken heeft. Ver ontwikkeld, brede waterrand. Ook in de neus ontwikkeld, oxidatief, rancio, noot, amandel, zuidvruchten.
Complexe smaak met knipogen naar sherry en Sercial madeira, uitgebalanceerd zoet dankzij fraai tegenspel van rinse zuren, vleugje cacao, weer uitgesproken nootachtig, pittige finale.
€ 54,95 *
Kopke Dry White Port 1935
Bijna dubbel zo oud als de voorgaande, deze in 1987 gebottelde ‘droge witte’ van Kopke, een van dé specialisten op het gebied van lang gerijpte colheita’s. Nou ja, ‘droog’? Met ergens tussen 40 en 65 g/l niet echt. Gelukkig maar, want een werkelijk droge wijn zou geen 78 jaar meegaan. En ‘wit’? Al evenmin. Fractie meer kleur zelfs dan de Santa Eufemia met een groene weerspiegeling zoals bij madeira. Balsamieke neus, zacht kruidig, specerijen, pikant accent, heel complex, ietwat vluchtig. Zachte aanzet, delicaat zoet, vervolgens nadrukkelijke zuren, sinaasappelschil, peper, pikant, nog uitgesprokener associatie met Sercial, veel spanning en bijna droog in afdronk. Lengte! Vanzelfsprekend niet goedkoop, maar in alle opzichten een buitengewone wijn. ♥
€ 299,95 **
Graham’s Aged Tawny
Vervolgens was het de beurt aan een vijftal tawny’s van Graham’s, zowel met leeftijdaanduiding als met individueel oogstjaar – en daarmee in feite colheita’s. Twee aparte series dus eigenlijk. Het huis is een van de kroonjuwelen in de portfolio van de machtige Engelse portfamilie Symington. Toch zijn de wijnen van Graham’s qua stijl niet de meest ‘Engelse’ binnen die portfolio, in de zin dat ze uitgesproken droog zouden zijn.
Om te beginnen twee zogeheten aged tawnies van Graham’s, samengesteld uit diverse oogstjaren en met een aanduiding van de gemiddelde leeftijd. Om aan zo’n gemiddelde leeftijd te komen dienen producenten zich te houden aan gedetailleerde voorschriften met betrekking tot de verhoudingen waarin diverse oogstjaren met elkaar geassembleerd mogen worden.
Graham’s 30 Year Old Tawny
Tamelijk zeldzaam type tawny met leeftijdsaanduiding, want met 20 Years houdt het meestal wel op. Roestige kern, brede rand. Aanvankelijk opvallend gesloten – wat je bij een oxidatief opgevoede wijn doorgaans niet verwacht – die pas na beluchten in het glas een beetje loskomt. Cederhout, zachte specerijen, chocolade, noten. Evenwichtige smaakstructuur qua zoet en zuren, gedroogd fruit, mandarijnenschil, oud hout, amandel, chocoladebittertje en ook nu weer kruidigheid van specerijen. Goed zonder echt spectaculair te zijn. Lag het misschien aan de fles?
€ 74,95 *
Graham’s 40 Year Old Tawny
Voor een aged tawny helemaal zeldzaam en tevens de oudst mogelijke gemiddelde leeftijdsaanduiding. Kleur als die van de voorgaande wijn. Presenteert zich in aromatisch opzicht beter dan de 30 Years. Direct open en complex in de neus, subtiel, milde specerijen, nootachtig, cederhout, krenten. Tegelijk intense en verfijnde smaak. Zacht zoete aandronk, Haagse hopjes, ook hier markante zuren die spanning geven, weer gedroogde sinaasappel- en mandarijnschil, rozijnen, noten en wat al niet meer. In dit soort wijnen kom je immers wel tig aroma’s tegen. Opvallend strakke, want uitgesproken pittige finale.
€ 114,95 *
Graham’s Single Harvest Tawny
Engelsen moesten tot voor kort niets hebben van lang op hout opgevoede ports met oogstjaar, lees: colheita’s. Toch lijkt daar nu wat verandering in te komen. Voor Graham’s begon het uitbrengen van een single harvest tawny (!) door eenmalig een beperkte hoeveelheid 1952 te bottelen ter gelegenheid van het 60-jarig regeringsjubileum van koningin Elizabeth II. Eenmalig? In 2011 zijn ook nog een paar andere ‘jongere’ jaren gebotteld.
