Met The Mamas and The Papas in ons hoofd vertrokken we vanuit het geweldige San Francisco. Op weg naar de wijngebieden rondom de twee grote baaien, die van San Francisco en San Pablo. Enigszins opgewonden en heel nieuwsgierig.
tekst en foto’s: Lars Daniëls
Veel is groter en groots in de VS. Zoals het vervoer voor onze trip, een touring van met een dikke V8 onder de klep. Gekoeld en zeer comfortabel. De airco was eind april al geen overbodige luxe en een beetje lekker kunnen zitten (en werken) ook niet, met behoorlijk wat tijd on the road. Ook omdat duurzaamheid een van de thema’s van de reis was, leek het wat ongepast om in zo’n bus rond te rijden. Maar de realiteit is dat er nog weinig elektrische alternatieven zijn als het gaat om touringcars.
Op het programma stond een ronde langs diverse wijngebieden in de Bay Area en direct aangrenzende gebieden. Dat is het gebied rondom San Francisco Bay en San Pablo Bay, inclusief counties als Santa Cruz en San Joaquin. In deze aflevering neem ik u mee naar de Santa Cruz Mountains, Livermore en Lodi. In deel 2 later dit jaar gaan we naar Napa Valley, Alexander Valley en Russian River Valley.
Bergen en water
Een blik op de kaart laat al zien dat reliëf en water bepalende factoren zijn voor de landschappen en klimaten, iets dat helemaal duidelijk wordt als je er een week rondtoert. Wat betreft reliëf hebben we het dan over de Sierra Nevada ten oosten van de wijngebieden, maar nog veel meer over de Northern en Southern Coast Ranges, de kustgebergten direct ten noorden en zuiden van de Golden Gate. Want die zijn van grote invloed op de lokale klimatologische omstandigheden, die op hun beurt weer de wijnbouw beïnvloeden. Het gaat in feite om meerdere heuvel- en bergruggen, met valleien ertussenin. Voorbeelden zijn de Mendocino Range (tot 517 meter), de Mayacamas Mountains (tot 1439 meter) en de Santa Cruz Mountains (tot 1154 meter).
Wat betreft water gaat het allereerst uiteraard om de Grote Oceaan, die ter hoogte van San Francisco erg koel is. Zelfs in de zomer komt de zeewatertemperatuur nauwelijks boven de 15 °C, dus de kustgebieden profiteren van de verkoeling vanaf zee. Vaak is dat in de vorm van mist, die ’s nachts en ’s ochtend tot ver landinwaarts kan trekken, afhankelijk van de hoogte van het kustgebergte. Daarnaast zijn de twee grote baaien van invloed en ook de Sacramento-San Joaquindelta in de Central Valley, ten oosten van San Pablo Bay; ze matigen enigszins de temperaturen die landinwaarts flink kunnen oplopen.
Wild in de Santa Cruz Mountains
Onze eerste afspraak was bij Ridge Vineyards, in de Santa Cruz Mountains. Over de 280 reden we naar het zuiden, langs Silicon Valley in de Santa Clara Valley, om ter hoogte van Cupertino de bergen in het rijden, richting de kust. Het was draaien en keren omhoog, door een prachtig mediterraan landschap, met van tijd tot tijd indrukwekkende uitzichten op de vallei beneden, inclusief het opvallende, ronde Apple Park. Bij het opdraaien van het befaamde domein Monte Bello van Ridge Vineyards, hoog in de Santa Cruz Mountains, sprongen de herten voor de bus langs, vlogen de kalkoengieren boven ons en schokte even later een coyote voorbij. Alsof dat niet genoeg wildlife was, was het eerste bordje dat je zo’n beetje tegenkomt op weg naar het proeflokaal: beware of rattlesnakes.
Monte Bello
Monte Bello is prachtig en doet zijn naam eer aan. Er zijn meerdere wijngaarden op het domein waar de oorsprong van wijnproducent Ridge ligt en wij bezochten die boven op de ridge, waar onder meer cabernet sauvignon en chardonnay staan. Een zichtbaar en voelbaar bijzondere plek. Je kijkt uit op de Santa Clara Valley, van waaruit warmte opstijgt. De Grote Oceaan zie je weliswaar niet, maar de koele, vochtige lucht maakt duidelijk dat die niet ver weg is, op slechts 25 kilometer afstand.
