We hebben zo’n 4,5 miljoen hectare wijngaard op de wereld. Dat is lekker veel, maar wat zijn nou de meest aangeplante druivenrassen? Lars Daniëls maakte een top 40.
OVER DEZE TOP 40 De rassen in deze top 40 vormen samen meer dan twee derde van de totale aanplant. Alleen druiven die echt voor wijn worden gebruikt (en dus niet voor distillatie, rozijnen en dergelijke), zijn meegeteld. Gebruikte bronnen zijn onder meer Which Winegrape Varieties Are Grown Where van Kym Anderson en Signe Nelgen, en Wine Grapes van Jancis Robinson, Julia Harding en José Vouillamoz.
#20 Macabeo
wereldwijde aanplant: 38.778 ha (0,86%) | meeste aanplant: Spanje (36.963 ha; 95,7% van wereldtotaal)
synoniemen: viura (Rioja, Castilla y Léon), macabeu (Catalonië en Roussillon)
gebruikt voor: voor droge witte wijnen, mousserende wijnen (cava) en beetje versterkte wijn (Vin Doux Naturel)
bijzondere voorbeelden: R. Lopéz de Heredia, Rioja Blanco Viña Tondonia Reserva 2009 (Rioja; 10% malvasia) | Marqués de Murrieta, Rioja Blanco Castillo Ygay Gran Reserva 1986 (Rioja; 3% malvasia)
Macabeo is een belangrijke Spaans variëteit, die waarschijnlijk uit de omgeving van Vilafranca del Penedès in Catalonië stamt. Begin 17e eeuw wordt er in Catalonië voor het eerst naar verwezen, vanaf begin 19e eeuw ook in Frans Catalonië, de Roussillon. Hij zou goed verwant kunnen zijn aan xarel.lo. Daarmee wordt macabeo vaak geblend voor cava. Catalonië heeft de grootste aanplant, maar de beroemdste wijnen komen uit Rioja, waar macabeo viura heet. Ook in de Roussillon staat van oudsher macabeo alias macabeu, maar daar is de aanplant sterk teruggelopen. Overige gebieden spelen geen rol van enige betekenis.
Macabeo heeft groeikracht en moet kort gesnoeid worden. Hij rijpt relatief laat, maar moet op tijd geoogst worden voor goede zuren, alsmede om zijn gevoeligheid voor botrytis. Zijn productiviteit is prima voor cava, maar voor hoogwaardige witte wijnen moeten de rendementen laag liggen, zoals in oude wijngaarden. Jonge wijnen zijn aromatisch neutraal. Lang oxidatief gerijpte wijnen kunnen heel bijzonder zijn, zoals traditionele witte Rioja.
#19 Mazuelo
wereldwijde aanplant: 47.312 ha (1,06%) | meeste aanplant: Frankrijk (31.760 ha; 67,1% van wereldtotaal)
synoniemen: carignan noir (internationaal en Frankrijk), cariñena (Aragón), mazuela (Rioja), samsó (Catalonië), carignano, bovale di Spagna (Sardinië)
gebruikt voor: vooral rode wijnen
bijzondere voorbeelden: Roc des Anges, Côtes Catalanes 1903 2017 (Roussillon) | De Martino, VIGNO 2016 (Maule, Chili)
Mazuelo is een heel oude variëteit die net als pinot en grenache kleurmutaties kent (blanc en gris). Hij komt waarschijnlijk uit Aragón in Spanje, al verwijst de naam mazuelo naar een plaats in Castilla y Léon. Maar zijn bekendere synoniem carignan is vernoemd naar het plaatsje Cariñena bij Zaragoza, in Aragón. Verwarrend is het Catalaanse synoniem samsó, dat ook voor cinsault wordt gebruikt. Verreweg de meeste mazuelo staat in de Franse Midi, als carignan. Daar werd de robuuste, economisch aantrekkelijke variëteit lang als werkpaard beschouwd en gebruikt voor kleur, zuren en tannine in blends. De druif is in Languedoc-Roussillon al lang op zijn retour, ondanks dat wijnen van vieux carignan weer beter aanzien hebben gekregen. Na Spanje, waar mazuelo de officiële naam werd om verwarring met de DO Cariñena te voorkomen, is met name Sardinië belangrijk. Daar arriveerde de druif, die er bovale di Spagna of bovale grande wordt genoemd, ten tijde van de Kroon van Aragón. Ook in de Maghreb staat veel mazuelo. Buiten Europa zijn de VS (carignane) en Chili noemenswaardig.
Mazuelo is extreem productief en laat-rijpend. Hij heeft een warm mediterraan klimaat nodig om goed rijp te worden. Voor kwaliteit moeten de opbrengsten sterk beperkt worden, voor enige finesse moeten de stokken oud zijn. Dan kan mazuelo op zich goede, karaktervolle wijnen geven. Zijn rol in blends, van Corbières-Boutenac en Priorat tot stiekem in Maipo, is nog belangrijker.