Graham’s Single Harvest Tawny 1969
Botteling van in totaal 6 pipes. Gemiddelde tot iets bovengemiddelde kleurintensiteit, brede rand. Machtige neus: koffie, hopjes, nootmuskaat, ceder en alle vormen van gedroogd fruit, een en al concentratie. Wow! Idem in de smaak. Als de 1952 de wijn van de Queen is, dan zou dit die van Kate kunnen zijn. Frisheid, vulling, spicy, nog maar eens hopjes, karamel, zoethout, peper… Uitstekende balans tussen zoet, zuur en alcohol. Voorbeeldige combinatie van complexiteit en vitaliteit. ♥
€ 249,95 **
Graham’s Single Harvest Tawny 1961
Evenals de 1952 slechts bereikbaar voor de happy few, omdat er maar 2100 flessen van zijn uitgebracht. Heel ander karakter dan 1969 en 1952. Fletse taankleur – wat hadden we anders verwacht? – met brede waterrand. Spoortje vluchtigheid in de geur, verder balsamiek en subtiel, fijne cedertoets. Bij langer openstaan en beluchten wordt het aroma jodiumachtig met een ondertoon van tabak. Of zou die tabak wensprojectie van de sigarenroker zijn? Rancio smaak, gelet op de leeftijd intens fruit en energiek, mooi spel van zoet en zuur, wel wat aanwezige alcohol – bij de 1969 beter opgenomen – , evenals in de neus een mooie cedertoets. Komt betrekkelijk jeugdig over.
Graham’s Single Harvest Tawny 1952
De wijn voor de koningin en voor de bekende Londense wijnhandel Berry Brothers & Rudd. Aantal gebottelde flessen: 1000. Nog verrassend veel kleurdiepte. Weelderig bouquet, hopjes, amandel, zoete specerijen, hartig, ceder, zuidvruchten. Lichte vluchtigheid. In de smaak goed geconserveerd – als de Queen zelf, maar wel met duidelijk meer flair. Vrij zoet, acaciahoning, appelstroop, rinse zuren, alcohol nog steeds fraai geïntegreerd, sterke associatie met oude sherry en madeira, uitgesproken frisse finale.
Burmester Colheita
De verrassing van de avond vormde voor mij het trio colheita’s van Burmester dat tegenwoordig samen met twee andere in colheita gespecialiseerde huizen als Barros en Kopke onderdeel vormt van de Sogevinus-groep. De wijnen zijn daarom zo verrassend, omdat Burmester nooit de reputatie had werkelijk grote wijnen te produceren. Of liever: geen legendarische vintages. Inderdaad, een gevalletje oogklepvisie. De geproefde colheita’s, gebotteld in 2008 en 2009, blijken immers revelaties!
Burmester Colheita 1976
Veel kleur, eerder bruin dan oranje. Jeugdig dus, wat met minder dan 40 jaar sowieso het geval is. Naar Portugese normen althans. Middelintense neus, bruine suiker, karamel, fondant, ceder. Opent in het glas. Milde aanzet in de smaak, flink wat zoet, rozijnen en krenten, vijgen, lekker romig, mokka, weer fijn hout, dito zuren, goede balans.
€ 194,95 **
Burmester Colheita 1955
Grootse wijn uit een erkend groots colheitajaar. Klassieke neus met fijn cederaroma, zoethout, rozijn, geroosterde noten, amandel, citrusschil enz. enz. Complete smaak waarin je alles te proeven krijgt wat je je maar wensen kunt. Balans, spanning en complexiteit. Alle aroma’s nog een keer? Het wordt lastig om nieuwe nuances te bedenken. Gedroogd fruit, noten, chocolade, karamel enz. enz. Minuten lang. ♥
€ 234,95 **
Burmester Colheita 1937
Nog een voortreffelijk colheitajaar gelet op eerder geproefde bottelingen van stalgenoten Barros en Kopke, en dat wordt hier bevestigd. Opvallend intense kleur, wat overigens niet ongewoon is bij zeer oude colheita. Overrompelend bouquet, weelderig en complex, het voorspelbare gedroogde fruit en de ceder, bruine suiker en roosteraroma’s springen eruit, mokka en, om in de koffiesfeer van vroeger te blijven, Buisman. Slanke maar gespierde smaak, delicaat, levendig, markante zuren, beschaafd zoet, geen enkele vorm van scherpte, magnifieke afdronk.
