Barossa Valley is een van de grote namen van de Australische wijnwereld. Meer dan dat. Het is een van de oudste en tegenwoordig ook een van de meest vooraanstaande wijngebieden van Australië. Shiraz-wijnen uit Barossa zijn een begrip. Tegelijk moet de streek zich ontwikkelen en aanpassen aan de nieuwe tijd. Dat gebeurt door het benadrukken van het terroir en de diversiteit.
Nadeel van een gevestigde naam is dat je er een soort standaardbeeld bij hebt. Bij Barossa Valley meestal dat van zeer krachtige Shirazwijnen. Ongetwijfeld mede onder de invloed van grote bedrijven als Penfolds, die daarmee veel succes hebben. Daarom is een bezoek fijn. Dan kun je zien dat er veel meer is. Meer dan machtige en (overrijpe) Shiraz. Barossa doet zijn best om daar nuance in aan te brengen. Het was al meer dan tien jaar geleden dat we Barossa aandeden voor een bezoek. Dat is lang gezien alle ontwikkelingen. Inmiddels is de trend ‘licht’ en ‘verteerbaar’. En dat is niet het handelsmerk van Barossa Valley, om het mild uit te drukken. Maar het valt op dat vooraanstaande wijnstreken toch op hun eigen manier meebewegen. De producenten hebben meer geld. Ze reizen de wereld rond en houden hun ogen open voor alle ontwikkelingen. Daar komt nog iets bij. Het zijn vaak critici die roepen dat bepaalde wijnen niet populair meer zijn. Bijvoorbeeld omdat ze ‘te veel alcohol’ hebben. Maar uiteindelijk beslist de consument. Die vindt zulke wijnen wel lekker, zo blijkt. Zolang het niet te overdreven is. Soms is zelfs dat niet erg.
Versterkte wijnen
Barossa, 60 kilometer ten noorden van Adelaide, is als Australische wijnstreek bijzonder, omdat het een achtergrond heeft van Duitse immigranten. De wijnbouw is opgezet door uit Silezië – Oost-Pruisen – afkomstige Duitsers. Een naam als ‘Mount Kaiserstuhl’ herinnert er nog aan, net als de namen van wineries als Kaesler, Seppelt of Henschke. Begonnen werd met de aanplant van riesling. Dat was in het warme klimaat geen succes. Het werd geen wijn in Duitse stijl, maar een machtige, alcoholische wijn vaak zelfs bruin van kleur. Daardoor werd hij steeds meer gebruikt voor destillatie. Dat legde de basis voor de productie van versterkte wijnen. Hiervoor werden druiven als shiraz en grenache aangeplant, om een Australische versie van port te maken. Bij de overstap naar tafelwijnen, halverwege vorige eeuw, werden deze druiven als minderwaardig gezien. Het moest cabernet sauvignon zijn, in navolging van Bordeaux. Maar al gauw ontstond het besef dat syrah/shiraz hier beter paste. Dat de oude wijngaarden met deze druif prachtige wijnen konden opleveren. Zo nam de glorietijd van moderne Shiraz uit Barossa een aanvang. Machtige wijn die de wereld in de jaren tachtig en negentig veroverde, te beginnen in de VS. Ondanks de machtige stijl beweegt de streek wel degelijk mee met de tijd. Bijvoorbeeld door voorzichtig op te schuiven richting frisheid en elegantie. Ook is het houtgebruik verschoven van Amerikaans naar Frans en worden meer grote vaten gebruikt in plaats van barriques. Steeds meer bedrijven werken met de vergisting van (deels) niet ontsteelde druiven. Maar laten we eerlijk zijn. Als elke streek zich zonder slag of stoot aanpast aan de nieuwste trend, wordt de wijnwereld saaier en eenvormiger.
