Afgelopen week had ik het voorrecht in Toscane te zijn, in dit geval voor de Benvenuto Brunello. Een mooi event, waar de jaargang wordt gepresenteerd die nieuw op de markt komt. In dit geval Brunello di Montalcino 2021 en de Riserva’s van 2020. Twee heel verschillende jaren. 2020 was warm en de wijnen zijn soepel en toegankelijk. Eigenlijk nu al lekker om te drinken. 2021 is een koeler jaar, waarin de opbrengsten lager zijn door vorstschade. De wijnen zijn geconcentreerd, maar ook nog erg gesloten. Om te proeven niet zo simpel, want je hebt snel de neiging de lichtere wijnen van de jaargang 2020 gewoon ‘lekker’ te vinden – waar het bij wijn natuurlijk ook om draait. Maar je voelt overal om je heen dat, zeker de producenten – 2021 gewoon beter wordt gevonden. En dat Brunello di Montalcino een wijn moet zijn die je weg kunt leggen. Als je een Col d’Orcia 1975 proeft, dan weet je dat de mogelijkheden enorm zijn. Maar ja, wie heeft dat geduld nog?
De wijnen zijn mooi, en als je hier rondrijdt, raak je ook altijd weer onder de indruk van het landschap. Hoge heuvels, tot bijna 500 meter, met diepe dalen, op 150 meter hoogte. Het is goed te beseffen dat dit nog maar 50 jaar geleden een simpel boerenland was, waar de druivenstokken stonden aangeplant tussen de olijfbomen, zoals de eigenaar van Col d’Orcia, Francesco Moreno Cinzano, nog maar even benadrukt, als we zijn wijn uit 1975 in het glas hebben. Sinds begin jaren tachtig, na het verkrijgen van de DOCG in 1980 – als eerste Italiaanse streek – maakt de streek een stormachtige ontwikkeling door. In de jaren zestig waren er nog geen dertig wijnboeren, inmiddels zijn dat er zo’n 250. De drijvende kracht achter het succes is de populariteit van de wijnen op de Amerikaanse markt. Mooi, maar ook een gevaar.
Het succes heeft hier geleid tot hoge prijzen. En hoge prijzen zorgen voor genoeg geld om te investeren. In het wijnmaken, maar vooral in de wijngaard, zoals lage opbrengsten en een strikte selectie op kwaliteit. Zo stuwt populariteit de kwaliteit van de wijnen omhoog. Een ontwikkeling die je overal kunt zien in wijngebieden met succes. Barolo, Bourgogne, Champagne, Napa Valley, we kunnen ze allemaal opnoemen. Het kopen van een goede rode Bourgogne leek dertig, veertig jaar geleden een soort Russische roulette. Nu barst het van de mooie wijnen. Een van de gevolgen is dat het ook voor kleinere producenten rendabel wordt een eigen wijnbedrijf te beginnen. We waren op bezoek bij SanCarlos, met drie hectare wijngaarden en 10.000 flessen productie. Klein maar fijn. Ook in de Bourgogne en de Champagne of Barolo kun je goed leven van een wijngaard van een paar hectare en je focussen op pure kwaliteit.
Dat betekent ook, ik schreef dat hier al eerder, dat kleine producenten de grotere dwingen tot een betere kwaliteit. Inmiddels zijn we er aardig aan gewend geraakt. Kleine importeurs duiken in deze niche, en bieden kleine partijen topwijnen van kleine producenten aan, die rapido uitverkocht zijn. Ik zeg ‘gewend geraakt’, maar ik zou ook kunnen zeggen ‘verwend geraakt’. Het is niet vanzelfsprekend dat het zo blijft. Want wereldwijd staan de prijzen van dit soort topwijnen onder druk. Ik wist het wel van Bordeaux en Rioja, maar het speelt ook in Italië. Omdat de V.S. zo’n belangrijke markt is, lijden de producenten in Brunello onder de importtarieven van Trump en de algemene onzekerheid op de Amerikaanse markt, inclusief de lagere wijnconsumptie. We kunnen onze schouders er over ophalen, of zelfs denken dat het goed is dat de prijzen een keertje omlaag gaan. Maar het kan ook het hele ecosysteem aantasten, en veel kleinere producenten de kop kosten. Dat kan leiden tot een omgekeerde weg, met een verschraling van het aanbod, met minder producenten die genoeg geld hebben om in hun wijnen en wijnbedrijven te investeren. Er zal altijd een toplaag zijn voor mensen met (te) veel geld, maar juist het mooie middenveld zou wel eens flink onder druk kunnen komen te staan. Met rijke Amerikanen die voor miljoenen wijngaarden in Napa Valley kochten, en die nu hun druiven hebben laten hangen, omdat niemand ze wil hebben, heb ik niet zoveel medelijden. Maar kleine familiebedrijven in goede Italiaanse wijngebieden, die van generatie op generatie zijn opgebouwd, zie ik niet graag verdwijnen. Dat zou een grote verarming van het wijnaanbod betekenen.
Ronald de Groot, hoofdredacteur.
