Pinot Gris heeft een twijfelachtige reputatie. Sommigen halen hun neus op voor de ultrasimpele Italiaanse massawijnen uit de Veneto, anderen rollen met de ogen bij de gedachte aan de krachtige maar laagzurige en soms iets zoete Pinot Gris uit de Elzas. Maar als iedere Pinot Grisproducent ook maar een fractie van het talent en de vaardigheid van Olivier Humbrecht had, kan pinot gris een sterdruif zijn.
Olivier Humbrecht staat in een lange traditie. Via de mannelijke lijn gaat zijn wijngoed, Zind-Humbrecht in Turckheim, net even buiten Colmar, terug tot 1620. Zind is de naam van zijn moeder. Haar vader werkte tijdens de Tweede Wereldoorlog voor het Rode Kruis in Wengen, Zwitserland. Bij terugkomst begon hij een wijngoed, dat in 1959 met het bedrijf van de Humbrechts werden samengevoegd. Zoals Humbrecht zegt heeft het bedrijf daardoor zowel traditie als vernieuwing in zijn genen.
Traditie en vernieuwing
Dat past ook wel bij de wijnen van Zind-Humbrecht. Ze worden op een traditionele wijze gemaakt, maar het bedrijf gaat vernieuwing en ontwikkeling niet uit de weg. Het resultaat: ongelofelijk elegante, precieze wijnen met een ongeëvenaarde balans tussen concentratie en lichtvoetigheid en een duidelijke uitdrukking van hun oorsprong.
Na een langzame, zachte persing van de hele trossen ondergaat het sap een spontane vergisting in grote foeders. Met uitzondering van de zoete wijnen, de instapwijnen en de Gewurztraminer blijven de wijnen tot aan de botteling bijna anderhalf jaar op de volledige lies. Humbrecht is niet dogmatisch over sulfiet – hij gebruikt het, maar zo min mogelijk.
Sinds 1970 vindt er bij Zind-Humbrecht geen pre-filtratie meer plaats, sinds 1992 geen collage en sinds 1993 geen chaptalisatie. In 1981 werd er voor het eerst gebruik gemaakt van temperatuurcontrole tijdens de vergisting (in foeders). Over de jaren heen is het snoeiproces verfijnd. In de jaren negentig is het werken met zwaartekracht geïntroduceerd en de rijpingstijd verlengd. En sinds 2002 is Zind-Humbrecht biodynamisch gecertificeerd. Tussendoor kocht het wijngoed land aan in de ene naar de andere top grand cru, zoals Hengst, Brand, Sommerberg, Goldert en het paradepaardje Rangen de Thann met zijn fameuze vulkaanbodems. Sinds een paar jaar maakt Humbrecht ook nog een uitstekende Riesling Grand Cru Wineck-Schlossberg, waarvoor hij de druiven koopt van zijn keldermeester.
Van village- naar bodemuitdrukking
Naast zijn grands crus maakte Zind-Humbrecht traditioneel een aantal villagewijnen. Maar sinds het gebruik van villagenamen in de Elzas gereguleerd is – er zijn er nog maar dertien toegestaan, waaronder Gewurztraminer de Bergheim en Rouge d’Ottrott – is Humbrecht overgestapt op het maken van wijnen die het karakter van een bepaald ras in combinatie met een specifiek bodemtype tot uitdrukking brengt. De druiven daarvoor komen van verschillende wijngaarden. De wijnen worden gelabeld als Roche Granitique, Roche Calcaire, Roche Roulée en Roche Volcanique.
Toekomstige premiers crus
Daartussenin zit een groep wijngaardwijnen die kandidaat is voor de status premier cru. Als Jebsal, Heimbourg, Rotenberg, Windsbuhl en Clos Häuserer uiteindelijk geen premiers crus worden, ligt dat, volgens Humbrecht, niet aan de kwaliteit van zijn wijnen, maar aan andere zaken. Zo kunnen een te beperkt aantal producenten in de betreffende lieu-dit, een te kleine productie, een geringe naamsbekendheid van de lieu-dit of een te lage marktprijs voor de INAO redenen zijn de premier cru status niet te verlenen.
De opbouw van de Zind-Humbrecht’s portfolio laat in elk geval zien hoe veel waarde het wijngoed hecht aan terroirexpressie. Het was fascinerend om in alle drie de groepen (Roche wijnen, lieux-dits en grands crus) de verschillen te proeven, waarbij je, enigszins generaliserend, kan zeggen dat de kalkbodems breedte aan de wijn geven, granietbodems verticaliteit en vulkanische bodems beide. Vooral bij de Rieslings was het overduidelijk.
