Columns

Ooit dronken we in Nederland met zijn allen zo’n 40 miljoen liter sherry, per jaar. Nou ja, met zijn allen… daar kunnen we over discussiëren. Op een gegeven moment bleken oudere vrouwen stevig oververtegenwoordigd onder de sherry-gebruikers. Er waren er zelfs bij die ’s ochtends de sherry in een theekopje deden om niet te laten merken dat ze wat meer sherry dronken dan goed voor ze was. We spreken over de jaren zeventig, toen met name Albert Heijn sherry mateloos populair maakte.

Zo, even het weekend afsluiten met de nieuwste aflevering van Even tot hier. Met twee cabaretiers die een fijne neus hebben voor de actualiteit en voor klein-menselijk leed. Dit keer natuurlijk met het Nederlands elftal, dat ‘kneiterirritant’ afscheid moest nemen van het WK, in de hoofdrol. En aandacht voor een studiogast die zijn emoties niet meer de baas kon bij het zien van alle kleffe kerstcommercials van de supermarktketens. Die emoties kan ik me goed voorstellen. Vooral als ook de bijbehorende folders in de bus vallen, met alle aanbiedingen van ‘1 plus 1 gratis.’ Ik vraag me dan meteen af wat de marge op dit soort producten moet zijn. Die moet heel hoog zijn. Nogal bedroevend dus.

Heeft u dat nou ook? Ik vind het enorm lastig om mijn weg te vinden in het oerwoud van keurmerken dat er tegenwoordig bestaat. Alle goede bedoelingen ten spijt kan ik er vaak geen chocola van maken. Het lijkt wel of er een pleister is voor elke vorm van gewetensnood. Wil je dat dieren goed worden behandeld? Ga dan voor ‘Beter leven’, liefst drie sterren. Wil je geen chemische bestrijdingsmiddelen? Dan is ‘bio’ je keurmerk. Wil je écht duurzaam kopen? Kies dan voor ‘Eko’. Het is maar een greep. Maar hoe dan ook, het belang neemt toe. Milieucentraal heeft een (nuttige) keurmerkenwijzer, die informatie geeft over zo’n 300 (!) keurmerken en logo’s die iets zeggen over milieu, dierenwelzijn en/of aspecten rondom mens & werk.

Je hoort het vaak als je ergens op een of ander wijndomein of -chateau bent. ‘Wijn heeft een verhaal nodig. Geschiedenis, een bijzondere persoonlijkheid, een bijzondere herkomst iets wat de klant pakt, helpt om je wijn te verkopen.’ Vandaar ook dat je vaak zoiets ziet op websites, in folders of in andere uitingen van wijnproducenten. Het geldt natuurlijk ook voor bepaalde manieren van wijnmaken, zoals op amforen of als natuurwijn. Er moet over je gesproken worden.

Afgelopen week was ik op bezoek bij Mouton-Rothschild, in mijn traditionele rondje over de wijnen ‘tien jaar later’. Aangezien de premiers crus hun wijnen – enigszins begrijpelijk – nooit willen inzenden voor gezamenlijke proeverijen. Wel wat irritant, maar aan de andere kant ook een mooi moment om even wat bij te praten over alles wat los en vast zit. En technisch directeur Jean-Emmanuel Danjoy, sinds een jaar of twee opvolger van Philippe Dhalluin, is ook altijd bereid om op vragen in te gaan. Zo had ik van een van onze panelleden de vraag meegekregen of Mouton-Rothschild kurkflessen terugneemt in ruil voor een vervangende fles. Op zijn herhaalde verzoeken per mail had hij nooit een antwoord gekregen. Jean-Emmanuel was daar duidelijk in. ‘Mouton is bereid om ze terug te nemen, maar uitsluitend via de handelaar die de wijnen heeft verkocht aan de particulier. Dus we doen dat nooit rechtstreeks’. Hij voegde nog een belangrijke voorwaarde aan toe. ‘De fles moet ook echt nog bijna vol zijn, en er mag dus maar een klein beetje uit zijn, alleen om te proeven’. Tja, je moet dus op je tellen passen met zo’n fles. Via de veiling gekocht, dan ben je eigenlijk al machteloos.

Het fenomeen kleur in de wijn heeft een bijzondere ontwikkeling doorgemaakt. Ik kan me nog goed herinneren hoe het in mijn begintijd als wijnproever de eerste reflex was bij het proeven van rode wijnen: kijken naar de diepte van de kleur. Mindere wijnen, en wijnen van mindere jaren waren automatisch wat lichter van kleur. Op allerlei manieren werd geprobeerd meer kleur, en dus meer kracht aan de wijnen te geven. In Bordeaux waren er zelfs châteaux die investeerden in osmose inverse, een soort membraan waarmee water uit de most kon worden gehaald, om meer concentratie te geven. Ook methode als macération préfermentaire zorg(d)en voor meer kleurdiepte – naast een ander fruitprofiel.

Terugkijkend had deze politiek ook te maken met de mode van die tijd – ik spreek over de jaren negentig en het eerste decennium na 2000. Die bestond er uit dat rode topwijnen geacht werden flink wat hout te hebben. En om ze dat te geven, vooral veel nieuw hout, móesten de wijnen wel krachtig zijn, anders konden ze dat vele hout niet dragen. In eerste instantie zie je dat niet zo – je bent niet anders gewend. Maar het afgelopen decennium keerde de trend. Dat is niet los te zien van het verdwijnen van Robert Parker als invloedrijke wijncriticus. Maar daarmee onderschatten we de wijndrinker. Ik denk dat veel liefhebbers dat vele hout ook wel een beetje zat waren. Natuurlijk, er zijn wijnen die nog steeds veel nieuw hout krijgen, maar dat zijn de wijnen die het ook écht kunnen hebben. Het hout staat dan niet op de voorgrond. Hoge wijnen op basis van (veel) cabernet sauvignon zijn een goed voorbeeld. Het zou ook vreemd zijn als de premiers crus van de Médoc in de loop der jaren sterk zouden afwijken van hun lijn in houtgebruik. In andere streken, zoals in Ribera del Duero, zijn daar overigens wel voorbeelden van. Kennelijk zijn deze producenten meer afhankelijk van het oordeel van de nieuwe generatie critici, die veel hout nog wel eens afkeurt.