Het klimaat op Monte Bello is gematigd, met niet te warme dagen en koele, maar nooit koude nachten. Bovendien zijn de Santa Cruz Mountains een van de weinige plekken in Amerikaanse wijngebieden waar kalksteen voorkomt (samen met grauwacke en hoornsteen). Niet verbazingwekkend dus dat hier al sinds 1885 wijnbouw is. In de jaren 40 werd cabernet sauvignon aangeplant en in 1958 kochten vier engineers en vrienden van Stanford het landgoed. Vanaf 1962 bleek dat ‘de kwaliteit van de experimentele wijnen zo goed was, dat Monte Bello wel een speciale plek moest zijn’, vertelt hoofdwijnmaker John Olney, die hier al sinds 1996 wijn maakt.
Vierkante vaten
Het moment dat de legendarische Paul Draper, inmiddels 83 jaar, bij Ridge kwam, in 1968, was uiteraard belangrijk. Geïnspireerd door Californische wijnen uit de jaren 30, van vóór de oenologie, wilde Draper wijnen maken met een natuurlijke expressie van herkomst, zonder opgelegde signatuur van de wijnmaker, een woord waaraan hij een hekel heeft. En nog steeds wordt er bij Ridge hands-off gewerkt.
Veel aandacht gaat naar de wijngaarden, die duurzaam en biologisch bewerkt worden, onder meer door gebruik te maken van cover crops, die het mogelijk maken irrigatie tot een minimum te beperken. Dankzij het klimaat hier is er nauwelijks valse meeldauw en dus gebruiken ze nauwelijks koper.
Gezonde en rijpe, maar niet overrijpe druiven staan aan de basis van de wijn, gistingen en malo’s zijn spontaan, klaring wordt bereikt via oversteken, rijping geschiedt in hout, vooral van Amerikaans eiken. En Ridge heeft geen fancy winery; de wijnmakerij staat bomvol vaten, die vierkant zijn om de gebrekkige ruimte zo goed mogelijk te benutten. En ook de barrel room is geen dure kathedraal maar een functionele kelder. Wijnmaker Trester Goetting maakt het weinig uit, want net als voor Paul Draper telt voor hem enkel wat in het glas komt.
Strenge tannine
En dat zijn zeer hoogwaardige wijnen, met een sterk eigen karakter, zeker de topcuvées als Monte Bello, Geyserville en Lytton Springs. Trester Goetting: ‘Zeker Monte Bello is heel bijzonder. We willen wijnen maken die goed kunnen ouderen en dan is goede extractie belangrijk. Toen ik hiervoor in Napa Valley werkte, was extractie heel gemakkelijk, maar op Monte Bello is het koeler en moet je er echt voor werken. In Napa vindt men Frans eikenhout superieur, maar Franse barriques van mijn favoriete tonneliers bleken niet goed te werken. Amerikaans hout doet het beter met onze strenge tannine, andere fenolen en de zuren.’ Iets wat ongetwijfeld ook te maken heeft met de lokale selecties van cabernet sauvignon die op Monte Bello staan aangeplant, zoals Fountaingrove en La Cuesta.
Gemengd
Ridge Vineyards is veel meer dan Monte Bello. Ze maken al sinds 1966 Geyserville, een wijn van heel oude, gemengde wijngaarden in Geyserville (Alexander Valley), van zinfandel, carignan, petite sirah en mourvèdre, en vanaf 1972 ook een vergelijkbare field blend uit Dry Creek Valley, genaamd Lytton Springs. Er zijn dus twee estates en wijnmakerijen, waar tegenwoordig in totaal zo’n 1,2 miljoen flessen worden gemaakt, waarvan de drie topcuvées maar een bescheiden onderdeel van uitmaken.
Popelouchum en de onnavolgbare Randall Grahm
Vanuit de Santa Cruz Mountains vervolgden we onze trip richting de eerste heuvels van de Gabilan Range, bij San Juan Bautista, ook op zo’n 25 kilometer van de kust. Vlak bij de oude Spaanse missiepost ligt de wijngaard Popelouchum, het onnavolgbare project van de onnavolgbare Randall Grahm. De naam is bewust gekozen en betekent ‘paradijs’ in de taal van de oorspronkelijke bewoners, de Ohlone, die door de missionarissen bekeerd moesten worden.