Napa van South Australia
Vergelijkingen gaan altijd mank. Maar vergelijken blijft wel leuk. Zo is het verleidelijk Barossa Valley het Napa Valley van South Australia te noemen. Een vlak dal, omgeven door heuvelruggen. Eén icoondruif, in Barossa Valley de shiraz, in Napa Valley de cabernet sauvignon. Beide streken op zoek naar nuance, drinkbaarheid, elegantie en frisheid. Met behoud van stijl, met respect voor het eigen, warme klimaat. Een andere overeenkomst is de overheersing, beknelling bijna, van de icoondruif. Peter Schell (Spinifex): ‘Veel wijnhuizen betrekken druiven van growers die alleen druiven telen. De streek telt 170 wineries, en 550 druiventelers. De telers krijgen voor shiraz meer betaald dan voor welke andere druif ook. Daarmee wordt het onaantrekkelijk andere soorten te planten. Zo houdt de shiraz de overhand. Daardoor staat er ook shiraz op plekken die veel geschikter zijn voor grenache.’ Zo’n 80 procent van de wijngaarden van Barossa Valley is er mee beplant. Veel meer dan bijvoorbeeld in het ten zuiden van Adelaide gelegen McLaren Vale, waar dit percentage niet meer dan 55 bedraagt. De overeenkomst met Napa Valley is treffend. Ook daar worden andere druiven, zoals zinfandel, gerooid, omdat cabernet meer oplevert. Barossa Valley moet het dan ook vooral hebben van diversiteit in stijlen Shiraz. Daarom zie je ook een trend naar apart bottelen van wijnen van verschillende wijngaarden, met meer terroirexpressie. Dit wordt ondersteund door het Barossa Grounds Project, een groot terroironderzoek van de Barossa Vintners, de overkoepelende organisatie van de streek.
Betere plekken
Amanda Longworth van de Barossa Grape & Wine Association vertelt dat het project om de geologie en de microklimaten van Barossa in kaart te brengen begon in 2008. Het nam tien jaar in beslag. Doel was te bepalen wat de beste plekken voor de wijnbouw zijn, en waar ze in verschillen. Er wordt op basis van dit onderzoek, steeds meer gewerkt met de aanduiding van de wijngaard van herkomst op het etiket, als een soort cru. Verschillen in regenval, ondergrond en expositie hebben allemaal invloed op de expressie van de shiraz –en uiteraard de andere 40 druivenrassen die hier ook staan. Body en tannineprofiel van de wijnen op basis van shiraz kunnen sterk verschillen, afhankelijk van de plek waar de druiven vandaan komen. ‘We onderscheiden vijf verschillende terroirs in Barossa. De Southern Grounds, het zuidelijke deel, is het laagst en het warmst. Daar kun je rijpe en volle wijnen maken, de klassieke, warme en ronde stijl. Het centrale, vlakke deel van Barossa, Central Grounds, is nog steeds behoorlijk warm, met een rijkere ondergrond, met meer klei. Hier kun je de volle en krachtige, klassieke Barossa-stijl maken. De Northern Grounds is natter en minder heet, wat wijnen met meer frisheid oplevert. De Western ridge, met heuvels van zo’n 200 meter en hoger, heeft hellingen met een westelijke expositie, middagzon. Goed voor aromatische druiven met veel smaak. Dat geldt ook voor de heuvels richting Eden Valley, de Eastern Edge. Door koele wind vanuit het hogere Eden Valley kan het daar in de loop van de dag goed afkoelen, waardoor de wijnen eleganter en frisser van stijl zijn dan in het centrale deel.’
Terroirexpressie voorop
Bij Torbreck legt wijnmaker Ian Hongell uit hoe wordt ingespeeld op de verschillen in terroir. ‘We hebben wijngaarden op verschillende plekken in Barossa, en we betrekken de helft van ons fruit van contractgrowers. Verreweg de meeste druiven komen van eigen wijngaarden in de Western Ridge, op zo’n 320 meter. Dat betekent een oogst die zes weken later is dan in het warme zuidelijke deel. De ondergrond is niet eenvormig. Wijnen van schistes hebben mooie zuren, die van klei zijn rijker. Ook zijn er druiven afkomstig van meer zanderige ondergronden, die eleganter zijn. Voor onze basiswijnen maken we blends van verschillende wijngaarden en druiven, dus shiraz met grenache en mataro (mourvèdre). Wijnen uit het noorden zijn spicy, die uit het zuiden zijn heel rond. De topwijnen zijn van single vineyards, en tonen een bijzondere terroirexpressie. Er zijn wijngaarden tot 150 jaar oud, wat deze wijnen heel bijzonder maakt. Twintig procent van onze wijngaarden is meer dan 100 jaar oud.’