Er zijn druiven die enorm profiteren van deze ontwikkeling. Grenache noir is een sprekend voorbeeld. Tegenwoordig zijn de meeste grenache-wijnen veel lichter van kleur, bijna pinot-noir-achtig. Het accent ligt op het fruit, de elegantie en de finesse. Hout is praktisch niet te bekennen, misschien groot hout, dus grote foeders. Zelfs bij Australische versies van grenache zie je deze ontwikkeling, zoals bij de club van producenten van grenache van oude stokken in McLaren Vale, ten zuiden van Adelaide.

Ook voor vrij subtiele druiven als nebbiolo en sangiovese is dit een positieve ontwikkeling. Gelukkig waren er in Piemonte en Toscane al veel wijnproducenten die de mode van veel hout en veel extractie nooit hebben willen volgen.

Toch zijn er ook keerzijden aan deze ontwikkeling. Het vervelende van modes en trends is dat ze ook kunnen doorschieten. Of dat ze zo snel voorbijgaan, dat je op een gegeven moment niet meer weet wat voor wijn je krijgt.

Het doorschieten van de trend naar weinig kleur zie je bij rosé. Nog niet zo lang geleden moest rosé veel kleur hebben. Nu mag hij bijna geen kleur meer hebben. Dat is overdreven, en een modegril. Er zijn nu zelfs producenten die hun wijn ontkleuren met actieve koolstof, omdat hij anders te donker. En daar mag dat stofje helemaal niet voor worden gebruikt. Dat is een vorm van het volgen van een trend die in mijn ogen te ver gaat. Ik heb dan ook veel respect voor wijnmakers die een rosé durven te maken die nog gewoon donker van kleur is, omdat het een authentiek product is, met een authentieke smaak. En dat is waar het volgens mij om moet gaan. Modes zijn leuk, maar ik zie wel graag dat ze de authenticiteit van het product respecteren. Zoals bij mooie Grenache.

Ronald de Groot

Het is een open deur dat in de Champagne wordt geworsteld met de klimaatopwarming. Logisch, want de basiswijn voor champagne mag nooit te veel alcohol bevatten, en er moeten genoeg zuren in zitten. Op de achtergrond speelt ook de hoeveelheid en de kwaliteit van fenolen, stofjes die in de schil van de druif zitten. Deze zijn gevoelig voor oxidatie en kunnen de wijn een wat drogend gevoel in de mond geven. De druif maakt fenolen aan in de schil als bescherming tegen UV- licht, dus het licht van de zon. Met de toenemende intensiteit van het zonlicht neemt de hoeveelheid fenolen in de schil toe. Ik kan me nog herinneren hoe we ooit door het Clos des Goisses liepen, een mooie zuidhelling aan de Marne van het huis Philipponnat. Charles Philipponnat legde uit dat hij de pinot noir zoveel mogelijk in de schaduw wilde houden, om ze zo min mogelijk kleur – en fenolen – wilde geven. Die noodzaak is alleen maar sterker geworden.

De discussies over klimaatverandering komen steeds meer op scherp te staan, mede door de recente acties van klimaatactivisten. Natuurlijk, niet veel mensen zien er de zin van in je aan een schilderij vast te plakken. Niettemin blijft het wel hangen, of je het er nu mee eens bent of niet.

Afgelopen week woonde ik een lunch bij met Miguel Torres sr. De inmiddels 81-jarige icoon van de Spaanse wijnbouw kwam naar Nederland om te vertellen over zijn initiatieven op het gebied van duurzaamheid. Maar daarover in een ander stukje. Als aperitief kregen we een mousserende wijn ingeschonken uit het brede Torres-assortiment. Achteraf pas werd ons verteld dat het om een wijn zonder alcohol ging. Torres vertelde met enige trots dat hij inmiddels had meegemaakt dat iemand tegen de bediening had gezegd dat hij niet wilde worden bijgeschonken, omdat hij nog moest rijden. Nu had ik eerlijk gezegd ook niet in de gaten dat het om een wijn zonder alcohol ging. Als je niet in dat frame zit, let je er ook niet op. Wel was ik snel tot de conclusie gekomen dat ik niet veel van deze bubbel ging drinken, domweg omdat hij maar weinig karakter had. Nu ben ik volledig verpest door het drinken van mooie champagnes, dus ben ik geen maatstaf. Ik kan me voorstellen dat er ook liefhebbers voor zijn, als je niet zo’n beladen wijngeschiedenis hebt als ik.

Ik heb in mijn wijnleven aardig wat meegemaakt. Nou ja, laat ik eerlijk zijn, zo spannend is het leven van een wijnjournalist niet. Besneeuwde wegen in Slovenië, Piemonte en in de Elzas waren in mijn herinnering zo’n beetje de grootste uitdagingen. Tijdens de vulkaanuitbarsting op IJsland, een aantal jaren geleden, waarbij een paar collega’s in verre landen vast kwamen te zitten, zat ik toevallig net thuis. Gelukkig. René van Heusden had destijds grote moeite terug te komen uit Chili.