#18 Rkatsiteli
wereldwijde aanplant: 51.374 ha (1,15%) | meeste aanplant: Georgië (25.324 ha; 49,3% van wereldtotaal)
synoniemen: rcatiteli, rkatiteli (Moldavië), baiyu (China)
gebruikt voor: witte wijnen, orange wines en versterkte wijnen
bijzondere voorbeelden: Alaverdi Monastery Cellar, Rkatsiteli Qvevri 2013 | Orgo, Rkatsiteli 2017 (beide Georgië)
Rkatsiteli wordt door sommigen ‘de eerste gecultiveerde druif ter wereld’ genoemd. Da’s niet 100% zeker, maar dat hij heel oud is wel; DNA-onderzoek suggereert nauwe verwantschap met wilde druiven in de bossen van Georgië. De naam betekent zoveel als ‘rode (tsiteli) loot (rka)’. Het is dé witte druif van de Kaukasus en een belangrijke in Oost-Europa. In Georgië, dat als de bakermat van de wijnbouw wordt gezien, staat bijna de helft van alle aanplant. Ruim daarachter volgen Rusland, Oekraïne, Bulgarije en Moldavië.
Het is een robuuste variëteit, die goed tegen kou én phylloxera kan. Rijpe druiven behouden goede zuren. Rkatseli leent zich voor allerlei wijnen, maar meest bijzonder zijn die gemaakt met de schillen erbij in qvevri (aardewerk). Oeramberwijn.
#17 Monastrell
wereldwijde aanplant: 51.930 ha (1,16%) | meeste aanplant: Spanje (41.303 ha; 79,5% van wereldtotaal)
synoniemen: mourvèdre (Frankrijk en internationaal), mataró (Catalonië), mataro (Australië en VS)
gebruikt voor: rode wijnen
bijzondere voorbeelden: Domaine Tempier, Bandol Cuvée Cabassaou 2017 (Frankrijk; 6-8% syrah en cinsault) | Casa Castillo, Jumilla Pie Franco 2018 (Spanje) | Cline Family Cellars, Big Break Vineyard Small Berry Mourvèdre 2015 (Californië)
Vanwege zijn Spaanse roots (en grote aanplant in Spanje) wordt de variëteit die wij vooral kennen als mourvèdre door ampelografen monastrell genoemd. De naam komt van monasteriellu, een Latijns verkleinwoord voor klooster, hetgeen aangeeft dat monniken ermee werkten. Al eind 14e eeuw wordt de druif genoemd. De precieze herkomst van monastrell is waarschijnlijk Sagunto, ten noorden van Valencia. Men denkt dat hij reeds in de 16e eeuw naar Frankrijk kwam, waar hij later bekend werd als mourvèdre, met Bandol als topterroir. Gezien de leeftijd van bepaalde wijngaarden, moet monastrell al in de 19e eeuw in de VS en Australië zijn geïntroduceerd, waar de variëteit vaak mataro wordt genoemd.
Monastrell heeft relatief kleine druiven en rijpt heel laat; hij moet dus op warme plekken staan. Hij houdt van diepe kalk-kleibodems, ook om genoeg kalium en magnesium ter beschikking te hebben. Monastrell wordt in zuidoostelijk Spanje veel als monocépage gemaakt. Maar in de Franse Midi, waar mourvèdre steeds interessanter wordt ook vanwege klimaatverandering, en ook elders buiten Spanje, is monastrell vooral een belangrijk onderdeel van de klassieke mediterrane blend met grenache noir en syrah: GSM. Daarin zorgt hij voor structuur en frisheid, en drukt het alcoholgehalte.
#16 Cot (malbec)
wereldwijde aanplant: 53.812 ha (1,20%) | meeste aanplant: Argentinië (40.401 ha; 77,3% van wereldtotaal)
synoniemen: auxerrois (Sud-Ouest), prunelat (Bordeaux), côt (Loire), malbec (internationaal, Argentinië), malbeck (Argentinië)
gebruikt voor: rode wijnen
bijzondere voorbeelden: Zuccardi, Finca Piedra Infinita 2016 | Catena Zapata, Malbec Argentino 2017 (beide Mendoza, Argentinië) | Château du Cèdre, Cahors GC 2015 (Frankrijk)
Cot is een oud druivenras met als ouders de obscure prunelard en magdeleine noire des Charentes, de moeder van merlot. Hij stamt uit de omgeving van Cahors, en is veel bekender onder de naam malbec. Die wordt in Bordeaux gebruikt, maar vooral ook in Argentinië, waar meer dan drievierde van alle aanplant staat. In vaderland Frankrijk, goed voor iets meer dan 10% van alle aanplant, heeft de variëteit, waarvan eind 18e eeuw voor het eerst melding werd gemaakt, vele lokale namen. Daaronder ook de verwarrende naam auxerrois, die in Cahors wel wordt gebruikt (en niets te maken heeft met de witte pinot auxerrois).
Het was een Fransman Michel Aimé Pouget, directeur van de eerste landbouwschool in Mendoza, die malbec in Argentinië introduceerde. Via Chili overigens, dat na Argentinië en Frankrijk het derde land is voor malbec.
Malbec heeft groeikracht maar is gevoelig voor coulure (vruchtverlies). Hij heeft veel kleur en tannine en gaf vroeger in Cahors de zogenaamde vins noirs. In Mendoza hebben de Malbecs, zeker die van hoogten boven 1.100 meter, helemaal veel polyfenolen, waaronder goede kleurstoffen. En ze bevatten veel aromastoffen die bijdragen aan de zo typerende florale aroma’s van Malbec.