Blends en oude stokken
Net als in andere wijnstreken waar het goed gaat, zie je hier een tendens naar kleinere wijnbedrijven die hun eigen weg gaan. Met oog voor de nieuwste ontwikkelingen, en weg van de overheersende monovarietals, dus niet alleen maar 100 procent shiraz. Zoals Tim Smith, die onder andere werkte bij Yalumba en St. Halett en die nu zelf zo’n 6000 flessen maakt. Dat doet hij met een schuin oog naar de wijnen uit de Rhônestreek, waar hij een groot liefhebber van is. ‘De trend gaat in de richting van wijnen die minder zwaar zijn, minder bold. Dat zie je ook bij een bedrijf als Torbreck. De druiven worden in het algemeen eerder geplukt, vanwege het klimaat, maar ook vanwege de drinkbaarheid. Het werk in de wijngaard is veel preciezer geworden. Naast shiraz gebruik ik ook grenache en mataro, want blends zijn interessant. Een druif als grenache is perfect voor Barossa Valley. Alleen wordt hij niet goed begrepen. Men realiseert zich niet dat hij aan de basis staat van wijnen als Châteauneuf-du-Pape.’ Peter Schell van Spinifex, en lid van de ‘Artisans of Barossa’, een groep van vijf boutique- wineries, benadrukt eveneens het belang van blends. ‘In de jaren zeventig ontstond een trend naar monovarietals, onder druk van de markt, waarbij de klassieke ‘Barossa Claret’ verdween. Wat mij betreft een verkeerde ontwikkeling. We moeten terug naar blends. Ik vind een combinatie van grenache en cinsault interessanter dan de losse elementen. Ik ben optimistisch, de tijd is er rijp voor. De grenache is een overblijfsel van de tijd van versterkte wijnen. Hij werd slecht geteeld. Met goed wijngaardbeheer zijn er prachtige wijnen mee te maken. Cinsault is ideaal in de hitte. Helaas zijn veel oude wijngaarden gerooid, omdat bedrijven als Penfolds de druiven niet wilden hebben. We proberen nu wijngaarden te redden met een old vines project. Je mag voor oude stokken de aanduiding ‘old vines’ gebruiken vanaf 35 jaar en centenarian voor wijngaarden ouder dan 100 jaar.’
Twee-eenheid met Eden Valley
Het is goed om te beseffen dat Barossa Valley formeel een twee-eenheid vormt met Eden Valley, onder de paraplu van de Geographical Indication ‘Barossa’. Met negen procent van de totale productie is deze combinatie de grootste wijnstreek van South-Australia. Eden Valley en Barossa Valley zijn de twee subdistricten van Barossa. Wijnen mogen er worden gebotteld onder eigen naam. Een blend van wijnen uit beide streken komt op de markt onder de herkomstbenaming ‘Barossa’. In Barossa Valley wordt van deze mogelijkheid gretig gebruik gemaakt. De trend is dat steeds meer producenten uit Barossa Valley een deel van hun druiven uit Eden Valley halen, om hun wijnen eleganter te maken, met goede zuren. Het verschil in karakter is te verklaren door het hoogteverschil. In Barossa Valley vind je weinig wijngaarden boven de 300 meter. In Eden Valley liggen de wijngaarden juist boven de 300 meter, tot wel 600 meter. Dat zorgt voor wijnen met veel meer zuren en frisheid. Ook is de bodem veel armer dan in Barossa Valley, zodat de druif meer moet vechten om voedingsstoffen. De druivenprijzen in Eden Valley zijn de afgelopen jaren dan ook flink gestegen. Er is gewoon niet genoeg van. Daarom ook planten producenten uit Barossa Valley hier eigen wijngaarden aan.
Iconisch Henschke
Stephen Henschke, eigenaar van Henschke, legt uit waarom in Eden Valley zoveel minder wijngaarden zijn: ‘In het dorp hier, Keynestone, waren oorspronkelijk zeven wijnbedrijven. Wij zijn als enige overgebleven. Mijn grootvader heeft het slim gedaan. Hij was een echte boer, hij vertrouwde niet alleen op wijn, maar had ook graan en vee. We waren selfsupporting. Zo wist hij het bedrijf door de moeilijke periodes te loodsen van de Eerste Wereldoorlog, de grote depressie en de Tweede Wereldoorlog. De anderen gingen kopje onder.’ Dat verklaart ook de leegte rond het iconische Henschke. In de wijde omtrek zijn hier geen wijngaarden te bekennen. ‘Er was hier een hechte Duitse gemeenschap. Elders waren de immigranten Engelsen. De Duitse immigranten waren op de vlucht en hoog opgeleid, vakmensen, muzikanten. Ze hadden hun eigen scholen. Door de wereldoorlogen ontstond er een sterk anti-Duits sentiment en zijn de Duitse scholen gesloten.’ Henschke, hoog in Eden Valley, heeft onder leiding van Stephen en Prue Henschke altijd geweigerd met modes mee te gaan. Stephen Henschke: ‘Ik heb de stijl van de wijnen nooit wezenlijk veranderd. Ik maak de wijnen zoals mijn grootvader en overgrootvader. Ik gebruik wel nieuwe technieken, zoals de mogelijkheid de druiven te koelen. Ik ben niet van de beweging no oak, no good. De nadruk heeft altijd op de wijngaard gelegen. Die moet voor zich spreken, niet het wijnmaken. Hout is alleen maar een ondersteuning.’ Henschke studeerde in Geisenheim. Daar heeft hij de schroefdop al vroeg opgepikt. ‘Ik was het gebruik van kurk al zat in 1996, en ik begon met Riesling met schroefdop. Ik gebruik nu schroefdop en vinolock voor de wijnen. Ideaal.