€ 299,95 **
Curiosum
Tot besluit van de proeverij bij Peeters nog een wijn die zondermeer als een rariteit van de eerste orde aangemerkt kan worden en die een wel heel lange houtopvoeding gehad heeft.
Withwham Millennium Port 1880
In alle opzichten een curiosum van de eerste orde. Alleen al die naam… Ook verder een hoogst merkwaardig geval. Rond de eeuwwisseling min of meer door toeval ontdekt door twee Douro Boys met Nederlandse wortels, Cristiano van Zeller en Dirk van der Niepoort. Overblijfsel van een voor tweederde verdampt vat van 20.000 liter in een verwaarloosde, aan lager wal geraakte quinta. Raar maar waar: de wijn is ruim een eeuw lang onaangeroerd gebleven! Maar bleek door een wonder nog altijd in acceptabele conditie te verkeren en daarom te goed om als anoniem onderdeel voor een oude tawny te gebruiken. Nadat eindelijk het vereiste bewijs voor de leeftijd rond was – wat in de praktijk heel wat voeten in aarde bleek te hebben – in 2002 onversneden op de markt gebracht.
Mooi verhaal, maar hoe mooi is de wijn? Bleke tint. Middelintense geur, wat ‘stoffig’, geen spoortje vluchtigheid, cacao, rokerig als een whisky. Slanke smaak, eerder zilt dan zoet, dropachtig, jujubes, gedroogde vijgen, balans gaat maar is niet optimaal, uiteindelijk wat dun. De wijn heeft eerlijk gezegd zijn beste tijd gehad en mist de vitaliteit van Burmesters jongere colheita’s. Wat wil je ook na zo veel jaren van onachtzaamheid? Toch blijft het een bijzondere ervaring.
€ 239,95 **
(Vermelde prijzen zijn die van Wijnhandel Peeters, waarbij * voor een reguliere winkelprijs staat en ** voor unikaten.)
En nog een jubileumbotteling na
Rechtstreeks uit Porto kwam nog een proeve van een bijzondere jubileumwijn: Kopke Colheita 1940. Gebotteld in een oplage van welgeteld 375 flessen ter gelegenheid van het 375-jarig bestaan van het huis. Wat je noemt een exclusieve botteling. Waarom men voor 1940 gekozen heeft? Omdat Kopke in dat jaar in Portugal officieel erkend werd als oudste porthuis.
1940 was in menig opzicht een bewogen jaar. Ook qua weersomstandigheden in de Dourovallei. Met een extreem nat voorjaar dat voor een kleine opbrengst zorgde, en een warme zomer. Voldoende geconcentreerd om het ruim 70 jaar vol te houden. Dat Kopke te boek staat als een specialist voor colheita, kwam eerder al ter sprake. Wat nog niet vermeld werd, is dat de ruggengraat van die colheita’s gevormd wordt door basiswijnen uit de Quinta de S. Luiz op de linkeroever van de Douro in Tabuaco, vlakbij Pinhão. Waar anders?
Kopke Colheita 1940
Relatief diepe kleur, roestbruin, dikke tranen. Opvallende neus, geconcentreerd, open, balsamiek, spicy, Haagse hopjes, amandel, ceder, krenten, ‘zoete’ specerijen. Friszoete aanzet, elegant, kruidig, aromatisch, opvallende zuren, nog maar eens een keer een verwijzing naar appelstroop én madeira, peperig, eindigt eerder zilt dan nadrukkelijk zoet. Een heel mooie colheita, daar niet van. Maar de gesuggereerde verkoopprijs van – schrik niet – € 680,00 per fles van 0,75 liter heeft meer te maken met de geringe beschikbaarheid en de chique fles dan met de intrinsieke kwaliteit. Een publiciteitstunt dus.
Tot slot
De hierboven beschreven wijnen zijn op zijn zachtst gezegd niet goedkoop. En in heel wat gevallen alleen nog maar via de veiling verkrijgbaar. Maar daarom nog niet getreurd. Begin gewoon eens met een 20 Years Old Tawny of een Colheita van 30, 40 jaar oud. Dan heb je doorgaans al iets heel fraais in het glas en valt het prijstechnisch redelijk te overzien.
Zie voor meer informatie over de actualiteit in de porthandel en de toenemende aandacht voor speciale bottelingen het artikel van Ronald de Groot en ondergetekende in Perswijn 2013/8.
Tekst en fotografie: René van Heusden