Grahm, bekend van Bonny Doon, startte in 2011 met aanplanten. En niet zomaar. Naast bekende variëteiten als grenache blanc, grenache gris en pinot noir en allerlei minder bekende, bijvoorbeeld uit Italië, laat Grahm heel veel pitjes planten (zaailingen). Omdat de planten die daaruit voortkomen niet genetisch identiek zijn aan de moederplant, creëer je zo heel veel nieuwe druivenrassen (doel: 10.000!). ‘Uitgangspunt is: hoe laat je een plek zich het best uitdrukken?’ legt Grahm uit. ‘Door heel veel verschillende variëteiten aan te planten, kunnen we op zoek naar het beste biotype voor deze plek. Maar misschien is het wel de grote biodiversiteit die dit terroir het best vertaalt.’ Hoe dan ook, het is zeer interessant werk in uitvoering, dat helemaal past bij Grahm. ‘Ik doe intellectueel onderzoek’, zegt hij terwijl er alweer andere gedachten in hem opkomen, waardoor hij zijn zin niet afmaakt. Peinzend vervolgt hij: ’Ik denk dat ik meer met de wereld te delen heb dan ik tot nu toe heb gedaan. En ik geloof dat deze plek dat kan waarmaken.’
Terwijl we als leden van een sekte om Grahm heen zitten en proberen zijn woorden op de juiste manier te interpreteren, proeven we onder meer twee wijnen van Popelouchum. De Blanc 2021 van grenache blanc en gris is puur, verfijnd en energiek. De Blanc 2017 bewijst dat de wijnen kunnen ouderen. Er werden in 2023 slechts 7800 flessen gemaakt van Popelouchum.
Livermore: golfen bij Wente
Livermore Valley maakt officieel nog onderdeel uit van de Central Coast, maar ligt duidelijk meer landinwaarts, ten oosten van San Francisco Bay. Toch krijgt het veel koele wind vanaf de oceaan, doordat de vallei west-oost ligt. Dé verplichte stop hier is Wente Vineyards, een groot en bewonderenswaardig familiebedrijf, inclusief 18 holesgolfbaan, ontworpen door ex-topgolfer en succesvol zakenman Greg Norman.
Vóór covid trok Wente maar liefst 250.000 bezoekers, golfers meegeteld. Wente Vineyards bewerkt meer dan 1200 hectare wijngaarden, in Livermore maar ook in Arroyo Seco. Het bedrijf heeft duurzaamheid hoog in het vaandel en is sinds 2010 een California Certified Vineyard and Winery. In dat kader kregen we een demonstratie van het functioneren van de Monarch-tractor. Dit is een autonoom functionerende, elektrische tractor, die de nieuwste technologie benut om duurzaam werken in de wijngaard te vergemakkelijken. En te verbeteren, want de camera’s van de tractor leggen enorm veel vast, wat helpt bij in kaart brengen van problemen in de wijngaarden, inclusief de ziektedruk.
Een eigen kloon
Naast hun wijnen – een omvangrijk aanbod van goed niveau – staat Wente ook bekend om een ‘eigen’ kloon van chardonnay, de Wente clone. Zo’n 75% van de totale chardonnay-aanplant in Californië (meer dan 27.000 hectare) zou afstammen van Wente’s plantmateriaal. De geschiedenis van de Wente clone blijft een mooi verhaal. Het zou een mix zijn van genetisch materiaal uit Meursault – eind negentiende eeuw meegebracht door Charles Wetmore en onder andere geplant in Livermore – en chardonnay van een teler uit Montpellier, begin twintigste eeuw geïmporteerd door Ernest Wente, tweede generatie. Door mutatie ontstond wat nu de Wentekloon wordt genoemd, en die bekendstaat om zijn wijnen met volle fruitigheid en concentratie. Bijzonder is ook dat deze planten überhaupt de Drooglegging hebben kunnen overleven, want veel wijngaarden gingen destijds verloren. Wente niet, want het mocht miswijn maken. Waar de kerk al niet goed voor is.
Stuck in Lodi, voor duurzaamheid
De playlist in de toerbus kon natuurlijk maar één nummer afspelen toen we Lodi binnenreden, een AVA ten noordoosten van Livermore, in de warme centrale vallei. In Creedence Clearwater Revival’s Lodi wil de hoofdpersoon, een uitgerangeerde muzikant, Lodi liefst zo snel mogelijk verlaten. Wij gingen er juist doelbewust naartoe, voor informatie over en voorbeelden van duurzaamheid in de Californische wijnbouw – het hoofdthema van de reis. Op het programma stond de Sustainable Winegrowing Summit die werd gehouden op 1 mei in het mooie Wine & Roses Hotel. En Lodi is een logische plek om zo’n conferentie te organiseren (zie kader).