Geen druifluis resistentie
Bij het uitstappen uit de bus bij Henschke worden we verzocht onze schoenen te ontsmetten. We staan hier bij een van de oudste wijngaarden van Australië, Hill of Grace, geplant op eigen wortelstokken in de jaren 1860. Dus niet tegen de druifluis beschermd door Amerikaanse onderstokken. Henschke: ‘In de vijftiger jaren stapte mijn vader over van versterkte wijnen naar tafelwijnen. Deze omgeving is daar geschikter voor. Mount Edelstone kwam in 1952, en is de oudste single-vineyard-wijn in Australië, met inmiddels zestig uitgebrachte jaargangen. Hij noemde de Hill of Grace zo in 1958. Dit was zijn tweede single vineyard. De naam is de Engelse vertaling van ‘Gnadenberg’, zo heet de kerk naast de wijngaard. Aanvankelijk was Hill of Grace niet eens zo populair. Mijn vader besefte ook niet hoe bijzonder de wijn en de wijngaard waren. Pas in de loop der jaren steeg de populariteit van de wijn, en daarmee de prijs, tot 800 à 900 dollar per fles. Dat komt ook door de gelimiteerde productie, van nul (in slechte jaren) tot maximaal iets meer dan 500 cases.’ Henschke, vijfde generatie, koestert zijn roots. Zijn grootouders spraken nog Duits met elkaar. Zelf spreekt hij ook nog Duits. Met zijn vrouw Prue – die de wijngaard onder haar hoede heeft – nam hij het familiedomein over in 1979. ‘Vijftig procent van ons land is op een natuurlijke manier beplant. Prue heeft veel gedaan om de natuurlijke begroeiing te herstellen. Eén van haar projecten was het nieuw aanplanten van shiraz op basis van oude stokken in de Hill-of-Grace-vineyard. Deze jonge shiraz wordt gebruikt voor de Henry’s Seven. Prue zorgt voor een wijngaard met een open canopy, met genoeg zonlicht, maar zonder directe zon op de druiven. Eden Valley is ideaal voor diepgang en zuren. Barossa Valley is een soort kuip, waar de warmte ’s nachts blijft hangen. In Eden Valley en Adelaide Hills, waar we ook wijngaarden hebben, koelt het ‘s nachts veel beter af.’ De stijl van de wijnen is krachtig, maar met een uitgesproken frisheid. Zo kun je conservatief zijn, maar toch wijnen maken die bij moderne liefhebbers in de smaak vallen.
Seppeltsfield: versterkte wijn herleeft
Onderweg in Barossa lunchen we bij het zeer populaire Fino Seppeltsfield, een trendy restaurant met een heerlijk groot buitenterras. Na de smaakvolle lunch mogen we allemaal van het vat een ‘tawny’ proeven uit ons geboortejaar. Alle jaren liggen hier nog op vat, tot meer dan 100 jaar terug. Het bedrijf van de familie Seppelts heeft zijn specialiteit in het maken van de Australische variant van port tot op heden succesvol weten voort te zetten. De ‘ports’ van Seppeltsfield zijn in Australië een begrip, met als vlaggenschip de ‘100 years old tawny’. Een wijn waarvoor in 1878 de eerste vaten werden weggelegd Toen al met het doel er een 100 jaar oude wijn mee te maken. Dat heeft het bedrijf tot op heden consequent volgehouden. ‘Mijn’ wijn, uit 1953, was mooi gerijpt en prima drinkbaar.
Geproefde wijnen van Barossa Valley
Vio = viognier, rou = roussanne, ma = marsanne, gn = grenache noir, mat = mataro, sh = shiraz, cs = cabernet sauvignon,
cf = cabernet franc, me = merlot
Torbreck
The Laird, Shiraz 2013 18,5 pnt
Hint vluchtig, peperig, zwarte olijven, heftig, zwoel, intens, tannine, weelderig, heel machtig.