De pinot grisaversie voorbij
Ik ben al langere tijd een groot liefhebber van Zind-Humbrechts Rangen de Thann Riesling, maar desondanks was het er nooit van gekomen aandacht te besteden aan de Pinot Gris van het wijngoed. Ik vrees dat ook ik het slachtoffer ben van een wat Pavlovachtige pinot-grisaversie. Maar sinds vorige week zijn mijn ogen geopend. Zind-Humbrechts Pinot Gris zijn droog, niet al te zwaar en hebben niets te maken met gemiddelde, slappe Italiaanse Pinot Grigio. Toch maakt Zind-Humbrecht pas sinds 2007/2008 droge Pinot Gris. Humbrecht volgde daarmee de markt (of liep er misschien zelfs op vooruit), maar de keus werd ook ingegeven door het feit dat het steeds moeilijker werd druiven met een goede kwaliteit edelrot te produceren. Doordat de druiven steeds vroeger rijpten, vielen ze ten prooi aan het Suzuki-fruitvliegje, dat uiteindelijk slechte vormen van rot veroorzaakte.
Veeleisende druif
Ondanks dat pinot gris in de Elzas 17 procent van het areaal aan wijnstokken uitmaakt, noemt Humbrecht de wijn ervan een niche product. (Riesling en Crémant zijn het belangrijkst.) Het vergt namelijk veel kennis en ervaring om goede pinot-grisdruiven te telen, legt Olivier Humbrecht uit. Het is een moeilijk ras. Je hebt om te beginnen de juiste, dat wil zeggen, een wat koelere wijngaard nodig om de rijping enigszins te vertragen. Pinot gris rijpt sowieso veel vroeger dan bijvoorbeeld riesling en dat wil je niet nog verder versnellen.
Daarnaast is het belangrijk de opbrengst te beperken, zodat de aroma- en smaakconcentratie van de druiven versterkt wordt.
Valse body
Maar het belangrijkste is het vinden van het juiste moment om te oogsten, zegt Humbrecht. Dat is bijna een kunst op zich. Binnen een paar dagen kan de zuur-suikerbalans in de druiven omslaan, wat door de klimaatverandering nog is versterkt. Toen de oogsttijd in oktober lag, luisterde het minder nauw, omdat de dagen dan al korter zijn en de temperaturen lager liggen. Daardoor ging de omslag in de zuur-suikerbalans minder snel. Nu de oogst in september plaatsvindt, wanneer de dagen langer en de temperaturen hoger zijn, kunnen de zuren sneller dalen en het suikergehalte sneller stijgen. En Humbrecht wil beslist droge en medium-bodied Pinot Gris maken. Als Elzasser houdt hij van zoete wijn, maar halfdroog, zo’n beetje er tussenin, vindt hij niets. “Zoetheid geeft een valse indruk van body. Een beetje suiker is make-up”, aldus Humbrecht.
Proef zijn Pinot Gris en je kan hem geen ongelijk geven. Als je van je vooroordelen over Pinot Gris af wilt, probeer dan de wijnen van Zind-Humbrecht!
Heimbourg Pinot Gris 2023
Steile wijngaard met kalkstenen bodem in Zind-Humbrechts thuisbasis, Turckheim.
Alc. 12,8%. RS 0,6g/l.
Zijdezacht en strak. Enigszins voluptueus, maar niet zonder elegantie. Rijpe peer, citroen, citroenschil, subtiele specerijen.
Rotenberg Pinot Gris 2023
Van de koele kant van de vallei waar de schaduw van de bergen ’s middags voor verkoeling zorgen.
Alc. 12,3%. RS 0,6g/l.
Begint met een lichte geur van oesters – volgens Humbrecht een vorm van reductie als gevolg van de rijping op de lies. Daarna toont de Rotenberg zijn frissere profiel (in vergelijking met de Heimbourg) met groene en gele appels en een plezierig bittertje op de afdronk.
Rangen de Thann Pinot Gris 2023
Rangen de Thann is een zeer steile wijngaard met een vulkanische bodem en een oriëntatie op het zuiden. Zijn hoogteligging (met de 350 à 480 meter hoger dan Zind-Humbrechts andere grands crus) matigt de temperatuur. Ook de luchtstromen in de vallei komen van grotere hoogte en zijn daardoor koeler. Door de ligging op de rand van de Bourgondische Poort, de opening tussen de Jura en de Vogezen waar lucht vanuit het zuiden en westen het Rijndal instroomt, ontvangt de wijngaard ook meer verkoelende neerslag, jaarlijks 750mm in vergelijking met 500mm in Colmar.
Alc. 13,5%. RS 1,1g/l
Rokerige, vuursteenachtige start, behoorlijk reductief, in dit geval een eigenschap van de vulkanische bodems. Daarna kracht en concentratie gepaard aan finesse. Iets crèmig. Wit fruit, licht floraal. Enorm lang.
Bart de Vries