Ik moet zeggen dat ik tevoren enigszins sceptisch was over duurzaamheid in Californië, ook in de wijnbouw. Met het vooroordeel, geboren uit Hollandse nuchterheid – en wie weet, Hollandse ervaring – dat het wel veel greenwashing zou worden. Maar dat viel heel erg mee. Meer dan grote woorden en goede marketing zijn alle goede projecten van de Californische wijnboeren om duurzame wijnbouw mogelijk te maken blijven hangen. En met name ook de schaal waarop dingen worden aangepakt en de spirit waarmee. In het beste geval worden regeneratieve landbouwpraktijken verenigd met hightechvernieuwingen. Dat is een kracht van Californië. De Monarch tractor is een goed voorbeeld. Maar we zagen meer voorbeelden, zoals bij Lange Twins, een grote producent in de Lodi AVA.
Lodi rules
Lodi was een van de eerste gebieden met eigen voorwaarden voor duurzame wijnbouw – al begin jaren 90 – die leidden tot een certificering genaamd Lodi Rules. Die wordt tegenwoordig in meer dan 26.000 hectare wijngaard (wereldwijd) toegepast. Indrukwekkende cijfers, zoals ook de overkoepelende organisatie voor duurzame wijnbouw in Californië kan overleggen, met een certificering gebaseerd op jaarlijkse controles door onafhankelijke, non-profit derde partijen, Certified California Sustainable Winegrowing. Daarover later, in een ander artikel, meer.
Lange Twins
Groot is groter in de VS. Lange Twins Family Winery & Vineyards is een voorbeeld. Een echt familiebedrijf, dat 3000 hectare wijngaarden bewerkt en in 2005 een wijnmakerij heeft laten bouwen die 36 duizend ton (metrisch) druiven kan verwerken (goed voor gemiddeld meer dan 2 miljoen hectoliter wijn!). Toch streeft het bedrijf duurzaamheid na, maar op enorme schaal dus. Nog los van de inspanningen om biodiversiteit terug te brengen in en rond de wijngaarden – ze hebben grote wijngaarden weggehaald waar ze vonden dat de inheemse natuur vrij spel moet hebben – is vooral hun omgang met energie en water indrukwekkend. De opgewekte zonne-energie is bijna afdoende om alles te laten draaien, alleen tijdens de oogst net niet. En al het water dat gebruikt wordt in de wijnmakerij wordt via een gigantisch systeem van vijf bassins gereinigd voor hergebruik, onder meer als irrigatiewater. En de wijnen? Die zijn keurig en goed betaalbaar.
Sustainable Winegrowing Summit
Ten slotte kort aandacht voor het congres over duurzame wijnbouw in Californië. Het was een heel divers en interessant programma, met speeches en presentaties van deskundige personen. Boeiend, actueel en ontnuchterend was het onderdeel Climate Change Impacts and Actionable Strategies for Adaptation and Mitigation, voorgezeten en gemodereerd door dr. Steve Ostoja, directeur van de California Climate Hub. Om te onthouden: extreme gebeurtenissen gaan een serie grote gevolgen in gang zetten; hittegolven bijvoorbeeld, met bosbranden als steeds grotere bedreiging. Ook fascinerend vond ik het onderdeel Sustainability Storytelling: Creating Content, Visitor Experiences and Sales. Dit ging over hoe je duurzaamheid – niet het meest sexy thema – aan de man brengt, wat van essentieel belang is. Want verandering begint bij onszelf, bij het individu. Richard Morley van First Pour, een succesvol social-mediamarketingbureau gespecialiseerd in digitale storytelling, bleek een welkome spreker. Zijn belangrijkste boodschap, ook als het om het overbrengen van het belang van duurzaamheid gaat: ken je publiek en weet waar het door wordt geraakt.
In deel 2 gaan we naar Napa Valley, Alexander Valley en Russian River Valley. Uiteraard heb ik veel wijnen geproefd. De proefnotities staan allemaal op perswijn.nl.
Dit artikel verscheen eerder in Perswijn 2024-5.