RunRig, Shiraz 2015 18 pnt
Viooltjes, kersen, intens, verleiding, zwarte olijven, superdik en krachtig, zoethout, elegantie, veel tannine.
The Factor, Shiraz 2016 17,5 pnt
Chocola en zwarte peper, machtig, pruimen, fruit blijft prachtig, veel tannine, maar fluweelzacht.
The Descendant, Shiraz (8% vio) 2016 17,5 pnt
Kersen, bramen, donker, breed, verleidelijk, geweldige smaak, pure verleiding, lengte, balans.
Marananga, Roussanne 2017 17 pnt
Bloemen, rijpe peer en perzik, vanille, prachtige zuren en diepgang, mild, bijzonder.
Hillside Vineyard, Grenache 2017 16,5 pnt
Specerijen en chocola, warm, kersen, confiture, warm en sappig, mooie zuren en lichte tannine.
The Steading White (rou/ma/vio) 2017 16 pnt
Honing, peer en abrikozen, gele pruimen, heel mooie smaak, fijne zuren, sap, breed.
The Steading Red (gn/mat/sh) 2016, Barossa Valley 15,5 pnt
Vanille, zoete kersen, rijp, heerlijk rijp en verleiding, dik en sappig, zwoel, echt Barossa.
Woodcutter’s, Semillon 2017 15,5 pnt
Deel 1892 geplante stokken; honing, peer en meloen, rijpe peer, gele pruimen, vleugje vanille, droog en strak.
Woodcutter’s, Shiraz 2017 15,5 pnt
Peperig, rijp fruit, kersen, vanille, verleiding, soepel en sappig, fijne zuren.
Juveniles (75%gn/18%mat/7%sh) 2016 15 pnt
Zwoel en warm, leer, koffie, tabak, pruimen, stevig en sappig, lekker hoekig en stoer, goed fruit.
Woodcutter’s, Mataro 2018 15 pnt
Kruiden, peer, abrikozen, bloemen, aardbeien, mooi droog en sappig, lekker stevig.
(Importeur: Henri Bloem/Hart’s Wijnhandel)
Henschke
Eden Valley, tenzij anders vermeld
Hill of Grace, Shiraz 2013 18,5 pnt
Specerijen en zoete kersen, intens, zwoel, rijp, zwarte olijven, puur, groots, lengte.
Mount Edelstone, Shiraz 2013 17,5 pnt
Specerijen, zwarte olijven, kersen, rijp en elegant, prachtige zuren en rijpe tannine, puur.
Cyril Henschke (cs/cf/me) 2013 17 pnt
Prachtige bordeaux blend; kersen, potlood, grafiet, ceder, elegant, rijp en fris, zachte tannine.
Keyneton Euphorium (sh/cs/me/cf) 2014, Barossa 16,5 pnt
Intens, eucalyptus, potlood, ceder, zoete kersen, donker en warm, fijne zuren, rijpe tannine, blijft elegant.
Croft, Chardonnay 2016, Adelaide Hills 16 pnt
Noten, vanille en amandelen, peer en toast, fris en elegant, jeugdig, goede zuren, bijzonder.
Henry’s Seven (sh/gn/mat/vio) 2016, Barossa 16,5 pnt
Kersen en frambozen, specerijen, viooltjes, breed, verleidelijk, zacht en rijp, fijne zuren en tannine.
Giles, Pinot noir 2016, Adelaide Hills 16 pnt
Peperigheid, kersen, aardbeien, vanille, elegant, puur, lengte, slank bijna, fraai.
Julius, Riesling 2017 15,5 pnt
Appel en citrus, bloemen, exotisch en tropisch, mooie droge smaak, intens, appel, veel zuren.
(Importeur: J. Bart Wijnimport)
Spinifex
La Maline (99%sh/1%vio) 2016, Barossa 17,5 pnt
Prachtig elegant en intens, specerijen, peperig, diepgang, prachtige tannine, puur en fris, diepgang.
Papillon, Grenache/cinsault 2018, Barossa Valley 16 pnt
Heerlijk fruit en kruiden, tijm, garrigue, elegantie, kersen, fijne zuren, opwekkend, moderne stijl.
Tim Smith
Shiraz 2015 16,5 pnt
Kersen, viooltjes, pruimen, tijm, intens en tegelijk elegant, rijpe tannine; 50/50 Eden en Barossa Valley.
Ronald de Groot.
